Formy postępowania przygotowawczego – wymień i krótko omów.

Obowiązujące przepisy kodeksu postępowania karnego regulują dwie formy

postępowania przygotowawczego, to jest śledztwo i dochodzenie, przy czym dochodzenie

traktowane jest jako postać uproszczona. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się

odpowiednio do dochodzenia.

Postępowanie przygotowawcze wszczyna się z urzędu lub w skutek zawiadomienia o

przestępstwie w sytuacji gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Zawiadomienie o przestępstwie może nastąpić w formie pisemnej ja również ustnej. Z

przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka

osoby składającej zawiadomienie sporządza się protokół. Niezwłocznie po otrzymaniu

zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania

przygotowawczego ma obowiązek wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie

wszczęcia śledztwa.

Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Natomiast postanowienie o

odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo policja, przy czym

postanowienie wydane przez policje musi zostać zatwierdzone przez prokuratora.

Postanowienie o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu

dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego

zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie, z tym że postanowienia te – z wyjątkiem

wszczęcia dochodzenia oraz umorzenia i wpisania do rejestru przestępstw – są zatwierdzane

przez prokuratora. W razie potrzeby uprawniony do prowadzenia postępowania

przygotowawczego może zażądać uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu lub

dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. Wówczas postanowienie o wszczęciu lub

odmowie wszczęcia śledztwa powinno być wydane najpóźniej w terminie 30 dni od

otrzymania zawiadomienia. W tym tzw. postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się

dowodu z opinii biegłego ani żadnych czynności wymagających spisania protokołu poza

przyjęciem ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i przesłuchaniu w

charakterze świadka osoby zawiadamiającej.

Śledztwo prowadzi się w sprawach:

1) w których rozpoznanie w I instancji należy do właściwości Sądu Okręgowego,

2) o występki – gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz policji,

Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu

Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

75

3) o występki – gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii

Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nad nim

nadrzędnego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki

popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności

służbowych,

4) o występki w których nie prowadzi się dochodzenia,

5) o występki w których prowadzi się dochodzenie jeżeli prokurator tak postanowi ze

względu na wagę lub zawiłość sprawy.

Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości Sądu

Rejonowego:

1) zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym ze w wypadku

przestępstw przeciwko mieniu tylko wtedy gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo

szkoda nie przekracza 100.000 zł,

2) przewidziane w art. 159 kk (udział w bójce lub pobiciu z niebezpiecznym narzędziem)

oraz w art. 262 § 2 kk (ograbienie zwłok, grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłego)

kradzież z włamaniem, oszustwo oraz zabór w celu krótkotrwałego użycia cudzego

pojazdu mechanicznego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda nie

przekracza 100.000 zł.

W śledztwie konieczne jest wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów o ile

istnieją dane uzasadniające dostatecznie podejrzenie że czyn popełniła określona osoba. W

dochodzeniu sporządzenie takiego postanowienia nie jest konieczne, chyba że podejrzany jest

tymczasowo aresztowany. Treść zarzutu wpisuje się wówczas do protokołu przesłuchania

osoby podejrzanej.

W dochodzeniu nie jest również wymagane wydanie postanowienia o jego zamknięciu.

Śledztwo natomiast należy zamknąć jeżeli istnieją do tego podstawy po uprzednim

zaznajomieniu podejrzanego i jego obrońcy z materiałami postępowania o ile złożą wniosek

w tym przedmiocie.

Scharakteryzuj prawa i obowiązki oskarżonego (podejrzanego).

Podejrzanym jest osoba której przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa, bądź to w

formie postanowienia, bądź tez ustnie przed przesłuchaniem jej w charakterze podejrzanego.

Oskarżonym natomiast jest osoba przeciwko której wniesiono do sądu oskarżenie, a także

osoba co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Podejrzanemu przysługuje prawo do:

1) składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na

poszczególne pytania bez konieczności podania powodów odmowy (art. 175 § 1 kpk),

2) składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, obecności przy

czynnościach dowodowych (art. 315 § 1 i 2 kpk oraz art. 317 § 1 i 2 kpk, art. 325a § 2

kpk). Podejrzany obecny przy czynnościach dowodowych ma prawo składać wyjaśnienia

co do każdego dowodu (art. 175 § 2 kpk),

3) korzystania z pomocy obrońcy (art. 77 i 78 kpk),

4) żądania przesłuchania go z udziałem ustanowionego obrońcy, którego niestawiennictwo

nie tamuje przesłuchania (art. 301 kpk);

5) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu

językiem polskim (art. 72 § 1 kpk);

6) złożenia wniosku o skierowanie sprawy do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu

przeprowadzenia postępowania mediacyjnego albo wyrażenia zgody na jego

przeprowadzenie za zgodą pokrzywdzonego (art. 23a § 1 kpk);

7) żądania, do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa lub

dochodzenia, podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na

76

piśmie. Uzasadnienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów doręcza się

podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni (art. 313 § 3 kpk, art. 325a § 2

kpk);

8) końcowego zaznajomienia - na wniosek - z materiałami śledztwa lub dochodzenia w

obecności ustanowionego obrońcy oraz uprzedniego przejrzenia akt sprawy. Nie

usprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego lub jego obrońcy nie tamuje dalszego

postępowania (art. 321 § 1, 3 i 4 kpk, art. 325a § 2 kpk).

Podejrzany nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku

dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 § 1 kpk). Podejrzany jest jednak

obowiązany poddać się:

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem

integralności ciała, wolno także w szczególności od podejrzanego pobrać odciski,

fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom (art. 74 § 2 pkt 1

kpk),

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z

dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem, że

dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia, z zachowaniem

wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu podejrzanego, jeżeli przeprowadzenie

tych badań jest nieodzowne; w szczególności podejrzany jest obowiązany – przy

zachowaniu tych warunków – poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin

organizmu (art. 74 § 2 pkt 2 kpk),

3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to

nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu podejrzanego lub innych

osób (art. 74 § 2 pkt 3 kpk).

Podejrzany pozostający na wolności:

1) obowiązany jest stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego oraz

zawiadomić organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca zamieszkania

lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni. W razie nie usprawiedliwionego

niestawiennictwa, podejrzanego można zatrzymać i sprowadzić przymusowo (art. 75 §

1 i 2 kpk),

2) jeżeli przebywa za granicą ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w

razie nieuczynienia tego pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju, albo jeżeli

adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy uważa się za doręczone (art. 138 kpk),
ROZDZIAŁ VI. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE POD GROŹBĄ KARY

Model odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, rodzaje wymierzanych im kar i zasady postępowania zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą z 28 października 2002 r. o od-powiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groź-bą kary (Dz. U. nr 197, poz. 1661 z późn. zm.), która weszła w życie dnia 28 listopada 2003 r.

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych nie jest odpowiedzial-nością karną sensu stricto. Jej podstawą materialną nie jest bowiem wyczerpanie przez ten podmiot ustawowych znamion danego czynu zabronionego, ale prawomocne skazanie (lub inne orzeczenie, o któ-rym mowa w ustawie) określonej osoby fizycznej za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe wymienione w art. 16 ustawy.

Ustawa samodzielnie określa materialnoprawne podstawy odpo-wiedzialności podmiotów zbiorowych. Nie zawiera one też żadnych przepisów umożliwiających odwołanie się do przepisów kodeksu karnego. Ich stosowanie w drodze analogii byłoby nieuprawnione. Dla odpowiedzialności podmiotów zbiorowych nie znajdują zastoso-wania klasyczne w prawie karnym instytucje jak np. formy stadialne i zjawiskowe, zasady wymiaru kar itp. Ustawa dopuszcza jedynie od-powiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego, choć sama także tworzy własne przepisy proceduralne. Przepisy ko-deksu postępowania karnego mogą być stosowane jeżeli przepisy ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabro-nione pod groźbą kary nie stanowią inaczej lub wprost nie wyłączają stosowania niektórych przepisów kodeksu postępowania karnego.
1. Pojęcie podmiotu zbiorowego (zakres podmiotowy ustawy)

Definicja pozytywna:

Ustawa dotyczy następujących podmiotów:

• osób prawnych – zakres pojęciowy osób prawnych wyznacza art. 33 kodeksu cywilnego (są to te podmioty, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną np. przedsiębiorstwa państwowe, komunalne osoby prawne, spółdzielnie, spółki ka-pitałowe);

• jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (np. spół-ki osobowe, wspólnoty mieszkaniowe);

• spółek handlowych: z udziałem Skarbu Państwa, jak i jedno-stek samorządu terytorialnego, związków tych jednostek;

• spółek kapitałowych w organizacji;

• podmiotów w stanie likwidacji;

• przedsiębiorców nie będących osobami fizycznymi;

• zagranicznych jednostek organizacyjnych (np. oddziały i przed-stawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych).

Definicja negatywna:

Ustawa nie dotyczy:

• Skarbu Państwa;

• jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.

2. Katalog osób fizycznych, których działanie powoduje odpowiedzialność podmiotu zbiorowego

Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności określonej w oma-wianej ustawie za czyny których dopuściły się określone osoby działa-jące w imieniu lub w ramach podmiotu zbiorowego, do których należą osoby:

1. Działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowa-nia, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnie-nia lub niedopełnieniu tego obowiązku (np. członkowie zarzą-du, prokurenci, członkowie rady nadzorczej);

2. Dopuszczone do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1 (np. falsus procurator – „pełnomocnik rzekomy”, oso-ba, która działa bez umocowania lub przekracza jego zakres);

3. Działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1 (np. kierowni-cy działów, dyrektorzy, pracownicy).

3. Przesłanki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego

Aby doszło do ukarania podmiotu zbiorowego za czyny określone w art. 16 ustawy, których dopuściły się wskazana podmioty, sąd orze-kający w sprawie musi ustalić, iż spełniły się kumulatywnie następu-jące przesłanki odpowiedzialności:

1. Fakt popełnienia czynu zabronionego przez wskazaną powyżej osobę fizyczną został potwierdzony prawomocnym wyrokiem skazu-jącym tę osobę, wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej po-stępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skar-bowe, orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.

Prawomocność to sytuacja prawna, charakteryzująca się niepodwa-żalnością decyzji procesowych. Orzeczenie jest prawomocne, jeśli nie podlega zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Warunkowe umorzenie postępowania jest jednym ze środków pro-bacyjnych polegających na tym, iż sąd może zaniechać ukarania sprawcy tzw. „drobnego” przestępstwa i poprzestać na zobowiązaniu go np. do naprawienia szkody, przeproszenia pokrzywdzonego oraz przestrzegania porządku prawnego. Jeżeli w wyznaczonym przez sąd okresie czasu sprawca dopuści się nowego przestępstwa, sąd podej-mie umorzone postępowanie i osądzi sprawcę. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest jedną z uprosz-czonych form postępowania w sprawach o przestępstwa i wykrocze-nia skarbowe. Skorzystanie z tego prawa pozwala sprawcy uniknąć postępowania przed sądem karnym oraz wpisu w Krajowym Reje-strze Karnym. Warunkiem jest złożenie stosownego wniosku w tej sprawie, uiszczenie uszczuplonej uprzednio należności skarbowej (np. zaległego podatku), zapłata wynegocjowanej z organem docho-dzenia grzywny oraz zapłata zryczałtowanych kosztów postępowa-nia. O zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności orzeka sąd. W tej kwestii sąd wydaje stosowny wyrok i ma obowią-zek uczynić to niezwłocznie. Okoliczności wyłączające ukaranie sprawcy są to okoliczności o politycznokryminalnym charakterze (np. okazanie przez sprawcę czynnego żalu, uzyskanie statusu świadka koronnego), które powo-duję, iż sprawca nie będzie podlegał karze.

2. Przysporzenia jakiejkolwiek korzyści majątkowej lub niemająt-kowej na rzecz podmiotu zbiorowego lub choćby możliwości zaist-nienia takiego przysporzenia w wyniku zaistniałego czynu zabronio-nego.

Korzyścią majątkową dla podmiotu zbiorowego jest każde przyspo-rzenie w jego majątku, tzn. zwiększenie jego aktywów lub pomniej-szenie pasywów. Korzyść niemajątkowa nie wiąże się bezpośrednio ze zmianą stanu majątkowego podmiotu, może nią być np. pozyska-nie potencjalnego klienta, uzyskanie określonych informacji.

3. Do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej (wi-na w wyborze) lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą (wina w nadzorze) – ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego – i wina taka została stwierdzona (niedopuszczalne jest samo domniemanie winy) Wina w wyborze (culpa in eligendo) – o winie świadczy nie tylko niespełnienie wymogów formalnych przez osobę fizyczną wybraną do pełnienia funkcji członka organu lub pełnomocnika danego pod-miotu, ale z winą mamy także do czynienia wówczas, gdy wymaga-nia formalne zostały spełnione, lecz w kręgu potencjalnych kandyda-tów znajdowały się osoby fizyczne znacznie lepiej przygotowane do spełniania wskazanych funkcji. Wina w nadzorze (culpa in custodiendo) – polega na zaniechaniu wykonywania nad osobą fizyczną należytego nadzoru. Stwierdzenie tej winy wiązać się będzie z ustaleniem czy określona osoba działa-jąca w interesie lub na rzecz podmiotu zbiorowego, zobowiązana była do sprawowania nadzoru czy nie. Jeżeli tak, konieczne będzie wykazanie braku należytej staranności po stronie nadzorującego oraz związek przyczynowy między brakiem nadzoru a zachowaniem nad-zorującego.

4. Zakres przedmiotowy ustawy

Podmiot zbiorowy podlega karze określonej w ustawie, jeżeli wskazana wyżej osoba fizyczna dopuściła się jednego z przestępstw określonych w art. 16 ustawy. Do przestępstw tych należy zaliczyć m.in. (wyliczenie przykładowe):

1. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu:

⎯ pranie brudnych pieniędzy (art. 299 kk);

⎯ oszustwo kapitałowe (art. 297 kk);

⎯ pozorne bankructwo (art. 301 kk);

⎯ wyzysk (art. 304 kk);

⎯ utrudnianie przetargu publicznego (art. 305 kk);

⎯ z ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 22 maja 2003 r. (działanie na szkodę zakładu ubezpieczeń – art. 224, wykonywanie czynności ubezpieczeniowych bez wymaganego zezwolenia – art. 225, naruszenie tajemnicy umów ubezpieczenia – art. 232);

⎯ z ustawy o obligacjach z 29 czerwca 1995 r. (emisja obligacji przez nieuprawniony podmiot – art. 38, podawanie przy emisji obligacji nieprawdziwych lub zatajanie prawdziwych danych –art. 39);

⎯ z ustawy prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. (prowadzenie bez zezwolenia działalności bankowej, naruszenie tajemnicy bankowej lub bezprawne używanie w nawie jednostki nazw „bank” lub „kasa” – art. 171);

⎯ z ustawy prawo własności przemysłowej z 30 czerwca 2000 r. (przypisanie sobie autorstwa projektu lub naruszenie w inny sposób praw twórcy projektu – art. 303, oznaczenie towarów podrobionym znakiem towarowym w celu wprowadzenia do obrotu – art. 305);

⎯ z ustawy kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r. (działanie na szkodę spółki – art. 585, niezgłoszenie wniosku o upadłość – art. 586, umożliwienie bezprawnego głosowania – art. 590, bezprawne wydanie akcji – art. 592);

⎯ z ustawy o kredycie konsumenckim z 20 lipca 2001 r. (pobieranie korzyści przewyższających wysokość odsetek maksymalnych – art. 18a).

2. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi:

⎯ fałszowanie pieniędzy (art. 310 kk);

⎯ fałszowanie znaku wartościowego (art. 313 kk);

⎯ fałszowanie znaku urzędowego (art. 314 kk);

⎯ z ustawy o obrocie instrumentami finansowymi z 29 lipca 2005 r. (prowadzenie działalności w zakresie obrotu maklerskimi instrumentami finansowymi bez zezwolenia – art. 178, naruszenie tajemnicy zawodowej – art. 179);

Katarzyna Tkaczyk-Rymanowska 66

⎯ z ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997 r. (emisja listów zastawnych przez nieuprawniony podmiot art. 37).

3. Przestępstwa łapownictwa i płatnej protekcji:

⎯ określone w kodeksie karnym (art. 228-230a, 250a, 296a);

⎯ określone w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 27 sierpnia 2004 r. (art. 192b i 192c);

⎯ określone w ustawie o sporcie z 25 czerwca 2010 r. (art. 46-48).

4. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji:

⎯ nielegalne uzyskanie informacji (art. 267 kk);

⎯ niszczenie informacji (art. 268 kk);

⎯ sabotaż komputerowy (art. 269 kk).

5. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów:

⎯ fałszowanie dokumentów (art. 270 kk);

⎯ fałsz intelektualny (art. 271 kk);

⎯ wyłudzenie poświadczenia nieprawdy (art. 272 kk).

6. Przestępstwa przeciwko mieniu:

⎯ oszustwo (art. 286 kk);

⎯ oszustwo komputerowe (art. 287 kk);

⎯ paserstwo (art. 291 i 292 kk);

⎯ paserstwo komputerowe (art. 293 kk).

7. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności:

⎯ seksualne nadużycie stosunku zależności (art. 199 kk);

⎯ seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200 kk);

⎯ zmuszanie do prostytucji, stręczycielstwo, kuplerstwo i sutenerstwo (art. 203 i 204 kk).

8. Przestępstwa przeciwko środowisku:

⎯ zanieczyszczanie środowiska (art. 182 kk);

⎯ nieodpowiednie postępowanie z odpadami (art. 183 kk);

⎯ nieodpowiednie postępowanie z materiałami promieniotwórczymi (art. 184 kk);

⎯ z ustawy o międzynarodowym obrocie odpadami z 30 lipca 2004 r. (wywożenie odpadów za granicę bez wymaganej zgody, zgłoszenia lub zezwolenia – art. 19);

⎯ z ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych z 22 czerwca 2001 r. (dokonywanie operacji zamkniętego użycia GMO lub uwalnianie GMO do środowiska bez wymaganej zgody – art. 58, nieprzystąpienie do niezwłocznego usuwania skutków awarii powodującej niekontrolowane rozprzestrzenia-nie się GMO – art. 60, niesporządzenie planu postępowania w wypadku awarii – art. 64).
9. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu:

⎯ wzięcie zakładnika (art. 252 kk);

⎯ handel ludźmi (art. 253 kk);

⎯ propagowanie faszyzmu i totalitaryzmu (art. 256 kk);

⎯ działanie w ramach zorganizowanej grupy lub związku przestępczego (art. 258 kk);

⎯ posiadanie lub wyrabianie broni palnej lub amunicji bez zezwolenia (art. 263 kk).

10. Przestępstwa określone w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 r.:

⎯ ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 23);

⎯ kopiowanie zewnętrznej postaci produktu (art. 24);

⎯ prowadzenie systemu sprzedaży lawinowej (art. 24a).

11. Przestępstwa przeciwko własności intelektualnej określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lu-tego 1994 r.:

⎯ przywłaszczenie autorstwa (art. 115);

⎯ rozpowszechnianie cudzego utworu bez uprawnienia (art. 116);

⎯ utrwalanie utworu lub zwielokrotnianie w celu jego rozpowszechniania (art. 117);

⎯ paserstwo nośnikami utworu (art. 118).
12. Przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 115 § 20 kk) lub określone w art. 165a kk.

13. Przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 29 lipca 2005 r.:

⎯ wytwarzanie lub przetwarzanie środków odurzających albo substancji psychotropowych (art. 53);

⎯ przewóz narkotyków przez terytorium lub na terytorium RP oraz ich prekursorów (art. 55 ust. 1 i 3 oraz art. 61);

⎯ udzielanie narkotyków innej osobie (art. 58);

⎯ handel narkotykami (art. 59 ust. 1 i 2);

⎯ posiadanie narkotyków (art. 62 ust. 1 i 2);

⎯ uprawa maku, konopi lub krzewu koki (art. 63);

⎯ kradzież narkotyków (art. 64).

14. Przestępstwa z ustawy prawo farmaceutyczne z 6 września 2002 r.:

⎯ wprowadzanie do obrotu produktu leczniczego bez zezwolenia (art. 124);

⎯ wprowadzanie do obrotu produktu leczniczego niewpisanego do rejestru (art. 124a);

⎯ wprowadzanie do obrotu produktu leczniczego przeterminowanego (art. 126);

⎯ przypisywanie produktowi wprowadzonemu do obrotu właściwości produktu leczniczego, których ten produkt nie posiada (art. 130).

15. Przestępstwa z ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych z 20 marca 2009 r. (organizowanie imprezy masowej bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom – art. 58).

16. Przestępstwa z ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych z 9 kwietnia 2010 r. (prowadzenie działalności bez zatwierdzenia regulaminu – art. 45, niezgodne z prawem użycie zwrotów „biuro informacji gospodarczej” lub „BIG” – art. 46).
17. Niektóre przestępstwa karno-skarbowe (z ustawy kodeks karny skarbowy z 10 września 1999 r.):

⎯ przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji;

⎯ przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagra-nicą towarami i usługami;

⎯ przeciwko obrotowi dewizowemu;

⎯ przeciwko organizacji gier hazardowych.

5. Sankcje stosowane wobec podmiotu zbiorowego oraz zasady ich wymiaru:

Kary i środki obligatoryjne:

1. kara pieniężna w wysokości od 1 000 do 20 000 000 złotych, nie wyższą jednak niż 10% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący pod-stawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (przychód taki ustala się w oparciu o sprawozdanie finansowe, albo na pod-stawie odpowiednich ksiąg rachunkowych, ewentualnie zapisów w księgach podatkowych);

przepadek przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego.

Przedmioty pochodzące z przestępstwa – są to przedmioty ruchome lub nieruchome nie stanowiące własności sprawcy, uzyskane w drodze realizacji znamion czynu zabronionego (np. kradzieży, łapownictwa) , a także przedmioty wytworzone w drodze przestępstwa (np. sfałszowane pieniądze). Przedmioty pochodzące pośrednio z przestępstwa to takie, które zostały nabyte w zamian za przedmioty po-chodzące bezpośrednio z przestępstwa (np. w drodze kupna, zamiany). Przedmioty służące lub przeznaczone do popełnienia przestępstwa – są to wszelkie rzeczy, niekoniecznie wytworzone w celu przestępczym, mogą być bowiem codziennego użytku, których użycie umożliwia lub ułatwia sprawcy realizację zamierzonego celu – wy-rok SN z 11 kwietnia 1984 r., Rnw 4/1984, OSNKW 11/1984, poz. 113.

1. przepadek korzyści majątkowej pochodzącej chociażby po-średnio z czynu zabronionego (korzyścią majątkową jest każde zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów podmiotu zbiorowego – własność rzeczy ruchomych, nieruchomości, inne prawa majątkowe np. zwolnienie z długu);

   przepadek równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego (chodzi tu zarówno o równowartość wyrażoną w pieniądzu albo poprzez przyjęcie równowartości w postaci mienia należącego do sprawcy, choć ta druga postać posiada w doktrynie zarówno zwolenników, jak i przeciwników).

Przepadek przedmiotów, korzyści majątkowych lub ich równowarto-ści nie może krzywdzić osób trzecich posiadających do nich legalny tytuł prawny (wyrok SN z 8 grudnia 1977 r., II KR 276/77, OSNPG 4/1978, poz. 45). Nie orzeka się zatem ich przepadku, gdy podlegają zwrotowi na rzecz uprawnionego podmiotu.

Środki fakultatywne:

1. zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wy-twarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;

Promocja – jest to każdy rodzaj działań mających skłonić konsumenta do nabycia danego towaru poprzez uczynienie tego nabycia ekonomicznie atrakcyjnym i poprzez to zwrócenie uwagi potencjal-nych konsumentów na określony towar lub usługę. Reklama – jest to każdy przekaz, niepochodzące od nadawcy, zmierzający do promocji sprzedaży albo innych form korzystania z towarów lub usług, popierania określonych spraw lub idei albo osiągnię cia innego efektu pożądanego przez reklamodawcę, nadawany za opłatą lub inną formą wynagrodzenia (art. 4 pkt 6 ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r.). W promocji eksponuje się walory „ekonomiczne” (np. atrakcyjną cenę po obniżce), w reklamie – walory np. użytkowe, smakowe, estetyczne.

zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi; Subwencja – jednostronne, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne udzielane w systemie budżetowym dla uzupełnienia bra-ków w środkach pieniężnych samorządu terytorialnego. Dotacja – jednostronne, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pie-niężne z budżetu państwa mające na celu dofinansowanie wybranych zadań publicznoprawnych np. dofinansowanie zadań z zakresu admi-nistracji rządowej, dopłaty do określonych wyrobów lub usług, do-płaty do oprocentowania kredytów bankowych (art. 69 ust. 4 ustawy o finansach publicznych z 26 listopada 1998 r., Dz. U. 2003, nr 15, poz. 148 z późn. zm.). W literaturze przedmiotu przyjmuje się, iż pod pojęciem dotacji i subwencji należy rozumieć każde świadczenie pieniężne nie wyma-gające w części lub w ogóle świadczenia wzajemnego (np. bezzwrot-ną pomoc, finansowanie danego rodzaju działalności gospodarczej lub społecznej).

1. zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodo-wych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem;

Pomocą są wszelkie możliwe techniczne jej formy, mające bezpo-średni aspekt finansowo – ekonomiczny (nie będzie pomocą wspar-cie np. w sferze edukacyjnej).

zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne; zamówienia publiczne – odpłatne umowy zawierane między za-mawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane (art. 2 pkt 13 ustawy prawo zamówień pu-blicznych z 29 stycznia 2004 r., Dz. U. 2004, nr 19, poz. 177 z późn. zm.). Zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne oznacza nie tylko zakaz ich otrzymywania, ale także zakaz podejmowania jakichkol-wiek kroków formalnych zmierzających do ubiegania się o ich otrzymanie.

zakaz prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej; Środek ten jest zbliżony do znanego na gruncie kodeksu karnego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalno-ści gospodarczej, ale w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary został on ujęty znacznie szerzej – obejmuje on bowiem także działalność polityczną, społeczną, kulturalną czy charytatywną.

1. podanie wyroku do publicznej wiadomości;

Z orzecznictwa: Podanie wyroku do publicznej wiadomości (...) ma do spełnienia dwa podstawowe cele: społeczne oddziaływanie na potencjalnych sprawców (prewencja ogólna) oraz cele zapobiegaw-cze i wychowawcze (prewencja szczególna) w stosunku do oskarżo-nego – wyrok SN z 12 listopada 1985 r., IV KR 268/85, OSNPG 8/1986, poz. 103.

Powyższe środki orzeka się w latach na okres od roku do lat 5 (nie dotyczy to oczywiście środka w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości). Zakazy te skutkują od momentu uprawomocnienia się orzeczenia i od tego czasu biegnie termin ich wykonania.
Zasady i dyrektywy wymiaru kar i środków:

1. Orzekając karę pieniężną lub którykolwiek ze środków sąd uwzględnia, w szczególności, wagę nieprawidłowości w nad-zorze lub wyborze, rozmiary korzyści uzyskanych (lub możli-wych do uzyskania) przez podmiot zbiorowy, sytuację mająt-kową tego podmiotu, społeczne następstwa ukarania oraz wpływ ukarania na dalsze funkcjonowanie podmiotu zbioro-wego (art. 10).

2. Zakaz prowadzenia działalności nie może zostać orzeczony, jeśli jego orzeczenie mogłoby doprowadzić do upadłości lub likwidacji podmiotu zbiorowego (art. 9 ust. 3).

3. Orzekając karę pieniężną lub przepadek sąd uwzględnia pra-womocne orzeczenie o nałożeniu na podmiot zbiorowy odpo-wiedzialności posiłkowej za grzywnę lub przepadek orzeczone wobec osoby fizycznej za przestępstwo skarbowe (art. 11 ust. 1).

4. Orzekając przepadek korzyści lub jej równowartości sąd uwzględnia prawomocne orzeczenie o zwrocie korzyści mająt-kowych osiągniętych w wyniku przestępstwa osoby fizycznej wydane w trybie art. 52 kk lub 24 § 5 kks (art. 11 ust. 2).

5. W szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy czyn zabronio-ny osoby fizycznej nie przyniósł podmiotowi zbiorowemu ko-rzyści, sąd może odstąpić od orzeczenia kary pieniężnej i po-przestać na orzeczeniu przepadku, zakazu lub podaniu wyroku do publicznej wiadomości (art. 12).

6. Jeżeli przed upływem 5 lat od orzeczenia kary pieniężnej zo-stanie ponownie popełniony czyn zabroniony stanowiący pod-stawę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, wobec tego podmiotu można orzec karę pieniężną w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. W ta-kiej sytuacji nie stosuje się przepisu zabraniającego orzekania zakazu prowadzenia działalności gdyby jego orzeczenie grozi-ło likwidacją lub upadłością podmiotu zbiorowego (art. 13).
6. Przedawnienie orzekania i wykonania kary

Przedawnienie orzekania oznacza, iż po upływie 10 lat od wyda-nia orzeczenia skazującego wobec osoby fizycznej, wyroku warun-kowo umarzającego postępowanie karne, orzeczenia o udzieleniu tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczenia sądu o umorzeniu postępowania wobec zaistnienia okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy, nie orzeka się wobec podmiotu zbiorowego kary pieniężnej, przepadku, zakazów ani poda-nia wyroku do publicznej wiadomości. W praktyce oznacza to brak możliwości pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności i brak możliwości wszczęcia postępowania w ogóle, gdyż podmiot zbiorowy może zostać ukarany tylko tymi karami i środkami, o któ-rych jest mowa w ustawie.

Natomiast przedawnienie wykonania kary oznacza, iż po upływie 10 lat od uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego odpo-wiedzialność podmiotu zbiorowego za czyn zabroniony, nie można wykonać kary pieniężnej, przepadku, zakazów ani podania wyroku do publicznej wiadomości.