T1: SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ

1. Kiedy powstał w Europie system waluty złotej i jak długo funkcjonował ?

Przyjmuje się, że od roku 1870 system waluty złotej obejmuje cały świat, tj. kraje europejskie, USA, Rosję, kraje Ameryki Łacińskiej oraz Japonię.

System waluty złotej jako międzynarodowy system walutowy funkcjonował do 1914 r.

W systemie tym złoto pełniło 3 funkcje:

- środka płatniczego

- miernika wartości

- środka gromadzenia rezerw.

2. Jakie systemy pieniężne posiadały kraje przed 1870 r.?

Do 1870 r. istniały 3 rodzaje systemów pieniężnych:

1. system jednokruszcowy oparty na złocie (monometalizm złoty)

2. system jednokruszcowy oparty na srebrze (monometalizm srebrny)

3. system dwukruszcowy oparty na złocie i srebrze (bimetalizm)

3. Czy system waluty złotej sprzyjał rozwojowi gospodarki światowej?

Był to okres rozwoju handlu międzynarodowego i stabilności cen.

Okres ten jest także nazywany złotą epoką finansów międzynarodowych.

4. Który kraj jako pierwszy wprowadził system waluty złotej i co zadecydowało o wyborze złota?

Pierwszym krajem, który wprowadził system waluty złotej była Wielka Brytania - 1821 r.

Przyczyny:

- gwałtowny wzrost angielskich rezerw złota wynikający z dwóch wydarzeń:

1. napływ złota z Ameryki Płd. do Europy dzięki wymianie zagranicznej

2. ustalenie przez mennicę angielską niewłaściwej relacji wymiany złota na srebro - cena złota wyrażona w srebrze była zbyt wysoka (posiadacze srebrnych monet kupowali za granicą złoto, aby następnie sprzedać je w mennicy w zamian za srebrne monety; uzyskane srebrne monety służyły do zakupu nowej partii złota za granicą; skutkiem tego był wzrost ilości złota przy jednoczesnym spadku ilości srebra)

- rozwój Banku Angielskiego, w 1833 r. banknoty emitowane przez ten bank uzyskały status oficjalnego środka płatniczego w Anglii i Walii

-uwikłanie się Wielkiej Brytanii w wojny napoleońskie i wzrost zadłużenia państwa.

5. Przedstaw sylwetkę Davida Ricardo. W jaki sposób Ricardo wyjaśnił wzrost cen w wielkiej Brytanii?

David Ricardo (1772-1823) pochodził z hiszpańskiej rodziny żydowskiej. Jego ojciec był maklerem giełdowym. Ricardo do 12. roku życia uczył się w domu. W wieku 14. lat zaczął pomagać ojcu. Kilkanaście lat później zmienił wyznanie dla swojej żony i popadł w konflikt z rodziną.

Stał się wybitnym maklerem giełdowym i dorobił się na operacjach giełdowych wielkiego majątku. Zajmował się zarówno bankierstwem, jaki maklerką towarową (zboże).

Jego pierwsza praca - „Wysoka cena kruszcu jako dowód deprecjacji banknotów” - omawiała zagadnienie deprecjacji banknotów Banku Angielskiego, której przyczyną były wojny napoleońskie.

W 1797 r. Bank Angielski zawiesił wymienialność banknotów na złoto, co spowodowało wzrastającą stopniowa drożyznę i agio na złoto. Powszechnie uważano wtedy, że przyczyną wzrostu cen jest brak towarów.

Jednak David Ricardo wykazał, że zwyżka cen towarów jest spowodowana zbyt dużą emisją banknotów, czego dowodem jest podrożenie nie tylko towarów, ale i kruszcu.

Ricardo udowodnił tym samym, że istnieje ścisły związek między ilością pieniądza a poziomem cen danego kraju. Związek ten formułuje się w postaci ilościowej teorii pieniądza.

MV = PT

Poziom cen jest proporcjonalny do ilości pieniądza.

Zmiany cen są proporcjonalne do ilości pieniądza i szybkości obiegu.

Ceny wpływają na ilość złota w kraju, natomiast ruch złota związany z wymiana zagraniczną jest skutkiem wyłącznie zmian cen.

6. Co postulował Ricardo i jaki tytuł nosiło jego dzieło?

Tytuł dzieła: „The High Price of Bulion, A Proof of Depreciation of Bank Notes”

Czyli: Wysoka cena kruszcy jako dowód deprecjacji banknotów.

David Ricardo postulował, że dla opanowania drożyzny należy:

- przywrócić wymienialność banknotów na złoto, ze względu na jego wyjątkowe cechy (stabilność wartości, łatwość w transporcie, idealna podzielność, trwałość, jednakowa cena)

- każda waluta musi mieć ustalony w złocie parytet

- podaż pieniądza musi być dostosowana do ilości kruszcu

- zastąpienie pieniądza złotego pieniądzem papierowym

- pieniądz papierowy musi być wymieniany swobodnie na złoto, a ponadto musi istnieć wolność bicia monet.

7. Jaką rolę odgrywały banknoty w systemie opartym na złocie?

Banknoty były substytutem pieniądza kruszcowego w obiegu krajowym.

Były one wymienialne na złoto zgodnie z parytetem.

Nie były jednak tzw. pieniądzem ostatecznym, gdyż pieniądzem ostatecznym było złoto.

Emisja banknotów była dostosowywana do ilości kruszcu.

8. W jaki sposób ustalane były kursy walut w systemie waluty złotej?

Kursy walutowe były ustalane wg parytetu złota. Parytet złota wyznaczał kurs walutowy przez porównanie wagi złota przypisanej jednostce pieniężnej

Kursy te oznaczały relację parytetu jednostki pieniężnej jednego kraju do jednostki pieniężnej drugiego kraju. Był to system stałych kursów walutowych.

Np. 1 dolar - 1 g złota, 1 rubel - 0,5 g złota => 1 dolar = 2 ruble

9. System waluty złotej wymagał zaufania społecznego. Dlaczego?

Zaufanie do parytetu waluty krajowej oznaczało zaufanie do wartości tej waluty w stosunku do złota. Zmniejszenie tego zaufania przejawiało się wzrostem zainteresowania posiadaczy banknotów do ich wymienialności na złoto wg parytetu złota.

Zwiększenie zaufania oznaczało tendencję przeciwną - wzrost zainteresowania posiadaczy złota do jego wymiany na banknoty.

Oznacza to, że banknoty były dużo warte, jeśli były wymienialne na złoto.

10. Co oznacza „gold bulion standard” i co ma z tym wspólnego David Ricardo?

Gold bulion standard - system waluty sztabowo-złotej, jest to podsystem systemu waluty złotej.

David Ricardo zabronował zmianę sposobu wymienialności banknotów na złoto postulując, żeby były one wymienialne na sztaby złota, a nie na złote monety.

Celem było ograniczenie transakcji złotem do transakcji zagranicznych.

Dzięki temu monety mogłyby być wycofywane, ponieważ wg Ricarda są zbędne w obiegu wewnętrznym a poza tym kosztowne.

Początkowo propozycja Ricardo została odrzucona. Wykorzystano ją dopiero po I wojnie światowej, tworząc odmiany Gold Coin Standardu (systemu waluty złotej).

11. Jakie są sposoby regulowania transakcji zagranicznych? W jakich sytuacjach zobowiązania regulowano złotem?

T2: MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY Z BRETTON WOODS (1944 - 1978)

Wprowadzenie pieniądza kreowanego ( 1969) SDR

Reforma systemu walutowego z Breton Woods (1978 - obecnie)

1. Co było przyczyną chaosu w stosunkach walutowych w okresie międzywojennym i w czym się on przejawiał?

Przyczyną chaosu było załamanie się systemu waluty złotej i brak waluty (złota) potrzebnego do rozliczania transakcji międzynarodowych. Chaos ten przejawiał się w:

- braku polityki walutowej

- częstej zmianie parytetów (dewaluacji) w celu zwiększenia konkurencyjności towarów krajowych

- wprowadzeniu ograniczeń dewizowych

- wprowadzeniu dumpingu.

2. Jaki cel przyświecał twórcom systemu z Breton Woods?

Twórcy systemu walutowego z Breton Woods mieli na uwadze osiągnięcie 6 celów:

1. Wzrost gospodarczy przez pobudzenie handlu międzynarodowego (wzrost obrotów) poprzez ustabilizowanie kursów walut (kursy stałe) oraz doprowadzenie do wymienialności walut.

2. Stworzenie wielostronnego systemu rozliczeń.

3. Kredyty dla krajów na pokrycie deficytów bilansów płatniczych.

3. Przedstaw założenia systemu walutowego z Breton Woods.

1. Parytety monetarne walut były ustalane w złocie i w dolarach amerykańskich.

Parytet określony w złocie stanowił podstawę kursów walutowych pieniądza narodowego.

Parytet określony w dolarze stanowił podstawę kursu centralnego, wyznaczanego przez państwa wobec dolara amerykańskiego.

Dolar stał się kluczową walutą nowego systemu pieniądza międzynarodowego, a także walutą rezerwową.

2. Parytety walutowe mogły się wahać w górę lub w dół , tj. +/- 1% od ustalonego parytetu. W przypadku większych wahań rządy miały obowiązek interweniować na rynku walutowym w celu dopasowania kursu rynkowego do kursu parertytowego.

3. Zmiany parytetów były dokonywane w przypadku wysokiego deficytu bilansu płatniczego za zgodą Funduszu.

4. W obrotach płatniczych waluta krajowa nie była wymienialna na złoto, lecz na walutę obcą. Tylko Skarb USA wymieniał dolary na złoto zagranicznym bankom centralnym.

5. W skład rezerw wchodziło złoto i dolary.

4. Co było podstawą systemów pieniężnych w systemie z Breton Woods?

W sferze wewnętrznego obiegu pieniężnego krajów zastosowanie miała waluta papierowa, niewymienialna na złoto, a rozmiary emisji pieniądza gotówkowego i działalności kredytowej były kształtowane celowo przez władze monetarne kraju i nie zależały już od stanu rezerw złota i dewiz w banku centralnym.

Naczelną instytucją systemu był MFW.

5. Przedstaw problem płynności międzynarodowej w latach 60.

Płynność międzynarodowa to zdolność aparatu bankowego kraju do nieprzerwanego dokonywania zapłat zagranicznych zapadających z różnych tytułów. Zależy ona przede wszystkim od wielkości rezerw międzynarodowych środków płatniczych posiadanych przez dany kraj.

Problem płynności międzynarodowej w latach 60. dotyczył niewystarczalności światowych rezerw walutowych do obsługi rosnących obrotów płatniczych.

W latach 1950 - 1969 rezerwy wzrosły tylko o 60%, a wartość importu ponad 4-krotnie.

Pogarszanie się płynności międzynarodowej było w tym czasie powszechne, ale najbardziej pogorszył się stan płynności w USA.

Stałe pogarszanie się stanu płynności międzynarodowej było spowodowane tym, że wysychały źródła, z których można było czerpać środki na powiększanie rezerw. Tzn. zbyt mało złota dopływało z nowej produkcji do rezerw banków centralnych, a równocześnie okazało się, że wzrost rezerw dewizowych ma też swoje granice.

6. Wzrost rezerw dolarowych krajów należących do funduszu nie pozostał bez wpływu na sytuację finansową USA. Przedstaw tę zależność.

Rezerwy dolarowe innych krajów są krótkoterminowym zadłużeniem USA wobec posiadaczy tych rezerw.

Dolar był walutą powszechnie poszukiwaną i chętnie przyjmowaną przy zapłatach, ponieważ potencjał gospodarczy Stanów Zjednoczonych gwarantował możliwość zakupienia tam każdego potrzebnego towaru.

Paradoks: waluta narodowa jednego kraju (USA) jest utrzymywana w rezerwach walutowych innych krajów i w związku z tym, wzrost tych rezerw jest możliwy tylko wtedy, gdy Stany Zjednoczone mają deficyt bilansu płatniczego, a deficyty te oznaczają, że inne kraje udzielają kredytu Stanom Zjednoczonym.

7. Co miało przyczynić się do poprawienia płynności międzynarodowej?

Do poprawienia płynności międzynarodowej miały przyczynić się kredyty banków centralnych.

Nie przyczyniły się one jednak do jej trwałego powiększenia, ponieważ rezerwy dewizowe, które pojawiają się w jakimś kraju dzięki uzyskaniu kredytu, znikają z chwilą, gdy kredyt ten zostanie spłacony.

8. Jakie wydarzenie oznaczało załamanie się podstaw systemu z Breton Woods?

Dnia 15 sierpnia 1971 r. Stany Zjednoczone zawiesiły wymienialność dolara na złoto.

Od tego dnia żadna waluta na świecie nie jest już wymieniana na złoto przez władze monetarne po jakimś kursie.

Istnieją tylko waluty papierowe, wymieniane co najwyżej na inne waluty.

9. Przedstaw ustalenia pierwszej poprawki do statutu funduszu. (1969)

1. Wprowadzenie międzynarodowego pieniądza kreowanego - SDR, jako nowego składnika rezerw walutowych. SDR nie było wymienialne na złoto.

35 jednostek SDR = 1 uncja złota

Parytet jednostki SDR = parytet dolara (Parytet zniesiono 1 lipca 1971 roku)

Dlaczego SDR - specjalne prawa ciągnienia? Ponieważ słowo „ciągnienie” odnosi się do walut uzyskanych w ramach kredytów uzyskanych w MFW. Z nowym pieniądzem nie wiąże się jednak element kredytowy, chociaż w rzeczywistości kraj otrzymujący od Funduszu SDR nie jest wcale obowiązany do ich zwrotu.

2. SDR miały zapewnić przyrost płynności międzynarodowej.

10. Druga poprawka do statutu funduszu oznacza odejście od przyjętych w 1944 r. reguł. Jakie nowe ustalenia wprowadzono?

1. Zniesiono jeden obowiązujący dla wszystkich krajów system kursów stałych.

Kraje otrzymały możliwość wyboru tzw. reguł kursowych, szczególnie kursów płynnych i stałych.

2. Znaczne ograniczenie roli złota w systemie walutowym. Zniesiona została urzędowa cena złota.

3. SDR mają stać się z czasem podstawowym składnikiem rezerw walutowych i zostaje rozszerzony ich zakres stosowania w transakcjach Funduszu.

11. Jaki system walutowy obowiązywał w okresie międzywojennym?

W okresie międzywojennym obowiązywał system waluty dewizowo-złotej, w którym poszczególne państwa prowadzą niezależną politykę walutową, ale utrzymują stałe kursy walutowe (oparte na parytecie złota).

12. W jaki sposób dokonywały się rozliczenia transakcji zagranicznych w systemie waluty papierowej?

W systemie wymienialnej waluty papierowej (na waluty innych krajów) rozliczenia transkacji międzynarodowych dokonywano w dewizach, a więc w zagranicznych należnościach pieniężnych. Było to możliwe tak długo, jak długo waluta zagraniczna była godna zaufania.

Dewaluacja waluty naruszała to zaufanie i prowadziła do jej wykluczenia z międzynarodowych rozliczeń dewizowych.

W systemie niewymienialnej waluty papierowej (waluty tych krajów były wyłącznie walutami wewnętrznymi) były bardziej skomplikowane, ponieważ odbywały się na zasadzie dwustronnych i wielostronnych kompensat towarowych.

T3: SYSTEM WALUTOWY PO 1978 R.

Kurs walutowy. Klasyfikacja kursów walutowych.

1. Jaka jest definicja kursu walutowego?

Kurs walutowy to cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej.

2. Co oznaczał termin „waluta” w systemie waluty złotej?

W systemie waluty złotej nazwa „waluta” oznaczała banknoty zagraniczne.

Później termin „waluta” zaczęto stosować w szerszym znaczeniu, obejmował on również dewizy oraz banknoty zagraniczne.

Nie istniało natomiast i nie istnieje pojęcie „dewizy zagraniczne”; nie ma dewiz krajowych.

3. Kiedy termin „kurs walutowy” upowszechnił się i nabrał współczesnego znaczenia?

Termin „kurs walutowy” upowszechnił się i nabrał współczesnego znaczenia po załamaniu się systemu waluty złotej w 1914 r.

4. Do którego roku funkcjonował termin „kurs parytetowy” i co on oznaczał?

Termin „kurs parytetowy” funkcjonował do roku 1978 i oznaczał urzędowo ustalone relacje waluty krajowej do złota lub dolara amerykańskiego. Konstrukcją kursową podobną do parytetu jest tzw. kurs centralny.

Pojęcie kursu parytetowego straciło sens, ponieważ nie funkcjonowała już w gospodarce światowej oficjalna cena złota.

5. Dlaczego kurs parytetowy nie miał cech współczesnego kursu walutowego?

Ponieważ był on ceną urzędową, a jego zmiany wymagały akceptacji MFW.

6. Co oznacza dychotomiczny podział kursów walutowych z punktu widzenia ich elastyczności?

Podział dychotomiczny oznacza, że niezależnie od mnogości stosowanych w praktyce rozwiązań kursowych, istnieją kursy stałe o niewielkich marżach wahań oraz kursy płynne, gdzie zmiany kursów są nieograniczone i zależą wyłącznie od działania sił rynkowych.

7. Cechy kursu stałego, zmiennego, pełzającego i kursu zbiorowego płynnego.

Cechy KURSU STAŁEGO:

• Ma ustalony parytet lub kurs centralny

• Istnieją marże wahań, w ramach których kurs może się zmieniać w zależności od działania sił rynkowych,

• Bank centralny jest zobowiązany do interwencji na rynku walutowym w przypadku osiągnięcia przez walutę punktów interwencyjnych

• Zmiana kursu parytetowego lub centralnego jest dokonywana przez dewaluację lub rewaluację.

Cechy KURSU ZMIENNEGO:

• Ma ustalony oficjalny parytet lub kurs centralny (możliwa jest również sytuacja gdzie nie ma określonego denominatora kursu)

• Nie ma określonych marż wahań

• Bank centralny nie ma obowiązku interweniowania na rynku walutowym

• W przypadku wyznaczania kursu centralnego zmiana tego kursu dokonuje się poprzez dewaluację lub rewaluację

• Proces aprecjacji i deprecjacji nie jest ograniczony.

POŚREDNIE ROZWIĄZANIA KURSOWE

Cechy KURSU PEŁZAJĄCEGO:

• Wyznaczany jest kurs centralny

• Określane są marże wahań , które są ograniczone przez dolny i górny punkt interwencyjny

• Bank centralny jest zobowiązany do interwencji na rynku walutowym

• Zmiany kursu centralnego są dokonywane przez dewaluacje lub rewaluację

• Kurs codziennie jest zmieniany o ustaloną wielkość miesięcznej dewaluacji.

Cechy KURSU ZBIOROWEGO PŁYNNEGO:

• Jest wyznaczany kurs parytetowy lub kurs centralny

• Waluty należące do porozumienia mają ustalone marże wahań i punkty interwencyjne

• Banki centralne mają obowiązek interweniowania na rynkach walutowych, gdy kursy osiągną punkty interwencyjne

• Zmiany kursów centralnych walut należących do porozumienia są dokonywane przez dewaluację i rewaluację.

8. Wyjaśnij założenia reżimów kursowych (8):

1. porozumienie walutowe wykluczające istnienie pieniądza krajowego

Władze monetarne decydują się na używanie waluty zagranicznej jako oficjalnego środka cyrkulacji i środka płatniczego.

Rozwiązanie to zakłada pozbawienie narodowych władz gospodarczych możliwości prowadzenia autonomicznej polityki walutowej.

Podobne w skutkach jest utworzenie unii walutowej, która oznacza likwidację walut narodowych.

2. zarząd walutowy

Jest to mechanizm, w którym kraj zobowiązuje się do wprowadzenia wymienialności pieniądza krajowego w stosunku do określonej waluty zagranicznej.

Przyjmuje się stały kurs wymiany waluty krajowej na zagraniczną.

Zobowiązania banku centralnego dotyczą również zasad emisji pieniądza krajowego.

Zarząd walutowy wyraźnie ogranicza autonomię polityki monetarnej. Bank centralny zostaje pozbawiony swych klasycznych funkcji (np. .podaży kontroli pieniądza).

Zarząd walutowy praktycznie pozbawia władze monetarne możliwości prowadzenia dyskrecjonalnej polityki kursowej.

3. konwencjonalne stałe kursy walutowe

W mechanizmie tym, waluta krajowa jest połączona stałym kursem z walutą międzynarodową lub koszykiem walutowym.

Elastyczność kursu stałego może być różna w zależności od przyjętej szerokości marż wahań.

Kurs stały nakłada na niezależność monetarną banku centralnego pewne ograniczenia, które nie są dotkliwe przy wysokiej elastyczności kursu.

Możliwe są dyskrecjonalne działania władz monetarnych w zakresie polityki kursowej.

4. kursy stałe z marżami wahań

j.w. - jedyna różnica polega na szerokości marż wahań.

5. pełzający parytet

Jest to rozwiązanie pośrednie między kursem stałym a zmiennym.

Jego cechą są okresowe małe zmiany kursu centralnego, które są skorelowane ze zmianami wybranych wskaźników ekonomicznych, najczęściej stopą inflacji.

System ten ma wiele cech kursu stałego, co nakłada na autonomię polityki monetarnej pewne ograniczenia.

6. kurs wewnątrz pełzających marż wahań

W założeniach podobny do pełzającego parytetu.

Istotną różnicą jest istnienie wyznaczonych marż wahań.

Okresowym zmianom kursu centralnego towarzyszą analogiczne zmiany punktów interwencyjnych.

Możliwość prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej jest zależna od szerokości marż wahań.

7. kurs płynny kierowany

W tym systemie władze monetarne aktywnie oddziałują na rynkowy poziom kursu poprzez interwencje na rynku dewizowym.

Nie ma tu automatycznych działań, bank centralny może podejmować decyzje o interwencjach na podstawie różnych wskaźników.

Kurs ten gwarantuje wysoki poziom autonomii polityki monetarnej oraz w pewnym stopniu ogranicza elastyczność kursową.

8. kurs płynny

Stosowanie tego systemu wyklucza interwencje banku centralnego.

Kurs płynny gwarantuje pełną niezależność polityki monetarnej i teoretycznie pełną jawność polityki.

9. Jakiego celu MFW nie realizuje od początku lat 70.?

Od połowy lat 70. XX wieku Fundusz nie realizuje jednego ze swoich podstawowych celów - stabilizacji kursów walutowych.

Nie jest on jednak krytykowany z tego powodu, ponieważ specjaliści od finansów uważają, że system kursów płynnych jest koniecznością we współczesnej gospodarce światowej.

10. Czym jest aktywna polityka kursowa? Jakie mechanizmy pozwalają prowadzić aktywną politykę kursową?

Aktywna polityka kursowa to możliwość kształtowania relacji z otoczeniem finansowym.

Jej celem jest stabilizacja kursu i uruchomienie procesu osiągania równowagi zewnętrznej.

Mechanizmy umożliwiające prowadzenie aktywnej polityki kursowej:

- kurs stały z wąskimi lub szerokimi marżami wahań

- wszystkie odmiany „crawling pegs” (pełzający parytet, kurs pełzający)

- „target zones” (inaczej „pasmo bazowe” - system łączący w sobie cechy kursów stałych i płynnych)

- kurs płynny kierowany.

Mechanizmy uniemożliwiające prowadzenie aktywnej polityki kursowej:

- kurs niezależny płynny

- zarząd walutowy

- unie walutowe

- przyjęcie waluty innego kraju.

11. Przedstaw zależności, które ilustruje magiczny trójkąt Frankela (impossible trinity).

Niezależnie od tego, jaki mechanizm kursowy będzie stosowany, nigdy nie uda się osiągnąć równocześnie trzech celów:

• Niezależności monetarnej

• Stabilności kursów walutowych

• Pełnej integracji finansowej

Możliwe jest co najwyżej osiągnięcie dwóch celów jednocześnie.

Kursy stałe z marżami wahań

niezależność monetarna stabilność kursów walutowych

Niezależny „floating” Unia walutowa

pełna integracja finansowa

T4: MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU.

1. W jakich formach kapitał przepływa miedzy krajami?

Formy międzynarodowych przepływów kapitałowych:

1. kredyty - oddanie do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków kapitałowych, które mogą być wykorzystane w różnych celach.

2. bezpośrednie inwestycje zagraniczne - podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą, nabycie większościowego pakietu akcji lub całkowite przejęcie istniejącego już przedsiębiorstwa.

3. inwestycje portfelowe - lokaty kapitału w zagraniczne papiery wartościowe dokonywane przez osoby prywatne albo przedsiębiorstwa lub inwestycje publiczne w celu osiągnięcia dochodu wyższego niż z krajowych papierów wartościowych w postaci dywidend i odsetek czy efektów gry giełdowej i dochodów z tytułów różnić kursów walutowych.

1. Przedstaw klasyfikację przepływów kapitałowych.

Klasyfikacje przepływów kapitałowych

1. Z punktu widzenia formy przepływu kapitału

Kredyty: - handlowe

- finansowe

BIZ: - greenfield

- fuzje

- przejęcia

Inwestycje portfelowe: - zakupy akcji

- zakupy obligacji

3. Z punktu widzenia podmiotowego

Kapitały prywatne: - kapitały przedsiębiorstw

- kapitały bankowe

- kapitały instytucji finansowych

- kapitały osób fizycznych

Kapitały oficjalne: - kapitały państwowe

- kapitały organizacji międzynarodowych

- kapitały organizacji finansowych/niefinansowych

4. Z punktu widzenia przedmiotowego

1. Zagraniczne wkłady bankowe

2. Kredyty handlowe

3. Kredyty finansowe

4. Lokaty portfelowe

5. Inwestycje bezpośrednie

5. Z punktu widzenia terminu zwrotu

1. Lokaty krótkoterminowe

2. Lokaty długoterminowe

1. Najwięksi eksporterzy kapitału w ostatnich 100 latach oraz dominująca forma.

W systemie waluty złotej największym eksporterem kapitału była Wielka Brytania.

W latach 70. XX wieku widoczna była dominacja USA i Europy w światowym eksporcie kapitału, który stanowił ok. 89% eksportu światowego.

W latach 90. udział ten zmniejszył się na rzecz krajów azjatyckich, których eksport kapitału wyniósł ok. 10%.

Do początku XXI w. dominującą formą przepływów kapitałowych były inwestycje bezpośrednie.

2. Jaki jest wpływ przepływu kapitału na bilans płatniczy?

Kraj wywożący kapitał pogarsza swój bilans płatniczy z punktu widzenia krótkiego okresu.

W dłuższym okresie, dzięki transferowi procentów i dywidend przepływ kapitału za granicę pozytywnie wpływa na ten bilans.

Kraj przywożący kapitał poprawia swój bilans płatniczy w krótkim okresie.

W ujęciu długookresowym jednak, wpływa to negatywnie na bilans płatniczy, ponieważ od BIZ trzeba płacić dywidendy, a od kredytów procenty.

3. Przedstaw pozytywne efekty międzynarodowego przepływu kapitału.

Kraj I (wywożący kapitał) zyska w postaci przyrostu produktu krajowego z tytułu wzrostu produktywności kapitału (wzrost stopy %).

Kraj II (przywożący kapitał) zyska w postaci przyrostu produktu krajowego z tytułu zwiększania zasobów kapitałowych, choć jednocześnie obniży się w tym kraju produktywność kapitału (spadek stopy %).

4. Przedstaw podstawowe niebezpieczeństwa otwartości rynków wewnętrznych na spekulacyjne przepływy kapitału.

5. Kiedy rozpoczął się proces liberalizacji przepływów kapitałowych i co to oznacza?

I etap - 1944 r. - koniec lat 80. : liberalizacja handlu światowego.

II etap - na przełomie lat 70. i 80. XX wieku:

proces liberalizacji przepływów kapitałowych (otwieranie krajowych rynków finansowych) Nastąpiło wtedy otwieranie krajowych rynków finansowych, znoszenie ograniczeń i kontroli zawierania transakcji finansowych między krajami.

Wiele krajów jednak świadomie opóźniało akceptację ustaleń MFW, chcąc zachować pełną kontrolę nad poziomem kursu walutowego i saldem obrotów towarowych z zagranicą (Niemcy, Wielka Brytania, Francja).

6. Czym jest deregulacja rynków finansowych?

Deregulacja rynków finansowych to warunek wstępny znoszenia barier w przepływach kapitałów między krajami.

Deregulacja dotyczy:

- likwidacji kontroli kredytów

- deregulacji stopy %

- swobodnego dostępu do sektora bankowego i innych usług

- autonomii banków

- prywatyzacji sektora bankowego.

7. Dlaczego rynek finansowy musi być regulowany?

Newralgiczna rola sektora finansowego w sterowaniu procesami gospodarczymi powoduje, że nie ma praktycznie kraju, który nie oddziaływałby na rynek finansowy realizując cele polityki gospodarczej lub w trosce o trudno definiowany interes publiczny.

Sektor finansowy podlega trzem rodzajom regulacji:

• Strukturalne - określają zakres działania instytucji finansowych

• Ostrożnościowe - związane z zarządzaniem instytucją finansową

• Związane z ochroną interesów - zabezpieczające przed złym zarządzaniem kapitału, nadużyciami.

8. W jaki sposób przebiegał proces liberalizacji transferów kapitałowych w Niemczech i Japonii w latach 70.?

Niemcy znosiły ograniczenia w eksporcie kapitału, utrzymując jednocześnie istotne ograniczenia w imporcie kapitału (dotyczące zarówno lokat portfelowych, jak i BIZ).

Podobnie Japonia do 1980 r. liberalizowała tylko wywóz kapitału, ograniczając jego import.

9. W jakich warunkach przebiegał proces liberalizacji przepływów kapitałowych w krajach dokonujących transformacji ustrojowej? (lata 90.)

Lata 90. charakteryzowały się bardzo szybkim znoszeniem ograniczeń w przepływach kapitałowych w większości państw.

M.in. były to kraje Azji Płd.-Wsch., Czechy, Rosja, oraz kraje Europy Środkowo-Wschodniej, które równocześnie dokonywały transformacji swoich gospodarek, co oznaczało budowę od podstaw instytucji i mechanizmów gospodarki rynkowej.

T5: KRYZYSY FINANSOWE

1. Jaką rolę odgrywają rynki finansowe i instytucje pośrednictwa finansowego?

Funkcja rynku sprowadza się do mobilizacji i koncentracji rozproszonego kapitału i kierowaniu go do tych sfer gospodarki, w których może on zostać najefektywniej wykorzystany.

W każdej gospodarce rynkowej potrzebny jest system finansowy, który przekazuje fundusze od ludzi oszczędzających do tych, którzy znajdują możliwości produkcyjnego zainwestowania kapitału. Dobrze funkcjonujące rynki finansowe i instytucje pośrednictwa finansowego są kluczowe dla rozwoju gospodarki oraz dla zwiększenia jej stabilności i efektywności.

2. Jaka jest różnica pomiędzy finansowaniem bezpośrednim i finansowaniem pośrednim?

W finansowaniu bezpośrednim (rynki finansowe) pożyczkobiorcy pożyczają fundusze bezpośrednio od pożyczkodawców na rynkach finansowych, sprzedając im papiery wartościowe.

Fundusze mogą przemieszczać się także od kredytodawców do kredytobiorców drogą zwaną finansowanie pośrednim, z udziałem pośredników finansowych (banki) znajdującymi się pomiędzy stronami transakcji.

3. Dlaczego rynki finansowe mogą nieefektywnie alokować zasoby?

Samo istnienie systemu finansowego nie jest gwarancją, że zgromadzone przez oszczędzających fundusze zostaną przekazane gospodarnym i uczciwym inwestorom.

Jeśli przekażemy fundusze inwestorom marnotrawcom (ryzyko negatywnej selekcji) lub inwestorom nieuczciwym (moral hazard), to system finansowy staje się przyczyną kryzysów finansowych, które z reguły znajdują odzwierciedlenie w sferze realnej gospodarki.

Nieefektywnie funkcjonujący system finansowy stanowi poważne zagrożenie dla gospodarki.

Ryzyko negatywnej selekcji i ryzyko nadużycia wynikają z asymetrii informacji.

4. Dlaczego instytucje pośrednictwa finansowego zmniejszają ryzyko negatywnej selekcji i ryzyko nadużycia?

Banki zmniejszają ryzyko wynikające z asymetrii informacji na rynkach finansowych poprzez to, że są lepiej przygotowane do oceny ryzyka kredytowania. (w kontekście alokacji zasobów)

5. Jaką rolę odgrywają instytucje pośrednictwa finansowego w dojrzałych gospodarkach rynkowych?

Najważniejszym segmentem systemy finansowego z punktu widzenia jego funkcji są instytucje pośrednictwa finansowego, tj, banki.

Dla przykładu, w USA w latach 1970 - 1985 pożyczki bankowe były dla przedsiębiorstw największym źródłem funduszy zewnętrznych.

6. Definicja kryzysu finansowego, bankowego i kryzysu zadłużenia (mierniki).

Kryzys finansowy to poważne zaburzenie na rynku finansowym, które charakteryzuje się gwałtownym spadkiem cen aktywów, upadkiem firm i instytucji finansowych.

Z kryzysem finansowym mamy do czynienia wówczas, gdy nasilają się procesy negatywnej selekcji i pokusy nadużycia.

Kryzys bankowy to sytuacja, w której znaczna część sektora bankowego traci bezpieczeństwo.

Można to odnieść zarówno do liczby upadłości, jak i do udziału poszczególnych banków w rynku.

Utrata bezpieczeństwa przez banki jest równoznaczna z niewypłacalnością. System bankowy jest niewypłacalny, jeśli wartość rynkowa jego aktywów jest mniejsza od jego zobowiązań.

Kryzysy bankowe objawiają się „run'em” na banki, upadkiem instytucji finansowych, czasem udzieleniem pomocy rządowej sektorowi bankowemu.

Kryzys zadłużenia to brak możliwości wywiązywania się z umów w umownych terminach ze spłatą rat kapitałowych oraz odsetek z tytułu zaciągniętych za granicą pożyczek.

Mierniki zadłużenia:

I rodzaj:

• Kraje wysoko zadłużone - to takie, w których relacja kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (K_od) do PKB jest wyższa niż 80%, czyli

K_od / PKB > 80%

• Kraje średnio zadłużone - 48% < K_od / PKB < 80%

• Kraje nisko zadłużone - K_od / PKB < 48%

II rodzaj:

Liczony jako stosunek kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (K_od) do przychodów z eksportu. Stosunek ten można nazwać miernikiem zadłużenia - m_z.

• Kraje wysoko zadłużone - m_z >220%

• Kraje średnio zadłużone - 132% < m_z < 220%

• Kraje nisko zadłużone - m_z < 132%

1. Model kryzysu finansowego wg Minsky'ego.

Ścieżka prowadząca do kryzysu finansowego:

• Zaburzenie wywołujące zmiany w otoczeniu makroekonomicznym, które powoduje, że inwestorzy są skłonni inwestować tylko w pewne gałęzie gospodarki, co prowadzi do „boomu”;

• „boom” jest napędzany przez ekspansję kredytową, co prowadzi do wzrostu stóp % i cen;

• Przegrzanie koniunktury jest związane ze spekulacją na zwyżkę cen, która ogranicza racjonalność zachować i powoduje powstanie bańki spekulacyjnej;

• Finansowa zadyszka jest okresem między przegrzaniem koniunktury a załamaniem;

• Następuje załamanie będące bezpośrednim objawem kryzysu finansowego, które polega na gwałtownym spadku cen, może także doprowadzić do paniki.

1. Mechanizm powstawania kryzysów (przedstawiony na zajęciach).

Przyczyny:

- obniżenie stopy %

- procesy liberalizacji przepływów kapitałowych

- deregulacja systemu bankowego

Skutek I

ZABURZENIE

- zmieniają się na korzyść warunki działania w różnych sektorach gospodarki

- następuje ożywienie gospodarcze

Pozostałe skutki:

- banki udzielają kredytów, inwestują kapitały na rynkach papierów wartościowych

- następuje wzmożona akcja kredytowa

- hossa na rynku papierów wartościowych

- wzrasta niewypłacalność przedsiębiorstw i osób fizycznych

- bankructwa podmiotów gospodarczych i banków

- wzrost stóp %

- osłabienie tempa wzrostu gospodarczego

- RECESJA GOSPODARCZA

2. Wielki kryzys w USA (1929 - 1933) - przyczyny.

- zbyt duża ilość zapasów, która doprowadziła do spadku cen różnego rodzaju artykułów,

- zła sytuacja rolnicza; podaż produktów rolnych była większa niż popyt na nie,

- monopole utrzymywały ceny na wysokim poziomie, zaś surowce były sprzedawane po cenie zaniżonej,

- spekulacje na giełdach

- wysokie zadłużenie konsumentów

- zła regulacja rynków finansowych

- brak zaufania do rynków

- II wojna światowa i brak stabilności gospodarczej w krajach, które ją przegrały

3. Kryzys w Ameryce Łacińskiej (lata 80.) - przyczyny.

- nadmierne zadłużenie zagraniczne krajów Ameryki Łacińskiej

- model wzrostu gospodarczego, w którym preferowano produkcję antyimportową zaniedbując promocję eksportu => niska konkurencyjność => import > eksport,

- polityka stałego kursu walutowego,

- dysproporcje strukturalne i przestrzenne w rozwoju

- opóźnienie w rozwoju rolnictwa => konieczność importowania żywności

- szerokie korzystanie z kredytów zagranicznych

4. Kryzys w regionie Azji Płd.-Wsch. (lata 90) - przyczyny.

- akumulacja presji związanych z nadmiernym przyspieszeniem wzrostu gospodarczego

- przepływy finansowe na dużą skalę

- słabe zarządzanie w systemach finansowych

- zadłużenie zagraniczne

- powiązanie walut azjatyckich z dolarem, który aprecjonuje => niska konkurencyjność eksportu

5. Współczesny kryzys finansowy (2007 - 2009) - przyczyny.

- polityka rządu amerykańskiego w latach 90. => każdy obywatel powinien mieć możliwość posiadania domu na własność

- gwarantowanie kredytów mieszkaniowych dla osób mało zarabiających

- załamanie się giełd amerykańskich na skutek przecenienia przedsiębiorstw z branży technologicznej

- stopniowe obniżanie stóp % do wyjątkowo niskich poziomów

- niskie oprocentowanie kredytów

- wysoka inflacja => podniesienie stóp %

- wzrost zadłużenia gospodarstw domowych

- pęknięcie bańki w nieruchomościach: spadek cen nieruchomości, upadek firm budowlanych, masowe zwolnienia pracowników, spadek konsumpcji.

Pytania, które nie zostały opracowane to:

1. Jakie są sposoby regulowania rozliczeń transakcji zagranicznych? W jakich sytuacjach zobowiązania regulowano złotem?

2. Co odróżnia międzynarodowy przepływ kapitału od przepływu wewnętrznego?

3. Podstawowe niebezpieczeństwa otwartości rynków wewnętrznych na spekulacyjne przepływy kapitału.

Jeśli ktoś ma je opracowane, to proszę o ich dopisanie na maila i uprzejme podzielenie się z grupą

Brakuje również niektórych pytań, gdzie były tylko definicje pojęć, ale myślę że to już każdy może sobie we własnym zakresie opracować;)

1

---