Aksjologia obiecane materiały .
Teoria Sprawiedliwości i bezstronności Johna Rawlsa.
Literatura:
Didier J. „Słownik filozofii”, Wyd. Książnica, Warszawa 1996.
King P. „Filozofowie”, Wyd. Elipsa, Warszawa 2006.
Russ J. „Współczesna myśl etyczna”, wyd. Pax, Warszawa 2006.
Sprawiedliwość – ścisłe przestrzeganie prawa w sensie ogólnym. Rozróżnia się sprawiedliwość wymienną (komutatywną): „Każdemu to samo” i dystrybutywną: „Każdemu według jego zasług” (tej zasady bronił K. Marks).
Bardzo często rozdziela sprawiedliwość i dobroczynność, która idzie dalej niż ścisłe przestrzeganie praw drugiego człowieka, zakłada bowiem indywidualne zrozumienie jego potrzeb. Wartość sprawiedliwości zasadza się na tym, że wprowadza między ludźmi prawdziwą i anonimową równość niezależną od sytuacji społecznej i osobowości jednostek.
Społeczeństwo – grupa ludzi żyjących pod władzą wspólnych praw (prawa konstytuują społeczeństwo).
John Rawls „Teoria sprawiedliwości” (1971)
Czym jest sprawiedliwość?
Czym jest odpowiedni i stabilny ład?
Jak należy rozumieć reguły rządzące podziałem najważniejszych dóbr i przywilejów?
Teoria sprawiedliwości Rawlsa przynosi w pierwszej kolejności rozwiązanie zamienne wobec utylitaryzmu. Doktryny, która rozciąga normy i sposób rozumowania typowy dla jednostek na całe społeczeństwo. Jednostka dąży bowiem do powiększania swojego dobrobytu (szczęścia), do takiego bilansowania strat i zysków, aby osiągnąć możliwie największe dobro. W ten sposób narzucamy sobie pożyteczne wyrzeczenia, mające później zapewnić nam największe korzyści. Gdy przeniesiemy takie jednostkowe rozumowanie na grupę (społeczeństwo) otrzymamy: „tak jak jednostka ocenia zyski i straty, tak samo społeczeństwo może wyrażać zadowolenie i niezadowolenie różnych jednostek.” utylitaryzm.
Utylitaryzm nie troszczy się o szczęście, dobro każdej jednostki, każdego podmiotu. Traktuje wszystkie podmioty jak jeden, uwzględnia ogólny dobrobyt, ale nie interesuje się pojedynczą osobą.
„Zamiarem moim jest przedstawienie takiej koncepcji sprawiedliwości, która uogólniałaby i przenosiła na wyższy poziom abstrakcji dobrze znaną teorię umowy społecznej, jaką znajdujemy choćby u Locke’a, Russeau i Kanta”.
Ujęcie sprawiedliwości Rawlsa jest złożone. W jego centrum filozof umieszcza dwie zasady: -- zasada równych podstawowych wolności - zasada nierówności społecznych i ekonomicznych. Ta druga stwierdza, że po pierwsze, takie nierówności powinny być dopuszczone tylko wtedy, gdy służą dobrobytowi najbardziej upośledzonych członków społeczeństwa i, po drugie, że musi być równość szans. Bezstronność tych zasad, twierdzi Rawls, pochodzi stąd, że powinniśmy je przyjąć, znajdując się w tzw. sytuacji pierwotnej i pozostając „za zasłoną niewiedzy”. To jest tak, jakbyśmy mieli wybrać rodzaj społeczeństwa, w którym chcielibyśmy żyć, nie wiedząc, kim w tym społeczeństwie zostaniemy: nie będziemy wiedzieli, jaką mamy płeć, z jakiej warstwy pochodzimy, jaki wyznajemy system wartości, jakie mamy zdolności itd., to wybierzemy to społeczeństwo, które w najwyższym stopniu będzie sprawiedliwe. Rawls twierdzi, że wtedy wybralibyśmy jego dwie zasady.
„Każda osoba ma oparte na sprawiedliwości prawo do osobistej nietykalności, którego nie można jej pozbawić nawet przez wzgląd na dobro społeczeństwa jako całości”.