W1 23.02.2010r
Zagadnienia:
Wprowadzenie do własności intelektualnej ( pojęcia własności intelektualnej, własności przemysłowej, literackiej; geneza własności intelektualnej, systemy ochrony własności intelektualnej – regulacje prawne prawo własności przemysłowej ustawa o prawie autorskim, ustawa o ochronie bazy danych; źródła prawa własności intelektualnej- międzynarodowe, krajowe oraz unijne),
Utwór i jego ochrona (ustawa o prawie autorskim i ochrona utworu, kiedy mamy do czynienia z utworem, twórca utworu posiadający prawa autorskie do utworu; rodzaje praw autorskich – osobiste, majątkowe; dozwolony użytek –prywatny (nieodpłatne), publiczny (odpłatne), czyli korzystanie z cudzych utworów;
Wybrane zasady prawa autorskiego ( zasady ochrony programów komputerowych, baz danych, obrót prawami autorskimi, przenoszenie praw autorskich, umowy –umowy o przeniesienie prawa autorskiego, czyli sprzedaży oraz umowy licencyjne, warunki, rodzaje licencji, zasady odpowiedzialności cywilnej i karnej z tytułu naruszenia prawa autorskiego (gdzie można się udać w przypadku tego naruszenia, do kogo się zgłosić, plagiaty – kiedy mamy z nim do czynienia, kogo dotyczy, do kogo się zgłosić, zagadnienia związane z prawo własności przemysłowej
Ochrona projektów wynalazczych (jako projekty wynalazcze ustawa rozumie wynalazki wzory użytkowe wzory przemysłowe, topografie układów scalonych – kiedy mamy z nimi do czynienia, jakie prawa przysługuje osobie która wynalazek opracuje, ochrona)
Ochrona oznaczeń i innych dóbr (znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, problemy z wykorzystaniem cudzych znaków, przepisy karne, cywilne, jakie czyny są zabronione, co podlega odpowiedzialności, organ stojący na straży praw)
Dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia własności przemysłowej (odpowiedzialność cywilna, karna, rodzaje rozwiązań, prawa do nich, zasady dochodzenia
Obrót prawami własności intelektualnej (są prawami majątkowymi mogą być zbyte, dziedziczone, zasady co do formy i treści umowy, umowy o przeniesienie praw wyłącznych oraz umowy licencyjne).
Literatura:
M. Zaucki „Prawo własności intelektualnej repetytorium” 2008r.
T. Nowak „Ochrona własności intelektualnej” 2008r.
R. Golat, „Prawo autorskie i prawa pokrewne” 2008r.
J. Warta red „ System prawa prywatnego prawo autorskie” i inna literatura R. Markiewicz i J. Warta
D. Flisak „Utwór multimedialny w prawie polskim”
U. Promińska „Prawo własności przemysłowej”
M. Vall „Prawo patentowe”
E. Waliszko R. Golad „Znaki towarowe”
Wprowadzenie do problematyki ochrony własności intelektualnej i przemysłowej
Własność intelektualna, własność przemysłowa, własność intelektualna
Własność intelektualna obejmuje dobra niematerialne będące wytworami ludzkiego intelektu stanowiące przedmiot regulacji prawa autorskiego, bądź prawa własności przemysłowej. Prościej mówią wszystkie dobra niematerialne prawem chronione, prawa na tych dobrach niematerialnych możemy nazwać własnością intelektualną. W odróżnieniu od własności rzeczy własności w materialnym znaczeniu w prawie rzeczowym własności intelektualność to grupa praw wyłącznych, która za przedmiot ma różnego rodzaju wytwory ludzkiego intelekty. Będą to wynalazki, wzory użytkowe, bazy danych, programy komputerowe, utwory różnego rodzaju plastyczne, literackie, artystyczne wykonania np. piosenkarze, aktorzy. Własność intelektualna to pojęcie najszersze. Pojęcie mające za przedmiot wszelkie wytwory ludzkiego intelektu. I prawo własności przemysłowej i prawo autorskie, a także ustawa o bazach danych i ustawa o nasiennictwie określająca problematykę nowych odmian roślin. Cechują się one swoim niematerialnym charakterem nie musza ona mieć tego materialnego namacalnego przedmiotu na którym są uwidocznione bo tak naprawdę utworem jest treść którą autor przedstawił w formie obrazu czy istota nowatorskiego rozwiązania w przypadku wynalazku. Wszystkie dobra niematerialne mogą być urzeczywistnione na pewnym nośniku na pewnym przedmiocie w przypadku utworów może to być płyta lub papier. W dobie Internetu wiele rzeczy funkcjonuje w sieci i nie potrzebuje namacalnego nośnika. Wynalazki mogą być przedstawione w formie opisu na papierze bądź mogą funkcjonować ten wynalazek tylko w świadomości twórcy, który wie jak go zrealizować.
Własność przemysłowa obejmuje dobra chronione prawem patentowym. Jest pojęciem węższym od pojęcia własności intelektualnej. Czyli jest to twórczość mająca praktyczne zastosowanie w działalności gospodarczej, przemysłowej, handlowej albo w naszym codziennym życiu. Rozwiązania z zakresu własności przemysłowej cechować będzie użyteczność, przydatność w prostej codziennej egzystencji, będą ułatwiać nasze życie.
Do własności przemysłowej zaliczymy:
wynalazki (nowatorskie rozwiązania, nowe technologie, przedmioty, posiadające nowe cechy dotychczas nieznane),
wzory użytkowe (często nazywane „małymi wynalazkami”, bardzo podobne rozwiązania do wynalazków też takie nowatorstwo w codziennych prostych rozwiązań np. kanapa w nowy sposób rozkładana ułożone w prostszy sposób, puszki w prosty sposób otwierane),
wzory przemysłowe (nadanie pewnych cech wyglądu charakterystycznych, specyficznych dla danego przedmiotu np. wzór na materiale, specyficzny kształt karoserii samochodu dla danej firmy, sam wygląd sama estetyka, może nie są t wysoko artystyczne elementy, ale przyciągną klienta),
znaki towarowe (oznaczenia towarów w celu identyfikacji producenta, handlowca),
topografie układów scalonych.
Możemy mówić o własności artystycznej, literackiej, a czasem określa się to również mianem własności intelektualnej sensu stricte. Pojęcie własności intelektualnej jest pojęciem używanym w węższym i szerszym znaczeniu. W szerszym znaczeniu to pojecie pierwsze to pojęcie własności intelektualnej sensu largo, czyli wszystkie dobra niematerialne prawem chronione określamy mianem własności intelektualnej sensu largo. Natomiast własność intelektualna sensu stricte albo własność artystyczna, własność literacka obejmuje dobra chronione prawem autorskim, a także prawami pokrewnymi. Czyli będzie to twórczość literacka, artystyczna, twórczość naukowa, artystyczne wykonania, krytyczne wydania, programy komputerowe, bazy danych, utwory różnego rodzaju, wykonania artystyczne, wydania krytyczne, fonogramy, wideogramy. W odróżnieniu od własności przemysłowej ich cechą nie będzie przydatność, użyteczność. Ona raczej są tworzone dla sfery duchowej, dla wyższych potrzeb np. jeśli myślimy o utworach mają one umilić i uprzyjemnić nasze życie, a nie powodować żeby ono było łatwiejsze. Nie są to rozwiązania czysto praktyczne tylko rozwiązania o charakterze artystycznym.
Pojęcie własność intelektualna może być rozumiane różnie. W sensie szerszym obejmująca całość zagadnień tej problematyki ochrony dóbr niematerialnych oraz tylko dobra chronione prawem autorskim w tym drugim węższym znaczeniu. My będziemy się zajmować własnością intelektualną w znaczeniu szerszym. Omówione będą rozwiązania prawa autorskiego, zasady ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawę prawo własności przemysłowej. Nie wszystkie rozwiązania ale przynajmniej wynalazki i znaki towarowe.
Historycznie rzecz biorąc obydwie te kategorie dóbr intelektualnych powstawały osobno. Zasady ich ochrony znacznie się różniły dopiero w XX wieku właściwie w 2 połowie XX wieku, zasady ochrony własności intelektualnej, czyli i prawa autorskiego i własności przemysłowej znacznie się upodobniły do siebie i dzisiaj te systemy mają wiele cech wspólnych. Powstało pod koniec XX wieku dużo nowych dóbr prawem chronionych nawet niejednokrotnie mówi się że za dużo jest tych własności intelektualnej, za dużo ograniczeń zwłaszcza przy korzystania z cudzej twórczości. Zobaczymy jak to będzie się rozwijać w przyszłości. Dzisiaj są to najczęściej przepisy międzynarodowe na podstawie których są tworzone ustawy krajowe. Zasady prawa autorskiego, prawa własności przemysłowej nie są indywidualnymi, wymyślonymi na terenie każdego kraju tylko wynikają z zawartych umów międzynarodowych. Są wspólne. Jak byśmy popatrzyli na ustawy krajowe to one niewiele się różnią od siebie, Polskie i rozwiązania innych krajów.
Prawa na dobrach niematerialnych to odrębna kategoria praw, które są przedmiotem prawa własności intelektualnej, a cechuje je:
Są to prawa podmiotowe bezwzględne co oznacza że są to prawa skuteczne przeciwko wszystkim. Tak jak prawo własności, tej tradycyjnej własności w prawie rzeczowym tez jest prawem podmiotowym bezwzględnym. Jest to sytuacja taka kiedy po jednej stronie w stosunku prawnym jest właściciel, jedna osoba uprawniona, która ma bardzo wiele uprawnień względem przedmiotu własności. Może wszystko zrobić, może korzystać, może zbyć, może zniszczyć to jest jej wola. Natomiast po drugiej stronie stosunku prawnego jest każdy z nas, który ma obowiązek nie naruszać uprawnień właściciela. Nie zabierać , nie korzystać jeżeli właściciel nie pozwala, nie przechodzić przez cudzy grunt, nie korzystać z przedmiotu materialnego, czy ruchomego. A zatem ta bezwzględność wynika z otwartości stosunku prawnego mianowicie każda osoba oprócz właściciela ma obowiązek nie naruszać jego uprawnień. Podobnie jest w przypadku praw na dobrach niematerialnych. Uprawniona jest jedna osoba najczęściej autor danego rozwiązania, autor utworu, autor wynalazku. W przypadku znaku towarowego to firma na rzecz której został on zarejestrowany. Jedna osoba uprawniona i każdy, kto ma obowiązek nie naruszać uprawnienia. Nie oznaczać swoich towarów znakiem towarowym, nie wykorzystywać znaku towarowego cudzego w swojej działalności reklamowej, nie podszywać się pod cudzą firmę, nie wykorzystywać wynalazku jeżeli inna osoba ma wyłączność na niego bo zarejestrowała wcześniej taki wynalazek. A w przypadku utworów nie oznaczać swoim imieniem i nazwiskiem tego co należy do kogoś innego nie podszywać się bo to się nazywa plagiat w tym przypadku gdy to jest podszywanie się pod autora innego utworu. A więc prawa podmiotowe bezwzględne skuteczne przeciwko wszystkim. Prawa które chronione są przed nadużywaniem, wykorzystywaniem ich przez inne podmioty.
Są prawami majątkowymi, można określić ich wartość majątkową. Chodź nie jest to łatwe. W przypadku przedmiotów materialnych ich wartość będzie łatwa, natomiast w przypadku wynalazku, czy utworu jest to trudne, ale nie jest niemożliwe. Te prawa są prawami majątkowymi, stąd mogą one być zbyte. Prawo do utworu może być zbyte, prawo do wynalazku może być zbyte, może podlegać dziedziczeniu. Wyceniamy je według ich znaczenia w obrocie, ich wartości handlowej. Ile jesteśmy w stanie tak jak na aukcji otrzymać. Trudno odnieść się do jakiegoś przedmiotu materialnego. Ich wartość jest szacunkowo oceniana. Są prawami majątkowymi, można je wycenić. Chociaż nie ocenia się tego według wartości przedmiotu na którym są one umiejscowione bo papier na którym książka jest wydrukowana nie będzie decydować o wartości książki. Literatura często kosztuje od 20 do 100 albo i więcej, a nieraz cieńsza książka jest droższa niż ta która jest grubsza. Wszystko zależy od tego co się w środku znajduje;
Są prawami ograniczonymi w czasie. O ile te pierwsze dwie właściwości praw na dobrach niematerialnych zbliżały to prawo do prawa własności do rzeczy bo prawo własności też cechowało się majątkowym charakterem, czy bezwzględnym charakterem. O tyle ograniczenie w czasie od prawa własności intelektualnej, prawach na dobrach odróżnia. Prawa te mają ograniczony okres czasu przez które przysługują właścicielowi. Ten okres czasu będzie zróżnicowany. W przypadku wynalazków będzie to 20 lat, wzorów użytkowych 10 lat, znaków towarowych 10 lat, wzorów przemysłowych 25 lat, prawach autorskich 75 lat od śmierci twórcy prawa autorskiego, prawa osobiste są niezbywalne, prawa autorskie osobiste nie mają tego czasu ograniczonego, natomiast prawa majątkowe 75 lat od śmierci twórcy przez tyle mogą istnieć po tym czasie wygasają. W przypadku każdego z dóbr ten okres czasu jest zróżnicowany, ale zawsze zasadą jest że po upływie tego określonego w ustawie czasu, prawa na dobrach materialnych wygasają. Nie można z nich korzystać i obrót nimi, korzystanie z nich staje się wolne nie zależy już od decyzji, strony osoby uprawnionej.
Systemy ochrony dóbr niematerialnych.
Na podstawie przepisów ustaw o prawie autorskim i prawie własności przemysłowej możemy wskazać 3 systemy ochrony praw na dobrach niematerialnych:
System rejestracyjny. Oznacza że prawo udzielane jest bez uprzedniego badania danego rozwiązania. Prawo wyłączne jest udzielane bez uprzedniego badania danego rozwiązania. Można powiedzieć na ryzyko i odpowiedzialność zgłaszającego. A zatem pomimo, że ustawa ustanawia pewne przesłanki od których zależy ochrona urząd patentowy, który ochrony tej udziela nie będzie sprawdzał czy przesłanki te istnieją. Wierzy wnioskowi. I na podstawie zgłoszenia, po odpowiednim opłaceniu tego zgłoszenia, spełnieniu wymogów formalnych prawa udziela. Ochrona ta jest zatem słaba. Bo jeżeli okaże się że przesłanki nie zostały spełnione, być może jakieś postępowanie sądowe w tym zakresie zostanie przeprowadzone. Może się zdarzyć że tych przesłanek zgłaszający nie spełnia i wówczas prawo będzie obalone, przeniesione na rzecz innej osobę. Dobrami chronionymi w tym systemie są to wzory przemysłowe, topografie układów scalonych i oznaczenia geograficzne;
System badawczy zakłada badanie zgłaszanych rozwiązań przed udzieleniem prawa wyłącznego pod kontem istnienia przesłanek ochrony, czyli warunków które umożliwiają ochronę. Urząd patentowy sprawdza czy wynalazek jest nowy, czy jest nieoczywisty czy nadaje się do zastosowania. Wszystkie te warunki które stawia ustawa ażeby ochrona była możliwa będą przez urząd dokładnie analizowane i sprawdzane. Takie postępowanie chwile trwa, a więc jest znacznie wolniejsze niż w przypadku systemu rejestracyjnego, gdzie do kilku miesięcy a i tak ten okres jest długi postępowanie może się ciągnąć. W przypadku systemu badawczego nie rzadko jest to 3, 4 lata a w przypadku wynalazków minimum 2 lata bo takie terminy ustawa zakłada, samo postępowanie tyle czasu musi się ciągnąć bo tyle trwa międzynarodowe badanie wynalazków. Zaletą tego systemu jest trwałość prawa. Tutaj są mniejsze szanse na podważenie przesłanek. Wada będzie długość prowadzonego postępowania. W systemie badawczym są chronione wynalazki, wzory użytkowe, znaki towarowe;
System bez rejestracyjny. Cechą tego systemu jest to że nie wymaga spełnienia żadnych przesłanek. Nie potrzebne jest tu żadne postępowanie przed żadnym urzędem. Rozwiązania chronione są z mocy ustawy. Stosowany jest w prawie autorskim do ochrony utworów. Nie potrzeba zgłaszać do urzędu patentowego że napisało się, czy namalowało się jakieś dzieło, czy jakiś utwór powstał bo ochrona utworu wg prawa autorskiego następuje z chwilą ustalenia utworu. Z chwilą gdy utwór nabrał na tyle samodzielnych cech, że może poza autorem poza jego umysłem funkcjonować, bądź w umysłach innych osób bądź na jakichś nośnikach został odzwierciedlony na papierze na płycie. Z chwilą ustalenia utworu, a nie z chwilą jakiegoś zgłoszenia, opłacenia. Tutaj żadne postępowanie, żadne formalności, opłaty nie są potrzebne, wymagane. I od chwili ustalenia, od momentu właśnie ustawa wskazuje podlegają ochronie.