Wykład 19.02.2010r.
Temat: Strategie i modele nabywania umiejętności czytania.
1. Czytanie - zjawisko naturalne czy sztuczny akt?
Czytanie to sztuczny akt.
2. Strategie czytania:
a) Strategia wstępująca - polega na przetwarzaniu spostrzeganych wzrokowo elementów tekstu drogą analizy i syntezy aż do zrozumienia całej frazy lub zdania.
Model strategii wzrokowej:
Czytający rozpoznają i zapamiętują wyrazy jako wzorce wizualne, które stanowią kod do uruchomienia leksykonu znaczeń.
Model strategii fonologicznej:
Czytający wymawiają wyrazy lub wyobrażają sobie ich brzmienie co pozwala dotrzeć do leksykonu znaczeń.
• Od szczegółu do ogółu.
b) Strategia zstępująca - polega na wykorzystaniu powiązań kontekstowych między wyrazami w oparciu o treści poprzedzające kontekst oraz ogólną wiedzę o świecie.
Czytający formułuje hipotezę na temat znaczenia tekstu, który widzi na podstawie kilku pierwszych bodźców.
• Od ogółu do szczegółu.
c) Strategia interakcyjna - polega na przechodzeniu od analizy pisma do rozumienia tematycznego oraz na wykorzystaniu informacji uogólnionych w celu szybszego rozpoznania elementów z niższych poziomów.
Stosowanie obu dróg analizy tekstu zależy od sprawności czytania, posiadanej wiedzy i doświadczenia oraz stopnia trudności sytuacji, w jakiej ten proces przebiega.
• Od ogółu do szczegółu i od szczegółu do ogółu.
Model opanowania czytania wg J. Kirby:
• Ukazuje sekwencyjny przebieg opanowywania umiejętności czytania.
• Istnieją 3 fazy, z których każda determinuje czytanie dziecka w danym momencie, a pozostałe znajdują się w gotowości i w każdej chwili mogą zastąpić aktualną fazę.
I Faza globalna
• Oparta na zgadywaniu wyrazów na podstawie cech wizualnych i oczekiwań.
• Czytający rozpatruje tekst jako całość i nie rozpoznaje nieznanych słów. Istotna jest treść, którą określa na bazie swoich przypuszczeń, niezależnie od tego, jaka jest ona w rzeczywistości.
• Symultaniczne przetwarzanie informacji.
II Faza analityczna
• Oparta na złamaniu kodu głoska-litera.
• Czytający łamie kod czyli zaczyna analizować wyrazy rozkładając je na grafemy, a następnie łączy symbole wizualne z dźwiękami.
• Sukcesywne przetwarzanie informacji.
III Faza syntetyczna
• Ukierunkowana na rozszyfrowanie znaczenia poprzez efektywne rozpoznawanie wyrazów.
• Czytający łączy ukierunkowanie na treść z analityczną zdolnością do szybkiego i precyzyjnego rozpoznawania wyrazów.
• Symultaniczne (całościowe, prawa półkula) i sukcesywne (krok po kroku, lewa półkula) przetwarzanie informacji.
IV Faza metarozumienia
• Zmierza do rozumienia celów i intencji autora tekstu.
• Zaawansowane czytanie ukierunkowane na uczenie się i selektywny wybór informacji.
Neuropsychologiczna koncepcja D. Beckera:
• Czytanie jako czynność aktywizująca jednocześnie obie półkule.
Faza elementarnego czytania (P)
• Każdy pisany tekst jest percepcyjnie złożony i odbierany przez dziecko jako swoista forma graficzna.
Faza zaawansowanego czytania (L)
• Dziecko zaczyna rozpoznawać wyrazy i czytać tekst na bazie powstałego doświadczenia językowego.
• Integracja mózgu podczas czytania.
• Nasz mózg nie jest stworzony do czytania.
• Samo czytanie jest metaforą osiągania poznania przez spostrzeganie.
1