21. System totalitarny w Europie

Komunizm w Związku Radzieckim w okresie międzywojennym

• walka komunistów o władzę z wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi po zamachu stanu z 1917 roku

• rozwiązanie innych partii politycznych, cenzura, „czerwony terror” policji politycznej (NKWD)

• dezorganizacja i upadek gospodarki rynkowej – komunizm wojenny, kontrola państwa nad gospodarką

• wojna przeciwko „białym” i obcym interwentom czyli wojskom państw dawnej Ententy

(1918 – 22)

• odbudowa gospodarki (częściowo prywatnej) pod kontrolą państwa w ramach NEP czyli Nowej Ekonomicznej Polityki 1921-29

• budowa państwa totalitarnego przez Józefa Stalina od 1928: gospodarka planowa , rozwój przemysłu zbrojeniowego i ciężkiego, kolektywizacja rolnictwa, totalna cenzura, likwidacja opozycji, system obozów karnych, walka z religią, kultura na usługach władzy

• kontrola europejskiego ruchu komunistycznego poprzez Komintern czyli III Międzynarodówkę – organizacja partii komunistycznych z centralą w Moskwie

Faszyzm we Włoszech

• sytuacja Włoch po I wojnie światowej: kryzys gospodarczy, ruina drobnych posiadaczy,trudności w przestawieniu gospodarki na produkcję pokojową, bezrobocie, niezadowolenie Włochów z postanowień konferencji w Wersalu, upadek autorytetów i wartości zwłaszcza w środowisku byłych wojskowych, słabość demokratycznego państwa

• wzrost znaczenia skrajnych ideologii – komunizmu i faszyzmu (przywództwo Benito Mussoliniego

• utworzenie Narodowej Partii Faszystowskiej 1921

• zamach stanu Benito Mussoliniego – „marsz na Rzym” faszystów czyli czarnych koszul X 1922

• objęcie przez Mussoliniego stanowiska premiera – budowa państwa totalitarnego do 1926

rozwiązanie partii politycznych, ograniczenie roli parlamentu, likwidacja opozycji, modernizacja

gospodarki, rozbudowa przemysłu ciężkiego, korporacyjny charakter związków zawodowych,

zachowanie prywatnego charakteru gospodarki, katolicyzm religią państwową –Konkordat Watykanem 1929

Nazizm w Niemczech

• sytuacja Niemiec po I wojnie światowej: kryzys gospodarczy, upadek wartości i autorytetów, poczucie klęski i upokorzenia warunkami Traktatu Wersalskiego 1919, groźba rewolucji komunistycznej

• upadek monarchii – Niemcy republiką (Republika Weimarska)

• odzyskiwanie przez Niemcy pozycji politycznej – układ w Locarno X 1925, przyjęcie do Ligi Narodów 1926

• wpływ Wielkiego Kryzysu gospodarczego z lat 1929 – 33 na sytuację w Niemczech: ogromne bezrobocie (6 mln), słabość demokratycznego państwa, wzrost znaczenia skrajnych ideologii – komunizmu i nazizmu

• powstanie Narodowo –Socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej 1919, od 1921 przywództwo Adolfa Hitlera

• droga Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech: nieudany zamach stanu w Monachium XI 1923, szybki wzrost poparcia społecznego w okresie kryzysu gospodarczego od 1929 roku, sojusz z wielkim kapitałem przeciw komunistom oraz zapowiedź odrzucenia Traktatu Wersalskiego, zwycięstwo NSDAP w wyborach parlamentarnych 1932, Adolf Hitler kanclerzem I 1933

• budowa państwa totalitarnego – w praktyce do VIII 1934 : rozwiązanie innych partii politycznych, likwidacja opozycji, rozprawa z przeciwnikami we własnych szeregach – „noc długich noży” VI 1934, upadek znaczenia parlamentu, rozwiązanie związków zawodowych, cenzura, państwo policyjne (tajna policja - Gestapo), Adolf Hitler kanclerzem i prezydentem od VIII 1934 – oficjalny tytuł przywódcy „führer” –wódz, ograniczenie roli religii i Kościołów, ogromne znaczenie nowoczesnej propagandy, powstanie pierwszych obozów koncentracyjnych, antysemityzm, zachowanie prywatnego charakteru gospodarki, rozbudowa armii podporządkowanej przywódcy, rozbudowa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego.