Liberalny system władzy w Europie.

Ojczyzną liberalizmu była Wielka Brytania, później rozwija się on we Francji i w Stanach Zjednoczonych. Pierwsza faza rozwoju liberalizmu obejmuje okres od XVII do końca XIX wieku. Jest to okres liberalizmu klasycznego. Liberalizm przyjął wówczas postać walki o wolność religijną, tolerancję, zasady konstytucyjne oraz o polityczne i gospodarcze uprawnienia jednostki. Rewolucja francuska 1789r. stanowiła dla przedstawicieli szkoły liberalnej cenne doświadczenie. To liberałowie byli głównymi autorami wielu idei, które zostały wypisane na sztandarach rewolucji i zajęły centralne miejsce w Deklaracji Praw człowieka i Obywatela. Rozpoczynający się wiek XIX postawił przed liberałami wyzwanie, związane z zastosowaniem w praktyce głoszonych przez nich idei.

Podstawowe założenia liberalizmu:

- Racjonalizm: rozum ludzki nieograniczony w swoich możliwościach poznawczych i kreatywnych sprawia, że dokonuje się stały postęp ludzkości we wszelkich dziedzinach. Człowiek jest twórca państwa i to on określa granice jego władzy.

- Indywidualizm: uznanie jednostki za najwyższą wartość, traktowanie społeczeństwa i narodu jako zbioru indywidualnych jednostek, docenianie odmienności ludzi. Jednostka jest samowystarczalna, autonomiczna. Człowiek, jego wolość i swoboda działania należą do najwyższych wartości.

- Wolność: traktowana jako niezbywalny składnik ludzkiej godności i warunek kreatywności społeczeństwa. Wolność podobnie jak prawo do życia, zdrowia, szczęścia, wyrażania swoich przekonań wywodzi się z praw natury. Wszyscy ludzie są równi, maja te same uprawnienia, żadna władza nie może ludziom tych uprawnień odebrać.

- Własność: postulowana jest nienaruszalność własności, a przynajmniej znaczne ograniczenie ingerencji we własność prywatną ze strony państwa.

- Państwo: jedyna podstawa funkcjonowania państwa i jego uprawnień względem obywateli może być prawo. Władza państwowa musi być ograniczona. Ograniczenie władzy dotyczy zabezpieczeń ustrojowych, które maja nie dopuścić do absolutyzacji państwa. Do tych zabezpieczeń należy przede wszystkim podział władzy, jej kadencyjność i zakazy reelekcji.

Przedstawiciele liberalizmu:

• Alexis de Tocqueville (1805-1859)

Francuski przedstawiciel liberalizmu krytycznego. Tradycja rodzinna w której wzrastał de Tocqueville, potomek trzynastowiecznej szlachty, uczyniła z niego człowieka przekonanego o wybitnej, historycznej roli, jaką odegrała w cywilizacji europejskiej arystokracja. To arystokracja tworzyła struktury władzy centralnej, Zycie rodów arystokratycznych stanowiło wzorzec wartości życia rodzinnego, arystokraci przez wieki byli mecenasami sztuki i nauki, ich wpływ był decydujący dla wyznaczania norm moralności i obyczaju, oni tez dawali wsparcie religii i kościołowi W swojej pochwale dla arystokracji Tocqueville głosi poglądy konserwatywne. Nie mógł więc być zwolennikiem rewolucji i wywołana przez nią przemian. Jednak uważał je za nieuchronne.

• John Stuart Mill (1806-1873)

Mill był świadkiem konfliktu społecznego między burżuazją a klasa robotniczą w Anglii. W twórczości akcentował brak harmonii między interesem jednostki a ogółu. Uznał jednostkę i jej dobro za najważniejszą wartość, jednocześnie jednak oczekiwał od jednostki działań na rzecz ogółu. Szczęście jednostki ujmował w sensie intelektualnym. Było nim szczęście wynikające ze zdobywania wiedzy, obcowania z nauką i kulturą. Ludzie nie byli dobrzy ani mądrzy z natury, a istotę prawdziwego dobra i szczęścia są w stanie poznać jedynie wybitne jednostki. Mill przyznał państwu tradycyjne funkcje liberalne. Powinno ono być ostoją porządku i wspierać postęp. Podstawą ustroju politycznego państwa była zasada utylitaryzmu: zapewnić jak najwięcej szczęścia jak największej liczbie osób. Opowiadał się za większym wpływem na rządy ludzi wykształconych niż prostych. Państwo za pomocą prawa powinno kreślić zasady podziału bogactwa między członków społeczeństwa, by poprawić trudną sytuację materialną najuboższych. Postulował poddanie własności reformie. Celem reform nie było zniesienie własności prywatnej, a jedynie korekta w jej funkcjonowaniu.