Ochrona przyrody – praca projektowa

Plan ochrony przyrody
dla obszaru A-05

Cymanek Nicola
Czajkowska Anna

Ochrona środowiska
Rok III, grupa 2

Wrocław 2013 r.

1. Ogólna charakterystyka przyrodnicza obszaru opracowania.

Obszar A-05 znajduje się na granicy województwa świętokrzyskiego, lubelskiego
oraz podkarpackiego. Największe miejscowości, mieszczące się w granicach opracowania to Zawichost, Borów, Kosin, Szczecyn. Teren ten jest oddalony od dużych ośrodków miejskich
i przemysłowych. Rejon jest zróżnicowany siedliskowo. Najwięcej jest obszarów rolniczych(łąki, grunty orne) i leśnych. Zachodnią część obszaru przecina Wisła.

Na podstawie załączonych zdjęć fitosocjologicznych, najbardziej reprezentatywnych dla danych zbiorowisk roślinnych, określono poszczególne siedliska występujące na danym terenie.

1. Lasy liściaste –ŁĘG WIERZBOWY I WIĄZOWO-JESIONOWY.

2. Kompleks nadrzecznych zarośli- ŁĘG WIERZBOWO-TOPOLOWY.

3. Zbiorowiska MURAW KSEROTERMICZNYCH na skarpie nadrzecznej.

4. Lasy liściaste –GRĄDY, otoczone gruntami ornymi .

5. Grodzisko –GRĄD, roślinność wodna to szuwary.

6. Lasy liściaste – grądy, we wschodniej części mieszane z przewagą sosny w klasach wieku 60-80 – 80-100.

7. GRĄDY. W pkt.7 gniazdo bielika.

8. Las liściasty na terenie zalewowym – ŁĘG WIĄZOWO – JESIONOWO -WIERZBOWY.

9. Zabytkowa aleja topolowa – drzewa o statusie pomników przyrody z uszkodzeniami.

10. Starorzezcze –SZUWAR WYSOKICH BYLIN NA BRZEGACH WYSOKICH WÓD w otoczeniu kompleksu ŁĘGU WIERZBOWO-TOPOLOWEGO.

11. WILGOTNE ŁĄKI ŚREDNIOŻYZNE, OKRESOWO PODTAPIANE
z ŁĘGIEM Z SZUWARAMI.

12. Łąki pobagienne osuszone –SZUWAR TURZYCOWY Z WILGOTNYMI ŁĄKAMI ŚREDNIOŻYZNYMI .

13. TORFOWISKO PRZEJŚCIOWE.

14. Kompleks stawów w części użytkowane komercyjnie .

15. Jezioro.

16. Bory sosnowe świeże i suche ( chrobotkowe).

2. Waloryzacja obiektów przyrodniczych

a) Przyroda nieożywiona – rzeka, jezioro
b) Ekosystemy decydujące o specyfice krajobrazowej – główną część obszaru zajmują zbiorowiska lasów liściastych; znajdują się tu także dwie fermy krów
(Borów i Wólka Szczecka); płynąca rzeka tworzy rozległe meandry i starorzecza, wpływając równocześnie na rodzaj siedlisk leśnych; na wschodzie znajduje
się kompleks stawów, w części użytkowanych komercyjnie;
c) Rzadkie i cenne zbiorowiska roślinne:
- 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallescentis),
- 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe),
- 91T0 Śródlądowy bór chrobotkowy,
- 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami
z Nympheion, Potamion,
- 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością
z Scheuchzerio-Caricetea nigrae),
- 9160 Grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum)
d) Ostoje ważne dla fauny – grąd (7) jako miejsce gniazdowania bielika; stawy
oraz starorzecza ostojami wielu gatunków ptaków wodnych; łąki miejscami żerowania bociana białego i czarnego. Nadrzeczne lasy – ostoje trzech gatunków dzięciołów, czapli siwej, żurawia i kani czarnej. Fauna ryb, ssaków i płazów słabo poznana.
e) Gatunki chronione, rzadkie, zagrożone – zaobserwowano występowanie wielu tego typu gatunków roślin.

Gatunek nazwa łacińska – nazwa polska	E C
Adonis vernalis – miłek wiosenny	-1 V
Anthericum liliago – pajęcznica liliowata	2 +/- V
Colchicum autumnale – zimowit jesienny	-2 *
Convallaria majalis – konwalia majowa	* *
Dactylorhiza fuchsii – kukułka Fuchsa	* V
Dactylorhiza majalis – kukułka szerokolistna	-1*
Drosera rotundiofolia – rosiczka okrągłolistna	-2 V
Epipactis sp. - kruszczyk	V
Festuca valesiaca – kostrzewa walezyjska	*V
Gymnadenia conopsea – gółka długoostrogowa	+1 *
Listera cordata – listera sercowata	-1 [V]
Nymphaea alba – grzybień biały	* *
Orchis mascula – stroczyk męski	-1 V
Primula elatior – pierwiosnek wyniosły	+/- *
Primula veris – pierwiosnek lekarski	* *
Salvinia natans – salwinia pływająca	-1 [V]
Scheuchzeria palustris – bagnica torfowa	-2 E
Sphagnum magellanicum – torfowiec magellański	* *
Stipa capillata – ostnica włosowata	-1 *
Stipa joannis – ostnica Jana	-1 *

f) Gatunki inwazyjne, szlaki migracji, rozmiar ekspansji
rośliny inwazyjne - gatunki, które zadomawiają się na obszarze pierwotnie obcym
i są najbardziej ekspansywne – wytwarzają żywotne potomstwo, często w dużej ilości, rozprzestrzeniają się na duże odległości od roślin macierzystych i w krótkim czasie kolonizują duże obszary.

• Niecierpek gruczołowaty, n. himalajski, n. Roylego (Impatiens glandulifera)

Podobny do niecierpka drobnokwiatowego. Dodatkowo stanowi konkurencję dla gatunków jednorocznych, w tym rodzimego niecierpka pospolitego, który zajmuje podobne siedliska, ale także bylin, jak np. pokrzywa zwyczajna.

Występowanie: obszar nr 1,8

• Rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica)

Duże zagęszczenie pędów oraz kłączy rdestowców utrudnia lub uniemożliwia rozwój innych gatunków roślin. Powierzchnie z ich udziałem pozostawione bez kontroli
w szybkim tempie zostają przez nie zupełnie zdominowane. Ponadto młode pędy tego gatunku mogą przerastać asfalt i nawierzchnie z płyt betonowych, przynosząc wymierne straty ekonomiczne.

Występowanie: obszar nr 14

• rdestowiec sachaliński Reynoutria sachalinensis, o większych od rdestowca ostrokończystego, sercowatych liściach

Występowanie: obszar nr 14

• Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.)

Należy w naszych warunkach do roślin najniebezpieczniejszych dla zdrowia ludzi
i zwierząt – ich sok zawiera furanokumarynę, która przenikając przez skórę, powoduje efekt fotodynamiczny, objawiający się silnymi oparzeniami, nawet II i III stopnia. Parzące są liście i łodygi tej rośliny (te drugie, często wykorzystywane przez dzieci jako dmuchawki, były przyczyną groźnych poparzeń). Oprócz tego, barszcze wywierają również negatywny wpływ na rodzime składniki zbiorowisk roślinnych.

Występowanie: obszar nr 14

• Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.)

Zagrożeniem wynikającym z obecności nawłoci jest ich szybkie rozprzestrzenianie
się i wypieranie rodzimych gatunków. Należą do grupy uciążliwych i trudnych
do wytępienia roślin. Opanowują siedliska ruderalne i zaniedbane łąki – wystarczy zarzucić użytkowanie takich powierzchni na kilka sezonów, aby – oprócz postępującej sukcesji drzew i krzewów – ułatwić wkroczenie nawłoci. Duża produkcja nasion
oraz rozbudowany system podziemnych kłączy powodują, że rośliny szybko stają
się dominantami w zbiorowiskach roślin zielnych, jeśli liczebność ich populacji
nie jest kontrolowana.

Występowanie: Obszar nr 1

Szlakami migracji wyżej wymienionych gatunków inwazyjnych są głównie rzeki (najczęstsze przenoszenie nasion tych gatunków) - hydrochoria, nasiona przenoszę się także przy pomocy wiatru (anemochoria), ludzi (ubrania, pojazdy - antropochoria) oraz zwierząt (zoochoria).

3. Ocena zagrożeń

Istniejącym zagrożeniem są gospodarstwa rolne. Prace melioracyjne, nieprawidłowa
i nieumiejętna gospodarka nawozami oraz środkami ochrony roślin przyczynia
się do degradacji przyrodniczej terenu, eutrofizacji wód i wpływa na wkraczanie na tereny przekształconych siedlisk obcych gatunków. Przykładem może być pojawienie się trzęślicy modrej na osuszonych torfowiskach . Problematyczne mogą być zwłaszcza dwie fermy
po 300 krów mlecznych w miejscowościach Borów i Wólka Szczecka – gdzie prowadzony jest szczególnie intensywny wypas zwierząt. Oznacza to także dużą emisję metanu, amoniaku i podtlenku azotu a takżę odorów, zniechęcających potencjalnych mieszkańców
do osiedlania się w pobliżu.

Zagrożenia zewnętrzne – teren nie znajduje się w pobliżu żadnych większych ośrodków przemysłowych ani miejskich, wpływ środowiska zewnętrznego nie jest więc szczególnie uciążliwy.

Potencjalne zagrożenia – planowana budowa drogi krajowej w kierunku południowo-wschodnim przez Borów i Łążek przyczyni się do fragmentacji terenu. Zwiększy się także natężenie ruchu samochodowego oraz wzrośnie stężenie związanych z tym zanieczyszczeń
i hałasu. Droga o takiej randze jest niebezpieczeństwem dla wielu zwierząt – staje się barierą, uniemożliwiającą migracje, przyczyniającą się do śmierci wielu osobników w skali zarówno roku jak i miesięcy charakteryzujących się wzmożonymi migracjami. Budowa mostu
na Wiśle w miejscu obecnej przeprawy promowej w Zawichoście będzie ingerencją
w naturalny bieg rzeki, przy nieprawidłowej zabudowie zniszczy ekosystem wodny
oraz uniemożliwi migrację wielu gatunków ryb, płazów i innych organizmów.
W związku z planowanym uatrakcyjnieniem regionu pod względem turystycznym (budowa ścieżek przyrodniczych, rezerwatu przyrody), obszar będzie bardziej narażony
na zagrożenia charakterystyczne dla masowego ruchu turystycznego (wydeptywanie, śmiecenie, niszczenie roślin, płoszenie zwierząt).

4. Sformułowanie koncepcji ochrony obszaru

4.a. analiza przestrzenna rozmieszczenia obiektów godnych ochrony

Stopień fragmentacji biocenoz na naszym terenie jest średni. Istnieją drobne, niewielkie skupiska w centralnej części i na północy ale także jednolite wielohektarowe lasy
(grądy, łęgi wzdłuż Wisły i na południe od Zawichostu )oraz na południowym-wschodzie bory sosnowe . Przyczyną rozdzielnia są drogi oraz spora liczba gruntów ornych, umiejscowionych wokół miejscowości.

Duże kompleksy leśne ( 1,2,7,8 oraz 16 ) mają charakter naturalny. Stanowią one siedliska centralne. Znajdujące się w ich pobliżu mniejsze zbiorowiska ( 10,11; lasy wzdłuż drogi 8,5,4 ,6) zostały tylko w niewielkim stopniu zmienione przez działalność człowieka. Będą pełniły funkcję siedlisk pomostowych, umożliwiając migrację gatunków między siedliskami centralnymi.

Płynąca Wisła jest naturalnym korytarzem służącym migracji i rozprzestrzenianiu
się gatunków.

Priorytetowymi działaniami w celu ochrony przyrody na danym obszarze jest przywrócenie odpowiednich stosunków wodnych torfowiska, ochrona borów chrobotkowych oraz starorzeczy. Stanowiących ostoje cennych i rzadkich gatunków roślin oraz zwierząt.

4.b. określenie potrzeb ochrony dla poszczególnych obiektów

a) Sformułowanie celu głównego i ewentualnych celów pobocznych:

• utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;

• zachowanie różnorodności biologicznej;

• zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;

• zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony;

• ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień;

• utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych,
  a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody;

• kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody..

b) propozycja form ochrony i ich zakresu przestrzennego

I Rezerwat przyrody
Teren obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi (art. 13 ust. 1 Ustawy o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r.).

Na obszarze planujemy utworzenie dwóch rezerwatów przyrody. Pierwszy z nich będzie obejmował tereny łęgów nad Wisłą, starorzecza oraz murawy kserotermiczne
(nr.:1, 2, 3, 7, 8, 10, 11).
Drugi rezerwat obejmie pkt. 13,16 (torfowisko przejściowe oraz bory chrobotkowe) wraz z fragmentem 14 (staw ze zbiorowiskiem Salvinia Natans). Wokół rezerwatu drugiego zostanie wyznaczona otulina. Ma ona na celu zabezpieczenie przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka ( zwłaszcza intensywna gospodarka rolna, powodująca degradację i osuszanie torfowisk oraz eutrofizację stawów).

II Obszary Natura 2000
W dyrektywie siedliskowej jako cele ochrony wymienione zostały wymagające działań ochronnych typy siedlisk przyrodniczych o znaczeniu dla całej Unii Europejskiej
oraz wybrane cenne gatunki roślin i zwierząt (poza ptakami). Miejsca ich ochrony wyznacza się jako specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Teren drugiego utworzonego rezerwatu przyrody będzie również objęty właśnie Obszarem Specjalnej Ochrony Siedlisk sieci Natura2000.

III Ochrona strefowa gniazd
Gniazdo bielika (obszar nr 7), którego lokalizacja znana jest dokładnie, zostanie poddane właśnie tego rodzaju ochronie. Ustalone zostaną dwie strefy, każda o określonej powierzchni, zgodnie z liniami oddziałowymi w lesie. W przypadku zaobserwowanych
na naszym obszarze kani czarnej i bociana czarnego, prowadzone będą przez specjalistów szczegółowe obserwacje terenu, by znaleźć miejsce gniazdowania obu tych gatunków i także dla nich określić dokładne strefy ochronne.
Wyznaczenie granic stref ochronnych dokonuje RDOŚ lub osoby upoważnione
przez niego (często są to członkowie Komitetu Ochrony Orłów) wspólnie z zarządcą terenu. Analogicznie procedura obowiązuje po zlokalizowaniu nowego gniazda w istniejącej już strefie, z tym że zamiast tworzenia nowej strefy jej zasięg w uzasadnionych przypadkach należy zmodyfikować.
Strefy skutecznie chronią lęgi ptaków przed niekorzystną działalnością człowieka.
W ostatnich latach odnotowano wzrost penetracji okolic gniazd przez osoby nieupoważnione, turystów, amatorów fotografii przyrodniczej. Informacje uzyskane podczas kontroli kilku tysięcy lęgów rzadkich gatunków ptaków drapieżnych jednoznacznie wskazują, że aktywność człowieka w strefach jest przyczyną zwiększonych strat w lęgach.

IV Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej
lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych 
lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Zabytkowa aleja topolowa (9) – drzewa o statusie pomników przyrody, z objawami uszkodzeń konarów. Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu. Przeprowadzona natomiast zostanie konserwacja poszczególnych osobników z alei, umożliwiająca dłuższy żywot drzew. W miarę możliwości likwidacja jemioły.

c) określenie rodzajów ochrony dla poszczególnych obiektów lub ich części

- ochrona częściowa umożliwia ochronę gatunków roślin, zwierząt i grzybów dopuszczającą możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części. Może mieć charakter:
* zachowawczy (koncentracja działań na zapewnieniu przyrodzie zewnętrznego bezpieczeństwa) – starorzecza, roślinność łąkowa, ograniczenie eutrofizacji jeziora i terenów sąsiadujących
* czynny (stabilizacja, renaturalizacja, przebudowa lub eksperyment wewnątrz rezerwatu) - murawy kserotermiczne, torfowisko, aleja topolowa, eliminacja gat. inwazyjnych z lasów nadrzecznych,

- ochrona ścisła całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan ekosystemów, tworów i składników przyrody oraz w przebieg procesów przyrodniczych na obszarach objętych ochroną, a w przypadku gatunków – całoroczną ochronę należących
do nich osobników i stadiów ich rozwoju. – grąd z gniazdem bielika, bory chrobotkowe

- Strefa ochrony całorocznej (ścisłej) gniazdFunkcjonuje na zasadach rezerwatu ścisłego - wykonywanie jakichkolwiek czynności na tym obszarze wymaga uzgodnień z Generalną
lub Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. Dla ptaków drapieżnych jest to zwykle fragment starego lasu z jednym lub kilkoma (zamiennie wykorzystywanymi) gniazdami
oraz drzewami odpoczynkowymi, noclegowymi i obserwacyjnymi. Granice wyznaczone
w oparciu o łatwe do rozpoznania w terenie elementy: drogi, rowy, potoki, linie oddziałowe, wydzielenia itp. - Fragment grądu (7), o promieniu 200m od gniazda bielika oraz fragmenty lasów nadrzecznych, o promieniu 100m od znalezionych w przyszłości gniazd kani czarnej
i bociana czarnego.

Strefa ochrony okresowej (częściowej) gniazd Jest to obszar wyłączony okresowo
z działalności człowieka, obejmującym najbliższe otoczenie miejsca rozrodu opisanego strefą ścisłą. Odgrywa ona równie istotną rolę, zapewniając ptakom spokój i bezpieczeństwo
w okresie lęgów. Granice analogiczne do strefy ścisłej. - Fragment grądu (7) w pobliżu gniazda bielika oraz fragmenty lasów nadrzecznych, od znalezionych w przyszłości gniazd kani czarnej i bociana czarnego, każda o promieniu 500m.

Gatunek	Maksymalna odległość  w metrach od gniazda	Terminy obowiązywania strefy ochrony okresowej
	Strefa ochrony całorocznej	Strefa ochrony okresowej
Bielik	200	500
Kania czarna	100	500
Bocian czarny	100	500

d) wskazania dotyczące ochrony czynnej ekosystemów

- budowa przepławek pod mostem,
- tworzenie korytarzy ekologicznych, kanałów nad oraz pod drogami,
- zapobieganie sukcesji ekologicznej na terenach cennych zbiorowisk nieleśnych, zwłaszcza na murawach kserotermicznych w pobliżu Janiszowa – cykliczny i kontrolowany wypas zwierząt oraz koszenie,
- konserwacja poszczególnych osobników w zabytkowej alei topolowej za Winiarami, usuwanie martwych pędów,
- zwalczanie inwazyjnych gatunków, zasiedlających osuszone stawy a także nadrzeczne lasy,
- przywracanie właściwego poziomu wody na osuszonych rowami odwadniającymi torfowisku (13) oraz łąkach pobagiennych (12) poprzez zabudowę rowów drewnianymi zastawkami,
- przebudowa drzewostanu z punktu 4 (las liściasty o silnie zmienionym składzie gatunkowym – plantacje sosnowe), w celu przywrócenia naturalnego charakteru,
- dostosowanie terminów realizacji planów inwestycyjnych do okresów o niskim stopniu ryzyka, związanym z aktywnością życiową organizmów (hibernacja, gody, lęgi)
- kształtowanie remiz, zadrzewień śródpolnych, ostoi, przywracanie miedz i granic między gruntami ornymi oraz wzdłuż dróg
- budowa budek lęgowych, schronień dla ptactwa

e) wskazania dotyczące ochrony czynnej gatunków rzadkich i zagrożonych

ochrona ex situ – ochrona gatunków roślin, zwierząt i grzybów poza miejscem ich naturalnego występowania, w miejscach ich przechowywania. Ochrona ex situ gatunków powinna zmierzać do przywrócenia osobników do środowiska przyrodniczego.

ochrona in situ – ochronę gatunków roślin, zwierząt i grzybów, a także elementów przyrody nieożywionej, w miejscach ich naturalnego występowania;
Nawiązana zostanie współpraca z lokalnymi organami Lasów Państwowych (nadleśnictwa, szkółki) a także Instytutem Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, dotyczącą zabezpieczenia puli zasobów genowych, zwłaszcza gatunków szczególnie rzadkich i zanikających w miejscach silnie przekształconych antropogenicznie (np. rosiczka okrągłolistna, bagnica torfowa, zimowit jesienny), występujących na naszym obszarze.

f) określenie zasad monitoringu biotopów i biocenoz chronionych obiektów

Monitoring to zbieranie i analiza danych z powtarzanych obserwacji i pomiarów różnych parametrów dla śledzenia zachodzących zmian w zarządzanym obiekcie. Monitoring przyrodniczy jest specyficznym rodzajem monitoringu. Jego specyfika wynika z rodzaju
i złożoności obiektów poddawanych procesowi obserwacji. Obszary chronione powinny wdrażać i realizować monitoring przyrodniczy w celu realizacji swoich podstawowych zadań z zakresu ochrony przyrody.

* monitoring ekosystemów leśnych: sieć powierzchni kołowych w siatce 200 x 300 m oraz sieć stałych powierzchni monitoringowych, na których zaplanowano pomiar i obserwację w regularnych odstępach czasu wybranych parametrów przyrodniczych. Uzyskane wyniki gromadzone są i przetwarzane będą w systemie informacji przestrzennej (GIS). Ilość uzyskanych informacji o ekosystemach leśnych będzie pozwalała na prawidłowe planowanie zadań ochronnych w tych ekosystemach oraz dostarczała ogromnej wiedzy na temat relacji pomiędzy stanem zasobów przyrodniczych a zasadami ich użytkowania czy ochrony. Optymalny termin wykonania badań uzależniony jest od specyfiki siedliska. Obserwacje należy powtarzać co 6 lat.
* monitoring ekosystemów nieleśnych: Stanowisko powinno odpowiada jednostce wyraźnie wyodrębnionej w przestrzeni, o powierzchni ok. 1 ha. Wyznaczone zostanie transekt o długości 200 m, stanowiący linię prostą. Na transekcie co 100 m wyznaczone zostaną 3 miejsca wykonania zdjęć fitosocjologicznych. Badania najlepiej prowadzić w okresie od maja do połowy sierpnia, kiedy znaczna część gatunków znajduje się w optimum kwitnienia. Monitoring co 5-6 lat.

* monitoring - starorzecza i jeziora: Ocenić zarastanie brzegów jeziora, starorzecza, wypłycanie, fragmentację siedliska, określić gatunki dominujące, rzadkie, charakterystyczne, barwę wody, przejrzystość, odczyn (próby z warstwy podpowierzchniowej centralnej części jeziora), pobrać próbkę planktonu. Badania prowadzić co 3 lata, w okresie letnim (lipiec-sierpień). Jeżeli wskaźniki świadczą o negatywnych procesach, badanie powtórzyć szybciej (za rok).

4.c. określenie ram zrównoważonego rozwoju gospodarczego rejonu.

Plany inwestycyjne : budowa na mostu na Wiśle w miejscu przeprawy promowej
w Zawichoście . Będzie to ułatwieniem dla ludzi oraz pojazdów w celu przemieszczania się . Nie powinno spotkać się to z protestem ludzi, gdyż budowa nie wpłynie znacząco
na środowisko. Nie będzie także przeszkadzać to mieszkańcom , gdyż w pobliżu nie ma typowej zabudowy mieszkalnej. W pobliżu rzeki znajdują się głownie lasy i pola uprawne . Nie stwierdzono tam występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

Kolejną planowaną inwestycją jest budowa drogi krajowej w kierunku pd.-wsch.
Przez Borów i Łążek. Musimy uwzględnić wszelkie problemy związane z tą inwestycją .
Ze względu na liczne przeciwskazania wybraliśmy wariant najmniej szkodliwy dla środowiska. W tym celu droga zostanie poprowadzona przez fragment lasu , w którym
nie stwierdziliśmy występowania rzadkich i zagrożonych gatunków. Pierwszy fragment drogi zostanie przeprowadzony z miejscowości Łążek do drogi nr. 854 w kierunku zachodnim
w linii prostej . Tak będzie najkorzystniej , ponieważ wycięciu ulegnie niewielki fragment lasu . W tym miejscu możemy napotkać konflikty ekologów oraz ludności. W związku
z czym , żeby unikną nieporozumień i konfliktów zorganizujemy spotkanie obydwu stron
i wspólnie wybierzemy wariant , który będzie odpowiedni dla każdej ze stron i nie narazi
nas na straty oraz zbyt duże koszty. Każdy uczestnik będzie miał prawo wglądu w dokumenty dotyczące inwestycji oraz do oceny oddziaływania na środowisko.

Przeprowadzenie drugiego odcinka drogi nie będzie możliwe ze względu na występowanie gatunków chronionych takich jak : Pełnik europejski ( Trollius europaeus) ; Zimowit jesienny (Colchicum autmnale); Kukułka (storczyk)Fuchsa(Dactylorhiza fuchsji) -narażony na wyginięcie (v) oraz szerokolistna (D.majalis) ; Listera jajowata (Listera ovata); Pierwiosnek wyniosły (Primula veris); Gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea); Storczyk męski ( Orchis mascula).

W celu umożliwienia swobodnego przemieszczania się ryb zastosujemy na rzece przepławki.

Zostaną utworzone trzy przejścia do migracji dla zwierząt większych. Będę one przebiegać na odcinku drogi nr. 854. W tym celu możemy zastosować dwa warianty spośród trzech w zależności od przebiegu drogi. W miejscach gdzie będzie to możliwe utworzymy przejścia dolne - budowane pod drogą, natomiast drugim wariantem będą przejścia górne
- w postaci mostów nad drogą.

• Przejścia dla dużych zwierząt: wysokość optymalna co najmniej 4 m, szerokość > 15 m, wykonane z betonu lub stali, z naturalnym pokryciem powierzchni gruntu; przeznaczone dla dużych ssaków: jelenia, daniela i dzika.

Zastosujemy również :

• Tunele i przepusty dla małych zwierząt: przekrój okrągły, owalny, prostokątny; szerokość 50–250 cm; wykonane z betonu, tworzywa sztucznego lub metalu z naturalnym pokryciem powierzchni gruntu; przeznaczone głównie dla małych gatunków nocnych ssaków jak: lis, borsuk, kuna, jeż, gryzonie a częściowo także dla płazów i bezkręgowców.

• Estakady: prowadzenie drogi na wiadukcie nad powierzchnią terenu, przy przekraczaniu dolin, jarów z zachowaniem naturalnej roślinności i struktury krajobrazu pod powierzchnią; optymalna wysokość > 5 m, zalecane długie przęsła > 15 m oraz zastosowanie podpór słupowych; w przypadku braku dodatkowych przeszkód i barier pod powierzchnią jest to najskuteczniejsza metoda zachowania ciągłości korytarzy ekologicznych dla wszelkich gatunków zwierząt. Jeśli będzie taka konieczność.

Przejścia górne (nadziemne):

1. Mosty krajobrazowe - Duże obiekty o szerokości > 80 m, na ich powierzchni powinna znajdować się naturalna roślinność i zachowana niezmieniona struktura krajobrazu. Zapewniają ciągłość krajobrazu, obszarów siedliskowych i korytarzy ekologicznych dla wszelkich gatunków zwierząt.

2. Duże przejścia nadziemne (zielone mosty)
   Obiekty o szerokości 25–80 m, z zachowaną lub odtworzoną pokrywą roślinną; zalecana szerokość minimalna > 50 m. Wykorzystywane w zależności od szerokości
   i pokrycia terenu przez różne grupy zwierząt od owadów naziemnych, przez płazy, gady aż po duże ssaki. Obiekty stosowane najczęściej dla minimalizacji oddziaływania dróg na duże ssaki kopytne.

5. Koncepcja działalności edukacyjnej i popularyzatorskiej

Na analizowanym obszarze zostały zaprojektowane dwie ścieżki przyrodniczo – dydaktyczne, pierwsza rowerowa w pobliżu Wisły ( pkt. 2,8,9,10,11) druga spacerowa,
na wschód od Borowa (punkty 13, 16). Głównym założeniem tych projektów jest wskazanie wybitnych walorów krajobrazowych i przyrodniczych okolicy oraz edukacja i popularyzacja zagadnień przyrodniczych, zapoznanie z ochroną danych siedlisk, występującą florą
oraz fauną. Na trasie ścieżek przewidziane zostały przystanki z tablicami zaopatrzonymi
w informacje na temat walorów przyrodniczych danego siedliska. Znajdują się tam również wiaty i ławki przeznaczone do odpoczynku dla zwiedzających.

Ścieżka dydaktyczna nr 1
– rowerowa , której długość wynosi 10,5 km , rozpoczyna się w miejscowości Zawichost , gdzie możemy trzy zabytkowe kościoły : kościół pw. Świętego Jana Chrzciciela (styl wczesnogotycki) , Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny(romańska katedra) , Kościół pw. Świętej Trójcy ( styl barokowy). Następnie możemy wybrać pierwszą trasę ,która będzie biegła wzdłuż Wisły gdzie będziemy mogli zaobserwować różne gatunki płazów ( w tym miejscu będzie tabliczka z ich zdjęciami
i informacjami o nich). Następnie przedostaniemy się w miejsce bytowania bielika (pkt7) –tutaj będzie tablica informacyjna ze zdjęciem oraz podstawowymi informacjami o tym ptaku. Zachowane zostaną odległości oraz tajemnica związane z ochroną strefową, turysta nie będzie miał dostępu do rzeczywistego umiejscowienia gniazda. Następnie będziemy mogli podziwiać Zabytkową aleję topolową (pkt.9) . ta trasa będzie liczyć 4,5km .
Jeśli wybierzemy drugi wariant przedostaniemy się przeprawą promową na drugi brzeg Wisły ( planowana jest tu budowa mostu , co ułatwi późniejsze przemieszczanie się ),
by obserwować tam kompleks roślinności łąkowej z zadrzewieniami i zaroślami krzewów (pkt.11). Tutaj znajduje się wiele cennych gatunków roślin objętych ochroną ( umieścimy tabliczki ze zdjęciami ). Będziemy mogli spotkać tutaj m.in. takie gatunki jak : Pełnik europejski, zimowit jesienny, listera jajowata, pierwiosnek wyniosły i lekarski , gółka długoostrogowa, storczyk męski. Następnie udamy się w rejon starorzecza otoczonego kompleksem nadrzecznych lasów i zarośli krzewiastych. Stanowi ono ostoję ptaków.ta trasa będzie również liczyła 5 km. Może ona także być trasą pieszą . Niestety w okresie lęgów ptaków ten odcinek będzie musiał być czasowo zamknięty ze względu na umożliwienie rozwoju i prawidłowego lęgu ptactwa. Każda z osób poruszających się po ścieżce będzie mogła wybrać odcinek , który będzie ją interesował. Trasa kończy się w pkt. 10 ( w okresie lęgów w pkt.11).

Ścieżka dydaktyczna nr 2
–Jest to ścieżka zaprojektowana na wzór ścieżki istniejącej w rezerwacie Torfowisko pod Zieleńcem w Górach Bystrzyckich w województwie dolnośląskim. Szlak prowadzi bezpośrednio przez fragment torfowiska, wybudowana zostaną specjalne drewniane kładki, platformy, dzięki którym można będzie dostać się wewnątrz siedliska, zapewniające odpowiednią nośność, nie obciążające zbytnio roślinności ani torfu, bez niebezpieczeństwa ugrzęźnięcia. Na tablicach zaprezentowane zostaną gatunki charakterystyczne dla tego typu zbiorowiska, zarówno roślinne jak i zwierzęce. Dowiemy się także wiele o procesie torfotwórczym i charakterystycznych właściwościach torfowców a także geologii i hydrologii (m.in. charakterystyczne zabarwienie wód powierzchniowych) całego rejonu. Pierwszy przystanek ścieżki umiejscowiony będzie przy drodze gminnej Borów – Wólka Szczecka. Powstanie tam niewielki parking wraz z wiatami oraz tablica przedstawiająca lokalizację rezerwatu i ścieżki przyrodniczej. Kolejny przystanek nakreślał będzie form ochrony przyrodyw Polsce, w tym Natura 2000 i Rezerwat Przyrody. Jeden przystanek dotyczył będzie fragmentu boru sosnowego świeżego i suchego – boru chrobotkowego.. Ścieżka krótka, typowo spacerowa, polecana na niedzielne rodzinne wycieczki.

Grodzisko
Przy grodzisku (5) postawiony zostanie szereg tablic informacyjnych, dotyczących walorów historyczno – kulturowych tego miejsca oraz wskazanie interesującej roślinności wodnej. Przy drodze powiatowej nr 854, między Kosinem a Borowem oraz gminnej, prowadzącej na północ od Szczecyna, staną znaki informujące o wartym zobaczenia obiekcie.

Oprócz budowy ścieżek dydaktycznych, informowania społeczeństwa lokalnego
o stanie środowiska oraz spotkań mających na celu kształtowanie świadomości ekologicznej, zwłaszcza wśród rolników w proces ochrony środowiska włączone zostaną szkoły podstawowe i gimnazja. Działalność edukacyjna będzie polegała na prowadzeniu przez specjalistów z dziedziny edukacji przyrodniczo-ekologicznej zajęć dla dzieci i młodzieży, dostosowanych do wieku, o różnej tematyce, omawiających konieczność ochrony przyrody
i środowiska, ukazujących bogactwo przyrodnicze regionu, kształtujących wiedzę, wyobraźnię, kreatywność i umiejętności pracy w zespołach.

Nastąpi włączanie uczniów także w organizowane cyklicznie akcje, m.in. wyłapywania płazów i przenoszenia ich na drugą stronę jezdni, budowy i zakładania budek lęgowych dla ptactwa, sadzenia drzew, sprzątania świata.

6. Podsumowanie i wnioski

Zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody, dbałość o przyrodę, będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym, jest obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych. Szereg podmiotów obowiązanych jest do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych
dla ochrony przyrody a także do prowadzenia działalności edukacyjnej, informacyjnej
i promocyjnej w tej dziedzinie.

Cele ochrony przyrody na szczeblu lokalnym są realizowane przez uwzględnianie tych wymagań w programach ochrony środowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, strategiach rozwoju województw i gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, działalności gospodarczej i inwestycyjnej itd. itp; także poprzez obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody; opracowywanie i realizację ustaleń planów ochrony dla obszarów podlegających ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych;

oraz prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej i badań naukowych.

Wszystkie te działania mają na celu utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, dziedzictwa geologicznego
i paleontologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
wraz z ich siedliskami, ochronę walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach
oraz zadrzewień oraz utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych.

Na obszarze A-05 istnieje wiele cennych i wartych ochrony siedlisk. Należy zachować je w niezmienionym charakterze dla przyszłych pokoleń, dbając o równowagę i różnorodność biologiczną na każdym poziomie. Aby to osiągnąć, zaplanowano szereg zabiegów ochronnych a także naprawczych i przeciwdziałających szkodom powodowanym przez człowieka.
Odpowiednio wykorzystane obszary chronione mogą stać się impulsem rozwoju gmin, kształtując sektor turystyki jako źródło zatrudnienia i zarobkowania wielu ieszkańców. Duży wkład będzie miała tutaj kwestia rozsądnego marketingu i reklamy. Nie wolno także blokować naturalnych potrzeb związanych ze wzrostem gospodarczym, rozbudową infrastruktury i polepszaniem standardów życia ludności.
Należy jednak dbać o zrównoważony rozwój wszystkich dziedzin, nieracjonalna gospodarka którąkolwiek gałęzią przyczyni się raczej do degradacji a nie rozwoju regionu.

Źródła: (data wejścia na strony: maj 2013r)
Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880, USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska http://www.gios.gov.pl/index.php; http://www.gios.gov.pl/siedliska/default.asp?nazwa=metodyka&je=pl; Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska http://natura2000.gdos.gov.pl/; Liga Ochrony Przyrody http://www.lop.org.pl/; Komitet Ochrony Orłów http://www.koo.org.pl/; Gatunki Inwazyjne http://www.wigry.win.pl/inf_i_rozw/budowa_por/por4_4.htm

Plan ochrony obszaru A-05