PLAN OCHRONY PRZYRODY DLA OBSZARU A-01

Marta Bronka

Agata Betscher

Ogrodnictwo KTZ

II mgr

Wrocław 2014

1. Ogólna charakterystyka przyrodnicza obszaru opracowania

Program ochrony przyrody obejmuję obszar położony na południowo-zachodnim skraju dużego miast, które liczy 70 tysięcy mieszkańców. Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym, a także ośrodkiem przemysłu drzewnego, meblarskiego, maszynowego i chemicznego. Na terenie tym przeważa gospodarka leśna i rolnicza z dominacją użytków zielonych i produkcji zwierzęcej. Od strony Śliwnicy, Krasiczyn i Dybawki tereny porastają lasy liściaste, które uległy fragmentacji przez odłogowane grunty orne oraz nieużytkowane łąki (obecność barszczu Sosnowskiego i Reynoutria japonica). Poniżej wsi Śliwnica można zaobserwować stanowisko lasów liściastych w zasięgu wylewów rzeki. Niestety Obecnie teren jest osuszony pod wpływem systemu odwadniającego położonej niżej łąki i turzycowiska. Nieopodal znajduje się kolejne stanowisko lasu liściastego. Na wysokości wsi Rokszyce znajdują się nieużytkowane od ok. 15 lat wilgotne łąki pokryte roślinnością szuwarową oraz skupieniami wierzby i olchy. W środkowej części łąki występuje wyspa lasu liściastego z okresowo stagnującą wodą. Po obu stronach Rokszyc aż do Brylnic rozciąga się kompleks okresowo zalewanych lasów liściastych. Na południowym zachodzie opisywanego terenu obszar porastają lasy z dominacją buka. W centralnej części obszaru występuję buczyna. Na południu, na niewielkim fragmencie rośnie kompleks okresowo zalewanych lasów liściastych, w części przylegającej do gruntów ornych z silnym udziałem w runie azotolubnych roślin synantropijnych. Na wschodniej części obszaru występuje las liściasty, w sąsiedztwie cieku pojawia się drzewostan wierzbowy i jesionowo-wiązowy. W części przylegającej do gruntów ornych obserwuje się udział w runie azotolubnych roślin synantropijnych. Nad miejscowością Koniuszki można zaobserwować zbiorowiska murawowe otoczone gruntami ornymi. Nieopodal drogi nr 28 znajduje się park przypałacowy – założenie angielskie z pomnikowymi bukami, dębami oraz gatunkami egzotycznymi, które wymagają konserwacji. Na terenie parku jest staw a w nim populacja Salvinia natans, Nuphar lutea, Trapa natans. Na południowy wschód od założenia znajduje się park podworski z zaniedbaną dendroflorą. Runo parku porośnięte jest Aegopodium podagraria i Urtica dioica z rozległymi skupieniami Sambucus nigra, jest to wynikiem silnej eutrofizacji siedlisk w wyniku gromadzenia gruzu, śmieci, słomy i odpadów organicznych. Na dębach rosnących na terenie parku obserwuję się występowanie licznej populacji kozioroga dobosza.

Fauna ryb, płazów, gadów i ssaków nie jest do końca poznana i wymaga badań. Obszary wilgotnych łąk, kompleksów zadrzewień i zarośli krzewiastych są ostojami ptactwa. Ponadto łąki są obszarem występowania bociana białego, w okolicznych wsiach znajduje się ok. 15 gniazd tego ptaka.

Na terenie planowana jest budowa osiedli wzdłuż drogi łączącej ulicę Słowackiego z Kniażycami oraz obwodnica miasta od Prałkowic przez Kruhel Wielki, Grochowice, Kupiatczyce do drogi nr 885.

1. Waloryzacja obiektów przyrodniczych

1. Obiekty przyrody nieożywionej.

Do obiektów przyrody nieożywionej należy staw znajdujący się w parku przypałacowym. Fauna stawu jest nieznana, zaś określono występowanie na nim populacji Salvinia natans, Nuphar lutea, Trapa natans.

1. Ekosystemy decydujące o specyfice krajobrazowej

• Murawy kserotermiczne i ciepłolubne murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea, Festuco-Stipion)

• Lasy liściaste (Fagetalia sylvaticae), żyzne lasy bukowe (Fagion sylvaticae), subatlantycke ubogie dąbrowy (Quercetea robori-petraeae), lasy i zarośla liściaste (Querco-Fagetea), zbiorowiska starszych zrębów lasów liściastych (Sambuco-Salicion), grądy (Carpinion betuli)

• Wilgotne łąki średniożyzne, okresowo podtapiane (Molinietalia caeruleae), łąki i pastwiska, mokre, wilgotne i świeże (Molinio-Arrhenetheretea), świeże łąki kośne i pastwiska (Arrhenathereyalin), szuwary turzycowe (Magnocaricion), szuwary ( Phragmitetalia)

• Częściowo zanurzone rośliny wód płytkich (Ranunculon fluitantis)

• Łęgi olszowe, jesionowe i wiązowe (Alno-Ulmion), lasy bagienne z olszą czarną (olesy) i zarośla (Alnetea glutinosae), łęgi topolowo - wierzbowe (Salicetea purpurea), torfowiska niskie, mezofile (Caricetalia davallianae)

• Zbiorowiska ruderalne wysokich bylin (Artemisietea vulgaris)

• Parki

1. Rzadkie i cenne zbiorowiska roślinne.

• Zbiorowiska murawowe z udziałem Adonis vernalis, Anthericum liliago, Festuca valesiaca

• Lasy z dominacją buka z udziałem Celaphalanthera damasonium

• Wilgotne łąki z pasem roślinności szuwarowej i skupieniami drzew oraz krzewów z udziałem Dianthus superbus, Gentiana pneumonanthe, Ophioglossum vulgatum, Gladiolus paluster

• Las liściasty z okresowo stagnującą woda z udziałem Dryopteris cristata

• Kompleks łąk i turzycowisk z udziałem Epipactis palustris, Iris sibirica

• Las liściasty z udziałem Listeria mordata

• Staw z populacją Salvinia natans, Trapa natans

• Ważnymi elementami w krajobrazie terenu są pomniki przyrody – buki, dęby – znajdujące się na terenie parku

1. Ostoje ważne dla fauny.

• Ostojami dla ptactwa są: obszar wilgotnych łąk, kompleksów zadrzewień, zarośli krzewiastych, a przede wszystkich stawy

• Gniazdowanie żurawi i kani czarnej w nadrzecznych lasach

• Stawy są siedliskiem licznych gatunków ptaków wodnych i ważnym miejscem odwiedzanym w czasie przelotu przez gatunki wędrowne

1. Gatunki chronione, rzadkie i zagrożone

Objaśnienie:

• V – narażone na wyginięcie

• [V] – izolowane populacje, narażone na wyginięcie

• E – szczególnie zagrożony wymarciem

• C - chronione

V:

• Adonis vernalis – rząd Fest val, związek Cirs-Brach; wchodzi w skład kontynentalnych muraw kserotermicznych, kserotermicznych muraw zazwyczaj na rędzinach,

• Anthericum liliago – klasa Fest-Brom; wchodzi w skład ciepłolubnych muraw kserotermicznych

• Celaphalanthera damasonium – związek Ceph-Fag; wchodzi w skład ciepłolubnych lasów bukowych

• Dianthus superbus – rząd Mol caer; wchodzi w skład wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

• Dryopteris cristata – klasa Aln-glu; wchodzi w skład lasów bagiennych z olszą czarną i zarośli

• Epipactis palustris – rząd Car dav, Mol car; wchodzi w skład niskich torfowisk węglanowych i wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

• Gentiana pneumonanthe – rząd Nardet, Mol caer; wchodzi w skład muraw na podłożu bezwapiennym oraz wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

• Iris sibirica – rząd Mol caer; wchodzi w skład wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

• Ophioglossum vulgatum – rząd Mol caer; wchodzi w skład wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

[V]:

• Festuca valesiaca – związek Fest-Stip; wchodzi w skład muraw kserotermicznych na gipsach, lessach, glebach piaszczysto-gliniastych

• Listeria cordata – związek Vac-Picelon; wchodzi w skład borów świerkowych w górach i w pn.-wsch. Polsce

• Salvinia natans – klasa Lement; wchodzi w skład zbiorowisk drobnych roślin pływających

E:

• Gladiolus paluster – rząd Mol caer; wchodzi w skład wilgotnych łąk średniożyznych, okresowo podtapianych

• Trapa natans – związek Nymphaeion; wchodzi w skład zbiorowisk wód czystych i żyznych, pływające, zanurzone lub zakorzenione

C:

• Convallaria majalis – roślina występująca na badanym obszarze w lasach liściastych. Gatunek charakterystyczny dla subatlantyckich ubogich dąbrów

• Listeria cordata – roślina występująca na badanym obszarze w lasach liściastych. Gatunek charakterystyczny dla borów świerkowych w górach i płn.-wsch. Polski.

• Iris sibirica – gatunek usytuowany na wilgotnych łąkach z kępami zarośli wierzbowych, okresowo podtapianych, łąkach żyznych

• Salvinia natans - gatunek występujący w stawach.

• Epipactis sp. – roślina występująca na badanym obszarze łąk i lasów liściastych

• Gladiolus palustre –gatunek usytuowany na wilgotnych łąkach z kępami zarośli wierzbowych, okresowo podtapianych, łąkach żyznych

• Dianthus superbus –gatunek usytuowany na wilgotnych łąkach z kępami zarośli wierzbowych, okresowo podtapianych, łąkach żyznych

• Gentiana pneumonanthe - gatunek usytuowany na wilgotnych łąkach z kępami zarośli wierzbowych, charakterystyczny dla „psiar”.

• Anthericum liliago - gatunek muraw kserotermicznych ciepłolubnych

• Stipa capillata - gatunek muraw kserotermicznych na lessach, gipsach i glebach piaszczysto-gliniastych

• Stipa Joannie - gatunek muraw kserotermicznych na lessach, gipsach i glebach piaszczysto-gliniastych

• Caltha palustris – gatunek wilgotnych i żyznych łąk, zwykle kośnych

1. Gatunki inwazyjne, szlaki migracji, rozmiary ekspansji

Gatunki inwazyjne, obce geograficznie lub siedliskowo, stanowią poważne zagrożenie dla rodzimej różnorodności biologicznej. Celowo wprowadzone do środowiska lub zawleczone przez człowieka, stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin. Rośliny pochodzące z terenów o zbliżonych warunkach klimatycznych, intensywnie rozrastające się lub wytwarzające liczne nasiona, mogą w krótkim czasie skolonizować duże terytoria. Zajmując nowe tereny, inwazyjne rośliny wypierają z nich lokalne gatunki, zmieniając charakter zbiorowisk i właściwości siedlisk. Niektóre gatunki oprócz degradacji walorów rodzimej przyrody prowadzić mogą do strat w gospodarce człowieka, a nawet stanowić zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ludzi. Gatunki znajdujące się na badanym obszarze to:

• Impatiens parviflora – Ekspansja tej rośliny jest duża, a szlakiem migracji są rzeki. Duża liczba stanowisk. Rozsiewa się sam. Zwykle przy dotknięciu, a nasiona wyrzucane są na znaczną odległość. Gatunek nitrofilnych wilgotnych zarośli nadrzecznych w miejscach zacienionych.

• Impatiens glandulifera – Jego wprowadzanie do środowiska lub przemieszczanie w środowisku przyrodniczym jest zabronione przez Ustawę o ochronie przyrody z 2004 roku. Jego ekspansja jest dość duża a szlakiem migracji są rzeki. Roślina wilgotnych zbiorowisk ziół i pnączy nad wodami.

• Impatiens noli-tangere – Roślina roczna, autotrof. Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje, inwazyjny o wzrastającej liczebności (Liczba stanowisk: 1 – 10; liczebność: na niektórych stanowiskach występuje masowo. Gatunek nie jest kontrolowany. Konkurencyjny dla roślin rodzimych. Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja: w roku 1987

• Heracleum Sosnowski – bulina, autotrof; gatunek jest obcy na całym obszarze, na którym występuje w Polsce, inwazyjny. Liczba stanowisk mieści się od 101-1000, na każdym stanowisku liczny, tworzy zwarte płaty. W Polsce jest kontrolowany, jednak z ograniczonym skutkiem. Gatunek silnie konkurencyjny. Najwcześniejsza introdukcja w roku 1958, przyczyny introdukcji – rolnictwo lub ogrodnictwo (produkcja roślinna)

• Reynoutria japonica - należą do jednych z najgroźniejszych obcych, inwazyjnych gatunków roślin. Są one wpisane na listę stu najbardziej niebezpiecznych roślin świata. Jego ekspansja jest bardzo duża. W obrębie brzegów rzeki Odry może zwiększać ryzyko powodzi. Szlakami migracji tych gatunków są rzeki, jeziora czy stawy. Gatunek nitrofilnych wilgotnych zarośli nadrzecznych w miejscach zacienionych.

• Solidago canadensis – rzeki szlakiem jej migracji. Gatunek charakterystyczne dla łęgów olszowych, jesionowych i wiązowych. Tworzy liczne skupienia, a rozmiar ekspansji jest dość duży. Tworzy dużą liczbę stanowisk. Wymieniana jest na europejskich listach gatunków inwazyjnych stanowiących istotne zagrożenie dla środowiska naturalnego. 

3. Ocena zagrożeń

1. Analiza zagrożeń zewnętrznych.

Położenie terenu obok dużego miasta, plany co do rozbudowy osiedli i dróg, ruch turystyczny oraz brak dbałości o teren skutkują:

• Fizycznymi uszkodzeniami zbiorowisk roślinnych

• Deformacjami krajobrazu

• Problemem ścieków, śmieci

• Hałasem – płoszenie zwierząt

• Przebudową drzewostanów

• Szlakami migracji gatunków obcych – synantropizacja

• Zagrożeniem dla gatunków rzadkich

• Degradacją pokrywy glebowej

• Zamieraniem rodzimych gatunków flory i fauny

1. Zagrożenia na terenie opracowania.

• Obniżanie się poziomu wód, osuszanie łąk

• Zmiana warunków troficznych i odczynu gleb

• Przemiany roślinności związane z osuszaniem i zmiana warunków troficznych

• Intensyfikacja gospodarki łąkowej – ubożenie gatunkowe

• W części wypadku przemiany spowodowane zaprzestaniem ekstensywnego użytkowania

• Zaorywanie i zalesianie

• Ekspansja gatunków inwazyjnych – niecierpek drobnokwiatowy - Impatiens parviflora, Impatiens glandulifera, Solidago canadensis, Heracleum Sosnowski, Reynoutria japonica

• Eutrofizacja

• Zanieczyszczenia spalinami samochodowymi

• Wprowadzanie gatunków drzew z innych ekosystemów

• Przekształcenia runa w lasach - ekspansja gatunków inwazyjnych

• Pomniki przyrody – zniszczenia przez ludzi, brak konserwacji

• Murawy mogą być narażone na wydeptywanie bądź wypalanie, mogą pojawiać się na nich gatunki obce, krzewy i drzewa

1. Potencjalne zagrożenia związane z rozwojem regionu.

Źródło zagrożeń:

• Budowa obwodnicy miasta od Prałkowic przez Kruhel Wielki, Grochowice, Kupiatczyce do drogi 885,

• Projekt budowy osiedli wzdłuż drogi łączącej ulicę Słowackiego z Kniażycami oraz w rejonie Krasiczyna-Krasic.

Zagrożenia:

• Fizyczne uszkodzenia zbiorowisk roślinnych

• Deformacje krajobrazu

• Problem ścieków, śmieci

• Hałas – płoszenie zwierząt

• Przebudowa drzewostanów

• Szlaki migracji gatunków obcych – synantropizacja

• Zagrożenie dla gatunków rzadkich

• Degradacja pokrywy glebowej

• Opad zanieczyszczeń – spalin samochodowych

• Eutrofizacja

4. Sformułowanie koncepcji ochrony obszaru:

1. Analiza przestrzenna rozmieszczenia obiektów godnych ochrony:

• Stopień fragmentacji biocenoz

Fragmentacja biocenoz terenu objętego opracowaniem jest umiarkowana. Głównym skutkiem fragmentacji siedlisk jest redukcja dużych populacji do mniejszych rozmiarów, z których każda ma większe prawdopodobieństwo wyginięcia niż populacja pierwotna. Małe płaty siedlisk ograniczają liczebność populacji. Można ją zmniejszyć poprzez tworzenie korytarzy ekologicznych.

• Możliwości przestrzennej integracji naturalnych i półnaturalnych elementów krajobrazowych – istniejące i ew. możliwe do utworzenia korytarze ekologiczne – plansza nr 1

• Określenie priorytetów w ochronie przyrody dla obszaru opracowania

Jednym z głównych celów ochrony jest zachowanie w niezmiennej formie rzadkich i cennych przyrodniczo zbiorowisk roślinnych. Proces polega na usunięciu czynników szkodliwych i modyfikujących zmiany w krajobrazie.

Wśród priorytetów ochrony przyrody znajdują się między innymi wilgotne łąki, a także okresowo zalewane lasy. Celem ochrony jest zachowanie optymalnych warunków wodnych na tym obszarze, co zapobiega przemianom roślinności runa, a także zachowania stanowiska występowania bociana białego. Priorytetowa jest również ochrona muraw kserotermicznych z chronionymi gatunkami roślin oraz innych zbiorowisk roślinnych, w których występują gatunki roślin podlegające ścisłej ochronie, będące ostoją dla ptaków oraz innych zwierząt dziko żyjących.

Ochrona obejmuje również pomniki przyrody znajdujące się w parku, oraz teren znajdujący się w najbliższym otoczeniu. Także staw należy do priorytetów, poprzez ochronę zachowuje się bioróżnorodność oraz siedlisko dla cennych gatunków roślin oraz zwierząt, umożliwiając migrację roślin i zwierząt.

• Optymalizacja rozmieszczenia i kształtów planowanych obiektów chronionych- - plansza nr 2

1. Określenie potrzeb ochrony dla poszczególnych obiektów

Głównym celem planu ochrony przyrody jest utworzenie rezerwatu użytków ekologicznych. Użytki ekologiczne odznaczają się dużymi walorami turystycznymi i spełniają ważną rolę w edukacji społecznej. Uzupełniają krajowe sieci obszarów chronionych. Wchodzą w skład korytarzy ekologicznych, ułatwiając swobodne przemieszczanie się zwierząt. Te niewielkie obszary przyrody, często są miejscem gdzie znalazło schronienie wiele rzadkich i chronionych gatunków. Ta forma ochrony naturalnych zasobów przyrody odgrywa ważną rolę i stanowi uzupełnienie w ochronie gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów.

• Określenie rodzaju ochrony dla poszczególnych obiektów:

Poszczególne obiekty badanego obszaru zostaną objęte ochroną czynną:

• Torfowiska niskie

• Łęgi

• Lasy liściaste

• Murawy kserotermiczne

• Łąki wilgotne i świeże, turzycowiska

• Grądy

• Zbiorniki wodne, szuwary

• Parki

• Wskazania dotyczące ochrony czynnej ekosystemu

1. Torfowiska niskie

• W celu poprawy warunków hydrologicznych na rowach odwadniających wprowadza się zastawki piętrzące wodę, które mają na celu przywracanie naturalnego zarastania siedliska i wypłycenia się rowów

• Tworzenie pasów ochronnych wokół torfowisk, których rolą jest ograniczenie eutrofizacji

2. Łęgi

• Kształtowanie drzewostanów w kierunku przywracania ich naturalności

• Eliminacja gatunków obcych

• Tworzenie polderów zalewowych jako metoda ochrony przeciwpowodziowej

3. Lasy liściaste

• Kształtowanie zbiorowiska w celu przywracania ich naturalności

4. Murawy kserotermiczne

• Kształtowanie przyległych drzewostanów

• Koszenie po wysianiu nasion- koniec VII-VIII

• Powstrzymywanie wkraczania roślinności drzewiastej

5. Łąki wilgotne i świeże, turzycowiska

• Powstrzymywanie wkraczania roślinności drzewiastej

• Koszenie

6. Grądy

• Przebudowa drzewostanu w kierunku jej zgodności z siedliskiem

• Eliminacja gatunków inwazyjnych

7. Zbiorniki wodne, szuwary

• Tworzenie pasów leśnych izolujących od otoczenia i chroniących przed eutrofizacją. Szerokość pasów powinna mieścić się w zakresie od 30 do 200m.

8. Parki

• Kształtowanie przyległych drzewostanów

• Kształtowanie drzewostanów w kierunku przywracania ich naturalności

• Eliminacja gatunków inwazyjnych

• Wskazania dotyczące ochrony czynnej gatunków rzadkich i zagrożonych

a. Ochrona ex situ

Ochrona gatunku chronionego przez przeniesienie go do ekosystemu zastępczego, gdzie może on dalej żyć samodzielnie w warunkach naturalnych, lub do środowiska sztucznie stworzonego, w którym musi być otoczony stałą opieką człowieka.

Niektóre rzadkie i zagrożone gatunki roślin mogą być hodowane w kulturach in vitro a następnie przenoszone na nowe bądź naturalne stanowiska.

Ochrona ex situ może polegać na zabezpieczaniu nasion w warunkach sztucznych – przechowywanie w temp -18 stopni C lub niższej oraz utrzymywanie stałej 2-5% wilgotności nasion.

b. Ochrona in situ

W ramach ochrony czynnej in situ na terenie opracowania utworzono użytki ekologiczne mające na celu wyeliminowanie i ograniczenie zagrożeń prowadzących do zubożenia różnorodności biologicznej i przyrody nieożywionej. Ochrona gatunku chronionego, realizowana w jego naturalnym środowisku życia przez zachowanie niezmienionych warunków środowiskowych oraz zaniechanie pozyskiwania osobników tego gatunku lub dostosowanie rozmiarów i metod pozyskiwania do możliwości ich reprodukcji.

Korytarze ekologiczne

Korytarze ekologiczne mają istotne znaczenie dla migrujących zwierząt. Służą jako szlaki migracyjne wielu gatunków zwierzą, skupiając szereg rzadkich i zagrożonych organizmów Dotyczy to zwłaszcza ptaków, które odbywają wędrówki sezonowe, koczują wśród roślinności szuwarowej i zaroślowej.. Nad droga nr 28 zostanie zbudowane przejścia dla zwierząt, które umożliwiają migracje, wędrówki i dyspersję osobnikom przemieszczającym się na duże odległość. Zagęszczenie i liczba przejść jest uzależniona od znaczenia ekologicznego obszarów siedliskowych i korytarzy ekologicznych przecinanych przez drogę.

Rys.1. Korytarz ekologiczny

- Określenie zasad monitoringu biotopów i biocenoz chronionych obiektów

W celu prowadzenia skutecznej ochrony przyrody niezbędne jest posiadanie informacji o jej stanie, kierunkach i dynamice zachodzących zmian. Planowanie efektywnych działań ochronnych, a zwłaszcza wskazywanie konkretnych zabiegów ochrony czynnej wymaga stałego monitoringu stanu zachowania środowiska przyrodniczego oraz jego czynników. Monitoring jest narzędziem, które określa konieczność podjęcia aktywnych form ochrony w przypadku pojawienia się zagrożeń lub zachodzenia niekorzystnych tendencji.

Na potrzeby monitoringu wyznacza się tran sekt, o różnej długości i szerokości (w zależności od obszaru poddawanego monitoringowi), w obrębie którego wykonuje się zdjęcia fitosocjologiczne. Położenie transektu oraz powierzchnię zajmowana przez siedlisko należy przedstawić na mapie topograficznej w skali 1:5000.

Na terenie torfowisk niskich o powierzchni 400 m² wyznaczono jedną powierzchnię monitoringu. Optymalnym terminem badań jest sierpień, powtarzanych co trzy lata.

Monitoring na terenie lasów liściastych przeprowadza się w okresie od czerwca do września. Badania na stanowiskach prowadzone są co 5 lat.

Rozmieszczenie powierzchni monitoringowych na terenie muraw kserotermicznych i łąk powinno oddawać zróżnicowanie siedliska. Badania przeprowadzane są w okresie od maja do połowy sierpnia, kiedy znaczna część gatunków znajduje się w optimum kwitnienia. Obserwacje powtarzane są co 5 lat.

Jako stanowisko do monitoringu łęgów należy traktować płat siedliska względnie jednolity co do zespołu roślinnego, reżimu wodnego. Stanowiska powinny być wybrane tak, by ich zbiór był reprezentatywny dla zasobów siedliska w obszarze. Monitoring przeprowadza się w okresie od połowy maja do września, dodatkowo przydatna jest obserwacja stanu zalania w okresie "wielkiej wody wiosennej". Badania na stanowiskach prowadzone są co 3 lata.

1. Określenie ram zrównoważonego rozwoju gospodarczego rejonu godzącego aspiracje społeczne z zapewnieniem bezpiecznego trwania zasobów przyrodniczych

Najczęściej wskazywanym celem zrównoważonego rozwoju jest wzrost dobrobytu społecznego i jednostkowego oraz harmonijne ułożenie relacji pomiędzy człowiekiem a przyrodą. Zrównoważony rozwój gospodarczy powinien polegać na:

• Zatrzymaniu postępującej degradacji środowiska,

• Racjonalnym zużyciu surowców naturalnych,

a jednocześnie

• Poprawie efektywności wytwarzania,

• Poprawie komfortu życia,

• Zapewnieniu potrzeb rozwoju naszych i przyszłych pokoleń,

• Wzroście gospodarczym,

Gospodarstwo w opisywanym obszarze powinno chronić wodę glebę, powietrze i bioróżnorodność oraz inne walory krajobrazowe. Wśród sposobów realizacji tego celu należy wyróżnić następujące zasady:

• Gospodarstwo powinno być zlokalizowane i urządzone tak, aby nie naruszać estetyki krajobrazu, a działalność produkcyjna nie była uciążliwa dla otoczenia i środowiska,

• Obejście powinno wyglądać harmonijnie z otoczeniem oraz posiadać urządzenia i wyposażenia chroniące przed zanieczyszczeniami wody, gleby i powietrza,

• Usytuowanie budowli rolnych oraz urządzenie zagrody powinno być zgodne,

• Przywracanie do naturalnego stanu wszelkiego rodzaju bagna, torfowiska, oraz innych cennych obszarów, aby mogły spełniać funkcje ekologiczne,

• Mokradła powinny być wykorzystywane jako ekstensywne naturalnie użytkowane łąki lub być całkowicie wyłączone z użytkowania rolnego,

• Obszary bagienne nie powinny być odwadniane,

• Ochrona trwałych użytków zielonych z cennymi zbiorowiskami roślinnymi,

• Nie powinno się wypalać roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach i rowach,

• Na obszarach cennych przyrodniczo należy prowadzić gospodarkę ekstensywną.

5. Koncepcja działalności edukacyjnej i popularyzatorskiej

Rola ścieżek dydaktycznych jest ogromna, ponieważ umożliwia poznanie najciekawszych obiektów historycznych, przyrodniczych i kulturowych na danym terenie. Ścieżki uwrażliwiają na piękno przyrody, rozwijają i wzbogacają kulturę turystyczną ludzi.
Ścieżka dydaktyczna to doskonałe pole do praktycznego nauczania wielu przedmiotów, stanowi niejako naturalną pomoc dydaktyczną lub swoiste laboratorium natury.

Praca na ścieżce dydaktycznej pozwala na:
• wyróżnianie, nazywanie i opisywanie wybranych elementów środowiska,
• dostrzeganie związków między czynnikami środowiska przyrodniczego,
• dostrzeganie i rozumienie powiązań człowieka ze środowiskiem,
• kształtowanie u uczniów przekonania o konieczności ochrony przyrody i odpowiedzialności za stan środowiska,
• rozwijanie zamiłowań przyrodniczych, krajoznawczych, turystycznych, fotograficznych, historycznych,
• kształtowanie postaw uczniów- poprzez pobudzanie czynnika emocjonalnego,
• pogłębienie więzi ze swoim regionem.

Ścieżka ma za zadanie także szerzenie zdrowego trybu życia. Stanowią one szlak regulujący ruch turystyczny.

Ścieżka dydaktyczna „Natura” biegnie przez tereny cenne pod względem przyrodniczym oraz użytki ekologiczne:

Lista obiektów przyrodniczych:

1. Pomniki przyrody, staw, egzotyczne taksony roślin w parku

2. Las łęgowy wiązowo – jesionowy

3. Las liściasty

4. Wilgotne łąki

5. Murawy kserotermiczne

Sposób zwiedzania:

Dla osób czy grup, które zwiedzają ścieżkę samodzielnie przygotowuje się w terenie tablice edukacyjne, bądź dostarcza informacje w postaci ulotki czy przewodnika. Pod hasłem „sposób zwiedzania” można również rozumieć sposób poruszania się po szlaku. Uważa się dość powszechnie, że najmniejsze szkody wyrządza w środowisku turystyka piesza. Również w przypadku ścieżek najczęściej są one pokonywane pieszo. W celu udostępnienia miejsc nadmiernie wilgotnych zostaną zainstalowane drewniane kładki.

1. Podsumowanie i wnioski

Na opracowywanym terenie przeważają siedliska leśne oraz biotopy mozaikowe związane z ciekami wodnymi. Ochroną należy obejmować przede wszystkim siedliska unikatowe (rzadko spotykane i o niewielkich powierzchniach) oraz największe zachowane fragmenty siedlisk leśnych i biotopów wodno-przywodnych izolowane od siebie w stopniu słabym lub średnim. Rzadkimi ekosystemami, które przykuwają największą uwagę zwiedzających są murawy kserotermiczne. Na badanym terenie można spotkać rzadkie i zagrożone gatunki roślin jak i zwierząt, które zostały objęte ochroną czynną. Opracowywany teren porastają również niechciane gatunki roślin inwazyjnych, które stanowią zagrożenie dla gatunków rodzimych. Na terenach cennych przyrodniczo ważny jest monitoring biotopów i biocenoz stanowiący narzędzie, określające potrzebę podjęcia aktywnych form ochrony w przypadku pojawienia się zagrożeń bądź zachodzenia niekorzystnych tendencji. Konieczne są również szczegółowe badania ekologiczne nad możliwościami wymiany genetycznej między izolowanymi siedliskami przyrodniczymi oraz nad możliwościami ich wykorzystania w praktycznej ochronie przyrody. Stworzenie ścieżki dydaktycznej ‘Natura” pozwala na regulację ruchu turystycznego, co umożliwia ochronę cennych zbiorowisk roślinnych. Ścieżki dydaktyczne są znakomitym uzupełnieniem realizacji szkolnego programu nauczania przedmiotów szkolnych związanych z przyrodą, ekologią i geografią. Umożliwiają one kształtowanie oraz rozwijanie wiedzy, wiadomości i umiejętności uczniów, przekazując tajniki przyrody i możliwość korzystania z niej w praktyce.