Wykład I

Strukturalizacja doświadczenia

KONCEPCJA POJĘĆ:

1) Pojęcia naukowe

• Ograniczona liczba cech wystarczających

• Skończona liczba egzemplarzy

• Jednoznaczne przyporządkowania

2) Problemy z definiowaniem – prace Ludwiga Wittgensteina - „urocza sukienka”, „Gra” (wojna, uwodzenie brydż) , „broń”, „ozdoby”. Kategorie mogą mieścić w sobie ogromne liczby przedstawicieli kategorii.

Kategoria →

Eksperyment Eleanor Rosch:

• Ustalano definicje słowa kawaler: → Nieżonata dorosła osoba płci męskiej, nieżonaty dorosły
  - Czy Kaczor Donald jest kawalerem?

- Czy Papież jest kawalerem ( badani odpowiadali że nie)

• Czy bardziej ptakiem jest wróbel czy bocian?

• Nie zastanawiamy się nad tym czy tylko co bardziej pasuje do naszej kategorii. Opieramy się na obiektach najbardziej typowych czyli na takich które najczęściej występują w naszym otoczeniu.

• Lista typowych i nietypowych (np. Jarzyna → marchew typowy przedstawiciel, pikle nietypowy, lub samochód typowy, narty nietypowy... itd.)

Lance J.Rips (skalowanie wielowymiarowe : wielkość i udomowienie)
Porządek kategorii opiera się o podobieństwo a nie o określone definicje, nie jest albo tak albo nie ale ma charakter ciągły, albo coś jest bardziej podobne albo mniej podobne.

Cechy pojęć naturalnych:

• Brak korelacji z atrakcyjnością. (myślano że ludzie lubią Jabłka to bardziej typowe są jabłka, jednak badania wykazały że osoby które nie lubią jabłek czy osoby które je lubią uważają że jabłko jest najbardziej typowym owocem).

• Brak korelacji z częstością występowania w języku potocznym słowniki frekwencyjne).

• Brak korelacji z poziomem ogólności

• Znaczna zgodność odpowiedzi w danej populacji.

• Kulturowe różnice (inaczej w USA i inaczej w Nowej Zelandii)

• Odbicie w języku codziennym (normalny, typowy)

• Skracanie czasu decyzji semantycznej (zdanie o wróblu [bardziej typowym przedstawicielu] ułożymy szybciej niż o strusiu [o przedstawicielu mniej typowym])

• Prawdopodobieństwo generowania nazwy (europejczyk zacznie wymieniać owoce od jabłka a nie np. od poziomki)

• Punkt odniesienia w porównywaniu

• Tendencja do przeceniania liczby typowych (badania nad wyznaniami)

• Lepsze dopasowanie do zdania „pięknie lata” (trudno w to uwierzyć ale większość badanych podawała typowego przedstawiciela czyli wróbla choć wcale pięknie nie lata, a pomijano ptaki których loty są atrakcyjniejsze) – w głowie pojawia się to, co jest najbardziej typowe.

Różne sposoby organizacji doświadczenia:

• Zasada sekwencyjna (odwzorowanie porządku czasowego – pamięć autobiograficzna)

• Zasada statystyki doświadczenia (ważniejsze to, co częstsze)

• Zasada centralności (organizowanie doświadczenia wokół kategorii o dużym znaczeniu, np. JA, Trauma itp.)

Schematy poznawcze (Susan Fiske i Shelly Taylor):

• Schematy osób – Typowy człowiek, typowy student etc. (typowy człowiek według badanych nie pokrywał się z typowym studentem ;) )

• Schematy ja (ciało, osobowość etc.)

• Schematy ról społecznych (ksiądz, DJ, lekarz)

• Schematy zdarzeń (pokaz mody, wykład uniwersytecki, mecz tenisowy, wieczór i Stefana) → pewne zdarzenia wyglądają tak samo..

Schematy poznawcze (David Rumelhart):

• Schemat jako gra (aktorzy, scena, rekwizyty, scenariusz, autoprezentacje) → ślub jest pewną formą gry, targowanie się itd..

• Schemat jako teoria zjawiska lub zdarzenia (opis, interpretacja, przewidywanie) → pewne elementy w schemacie informują nas o tym na jakim etapie jego się znajdujemy, np. pieczątka u lekarza informuje że to już koniec wizyty.

• Schemat jako procedura (reguły rozpoznawania płci, rozpoznawanie swoich i obcych, np. akcent) → torebka na ramieniu dziewczynki, dla trzy latka wskazuje że to jest dziewczynka, a na ramieniu chłopca że ten chłopiec jest dziewczynką.

Cechy systemu doświadczenia : adekwatność:

• Ekonomia poznania: schematyzm, fragmentaryczność

• Dynamika adekwatności: zapominanie, biasy, otorbienia.

• ….

Cechy systemu doświadczenia: użyteczności informacji:

• Nasze doświadczenie składa się z danych użytecznych i jałowych

• Narzekanie na jałowość wiedzy (po co mi logarytmy, systematyka...) → za 50 lat dalej będziemy pracować i nie wiemy co będziemy robić w tym czasie, nie potrafimy określić co będzie nam w tym okresie z wiedzy potrzebne, jednak narzekamy ;]

• Alberto Moravia – Komunikatywność (Włoch, który nie był komunikatywny nie miał powodzenia u kobiet)

• Różne miary użyteczności

  • Bieżące zadanie (przepalona żarówka)

  • Maksymalizacja sukcesu zadaniowego

  • Typowe, życiowe zadania (np. wychowanie dziecka itd., aby wychować dziecko trzeba wykorzystać ogromną ogromna wiedzę aby poradzić sobie z tym skomplikowanym zadaniem)

  • Nadwyżka informacji pragmatycznej (zmiana warunków) → Lem w wywiadzie radiowym zapytany o jakieś marzenie odpowiedział. Mam marzenia ale one nigdy się nie spełnią marze o upadku komunizmu... po kilku latach komunizm upadł.

• Użyteczność negatywna (medycyna niekonwencjonalna)

Trzeba gromadzić jak największa nadwyżkę informacji, Działać jak wiewiórki, gromadzić więcej niż jesteśmy w stanie wykorzystać, ponieważ nie są w stanie przewidzieć do jakich zapasów będą miały dostęp gdy będą w potrzebie. Kompensuje to problemy związane ze zmianą gatunków.

Cechy formalne systemu doświadczenia:

• Zasoby ilościowe (im więcej, tym lepiej)

  • Ludzie którzy wiedzieli wszystko (Aleksander von Humboldt, lew Landau)

  • Pobieranie próbek (egzaminy)

  • Nadwyżka w stosunku do aktualnego zadania

• Zróżnicowanie

• Wielowymiarowość – złożoność, powiązania z innymi elementami.

Wykład II

Adaptacja, samoregulacja:

1) Dostępność: twardość nasion a kształt dzioba u Hawajek

Grant – mechanizm adaptacyjny jednostkowy.

2) Peruwiańscy Indianie (chroniczny deficyt tlenu) – mimo że nie mają dogodnych warunków, to żyją całkiem dobrze (krótsze ręce i nogi, dobrze rozbudowana klatka piersiowa (większe płuca i serce) mechanizm adaptacyjny społecznościowy.

3) Pingwiny na Antarktydzie – w zimie zbijają stada (-termostat), w lecie ciągle jedzą; żeby przetrwać trzeba być członkiem stada i realizować ustalony program.

4) Hans Sieg: pawiany płaszczowe – model rodziny: 2 samice, samiec, dzieci.

• Nowe warunki wymuszają adaptację

  • Nowe sposoby zdobywania wody (wyssanie wody z ogona)

  • Japońskie lemury po trzęsieniu ziemi

• Czy kot może odżywiać się bananami?

• Nowe narzędzia – zmiany w strukturze ruchów (kciuk).

Fritz Heider: układ zrównoważony:

Stefan lubi Mariolę i Zosię

Mariola lubi Zosię Zosia lubi Mariolę

Towarzystwo wzajemnej adoracji (trwały układ)

Stefan nie lubi ani Marioli ani Zosi

Mariola lubi Zosię Zosia lubi Mariolę

Stefan lubi Mariolę i Zosię

Mariola nie lubi Zosi Zosia nie lubi Marioli

Ten układ się rozpadnie

2 typy adaptacji:

1. Adaptacja biologiczna – cecha dziedziczona, wynik dobory naturalnego; sprzyja przetrwaniu lub reprodukcji

2. Adaptacja psychologiczna – optymalizacja stosunków z otoczeniem.

2 podejścia do adaptacji:

1. Tradycyjne: dostosowanie się do wymogów sytuacji czy panujących warunków

2. Współczesne: optymalizacja relacji między organizmem (jednostką) i otoczeniem

• Zasada minimalizacji wysiłku: poprzestawanie na rozwiązaniach wystarczających w danych warunkach (fotosynteza)

• Tworzenie układów wystarczających

• Żyjemy w świecie przekształconym przez adaptacje.

Warunki konieczne do adaptacji:

• Istnienie standardu adaptacyjnego (jaki stan rzeczy jest pożądany)

• Standardy punktowa i przedziałowe

• Zdolność do rejestrowania odchylenia (próg wrażliwości)

• Granice dopuszczalnego odchylenia (zakres tolerancji)

Standardy stanu normalnego:

• Standardy biologiczne (skład powietrza, tlen, azot vs tlen, hel, seks)

• Ukształtowane w wyniku uczenia się (co się jada, standardy higieniczne)

• Ukształtowane w wyniku uczenia się społecznego (badania kobiet w Koninie: po czym poznaje się, że ktoś jest dorosły)

• Standardy językowe (sauna w Kasprowym)

• Standardy wyglądu (dżinsy Jacka Kuronia).

Wykład III - V

Procesy emocjonalne 1/3 → przeglądowy natura i struktury
Procesy emocjonalne 2/3 → możliwość sprawowania kontroli nad emocjami
Procesy emocjonalne 3/3 → Skutki podlegania emocjom przez czas dłuższy

Wiele pytań dotyczących procesów emocjonalnych:

• Tradycja romantyczna: emocje vs. Rozum → sygnał emocjonalny i sygnał percepcyjny polega na sygnale pobudzającym mózg. Nasze wyobrażenie (np. węża) wystarczy do wzbudzenia różnorakich emocji z nim powiązanych. Podobnie gdy przypominamy sobie jakieś zdarzenie powiązane emocjonalnie z nami „odświeżamy” dawne emocje.

• Po co emocje? → kiedyś twierdzono że emocje są energetycznym zapleczem naszego organizmu. (Gniew i strach są emocjami które mobilizują organizm do niesamowitych wyczynów, pilot po katastrofie uniósł helikopter próbując wyciągnąć przygniecionego towarzysza.) Smutek → sprawia, że ludzie są totalnie pozbawieni sił.

• Czy nie jest to problem interpretacji? (Skąd ja wiem co myślę, skąd wiem co czuję) co piąty człowiek ma problem z interpretacją swoich emocji – ALEKSYTYMIA

• Czy wszyscy przeżywają emocje tak samo?

• Czy istnieją różnice indywidualne (psychopaci vs. neurotycy)

• Czy istnieją różnice międzykulturowe (wzorce rozpaczy po śmierci: Żal vs Gniew) W niektórych kulturach gniew nie występuje wcale (Eskimosi), nie rozumieją tego zachowania u innych. Żal u Islamczyków interpretowany przez europejczyków może być interpretowany jako agresja ponieważ przejawiany jest odmiennie.

• Czy emocje rządzą nami, czy my rządzimy emocjami?

• Czy emocje wobec ludzi i emocje wobec zdarzeń (rzeczy) są takie same? → Zakładamy że emocje wobec ludzi i emocje wobec rzeczy są różne.

Odmiany zjawisk emocjonalnych:

• Pięć klas zjawisk afektywnych:

  • Pobudzenie emocjonalne (fundament wszelkich emocji)

  • Treściowo odmienne emocje (złość, radość itp.)

  • Uczucia (miłość, nienawiść, zazdrość)

  • Nastroje (smutek, depresja, euforia) Charakteryzują się tym ze ciężko jest zidentyfikować źródło.

  • Oceny i postawy wobec obiektów (sympatia, antypatia)

Niko Frijda: Pojmowanie emocji:

• Emocja jest wynikiem oceny (świadomej lub nieświadomej) jakiegoś faktu lub zdarzenia jako wpływającego na interesy podmiotu:

  • Emocja jest pozytywna, gdy zdarzenie jest oceniane jako zgodne z interesami

  • Emocja jest negatywna, gdy zdarzenie jest ocenione jako niezgodne.

• Funkcja emocji polega na uruchamianiu gotowości do realizacji programu działania.

  • Emocja hierarchizuje działania w skali priorytetów lub pilności.

  • Różne emocje uruchamiają różne programy działania.

• Emocja jest doświadczania subiektywnie jako szczególny i wyróżnialny stan.

Cechy emocji według J.Reykowskiego:

• Każdą emocje można scharakteryzować odwołując Ją do 3 kryteriów:

  • Znak (dodatni lub ujemny) – zależnie od zgodności z interesem podmiotu;

  • Intensywność (od stanu neutralnego do stanu silnego pobudzenia) → Decyduje o intensywności dążenia i unikania, ale nie o skuteczności tych reakcji.
    Kumulacyjny charakter intensywności (wolny przyrost i wyładowanie)
    Popędzanie szkodzi w wykonaniu zadania.

  • Treść (modalność emocji, strach, gniew, radość) → Wyznaczana w znacznym stopniu przez interpretację sytuacji, kontekst, wcześniejsze doświadczenia.

Klasyfikacja Roberta Plutchika:

Problem uczuć:

• Potoczne koncepcje emocji.

• Uczucia:

  • Adresowane – zawsze mają obiekt (ukierunkowane)

  • Werbalizowane (uświadamianie o uczuciach)

  • Względnie trwałe

  • Wyznaczają orientację behawioralną: od lub bo

  • Wyznaczają gotowość do działania (np. nienawiść powoduje gotowość do działania zmierzającego do pogorszenia dobrostanu drugiej osoby)

Czas trwania różnych stanów emocjonalnych (Oatley & Jenkins):

• Ekspresje (sekundy)

• Emocje werbalizowane ( minuty, godziny)

• Nastroje (dni, tygodnie miesiące)

• Zaburzenia emocjonalne (depresja) (tygodnie, miesiące, lata)

• Cechy osobowości (lata, …)

Teoria Williama Jamesa i Carla Lange (koniec XiX wieku):

• Zdarzenie → Pobudzenie i zmiany fizjologiczne → Interpretacja zmian fizjologicznych → Emocja
  Kluczowa kwestia w tej teorii to zarejestrowanie i zinterpretowanie tego pobudzenia.

Teoria Waltera Cannona i Philipa Barda (1927):

• Zdarzenie Przetwarzanie mózgowe Pobudzenie fizjologiczne

Doświadczanie emocji

Teoria Magdy Arnold (1960) oraz Stanley Schachtera i Jerome Singera (1962):

• Zdarzenie → Pobudzenie i zmiany fizjologiczne → Interpretacja z uwzględnieniem kontekst → emocja

Teoria Josepha LeDoux (2000)

• Zdarzenie Reakcje mózgu i zmiany fizjologiczne

Wspomnienia i interpretacje

Teorie Bernarda Weinera (1980) i Richarda Lazarusa (1984):

• Zdarzenie → Interpretacja z uwzględnieniem kontekstu zadaniowego i sytuacji → Emocja

Koncepcja Richarda Lazarusa: Emocje jako następstwo ocen poznawczych:

• Szczęście – zdarzenie oceniane jest jako sukces

• Nadzieja – zdarzenie jest oceniane jako zapowiedź sukcesu pod pewnymi warunkami

• Smutek – zdarzenie jest oceniane jako wykluczające sukces

• Złość – zdarzenie jest oceniane jako niekorzystne

Koncepcja Weinera: Interpretacja przyczyn:

• Gniew → Negatywne doświadczenie zawinione (pozostające pod kontrolą) przez innych ludzi

• Poczucie winy → negatywne konsekwencje spowodowane przez siebie samego w sytuacji wyboru

• Litość – ktoś inny znalazł się w negatywnym położeniu z przyczyn od niego niezależnych

• ….............

Badania Harolda Schlosberga: zdjęcia twarzy:

• ludzie niepoprawnie rozpoznają emocje za wyjątkiem przerażenia, jednak i tu proporcje są zbliżone. Niechęci nie rozpoznał żaden z badanych. Pokazywano emocję X, a sugerowano, że jest to emocja Y

Badania współczesne: Paul Ekman i David Matsumoto (twarze autentyczne):

• Prowadzono badania w wielu kulturach.

• Proszono aby utworzyć historyjkę na podstawie fotografii. ( ta kobieta ma dziecko a jej dziecko zachorowało, ta kobieta się martwi.) W drugą stronę, podawano historyjkę i proszono o dopasowanie zdjęcia.

ZMIENNOŚĆEKSPRASJI TWARZY

Emocje podstawowe według Paula Ekmana:

• szczęście

• smutek

• gniew

• strach

• obrzydzenie

• zaskoczenie

Najlepiej rozpoznawane emocje negatywne

Emocje podstawowe według Philipa Johnsona – Lairda i Keith Oatley:

• szczęście

• smutek

• gniew

• strach

• obrzydzenie

Badania Carolla Izarda

• różne kultury

Badania współczesne Ekmana

• badanie z połówek twarzy

Badania współczesne: twarze animowane, komponowane

Oczy i usta w ekspresji emocjonalnej – modyfikacja oczu i ust (komputerowo)

Czego dowiadujemy się z twarzy?

• Pozytywne, negatywne,

• Nie znamy powodu dla którego tak się dzieje

• Obraz twarzy jest wystarczającym źródłem, bez twarzy nie da się dowiedzieć jaką emocje odczuwają ludzie na zdjęciu.

Rola twarzy – Schemat dziedzięcości (Konrad Lorenz)

Schemat dziecięcości → mniejsza bardziej zaokrąglona głowa, niewielki drobny plaski nos, duże oczy, uwypuklone usta. Jeżeli ktoś ma cechy dziecięcości jesteśmy skłonni jesteśmy mu przypisywać więcej cech pozytywnych niż negatywnych.

Ewolucja Mikiego (myszki miki) według Jay Goulda → z czasem zwiększała się ilość cech dziecięcych.

Jak wygląda osoba podobająca się wszystkim, → osobą która podoba się wszystkim jest jelonek bambi. (perfekcyjny schemat odzwierciedlenia dziecieńcości)

Rola twarzy w rozpoznawaniu emocji:

• Automatyzm uśmiechu → odzwierciedlenie roli szczerzenia zębów w gniewie (odpowiadanie uśmiechem na uśmiech)

• Ekspresyjna rola źrenic → duże źrenice zwiększają sympatie, już w Egipcie używano preparatów antymonowych. A w Europie stosowano Atropinę zagrażającą ślepocie, po to aby kobiety były powabniejsze. Ludzie zagniewani mają źrenice wąskie, ludzie szczęśliwi mają źrenice szerokie.

• Twarz u fotografa → ludzie zwracali uwagę że twarz jakiegoś polityka jest nieprawdziwa, jest dwulicowa itd... Jeżeli badani oglądali dolną część twarzy to wzbudzała pozytywne emocje a jak górną to negatywne... Po odebraniu fotografii odczuwamy dyskomfort, fotograf każe nam się uśmiechnąć, gdy świecimy w twarz źrenice się pomniejszają i obraz twarzy jest sprzeczny.

Cztery twarze Paula Ekmana: Emocje udawane

Czy tylko twarz? Rola gestykulacji:

Niektóre gesty mają odmienne znaczenie w wielu różnych, kręgach kulturowych.

Rola kontekstu w rozpoznawaniu emocji:

• pewne gesty i otoczenie sprawiaja ze bez wyrazu twarzy potrafimy odgadnąc ich uczucia. W innym przykłądzie dostrzegamy parę ludzi opartych o siebie i parę rowerów stojących opierających się o siebie, jeśli chodzi o rowery to one nie maja emocji, natomiast patrząc na tych ludzi natomiast pomimo że nie widzimy ich twarzy, możemy stwierdzić ze nie są to emocje negatywne, ani emocje specjalnie silne ponieważ opierają się o siebie głowami, a w bliższej znajomości byli by przylegali niemalże do siebie)

Słowna ekspresja emocji → napisy na ścianach itd. itd.

Kontrola nad emocjami:

• eksperyment Lairda → oglądano film z ołówkiem zaciśniętych wargach albo w zaciśniętych zębach.

  • Zaciśnięte wargi → film negatywny, emocje negatywne, film się nie podobał.

  • Zaciśnięte zęby → film pozytywny, emocje pozytywne, film się podobał

• Mięśniowa

• Eksperyment Zajonca nad U(umlaut) i A. Jeżeli ludzie wypowiadali a poziom nastroju się poprawiał a gdy U(umlaut) to nastój się pogarszał.

• Eksperyment Schiffa nad ściskaniem piłeczki lewą lub prawą ręką

• Pozycja ciała skurczona lub zrelaksowana (oprzyj się wygodnie, wyprostuj plecy itd., jeżeli ściśnięta pozycja będzie utrwalona to nastój będzie się pogarszał, a w pozycji zrelaksowanej będzie się poprawiał)

• Można kontrolować emocje odwołując się do mięśni. Jeżeli prawda jest że emocje aktywują pewne grupy mięśni to powinno być odwrotnie tak że aktywizując określone grupy mięśni powinniśmy pobudzać emocje.

• Poznawcza

• Poszukiwanie informacji – rozumienie zjawiska, oswajanie się (np. szkoły rodzenia).

• Nadawanie nowego sensu informacjom („jak na swoje lata…”).

• Odcinanie dostępu do informacji (palacze Festingera) → Syn kobiety pali marihuanę, a ona wszystko sobie tłumaczy i nie dopuszcza do dopuszczenia prawdy do siebie.

• Społeczne reguły okazywania → Matki panien młodych płaczą na ślubach, dlatego że to jest przepis roli matki dla matki polskiej, w innych krajach np. rodziny się cieszą itd...

• Samo-uspokajanie, samo-instrukcje (Meichenbaum)

• Kontr-emocje → zabawianie cierpiących, aby wyprzeć jedną emocje drugą ponieważ (według kogoś tam) można jednocześnie przeżywać tylko jedną emocje. Gdy coś Ci dolega to uderz się w palec u stopy to Ci przejdzie, a skupisz się na bólu stopy xD. Doprowadzanie pacjenta do furii.

Życie codzienne:

• Człowiek doświadcza negatywnych konsekwencji przebywania w pewnej sytuacji.
  W pewnych warunkach i u pewnej grupy ludzi dochodzi do takiego zamknięcia że nie pojawia się w ich głowie pomysł zmiany przestrzeni na mniej negatywną i uparcie chcą w niej przebywać co może doprowadzić do sytuacji gdzie pojawia się impuls że trzeba z tym skończyć.

• Górnik Alojzy Piątek → podtrzymywało go przy życiu to że górnicy na pewno go nie zostawia i wydobędą jak tylko najszybciej będzie to możliwe. Gdy człowiek przebywa w ciemności dochodzi do całkowitego zaburzenia poczucia czasu. Pan Piątek był przekonany ze był tam dużo krócej.

• Myszy, którym pokazywano kota – choroba nowotworowa konsekwencje somatyczne

• Badania Fady’ego nad stresem u pawianów – utrata inteligencji w obecności silnego, fizycznego dominanta)

• Strategia bezwartościowa → zamknąć się w swojej niemożności

• Strategia zaradnościowa → stara się pomimo że szans specjalnych nie ma ale walczy

Sytuacja normalna vs Sytuacja trudna (w stresie):

• Wyznaczniki normalności lub trudności:

  • zadania, wymagania

  • warunki, możliwości

  • czynności (kwalifikacje, umiejętności)

To co określa jakie wymaganie stoi przede-mną i jakie warunki są przede-mną i jakie mam możliwości i umiejętności do wykonania zadania.

• Zrównoważenie elementów i dopasowanie → sytuacja normalna

• niezrównoważenie, niedopasowanie → sytuacja trudna (im większe niedopasowanie, tym sytuacja trudniejsza)

Typy sytuacji trudnych według Tadeusza Tomaszewskiego:

• Zagrożenie – Naruszenie (lub zapowiedź) cenionej wartości – szkoda lub strata – ofiary katastrof i kataklizmów.

• Przeciążenie – nadmiarem bodźców, czy nadmiarem wymagań...

• Zakłócenie, przeszkoda – teoria frustracji J.Dollarda i N.Millera
  Jeżeli przeszkoda pojawia się na początku zadania jej konsekwencje są niewielkie, a gdy pojawią się pod koniec zadania wtedy skutki są tragiczne. Badacze przeszkadzali szczurom w trakcie drogi w labiryncie, gdy zdarzało się to na początku po prostu zawracały, a gdy było to pod koniec labiryntu wpadały w furie.

• Deprywacja – długotrwała niemożność zaspokojenia potrzeb – bezrobocie.

• Konflikty – szczególnie (unikanie-unikanie) :

  • wybieranie pomiędzy 2 pozytywnymi możliwościami → zawsze efekt pozytywny

  • 2 negatywne - wybieranie mniejszego zła → idzie do dentysty i cierpi albo nie idzie i cierpi... gdy dokonamy już wyboru postrzegamy drugi jako mniej obciążający

  • Pozytywna i negatywna możliwość

Źródła stresu według Richarda Lazarusa – uciążliwości:

• domowe: posiłki, zakupy, sprzątanie

• zdrowotne: choroby, skutki leków uboczne

• Czasowe: nadmiar zadań i zobowiązań (problem z oszacowaniem czasu)

• Życia psychicznego: samotność, nieśmiałość

• Środowiskowe: przestępczość, hałas, ruch

• Finansowe: Kredyty, raty, długi

• Przyszłość: martwienie się o przyszłość

• Praca: niezadowolenie z pracy, konflikt, martwienie się o pracę

Problem jest w tym, że te czynniki mogą się kumulować czyli sumować, ale niektóre z tych problemów to problemy odnawialne, trzeba np. co jakiś czas sprzątać. Bardzo ważne efekty kumulacyjne.

Richard H. Rahe: zmiany życiowe (śmierć współmałżonka 100, małżeństwo arbitralnie 50, Wyjazd na wakacje 13) → utrata kontaktu z innymi ludźmi (rozwód więzienie najwyżej na liście) Liczba obciążających zdarzeń sprawia że ludzie są mniej odporni fizycznie na różnego rodzaju infekcje.

Najczęstsze somatyczne konsekwencje stresu:

• Skóra:

  • Trądzik

  • Alergie

• Krążenie:

  • Migreny

  • Nadciśnienie

  • Arterioskleroza

• Pokarmowe

  • zaburzenia jedzenia

  • nadkwaśność

  • zaburzenia wydalania

• Sen nastój

  • Bezsenność

  • zmęczenie

  • depresja

Stres a zdrowie:

• Nowotwory : sytuacja normalna – 1,5%, stresowa – 3%

• Zawał serca : sytuacja normalna – 0,2% , stresowa – 0,6%

  • Aleksander Perski: Stres a pocieszanie się, ludzie znajdujący się w trudnej sytuacji pocieszają się:

    • słodycze, alkohol, tytoń

    • stosunek talii od bioder (ujemny) Jeżeli talia jest większa od bioder, istnieje duże prawdopodobieństwo pocieszania się.

    • 300 lat temu cukier był nieznany – dziś ponad 20Kg rocznie na głowę

Hans Seyle: Dynamika reakcji na stres:

• Faza alarmowa?

• Faza odporności ?

• Faza wyczerpania?

Wypalenie, jako trwałe wyczerpanie zasobów:

• Przedszkolanki bijące dzieci

• Pielęgniarki znęcające się nad pacjentami

• Dom opieki i hospicja jako źródła trwogi

• Lekarze pierwszej pomocy

• Okrucieństwo wychowawców i strażników więziennych-bunty w zakładach poprawczych.

Wykład VI

Motywacja

Klasy procesów motywacyjnych:

• Procesy odpowiedzialne za przejście ze stanu spoczynku do stanu aktywności

• Procesy odpowiedzialne za zmianę kierunku aktywności (nowy cel)

• Procesy odpowiedzialne za podtrzymywanie aktywności długoterminowej i powtarzalnej

• Procesy odpowiedzialne za przerwanie działania przed osiągnięciem wyniku

• Procesy odpowiedzialne za rozpoznanie wyniku

Motywacja kompetencyjna (Robert W. White):

• Wrodzone dążenie do efektywnej interakcji z otoczeniem

• Umiejętności zapewniające skuteczność

  • Przemieszczanie się

  • Operowanie przedmiotami (trening w rzucanie) – Dzięki temu dzieci uczą się kontroli nad przedmiotami i otoczeniem. Uczą się jak można nakłonić człowieka dorosłego do tego aby robił to co chce.

• Kształtowanie się dyspozycji : pionek vs. Sprawca.(Richard DeCharm) - Jeżeli rodzice pozbawiają swobody, kształtują w dzieciach postawę ofiary losu, jeżeli wspierając pomagają jest zupełnie inaczej. You did it (zrobiłeś to) a polskie udało się Tobie. Dzieci Amerykańskie są bardziej samodzielne.

• Tendencja do przeceniania skuteczności (Langer)

Motywacje : wymiar lokalizacji źródła i wymiar swobody wyboru:

	źródło zewnętrzne	źródło wewnętrzne
Z konieczności (muszę)	Zagrożenie karą ?!	potrzeba
Z wybory (chcę)	Nagroda ?!	pragnienie

Początek aktywności:

• Motywacja typu „muszę”

Najczęściej motywacja zewnętrzna

• Presja biologiczna (tlen pokarm sen)

• Role społeczne

• Okoliczności zewnętrzne (pogoda, kataklizmy)

• Motywacja typu „chcę”

  • Potrzeby nabyte

  • Aspiracje i pragnienia

  • Powinności moralne

  • Postanowienia i zobowiązania (częściej podejmujemy zobowiązania odległe)

Co nas zmusza?

• Dyskomfort i nadzieja na jego usunięcie (zredukowanie przykrości)

• Wielkość nacisku zewnętrznego – zagrożenie karą

• Nieodpartość i nieusuwalność nacisku

• Wielkość gratyfikacji oczekiwanej

Czego chcemy?

• Chcemy tego, co jest subiektywne ważne, to jest:

  • Tego co moje (wszystkie dzieci są nasze)

  • Tego, co jest dostępne ( spotkanie Szarik vs Dieel)

  • Tego co jest deficytowe, ale możliwe do uzyskania (mentalność kolekcjonera)

  • Tego co powszechnie upragnione (taniec z gwiazdami, idol)

Początek aktywności:

• Uruchomienie zachowania: Podejście klasyczne (John Atkinson, David McClelland)

  • Wartość celu – im coś jest ważniejsze tym większa motywacja

  • Prawdopodobieństwo subiektywne osiągnięcia sukcesu.

Wyznaczniki subiektywnego prawdopodobieństwa sukcesu:

Subiektywne prawdopodobieństwo

Wkład osobisty Inne czynniki

Wysiłek Los

Zdolności Inni ludzie

Koncepcja alternatywna Paula Pintricha i Elisabeth De Grot (1990):

• Komponent wartości celu

• Komponent możliwości – w jakim stopniu ja jestem w stanie to zrobić( kontrola osobista wpływ kompetencja)

• Komponent afektywny – Intensywność i znak emocji jakie wzbudza wynik i działanie ( tradycja amerykańska każe myśleć o emocjach zadaniowych w kontekście wyniku)

• Liniowa funkcja

Podtrzymywanie aktywności:

• Działania długotrwałe

• Działania wieloetapowe

• Brak bezpośrednich wzmocnień

Podtrzymywanie aktywności – wytrwałość:

• Zasoby – wyczerpanie, odnowienie, trening.

• Eksperymenty Baumeistera

• Pokusy (atrakcyjne i w zasięgu ręki) i przeszkody

• Informacje zwrotne

Podtrzymywanie aktywności – wytrwałość:

• Technika segmentyzacji

• Działanie jednoetapowe (suma szczęścia 100)

• Działanie wieloetapowe (suma szczęścia np. 140)

Zadania wspólne: efekt Maximiliana Ringelmanna i efekt Wolfganga Kohlera

Techniki podtrzymywania aktywności:

• Symulacje mentalne

• Symulacja celu

• Symulacja sposobu

• Symulacja zachowania

Zaniechanie działania przed osiągnięciem wyniku:

• Wyczerpanie zasobów.

• Niskie szanse sukces, spadek szans

• Brak wystraszających gratyfikacji

• Alternatywna wartości

• Utrata wpływu na zdarzenia (wymknięcie się zdarzeń spod kontroli)

• Lęk przed niepowodzeniem i samo-utrudnienie.

• Lęk przed sukcesem.

Wykład VII

Motywacja zadaniowa

Trzy etapy każdego działania:

1. Preparacyjny (wyobrażenie celu, reprezentacja struktury działania, organizacja środków)

2. Realizacyjny (kroki zaplanowane lub doraźnie improwizowane ukierunkowane na osiągnięcie celu) – podporządkowanie celowi

3. Ewolucyjny (sprawdzenie zgodności wyniku osiągniętego z wynikiem oczekiwanym – zawsze dostrzegamy jakieś niedociągnięcia i wracamy do początku procesu).

Ad 1)

• Prawdopodobnie ma kluczowe znaczenie

• Trzy perspektywy opisu działania zadaniowego:

• Ukierunkowanie (zamiar, cel → struktura samego zadania)

• Intensywność (tempo, wysiłek, energia)

• Ustrukturowanie (porządek czasowy, logiczny, struktura czynności)

Co to są cele?

• Poznawcza reprezentacja (np. wyobrażenie) stanu, jaki ma być osiągnięty, której przypisane są:

• Zamiar (intencja, przymus) osiągnięcie (Ja chcę, ja muszę to osiągnąć – dotyczy niektórych a nawet nielicznych celi)

• Osobisty wpływ na jego realizacje (na przebieg i wyniki)

• Pozytywne emocje związane z działaniem i wynikiem działania.

Ludzie którym jest przyjemniej męczą się mniej, Ludzie którym nie idzie męczą się bardziej, szybciej się męczą. Jeżeli Tobie coś idzie dobrze to nie przerywaj rób to dalej, jeżeli zaangażowałeś się w działanie i nie idzie ono Tobie to przerwij je czym prędzej.
Przerywanie działań płynnych i kontynuowanie działań utykających jest nieadaptacyjne.

Cele:

• Reprezentacja celu może być różnym stopniu wyrazista i psychicznie dostępna (wiem jasno vs nie wiem czego chcę)

• Zamiar (intencja) może być silniejszy lub słabszy (w języku potocznym zależy mi bardzo lub zależy mi trochę)

• Wpływ osobisty może być zróżnicowany, może zmieniać się w trakcie działania, ale musi być pozytywny (musi zwiększać szanse osiągnięcia założonego wyniku) Niektórzy ludzie są skuteczni lecz totalnie destruktywni, potrafią zniszczyć wszystko, więc istnieje skuteczność destruktywna. Są tacy ludzie którzy gdy się pojawiają wybucha awantura itd.

• Pozytywne emocje mogą towarzyszyć działaniu lub tylko wynikowi.

Geneza celów:

• Działające potrzeby

• Uczenie się (modelowanie), np. nawykowe, uzależnieniowe, np. zamiłowanie do czytania czy biegania.

• Doświadczanie rozbieżności ze standardami stanów pożądanych (pomiędzy tym co jest i tym co miało być)

• Normy społeczne – co należy robić (2% dzieci chłopskich) (80% studentów to kobiety) kobiety są znacznie bardziej aktywne niż mężczyźni, znają więcej języków itd. itd. Stanowią One większy kapitał społeczny niż stanowią mężczyźni.) Gorzej wyposażeni w ten kapitał społeczny mężczyźni mają większe szanse na sukces społeczny. Kobiety aby zapewnić sobie miejsce w społeczeństwie muszą umieć więcej niż mężczyźni) Zaangażowanie w wyniki edukacyjne dzieci jest zależne od aspiracji edukacyjnych rodziców – kariery edukacyjne dzieci są przesądzone przez aspiracje ich rodziców. Dlatego dzieci chłopskie nie mają parcia na wyższe wykształcenie ich dzieci.

• Pełnione role społeczne, dziedziczenie społeczne. (Dzieci lekarzy przeważnie są lekarzami, dzieci mechaników przeważnie są mechanikami, żołnierzy wojskowymi, otóż tradycja zawodowa jest w jakiś sposób przekazywana przez rodziców na ich dzieci.)

Projekty osobiste Briana Litlle'a:

• Powszechne problemy z motywacją celową

• chaos w systemie celów

• sprzeczność między celami

• ogólnikowość celów

• cele samospełniające się (wyjść za mąż – i tak i tak się to stanie, nie wyjść za mąż – to już jest cel który zdarza się niecodziennie)

• błędy w ocenie czasu ( ludzie niedoceniają ile czasu potrzeba na realizacje zadania, ludziom wydaje się że potrzeba na realizacje danego zadania czasu mniej niż w rzeczywistości jest to potrzebne) (ok 30% wynosi błąd ) - zaniżamy

• Wymiary oceny zamiarów (projektów) osobistych

• Ile dla Ciebie znaczy (ważność)

• Jak jest trudny ( mamy tendencje do lekceważenia celów łatwych i bardzo często porażek doznajemy w osiąganiu celów łatwych) Wykonanie łatwego zadania wydaje się wyjątkowo proste i łatwe przez co nie angażujemy się w nie w wymaganym stopniu przez co łatwo doznać porażki.

• Jak bardzo zauważalny jest dla bliskich ci osób ( czy bliscy o tym wiedzą, mówią) Większość pacjentów depresyjnych, cierpi w samotności ponieważ ich bliscy nie wiedza że są w depresji. Odczuwają to jako objawy nieczułości , utratę zainteresowania, jako ucieczka z rodzinnej rzeczywistości w inne światy (zdrada itd. itd. ) Do jakiego stopnia projekt pozostaje pod Twoją kontrolą.

• Jak wielka jest Twoja odpowiedzialność za realizację projektu

• Czy masz wystarczająco dużo czasu, aby go wykonać

• Jak bardzo prawdopodobne jest osiągnięcie wyniku

• Czy aktywność jest Twoim znakiem firmowym. W jakim stopniu wyraża Ciebie samego.

• Czy ważny jest także dla innych ludzi, gdy jest ważne dla innych prawdopodobieństwo wsparcia i pomocy jest znakomicie większe

• Jak bardzo zgodny jest z Twoimi przekonaniami i wartościami. (ja tego nie lubię ale muszę ) Ktoś się opiekuje czymś kimś mimo że tego nienawidzi przez co komunikat jest sprzeczny z potrzebami tak więc efekt jest jaki jest...Jak bardzo zaawansowany jesteś w realizacji planu. (tak długo już ze sobą chodzimy więc pora na ślub a może wartościowszym rozwiązaniem jest tak długo już chodzimy więc pora na koniec)

• Czy i jak bardzo projekt stanów wyzwanie dla Ciebie , Jak ludzie Ciebie wspierają, Jak emocje odczuwasz w związku z tym projektem (smutek, lęk, miłość, złość, nadzieja, niepewność itd.)

Funkcje spełniane przez cele:

• Behawioralna : nadawanie zachowaniu określonego kierunku znaczenia

• Emocjonalna : zapewnia kryterium wartościowania osiągnięć , a w konsekwencji poczucia dumy lub rozczarowania, radości lub smutku

• Orientacyjna: dostarczanie informacji określającej zaawansowanie ( zadania, rozwoju, życia)

• Kulturowa: dostarczanie okazji do uczestnictwa we wspólnym działaniu, doświadczania transmisji kulturowej, świadomości poprzedników i kontynuatorów:

• Egotystyczna: dostarczanie przesłanek do budowania obrazu własnej osoby, kształtowania poczucia własnej wartości

• Porządkująca i sensotwórcza: sprzyjanie porządkowi w ludzkim działaniu i życiu, nadawanie sensu

Lenistwo i namiętność:

• Prawo Zipfa - ludzie są leniwi (wolą leżeć niż siedzieć); minimalizacja wysiłków, optymalizacja korzyści; podstawowym mechanizmem motywacyjnym jest minimax (minimalizacja kosztów i zwiększanie korzyści)

• Ideologie jako źródło celów: Antysemityzm (Eichmann), Rewolty studenckie (Hair) , ktoś musi zacząć (Che), wróble największym wrogiem Chin (Mao), Loty na księżyc czy marsa. Ludzie poddają się.

Wykład VIII

Różnice indywidualne – temperament

Różnice indywidualne:

• Różnice warunkowane kulturowo: reanaliza wyników badań Norris i Kaniastego – (grupa radząca sobie ze wszystkich najlepiej w sytuacjach kataklizmów i innych zagrożeń to czarne amerykańskie kobiety. Efekty stresów i napięć u nich przechodzą najłagodniej.) (okazało się że wpływ na skuteczność radzenia sobie w kryzysowych sytuacjach ma samotne wychowywanie dzieci, fakt że można liczyć z tym tylko na siebie i wysoka odpowiedzialność za cudze życie)

• Wysoki ma dłuższe nogi więc ma większe szanse na ucieczkę.

• Różnice środowiskowe

  • Grenlandzcy Eskimosi podczas drugiej wojny światowej. Ich ubogie w bodźce środowisko sprawiło że byli bardziej wyczuleni na drobne bodźce i symbole których inne kultury nie dostrzegają i ignorują.

  • Zapotrzebowanie na stymulacje w wielkich miastach i na wsiach. Ilość dostrzeganych bodźców w dzieciństwie determinuje ilość bodźców które dzieci ich będą potrzebowały w przyszłości.

• Różnice warunkowane biologicznie

Podstawowe założenia psychologii różnic indywidualnych:

• Ludzie różnią się od siebie ze względu na określone cechy (klasyfikacje wielodzielcze, rozkład normalny)
  Rozkładając ludzi pod względem danej cechy otrzymamy krzywą gausa, gdy weźmiemy drugie kryterium już dostrzeżemy spore różnice w kategoriach, duży i ciężki duży i lekki mały i ciężki i mały i lekki itd. itd...
  Z różnicami indywidualnymi jest ten kłopot że gdy ustalimy już określoną ilość kryteriów zawsze będzie można dodać kolejne.

• Różnice między ludźmi są największe przy skrajnych wartościach rozkładu normalnego.

• W obrębie danej cechy jednostki charakteryzuje stałość

Stałość zachowania na przykładzie agresji:

• Oprócz pewnej tendencji wewnętrznej w grę wchodzą inne czynniki wchodzące w pojawienie się agresywności

• Założenie o stałości nie jest pozbawione sensu z tym że stałość wydaje się mniejsza wraz z biegiem czasu, i wszystkie wspomniane w czasie wykładu badania dotyczyły mężczyzn.

Koncepcja Hipokratesa – Galena:

• Temperament jako efekt dominacji poszczególnych soków

  • Sangwinik (krew) – usposobienie żywe, zmienne

  • Choleryk (żółć) – wybuchowy szybko uspokajający się.

  • Melancholik (czarna żółć) – łagodny, smutny

  • Flegmatyk (flegma) – powolny, brak ekspresji

Wilhelm Wundt: temperament jako efekt siły i zmienności emocji:

	Emocje silne
Szybkie zmiany emocji	Choleryk	Melancholik
	Sangwinik	Flegmatyk
	Emocje słabe

Koncepcja Iwana Pawłowa:

• Trzy kryteria

• Siła pobudzenia ( odporność na działanie bodźców sinych i długotrwałych)

• Równowaga procesów pobudzenia i hamowania

• Ruchliwość procesów nerwowych, plastycznya reakcja na zmienne warunki

• 8 typów układu nerwowego (2*2*2=8)

Typy UN

Słaby Silny

(Melancholik)

Zrównoważony Niezrównoważony

(Choleryk)

Ruchliwy Powolny

(Sangwinik) (Flegmatyk)

Koncepcja Ernsta Kretschmera:

• Badał ludowe przekonania dotyczące wyglądu z charakterem (dobroduszne miśki, szkaradne niedobre chude szkapy itd. itd.) → Amerykańscy studenci uważają profesorów z wadą wzroku za bardziej inteligentnych, podobnie jak CI co mają brody a gdy profesor ma wadę wzroku i brodę to :) profesor jest mega inteligentny.

• W jego szpitalu psychiatrycznym, ludzie chorzy na różne schorzenia zamknięci w osobnych sekcjach byli podobni do siebie i różni od innych chorych

• Rezultaty obserwacji: charakter zależy od wyglądu

• Epileptycy częściej są atletyczni niż inni

• Schizofrenicy częściej są szczupli i wiotcy (skóra i kości), leptosomatycy

• Maniakalno – depresyjni częściej są lekko otyli z zwisającym brzuchem, pulchną pomarszczoną twarzą itd. , pyknicy

• Błąd wnioskowania

• Dowcipy o blondynkach

Regulacyjna Teoria Temperamentu J. Strelaua:

• 6 cech (nie równo ważnych)

• Żwawość – tendencja do szybkiego i adekwatnego do zmian w otoczeniu reagowania

• Perseweratywność – tendencja do kontynuacji działania po zaniku bodźca który je wywołał

• Wrażliwość sensoryczna – zdolność do reagowania na słabe bodźce

• Reaktywność emocjonalna – duża wrażliwość i mała odporność emocjonalna (mało reaktywny gdy jest bardzo wrażliwy i mało odporny)

• Wytrzymałość – zdolność adekwatnego reagowania na długotrwałą silną stymulacje

• Aktywność – tendencja do podejmowani aktywności o dużym ładunku stymulującym

Temperament jako moderator stresu:

• Stres związany z zawodami sportowymi i poziom wykonania u ciężarowców

Koncepcja Hansa Eysencka:

• Cechy uniwersalne (czy można wyodrębnić cechy które mają wszyscy ludzie które są biologicznego pochodzenia)

• Biologiczne podłoże

• Trój-czynnikowa koncepcja (PEN)

• Psychopatyczność
  (brak empatii/aspołeczność)/(Agresja/chłód emocji/egocentryzm/ impulsywność)

• Ekstrawersja
  (towarzyski/aktywny)/(śmiały/beztroski/asertywny/wybuchowy)

• Neurotyczność
  (lęk/depresyjność)/(poczucie winy/napięcie/niska samoocena/irracjonalność)

Wielka Piątka R.McCrae & O.John:

• 300 przymiotników i czy dana cecha występuje u Ciebie i w jakiej intensywności
  Analiza czynnikowa to metoda grzebania w danych w poszukiwaniu danych podobnych i odseparowaniu niepodobnych danych, Zwiększa podobieństwo i zmniejsza niepodobieństwo eliminując to co jest nieistotne)

• WIELKA PIĄTKA:

  • Otwartość

    • Szerokie zainteresowania/ wrażliwość estetyczna/ kompetencja językowa/ fantazja/ oryginalne i twórcze myślenie/ zdolność do introspekcji

  • Ugodowość

    • Ustępliwość/ współczucie/ ciepło emocjonalne/ ufność/ altruizm/ skromność/ prostolinijność

  • Sumienność

    • Produktywność/ wysokie aspiracje/ zdolność do odroczenia gratyfikacji/ zorganizowanie/ obowiązkowość/ samodyscyplina/ przezorność

  • Neurotyczność

    • Wrażliwość/ bezbronność/ lęk/ zmienność nastrojów/ depresyjność/ podatność na urazy

  • Ekstrawersja

    • Asertywność/ szczodrość/ poszukiwanie nowych doznań/ poczucie humoru/ aktywność

• Mocne strony Wielkiej Piątki:

• Prosty, uniwersalny i dobrze potwierdzony empirycznie model struktury cech

• Pozwala odróżnić od siebie ważne cechy

• Inspiruje dużą liczbę badań nad różnicami indywidualnymi, osobowością i dziedzicznością cech

• Przywraca rangę kategorii „cecha” (słowo cecha miało niejasne znaczenie)

• Słabe strony wielkiej Piątki:

• Tylko opis, brak jakiejkolwiek interpretacji wyjaśniającej

• Jak się te czynniki mają do siebie nawzajem

• Model gubi zarówno to, co typowe dla wszystkich ludzi, jak i to co jest unikalne (np. inteligencja, jeżeli dana cecha wchodzi do czynników kilku jednocześnie jest eliminowana, jeżeli nie pojawia się w żadnej tez jest eliminowana)

• Statystyczne ujęcie cech, brak przesłanek zmian

• Model ignoruje czynniki sytuacyjne i kontekstowe warunkujące zachowania

• Model słabo przewiduje zachowania

Podsumowanie:

• Istnieją znaczne różnice indywidualne w zakresie cech temperamentalnych

• Brak jest jednak wspólnego stanowiska na temat tych cech – istnieje wiele rozmaitych koncepcji nie dających się sprowadzić do siebie nawzajem

• Nie ma jasności co do związku między cechami temperamentu i zachowaniem.

WYKŁAD IX

Inteligencja

Inteligencja (na co dzień)

• Inteligencja jako wartość

  • Duma z bycia inteligentnym (dialogi uliczne i kawiarniane) Wygląda pan inteligentnie a pani inteligentnie tańczy

  • Brak inteligencji jako ukrywany defekt umysłu (do czego łatwiej się przyznać?)

  • Inteligencja jako element zasobów (socjobiologowie) (kobiety wolą inteligentniejszych mężczyzn -inteligencja jest drugim co do ważności zasobem pożądanym u mężczyzn)

• Tautologie

Inteligentni?

• Forest Gump

• Przodująca nauczycielka z Legnicy ( Mimo że tępa teoretycznie – wyniki testów wykazywały że tak jest- zaliczyła studia i stała się przodującą nauczycielką).

• Kwatermistrz śląskiego okręgu Wojskowego

• Badani Sternberga

Różne sposoby myślenia o inteligencji:

• Inteligencja jako potencjał (gdyby warunki rozwoju człowieka były optymalnie – brak ograniczeń)

• Inteligencja rozumiana jako dar Boży człowiek otrzymał w prezencie pewne możliwości i szkoda że nie może ich zrealizować

• Inteligencja jako przejawianie ( do czego człowiek jest zdolny gdy optymalne są warunki jego funkcjonowania) Człowiek jest bardziej inteligentny niż to może pokazać

• Inteligencja jako miara sprawności zadaniowej ( to, co przejawia się w danej sytuacji)

Inteligencja nie jest cechą!

Donald Hebb: Trzy rodzaje inteligencji

• Inteligencja A – wrodzone możliwości

• Inteligencja B – możliwości rzeczywiste

• Inteligencja C – możliwości ujawnione

Raymond Cattel

Inteligencja (płynna/skrystalizowana)

• Inteligencja płynna – zdolność operowania na symbolach – niezależna od doświadczenia i rodzaju symboli. WRODZONA

• Inteligencja skrystalizowana – dysponowanie wiedzą ważną w obrębie danej kultury i operowanie nią. NABYTA

• Zadania mierzące inteligencje płynną wymagają wysiłku, a zadania mierzące inteligencję skrystalizowaną nie wymagają większego wysiłku,

• Korelacje między miarami obu inteligencji są wysokie

Sympozjum Roberta Sternberga (1986)

• Brak jednolitej definicji inteligencji

• Robert Sternberg:

  • Inteligencja - zdolność przystosowania się do okoliczności

    • Dostrzeganie abstrakcyjnych relacji między obiektami, zdarzeniami, stanami rzeczy

    • Korzystanie z uprzednich doświadczeń

    • Skuteczna kontrola nad własnymi procesami poznawczymi

• Linda Gottfredsen:

  • Inteligencja - bardzo ogólna zdolność

    • Planowanie

    • Rozwiązanie problemów

    • Rozumienie złożonych kwestii

    • Szybkie uczenie się

• Olaf Gustafson:

  • Inteligencja - ogólna sprawność umożliwiająca zmaganie się z problemami nowymi i/lub złożonymi

Linda Gotfretsen: 52 koncepcje 52 autorów

• Tekst rozesłany do 100 najwybitniejszych w świecie specjalistów od spraw inteligencji

• 52 podpisało się pod tym tekstem

Howard Gardner: inteligencje wielorakie – czyli dzielenie włosa na siedmioro

• Inteligencja Logiczno - matematyczna (uczeni)

• Inteligencja Lingwistyczna ( poligloci)

• Inteligencja Przestrzenno - relacyjna ( rzeźbiarze)

• Inteligencja Motoryczna (tancerze sportowcy np. tenisiści)

• Inteligencja Interpersonalna ( oszuści matrymonialni, terapeuci)

• Inteligencja Intrapersonalna

• Inteligencja Muzyczna

Trójczynnikowa Koncepcja Roberta Sternberga:

Inteligencja
Doświadczenie

• Składniki: podstawowe procesy

  • Kodowanie, porównywanie informacji, generowanie rozwiązań itp. (typowe szkolne umiejętności).

  • Automatyzacja – uczymy się tabliczki mnożenia na pamięć bo łatwiej i szybciej jest przypomnieć sobie ile to jest x razy x niż liczenie każdorazowo. Nauka jazdy, początkowo skomplikowane a potem już niezwykle zrutynizowana czynność

• Doświadczenie

  • Umiejętność radzenia sobie w nowych sytuacjach, postawa twórcza

• Kontekst

  • Zaradność życiowa, inteligencja praktyczna.

Iloraz Inteligencji (II , IQ)

• Jest porównaniem wymyślonym przez Williama Sterna wyniku typowego z innymi dziećmi (Wiek umysłowy / wiek chronologiczny * 100 ). Pojęcie statystyczne inteligencji czyli to w jakim miejscu populacji jest dany człowiek a nie jaki on jest, II = 90 – 110 ma 50% osób należących do danej kategorii wiekowej.

• Inteligencja psychometryczna – mierzona przez testy

• Iloraz inteligencji – pojęcie statystyczne.

Cztery ukierunkowania we współczesnych badaniach nad wyznacznikami inteligencji

• Badania nad Parametrami mózgu

  • badania nad odziedziczalnością (dziedziczona ale nie tylko to jest istotne jest inny czynnik który jest znaczący); większa między rodzeństwem niż między rodzicami i dziećmi – 50% czynniki genetyczne

• Badania nad Wielkością mózgu

  • Największe mózgi u ludzi pochodzenia azjatyckiego

• Badania nad Procesami poznawczymi

  • Szybkość przetwarzania danych (szybkość uczenia się, zasoby uwagi, łatwość przełączania uwagi, pojemność pamięci roboczej, szybkość dostępu itd... według różnych badanych różne są najistotniejsze)

  • A. Jensen – inteligencja to szybkość przetwarzania

• Badania nad uwagą i pamięcią

Efekt Jamesa Flynna

• Wzrost inteligencji o ok 25 punktów w ciągu 50 lat. Osoba o II – 100 w roku 1950 byłaby dziś na poziomie pogranicza normy.

• Zmiany te są warunkowane przez:

  • Odżywianie (skaza białkowa!)

  • Edukacja powszechna

  • Opieka i pobudzające zabawki

  • Nowa komputerowa cywilizacjach

  • Wzrost świadomości psychologicznej.

• Stale zmieniają się standardy testów na inteligencję.

Zmiany inteligencji z wiekiem:

• Im jesteśmy starsi, tym wolniej myślimy, potrzebujemy więcej czasu na rozwiązanie zadania.

WYKŁAD X

Osobowość

• Dobry aktor musi wyzbyć się osobowości.

• Osobowość wszędzie inaczej rozumiana.

• Osobowość- zestaw nawyków (zatem czy osobowość mają dżdżownice)

• Tyle konwencji pojmujących osobowość ile twórców

• Czy ludzie zachowują się w sposób stały i typowy dla siebie?

• Czy osobowość to coś więcej niż tylko nasze doświadczenie?

• Zachowania? Itd.

Podejście czynnikowe:

• Podejście strukturalistyczne (typowe dla US)

• Jak jest zbudowana O.

• Jakie są jej składniki

• Jakie są relacje miedzy składnikami

• Teoria Eyesencka, Costy i Macrae oraz inne odwołujące się do różnic indywidualnych.

Podejście poznawcze (europejskie):

• Koncentracja na doświadczeniu i jego organizacji

• Funkcjonalne ujęcie doświadczenia- po co?

• Reprezentacja- ewaluacja- generowanie celów- programowanie działania- kontrola i samokontrola.

• Odtwarzanie i konstruowanie jako dwa ukierunkowania osobowości.

• Koncepcja Kelly’ego, Reykowskiego, Łukaszewskiego.

• Herman Witkin: zależność i niezależność od pola:

• Eksperyment z ramką i prętem, globalni (zależni) kierowali się ustawieniem ramki (ogólnym obrazem rzeczywistości), analityczni (niezależni) – wnikliwa i szczegółowa interpretacja świata.

• Eksperyment z ukrytymi figurami.

• Geogre Kelly: teoria konstruktów osobistych (lata 60-te)

• Koncepcja uczonego z ulicy: hipotezy, eksperymentu z naturą.

• Porządkowanie świata, to tworzenie „konstruktów” osobistych.

• Konstrukty bipolarne (dawać-brać, dawać-dostawać)

• Konstrukty centralne: dobry-zły

• Konstrukty peryferyczne: smutny- wesoły

• Brak konstruktu- lęk, zmiana w systemie konstruktów- poczucie zagrożenia

Koncepcja Janusza Reykowskiego:

Podstawowe założenia:

• Zachowania nie są od siebie izolowane, tworzą jakiś związek ze sobą.

• Wykonanie każdej czynności wymaga koordynacji na wysokim poziomie integracji.

• Działania ludzkie mają charakter powtarzalny (podstawowe prawo psychologii w sumie).

• Utrwalone wzorce zachowania podlegają modyfikacji pod wpływem wymaga sytuacji

• Aby te warunki były spełnione niezbędny jest jakiś centralny regulator zachowania (czyli osobowość)

• Regulacja jest wynikiem współdziałania kilu mechanizmów:

  • Mechanizmów popędowo - emocjonalnych

  • Sieci poznawczej (reprezentacji świata i własnej osób). Centralna rola JA

  • Sieci wartości (reguł i wymiarów wartościowania)

  • Sieci operacyjnej: programów działania.

• Każdy obiekt może być- zależnie od osoby i sytuacji- odniesiony do:

  • Mechanizmów popędowych (czy można go skonsumować, czy zagraża)

  • Struktury JA ( rywal, ideał)

  • Do sieci operacyjnej (co można z nim zrobić.)

  • Do sieci wartości (wartość autonomiczna, czy instrumentalna)

Co tworzy osobowość?

• Wymagania wewnętrzne, np. potrzeby

• Wymagania zewnętrzne- reguły i przepisy zachowania (jak wykonuje się czynności)

• Powtarzanie czynności i informacji

• Nagrody i kary.

Centralna rola JA:

• Podobieństwo do ja i udzielanie pomocy (Karyłowski).

• Podobieństwo jako czynnik hamujący agresje (Kość).

• Podobieństwo jako wyznacznik atrakcyjności partnera - ludzie akceptujący siebie poszukują parterów podobnych dla ja i vice versa (Byrne).

Podejście społeczno-poznawcze:

• Koncepcje behawioryzmu jako punkt wyjścia

• Szczególna odmiana koncepcji poznawczych

• Duża rola samoregulacji

• Duża rola kontekstu społeczny w kształtowaniu się osobowości.

Koncepcja Bandury:

• 3 założenia:

1. Funkcjonowanie człowieka to interakcja: sytuacji, czynników poznawczych, zachowania

2. Ludzie wpływają na sytuacje, a ta na myśl i zachowania

3. Ludzie wywołują zmiany, a zmiany zmieniają ludzi.

• Zachowanie i mechanizmu regulacji- uczenie się

• Struktura osobowości:

• Oczekiwania (związek między zdarzeniami, miedzy zachowaniem i konsekwencjami)

• Standardy wewnętrzne (stany pożądane)

• Oceny i wartości

• Preferencje dotyczące grup odniesienia (tożsamość społeczna)

• Przekonania dotyczące JA.

Model pomagania Latane i Darleya:

• 5 kroków by pomóc:

1. Czy widzę, że ktoś potrzebuje pomocy?

2. Czy potrzebuje mojej pomocy?

3. Czy poczuwam się do odpowiedzialności?

4. Czy wiem jak pomóc?

5. Pomagam!

Podejście ewolucyjne:

• Teorie ewolucyjne.

• Osobowość ukształtowana w walce o propagowanie genów.

• Istotne różnice płciowe (w strategii rozpowszechniania genów)

• Stabilność mechanizmów:

• Preferencje dotyczące altruizmu

• Preferencje dotyczące partnerów

• Strategie nawiązywania i podtrzymywania związku.

Zachowania wiążące a bliskość związku: dane polskie (Kuczyńska):

• Flirtowanie (uśmiech, utrzymywanie kontaktu wzrokowego)

• Prezent

• Żart (ciekawe do czego nas te badania doprowadzą?)

• Wytarcie sadzy z twarzy (kontakt fizyczny)

• Wspólne jedzenie

• Wsparcie w sytuacji niejasnej

• Zachowania flirtujące mają większe znaczenie niż atrakcyjność

Czego pragną kobiety:

• Zasoby ekonomiczne teraz i w przyszłości (!)

• Inteligencja

• Wysoka pozycja społeczna (władza, stanowisko)

• Ambicja i pracowitość

• Wiek – kilka lat starsi

• Stałość w uczuciach

• Zdrowie

Czego pragną mężczyźni:

• Młodość (5-20 lat młodszych)

• Uroda: skóra, lśniące włosy, ożywiona mimika.

• Sylwetka (.70 stosunek tali do bioder)

Małżeństwa z miłości i małżeństwa aranżowane:

• Małżeństwa aranżowane: im więcej czasu mija tym więcej pozytywnych uczuć. Odwrotnie niż w związkach z miłości

Dane związane z perspektywą biologiczną często są tendencyjne i nadużywane (do uzasadniania agresji np.)

WYKŁAD XI

Struktura JA

Trzy podstawowe aspekty Ja:

• Poczucie tożsamości osobistej

• Poczucie kontroli podmiotowości

• Poczucie odrębności i indywidualności

Wolność – masz swobodę wyboru może wykształcić się tożsamość a gdy nie to nie, Niewolnikowi tożsamość jest niepotrzebna.

William James:

• Szerokie pojęcie JA- ja doświadczeniowe, wszystko, co człowiek może kreślić jako MOJE

• Dla zrozumienia JA empirycznego niezbędne jest analizowanie trzech aspektów JA:

  • Składniki JA

  • Uczucia Związane z JA

  • Działania motywowane umacnianiem JA

Składniki JA:

• JA materialne

  • Ciało, ale w nierównym stopniu (niektóre części są bardziej nasze) (gdy boli nas głowa bardziej się martwimy niż gdy bolą nas plecy

  • Ubranie, przedłużenie ciała, też w nierównym stopniu (ulubione rzeczy)

  • Rodzina, także w niejednakowym stopniu.

  • Dom (mieszkanie) przedmioty cenne (zabawki z dzieciństwa, ukochane książki, drobiazgi którym nadajemy wagę)

• JA społeczne

  • Wiele twarzy na użytek różnych grup społecznych. (należymy do wielu rożnych grup społecznych. Stajemy się inni do pewnego stopnia w każdej z tych grup → inni jesteśmy w dyskotece, inni w rodzinie a inni na bieżni)

  • Szczególnie ważne te aspekty JA, które związane są z grupami odniesienia, z grupami znaczącymi.

  • Ja społeczne dla najbliższej osoby decydujące

• JA duchowe

  • Ktoś, kto w nas myśli

  • Psychiczne dyspozycje i procesy poddające się wglądowi (introspekcji)

  • Wolna wola.

Uczucia związane z JA:

• Zadowolenie z siebie

• Dyssatysfakcja

• Ogólnie biorąc samopoczucie aktywizowane jest zawsze gdy aktywizowane są ważne aspekty JA

• Uczucia nie muszą być jasno powiązane ani z aktualnymi doświadczeniami, ani też wewnętrznymi kryteriami, są w znacznej mierze aprioryczne ( od dziecka wiedział że wszystko co zechce to mu się uda)

Działania związane z JA:

• Ochrona JA

• Umacniane JA

• Trzy ukierunkowania ochrony i umacniania

  • Ciało (strona materialna) – dbanie o zdrowie , o życie , ale też o rzeczy, dom

  • Życie społeczne – naśladownictwo, zabawa rywalizacja zazdrość

  • Życie duchowe - zrozumienie samego siebie.

Konflikty Wewnętrzne JA:

• Między wersjami, nie można być domatorem i podróżnikiem, pantoflarzem i dominującym samcem.

• Wynikiem rozwiązywania konfliktu wewnątrz JA jest hierarchizacja wybory oraz wybór jednej wersji.

Koncepcja Jamesa:

• Komponent poznawczy

  • Ciało, ubranie, rodzina.

  • Uznanie w oczach innych, szacunek bliskich, popularność.

  • Posiadanie cechy, przetwarzanie myśli, silna wola.

• Komponent afektywny

  • Próżność, skromność, duma z bogactwa.

  • Wstyd, snobizm, duma z pochodzenia.

  • Moralna wyższość, niewinność.

• Komponent motywacyjny

  • Konsumpcja, ładny wygląd, zamiłowanie do luksusu.

  • Współpraca, poszukiwanie rozmaitych przyjemności.

  • Aspiracje intelektualne.

Samoocena:

• Szczegółowa (jest rezultatem mierzenia, obraz jakiegoś stanu rzeczy przykłada się do jakiejś miary.) pojedyncze elementy które się wykonuje dobrze

• Globalna → Ogólna ocena na temat samego siebie, Ogólnikowe zdania mówiące że jestem dobry, wartościowy itd.

• Jawna → introspekcyjnie dostępna. Co ?ty o sobie myślisz...?

• Ukryta → preferencja liter... Osoby o wewnętrznym silnym stosunku wybierają inicjały swego imienia. Powierzchnia zajmowana przez podpis.

• Podatna na zranienia (niepewna samoocena)

• I tak dalej...

Korelaty pozytywnej samooceny (Tesser, Soloman):

• Lepsze osiągnięcia życiowe

• Wyższa motywacja osiągnięć i wytrwałość

• Sprawne funkcjonowanie społeczne

• Wewnętrzna kontrola zdarzeń

• Lepsze samopoczucie

• Lepsze zdrowie

• Większa odporność na stres

• Silniejsza samoocena = silniejsza potrzeba aprobaty społecznej (przedstawianie siebie w korzystnym świetle).

Samoocena a Wielka Piątka:

• badania PONAD 300 tysięcy osób

• Im większa samoocena tym mniejsza neurotyczność i większa ugodowość i na odwrót.

Problemy z samooceną jako cechą:

• Każdy ma ponadprzeciętną samoocenę.

Samoocena jako proces:

• Dwa mechanizmy

  • Autowaloryzacja (utrzymanie i polepszenie mniemania o sobie) - częstszy

  • Autoweryfikacja (dążenie do trafności sądu na swój własny temat).

Autowaloryzacja (autoafirmacja):

• Cechy ważne to zalety, cechy nieważne to wady.

• Pochlebne sady na swój własny temat (a ja tyle, a ja tyle)

• Tendencyjne zniekształcenia pamięci (optymistyczna tendencja pamięci)

• Przekonanie, że jest się lepszym niż przeciętny

• Pławienie się w cudzej chwale (kiedy sportowcy wygrywają to my wygrywamy ale kiedy przegrywają to oni przegrywają)

• Faworyzacja grupy własnej i deprecjacja grupy obcej.

• Autoprezentacja

Po co ludziom wysoka samoocena?

• Miara społecznego uznania (Wojciszke&Doliński), socjometr (Leary)

• Detektor odchyleń w funkcjonowaniu (Fila-Jankowska, Roese i Olson)

• Monitorowanie zasobów (Lachowicz-Tabaczek)

• Zabezpieczenie przed stresem i lękiem (pyszczyński i in.)

• Utrzymanie dobrego nastroju (Wojciszke, Tesser)

Autoweryfikacja, sympatia dla źródeł ocen:

• Pozytywna samoocena – nie lubili tych, którzy mówili o nich źle

• Negatywna samoocena –lubili tych, którzy mówili o nich źle

Problemy z autoweryfikacją – błędy w identyfikacji tendencji psychologicznych.

Tory Higgins:

• Trzy obszary JA

  • JA realne - jaki jestem

  • JA idealne - jaki chciał bym być

  • JA powinnościowe - jaki powinienem być

• 2 perspektywy myślenia o sobie:

Perspektywa własna, osobista (co sam myślę)

Perspektywa osób znaczących

• Rozbieżność ja realne i ja idealne
  Z perspektywy własnej → niezadowolenie, zniechęcenie smutek
  Z perspektywy osób znaczących → wstyd, narzekanie itd.

• Rozbieżność ja realne i ja powinnościowe
  Z perspektywy własnej → poczucie winy, samooskarżenia

Z perspektywy osób znaczących → strach, zagrożenie

JA jako przedmiot obserwacji:

• JA jako podmiot – ja jako przedmiot

• JA – późne odkrycie – średniowiecze, spowiedź (Igor Kon)

• Pierwszy autoportret – Cavaraggio (1573-1609)

William McQuire:

• Badania spontanicznych wypowiedzi – tysiące przypadkowych rozmów

• Większość to były opisy siebie nie ocenianie siebie

• Opisy dystynktywne – czyli odróżnianie się

• Tylko 7% to samooceny.