MYŚLENIE- Myślenie- to proces łączenia elementów poznawczej reprezentacji świata( obrazów, pojęć) w dłuższe ciągi. Tak utworzony ciąg zastępuje realne obserwowalne zachowanie w rzeczywistym świecie fizycznym, uwalniając nas od konieczności ponoszenia natychmiastowych skutków naszych działań. Rozumowanie- jest procesem formułowania wniosku na podstawie przesłanek czyli z wykorzystaniem uprzednio nabytej lub powszechnie dostępnej wiedzy. Wyróżniamy trzy rodzaje modeli w koncepcjach myślenia: Modele deskryptywne- ujmują myślenie z perspektywy tego jak ludzie „naprawdę” myślą. Ich celem jest opis procesu myślenia w jego rzeczywistej postaci z wszystkimi błędami i uproszczeniami. Podstawową formą ekspresji tych modeli są heurystyki czyli uproszczone reguły wnioskowania i podejmowania decyzji. Modele preskrptywne- dotyczą poprawności z punktu widzenia stosowanych heurystyk. Modele normatywne- dotyczą poprawności myślenia z punktu widzenia systemu norm	RODZAJE MYŚLENIA 1.Myślenie autystyczne – jest rodzajem myślenia, które nie jest nastawione na uzyskanie konkretnego efektu. Jest to myślenie charakterystyczne dla stanu relaksacji kiedy myślimy o przysłowiowych niebieskich migdałach. Polega na tworzeniu luźnych skojarzeń. W myśleniu tym mogą przestać obowiązywać zasady logiki a kolejne akty myślenia mogą być ze sobą bardzo luźno powiązane 2.Myślenie realistyczne- uwzględnia ograniczenia nakładane przez rzeczywistość i jest ukierunkowane na osiągnięcie celu. Zazwyczaj celem jest rozwiązanie problemu. 3.Myślenie produktywne- jego efektem jest wytworzenie nowych treści intelektualnych. Nowość może dotyczyć wytworu będącego efektem myślenia albo procesu poznawczego, który do tego wytworu doprowadził. Wynik tego myślenia jest nowy z punktu widzenia dotychczasowej wiedzy podmiotu myślącego, ale nie koniecznie z punktu widzenia innych ludzi. 4.Myślenie reproduktywne- sprowadza się do różnych form odtwarzania przeszłego doświadczenia. 5.Myślenie twórcze- oparte jest na kryterium społecznym dlatego o tym czy myślenie produktywne jest także twórcze decyduje społeczny kontekst, w którym wynik myślenia musi zostać oceniony jako nowy i wartościowy w sensie poznawczym, estetycznym, etycznym albo użytkowym. 6.Myślenie odtwórcze- to każdy przypadek myślenia, którego wynik nie uzyskał uznania jako nowy i wartościowy dla społeczności z faktu, że myślenie nie jest twórcze brak mu złożoności, wyrafinowania lub innych wartości. 7.Myślenie krytyczne- rodzaj myślenie realistycznego ukierunkowanego na specyficzny cel jakim jest ewaluacja, zawiera w sobie elementy myślenia reproduktywnego i produktywnego, celem myślenia krytycznego jest rzetelna i realistycznego ocena istotnych aspektów aktywności intelektualnej człowieka. 8.Myślenie postformalne (dialektyczne)- myślenie oparte na zasadach dialektyki sprowadzające się do formułowania w myśleniu tez i antytez oraz ich późniejszego syntetyzowania, które może być podstawą sformułowania kolejnej tezy a dla niej stosownej antytezy itd. -	TEORIA MYSLENIA BERNLYE’A- myślenie jest ciągiem symbolicznych bodźców i reakcji a regułą ich łączenia są symboliczne związki S-R. Bodziec symboliczny to taki który posiada znaczenie (dzielone przez podmiot i jego otoczenie) i wywołuje reakcje kiedy fizycznie bodziec nie jest obecny. Reakcja symboliczna to reakcja wywołana bodźcem symbolicznym np. mowa gesty. Łańcuch symbolicznych bodźców i reakcji może być dość długi. Każde ogniwo myślenia ma swój aspekt reaktywny i bodźcowy co oznacza że może być wywołane albo przez bodziec zewnętrzny albo przez aspekt bodźcowy poprzedniego ogniwa, ostatecznie prowadząc do reakcji. Berlyne nazywa myślą reakcję symboliczną, która ma charakter utajony i spełnia funkcję sygnałotwórczą tj. dostarcza bodźców dla kierowanie późniejszym zachowaniem. Berlyne uwzględnia możliwość uruchomienia wielu reakcji symbolicznych w danej sytuacji bodźcowej. O tym która reakcja zostanie wywołana decyduje tzw. hierarchia rodziny nawyków czyli zbiór łańcuchów zachowań symbolicznych , uporządkowanych pod względem prawdopodobieństwa uruchomienia w odpowiedzi na określony bodziec. Jeżeli reakcje nawykowe rutynowo uruchamiane w danej kategorii sytuacji w wyniku procesu myślenia przenoszone są na inną kategorie sytuacji Berlyne mówi, że jest to myślenie typu S. Kiedy podmiot wykonuje reakcje, której nigdy wcześniej nie wykonywał i nie wykonałby gdyby nie procesy myślenia- to jest myślenie typu R.
TEORIA MYŚLENIA BARONA- Myślenie składa się z dwóch grup operacji: *poszukiwania - może dotyczyć trzech klas obiektów: - możliwości- potencjalne odpowiedzi na zadane pytanie -dowodów - to wszelkie informacje pomocne w ustaleniu zakresu w którym określona możliwość spełnia określone cele. -Celów- stanowią kryteria oceny możliwości -Wnioskowania- to formułowanie konkluzji na podstawi dostępnych przesłanek na drodze rozumowania. Kryteria te są proste i klarowne. W przypadku problemów życiowych cele są bardziej złożone . Myślenie służy wtedy ich odkryciu szczególnie w przypadku problemów źle określanych czy otwartych. Wnioskowanie wymaga selekcji dowodów. Dowody zbędne zwykle działają jak dystraktor ich obecność obniża sprawność myślenia. Myślenie składa się z poszukiwania możliwości, dowodów i celów oraz wykorzystania dowodów do oceny możliwości. Baron wyróżnia dwa sposoby poszukiwania celów, możliwości i dowodów: -Wewnętrzne- polegające na wydobyciu ich z pamięci -zewnętrzne- działające na podstawie dowolnych źródeł informacji nie wchodzących w skład pamięci trwałej. Integralnym składnikiem myślenia jest planowanie które obejmuje trzy poziomy: całość zadania, główne jego części detale. Planowanie może zachodzić równocześnie na wszystkich trzech poziomach .	STRUKTURA MYŚLENIA- Analiza struktury myślenia wymaga uwzględnienia trzech jej właściwości: Materiału Operacji Reguł myślenia Materiał to rodzaj informacji przetwarzanych w procesie myślenia który charakteryzuje się określoną forma i treścią. Operacje umysłowe to przekształcenia dokonywane na reprezentacjach umysłowych . Większość operacji występuje w różnych procesach poznawczych zaś niektóre występują tylko w procesach myślenia. Reguły to sposoby porządkowania łańcucha operacji umysłowych, składających się na proces myślenia. Reguły odpowiadają za sposób komponowania operacji umysłowych w pewna całość. Wyjątkiem jest myślenie autystyczne które nie ma sprecyzowanego celu, mino to przebiega według pewnych reguł determinujących jego przebieg	OPERACJE I STRATEGIE- Myślenie można sprowadzić do dwóch grup operacji: Analizy – proces dekompozycji złożonej całość na jej elementarne części Syntezy – polega na łączeniu tych części w nową całość Badacze wyróżniali różne operacje pochodne względem analizy i syntezy ale słuszny wydaje się pogląd Berlyne’a, że potencjalnie może istnieć nieskończenie wiele operacji. Ich rodzaj i układ jest specyficzny dla konkretnego zadania umysłowego chociaż może być podobny w obrębie pewnej kategorii zadań . W ramach jednego zadania możliwe jest zastosowanie różnego rodzaju i układu operacji, które prowadzą do jego skutecznego wykonania są to tzw. Strategie myślenia. Najczęściej występują w rozwiązywaniu problemów.
Przebieg procesu myślenia wg. Berlyne’a W przebiegu procesu myślenia można wyróżnić dwa ogniwa i operacje stanowiące podstawowe ich łączenia. Ogniwami procesu myślenia są poszczególne stany wiedzy, składające się na cały proces umysłowy. Przekształcenie jednego stanu w drugi dokonywane jest dzięki operacjom. Wśród nich szczególną role odgrywają operacje kluczowe gdyż mają decydujący wpływ na rozwiązanie zadania. Łańcuch operacji symbolicznych posiada dwie charakterystyczne właściwości: pętle i rozgałęzienia. Pętle są to operacje nie powodujące zmiany w jego ogniwach. Pętla pierwszego rodzaju polega na cofnięciu się do pierwszego stanu, drugi rodzaj pętli polega na wykonaniu operacji tożsamościowej co nie powoduje zmian. Rozgałęzienia łańcucha decydują o alternatywnych charakterze myślenia. Łańcuch operacji w procesie myslenia mn -stan wiedzy øn - operacja przekształcenia. Stan m1 posiada dwa rozgałęzienia (m2 i m3 ), uzyskane dzięki przekształceniu ø1 szarym kolorem oznaczono potenjalne stany wiedzy uzyskane dzięki takiemu rozgałęzieniu	ALGORYTMY I HEURYSTYKI- Algorytm jest jednoznacznym i niezawodnym przepisem działania zawierającym skończona sekwencje operacji jaką należy wykonać aby osiągnąć określony cel. Algorytm ma charakter masowy tj. można go z powodzeniem stosować do każdego problemu z danej klasy. Jest także zestawem sztywnych reguł, brak choćby niewielkiej części danych powoduje że uzyskany wynik jest błędny. Heurystyka jest nieformalną spekulatywną uproszczona albo skrótową metodą rozwiązywania decyzji. Ze swej natury jest więc zawodna i bardziej ryzykowna w porównaniu do algorytmu. Heurystyka ma zastosowanie w przypadku problemów których nie da się jednoznacznie i kompleksowo określić np. problemy dotyczące twórczego myślenia. Stosowanie heurystyk wiąże się także z sytuacjami których złożoność powoduje konieczność stosowania uproszczeń. Mogą być wówczas co najmniej dwa powody użycia heurystyki: Gdy złożoność sytuacji uniemożliwia wykonanie wszystkich operacji przewidzianych algorytmem np. gra w szachy stosowane są z powodu ekonomii myślenia.	ROLA JĘZYKA W MYŚLENIU- Spór dotyczący związku języka z myśleniem toczył się na płaszczyznach: 1.Zakładała że język jest warunkiem i odstawowym narzędziem myślenie 2.Koncepcja ta głosiła że najpierw kształtuje się myślenie potem język, myślenie może odbywać się bez udziału języka 3.Zgodnie z tą koncepcją myślenie i język początkowo rozwijają się niezależnie od siebie, dopiero później zaczynają na siebie oddziaływać wskutek czego język staje się narzędziem myślenie. Teoria modularności Fodora zakłada, że umysł składa się z procesów modularnych i nie modularnych. Do procesów stanowiących odrębne moduły należą spostrzeganie i język. Modułem jest proces który spełnia dwa warunki: 1.Jest specyficzny dla danej dziedziny, oznacza to, że proces wykorzystuje określone dane wyjściowe i nie jest „wrażliwy” na inne dane 2.Poszczególne procesy są „ otorbione informacyjnie” oznacza to, że na treść sądów lub przekonań w jednej dziedzinie nie wpływają sądy i przekonania wywodzące się z innej. Procesy modularne są oddzielone od innych procesów np. od myślenia, które ma charakter nie modularny. Myślenie może w pewnych warunkach sięgać do danych zarejestrowanych w procesach modularnych, ale w wielu innych może przebiegać jednocześnie. Koncepcja ta pokazuje, że przy analizie związków myślenie i języka ważna jest nie tylko kolejność występowania ale także czas dostępny przy realizacji jakiegoś zadania. Przy czasach krótkich pojawiają się reakcje angażujące wyłącznie język przy dłuższych człowiek może uruchamiać także procesy myślowe. Myślenie i język są niezależne od siebie, ale niezależność to jest względna. Drugie stanowisko przyjmowało, że najpierw rozwija się myślenie a dopiero potem język. Możliwe jest zatem myślenie bez udziału symboli językowych np. myślenie obrazowe. Trzecie stanowisko głoszące, że początkowo język i myślenie rozwijają się niezależnie od siebie. Pomiędzy językiem a myśleniem tworzy się skomplikowana sieć wzajemnych zależności w której bardzo trudno określić co jest warunkiem czego. Istotnym elementem myślenia jest język, ale nie jest on elementem koniecznym. „Myślenie i język dają się oddzielić u człowieka dorosłego, ponieważ myśl może mieć charakter niewerbalny, a język bezmyślny”( Gillian Cohen) ŚLENIU-
ROZUMOWANIE DEDUKCYJNE- Polega na wyciąganiu wniosków, które w sposób nie zawodny wynikają z dostarczanego zestawu przesłanek. Rozumowanie to odbywa się z wykorzystaniem formalnych reguł logiki, ponieważ wnioski wynikają z przesłanek w sposób konieczny rozumowanie dedukcyjne zwane jest również rozumowaniem niezawodnym. Nie prowadzi do generowanie nowej wiedzy bowiem to co zawiera wniosek było wcześniej zawarte w przesłankach. rozumowanie indukcyjne- Polega na wyciąganiu wniosków na podstawie niepełnego zbioru przesłanek, zgromadzonych na przykład na drodze obserwacji. Analiza przesłanek prowadzi do wykrycia i sformułowania pewnych prawidłowości ogólnych, które są przedmiotem twierdzenia. W trakcie rozumowania indukcyjnego wychodzimy poza posiadane informacje i formułujemy wnioski które zawierają niedostępną wcześniej wiedzę. rozumowanie sylogistyczne Sylogizmy są schematami wnioskowania dedukcyjnego w których wniosek wyciąga się na podstawie dwóch przesłanek. Każda z przesłanek składa się z dwóch terminów połączonych relacją. Pierwsza przesłanka składa się z terminu większego i środkowego, a druga z terminu środkowego i mniejszego. Termin większy jest orzecznikiem wniosku tzw. predykatem a termin mniejszy podmiotem. Termin środkowy jest ogniwem mniejszym pozwalającym na ustalenie relacji miedzy predykatem a podmiotem. Termin środkowy powtarza się zarówno w przesłance mniejszej jak i większej. Sylogizm liniowy to zadanie logiczne w którym związek między jego terminami ma charakter liniowy i dotyczy porównania natężenia ilościowego albo jakościowego jakiejś właściwości użytych terminów. Sylogizm kategorialny to zadanie logiczne które orzeka o przynależności użytych w nim terminów do określonej kategorii. Przynależność do kategorii wyrażona w przesłankach dookreślona jest kwantyfikatorem wielkim (wrażenia typu wszystkie, żaden itp.) albo małym (wyrażenia typu niektóre itp.) i ma postać twierdzącą lub przeczącą.	ROZUMOWANIE WARUNKOWE- Jest częścią logiki zajmującą się tzw. rachunkiem zdań. Implikacja jest jednym z funktorów(wyrażenie, które nie jest nazwą ani zdaniem, służące do konstrukcji wyrażeń bardziej złożonych – nazw)używanych w rachunku zdań. Implikacja składa się z dwóch zdań poprzednika i następnika połączonych spójnikiem „jeżeli…to…”. Aby implikacja była prawdziwa zajście poprzednika jest warunkiem wystarczającym dla zajścia następnika, ale zajście następnika jest koniecznym skutkiem uprzedniego zajścia poprzednika. Implikacja jest narzędziem opisu rzeczywistości które pozwala na formułowania związków przyczynowa –skutkowych między interesującymi nas zjawiskami.	ROZUMOWANIE PRZEZ ANALOGIĘ- Analogia to związek między dwoma obiektami oparty na podobieństwie ich wewnętrznej struktury lub podobieństwie relacji zachodzących w obrębie porównywanych członów. Poprzez analogie nabywany nową wiedzę i pojęcia. Dzięki zdolności poznawczego ujmowania związku analogi, człowiek próbuje przewidywać różne zdarzenia oraz stany rzeczy i może adekwatnie reagować w wielu sytuacjach. Rozumowanie przez analogię można więc uznać za jeden z centralnych mechanizmów regulacji psychicznej. Analogia jest szczególnym przypadkiem zjawiska transferu wiedzy czyli przeniesienia wiedzy odnoszącej się do pewnej dziedziny na zupełnie inną dziedzinę. Transfer wiedzy może mieć charakter pozytywny jeśli dzięki analogi zwiększamy szanse wypracowania rozwiązania problemu lub negatywny jeśli podobieństwo dwóch sytuacji problemowych skłaniające nas do zastosowanie podobnych rozwiązań okazuje się pozorne. Aby przeniesienie wiedzy było możliwe konieczne jest dostrzeżenie podobieństwa między problemami.
Analiza składowych procesów rozumowania przez analogię Roberta Sternberga Konstrukcja procesu rozumowanie przez analogie obejmowała następujące etapy: -najpierw osoba badana koduję człony A i B analogii wtedy następuje przywołanie z pamięci trwałej do pamięci roboczej niektórych atrybutów obu pojęć -Potem w procesie wnioskowania człony A i B podlegają kompletnemu porównaniu. -Odwzorowanie polega na znalezieniu relacji miedzy członem A i C analogi co wymaga wcześniejszego kodowania kodu C i przywołania jago atrybutów. Porównanie atrybutów przebiega z uwzględnieniem relacji A:B, - jeśli relacja okaże się istotna z uwzględnieniem C następuje przejście do dekodowania członu D i zastosowania wykrytej relacji w stosunku do danego elementu. Proces kończy się emisją reakcji, jeśli relacja C:D nie spełnia wymagań podobieństwa do relacji A:B następuje powtórzenie cyklu w pętli rozpoczynającej się odwzorowaniem z uwzględnieniem innej relacji A:B aż do znalezienia poprawnego rozwiązania.	Rozumowanie probabilistyczne W klasycznych teoriach rozumowania przyjmuje się że jeżeli informacje zawarte w przesłankach zdania logicznego albo po prostu w sytuacji zadaniowej, można prawidłowo zestawić na kilka sposobów to każdy z nich jest jednakowo prawdopodobny. Zdarza się tak że, żaden z modeli mentalnych które można utworzyć z przesłanek nie jest bardziej prawdopodobny od pozostałych i nie ma na to wpływu nasze osobiste doświadczenie, taki wpływ można zaobserwować gdy treść logicznego wniosku pozostaje w związku z wiedzą lub przekonaniami osób badanych. Nazwano to efektem siły przekonań. Wiarygodność konkluzji sylogizmu utożsamiana bywa z prawdopodobieństwem realnego zaistnienia opisanej przez nią sytuacji. Ocena prawdopodobieństwa implikacji zależy od tego na ile prawdopodobne w opinii osób badany są inne niż wskazane w poprzedniku przyczyny wystąpienia sytuacji opisanej w następniku. Im więcej sobą badana może sobie wyobrazić alternatywnych przyczyn tym mniej popełnia błędów.