TĘŻEC
(łac. tetanus)

Ostra, zakaźna, niezaraźliwa choroba zwierząt i ludzi – wzmożona pobudliwość nerwowa i spastyczne skurcze mięśni

Występowanie

Na całym świecie (zwierzęta roślinożerne)

Konie i świnie bardzo wrażliwe

Etiologia

Laseczka Clostridium tetani, G+, zarodnikująca, beztlenowa

Egzotoksyny – neurotoksyna (tetanospazmina), fibrynolizyna, hemolizyna

Zarodniki bardzo oporne (10 lat)

Źródła i drogi zakażenia

Kał zwierząt roślinożernych nawożona gleba

Rany – kastracje i pępek

Chore zwierzę nie jest źródłem zakażenia

Patogeneza

W ranie warunki beztlenowe (ziemia, tkanki martwicze)

Laseczka w bramie wejścia (toksoinfekcja)

Toksyna → nerwy obwodowe → neurony ruchowe rdzenia kręgowego i przedłużonego → zatrucie acetylocholiną → stały przepływ impulsów nerwowych → skurcz tężcowy

Objawy kliniczne

Skurcze wszystkich mięśni szkieletowych

Sztywny chód, trudności w pobieraniu pokarmu, wyciągnięta głowa, sztywny ogon, leżenie na boku, wyprostowane kończyny, opisthotonus, przeczulica

Niedomoga krążenia, utrudnione oddychanie

Zmiany anatomo-patologiczne

Przekrwienie i obrzęk płuc, uszkodzenie skóry

Rozpoznanie

Łatwe - rany, kastracje

Wymaz z rany (G+)

Test neutralizacji na myszkach

Leczenie

Bardzo trudne, często spóźnione a wtedy mało skuteczne

Zapobieganie

Ochrona i toaleta ran

Higiena pomieszczeń

Immunorofilaktyka swoista

ZOŁZY

Ostra zakaźna, zaraźliwa choroba młodych koni, przebiegająca z wysoką gorączką, zapaleniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych oraz ze zropieniem węzłów chłonnych żuchwowych i zagardłowych

Etiologia:

Streptococcus equi subsp. equi – paciorkowiec zołzowy, zaliczany do grupy C wg Lancefield.

Chorują konie, osły, muły. [Wyjątkowo wyizolowano zarazek od psa i człowieka, ale nie miało to żadnych reperkusji klinicznych]

Źródła i drogi zakażenia

Źródłem są przede wszystkim konie chore na zołzy. Do zakażenia dochodzi przeważnie drogą kropelkową a także zakażenie przez pochwę podczas krycia, z karmą, wodą lub poprzez uprząż, sprzęt do czyszczenia itp. zanieczyszczone ropą czy śluzem chorych koni.

Patogeneza:

Zarazek po przeniknięciu błony śluzowej nosa lub jamy ustnej, naczyniami chłonnymi dostaje się do węzłów chłonnych gdzie się namnaża i powoduje powstanie zlewających się ognisk ropnych. Najczęściej proces dotyczy węzłów chłonnych podżuchwowych. Może jednak dojść do zajęcia dalszych węzłów chłonnych, gdzie tworzą się nowe ropnie.

Objawy:

Inkubacja 1-21 dni

• gorączka 39,0-39,5 ⁰C

• objawy ogólne

• 1-2 dni po zakażeniu pojawia się ostry nieżyt nosa

• błona śluzowa jamy nosowej jest zaczerwieniona, gorąca i sucha

• po 3 dniach pojawia się wypływ śluzowo ropny

• przy przerzutach pojawia się gorączka przerywana i utrata kondycji

• zapalenie opłucnej lub otrzewnej prowadzi do zakażenia ogólnego

Rokowanie:

Bez powikłań choroba trwa 2-3 tygodnie i kończy się wyzdrowieniem. Rokowanie jest pomyślne.

Przy ropniach przerzutowych rokowanie jest ostrożne lub niepomyślne, w zależności od umiejscowienia ropni.

Zmiany anatomo patologiczne:

W trakcie badań anatomopatologicznych w stwierdza się:

• zmiany zapalne nosa, zmiany ropne węzłów chłonnych, zapalenie opłucnej i lub worków powietrznych oraz worka osierdziowego.

• błona śluzowa gardła, oskrzeli i tchawicy – przekrwiona, pokryta wybroczynami i śluzowo ropną wydzieliną.

• w przypadku rozwinięcia się posocznicy stwierdzane są zmiany posocznicowe.

Rozpoznanie:

• badanie klinicznego

• badanie bakteriologicznego (materiałem są ropnie, gdzie jest czysta hodowla S. equi)

Leczenie:

• W pierwszej iniekcji zalecane jest podawanie penicyliny krystalicznej oraz prokainowej. Kuracja trwa 5 dni.

• W późniejszym etapie choroby skuteczniejszym środkiem jest oksytetracyklina podawana dożylnie.

• Leczenie objawowe

NOSACIZNA

(Malleus, Glanders )

Zakaźna, zaraźliwa choroba nieparzystokopytnych, przeważnie o przebiegu przewlekłym, w przebiegu której dochodzi do tworzenia się charakterystycznych guzków, a następnie owrzodzeń na błonie śluzowej nosa, skórze i w płucach.

Etiologia:

Burkholderia mallei

Źródła i drogi zakażenia:

Pierwotne źródło zakażenia :

1. zwierzęta chore.

2. ozdrowieńcy

3. bezobjawowi nosiciele

   Wtórne źródło zakażenia: pasza, środki transportu, woda,

   Zakażenie następuje drogą;

   -alimentarną

   -przez uszkodzoną skórę

   -aerogennie

   Objawy: inkubacja - 2 tyg. do 2-3 miesięcy

   Wyróżnia się postać : ostrą i przewlekłą

   postać ostra

1. wysoka gorączka (41-42 C)

2. utrata łaknienia, osowiałość, dreszcze

3. po 2-3 dniach na błonie śl. jamy nosowej - szkliste, żółtawe lub szaro czerwone guzki, wielkości ziarna prosa otoczone obwódką przekrwienia obocznego

4. po paru dniach: guzki ulegają martwicy i zropieniu

5. guzki zmieniają się w owrzodzenia o wałowato wyniesionych, nierównych brzegach

6. z objętej chorobą jamy nosowej (zwykle tylko jednej) - żółto-zielony śluzowo-ropny wyciek przechodzący w krwisty

7. srebrzyste, gwiazdkowate blizny po wygojonych owrzodzeniach

8. szybko pogarszający się stan ogólny

9. zejście śmiertelne po 1-2 tygodniach

Postać przewlekła

- cechuje się gorączką powrotną

Okresy gorączkowe trwają 2-3 dni, towarzyszą rozpadowi guzków i bakteriemii.

1. perforacja przegrody nosowej

2. obejmowanie procesem dalszych odcinków układu oddechowego

3. w płucach postać rozsiana, drobnoguzkowa lub guzowata

4. w płatach płuc ciemnoczerwone guzki wielkości ziarna prosa lub grochu

5. różańcowato ułożone guzki na skórze przechodzące w kraterowate wrzody

6. pojawianie się nowych wrzodów wzdłuż przebiegu skórnych naczyń limfatycznych

7. drążące do tkanki podskórnej wrzody mogą powodować zmiany rozrostowe i słoniowatość kończyn

   Rozpoznanie:

8. dochodzenie epizootiologiczne

9. badania kliniczne

1. badania bakteriologiczne

1. metoda biologiczna – próbką ropy zakaża się dootrzewnowo świnki morskie, u których po 2-4 dniach rozwija się orchitis

2. testy serologiczne – OWD, ELISA (czuły i swoisty)

3. test alergiczny z użyciem maleiny

Maleinizacja – obecnie nie zaleca się jej wykonywania

spojówkowa, śródskórno-powiekowa i podskórna

odczyn alergiczny typu późnego na podanie maleiny jako alergenu

Maleinizacja spojówkowa

Do worka spojówkowego dolnej powieki wkrapla się 0.1 ml maleiny PPD. Wynik po 3, 6, 12 i 24 godzinach

(+) gdy – przekrwienie spojówek i wypływ ropny z oka utrzymujący się co najmniej 24 godz.

(+/-) gdy – wypływ śluzowy i nieznaczne przekrwienie

(-) gdy – brak wypływu i krótkotrwałe lekkie łzawienie

Każdorazowo przy odczycie mierzy się temperaturę wew. .

Gdy (+/-) odczyn powtarza się po 5 dniach.

1. Jeśli temp. wew. powyżej 38,5 to (+/-) jest traktowany jak (+)

Maleinizacja śródskórno – powiekowa

Maleinę wstrzykuje się strzykawką do tuberkulinizacji śródskórnie do dolnej powieki, w odległości 1 mm od brzegu w 1/3 przyśrodkowej cz. powieki, w ilości zalecanej przez producenta Odczyt po 24 i 72 godz.

(+) gdy- obrzęk obu powiek i wypływ ropny z oka

(+/-) gdy – obrzęk powieki dolnej i wypływ śluzowy

(-) gdy – lekki obrzęk powieki dolnej zanikający po 24 godz.

Gdy wynik pierwszego odczytu – po 24 godz. – jest (+) lub (+/-) to wykonać maleinizację na drugim oku

(tzw. sensybilizacja), którą odczytuje się po 48 godz.

1. Podobnie jak przy maleinizacji powiekowej bierze się pod uwagę temp. wew.

Maleinizacja podskórna

Test wykonywany jest przy wynikach wątpliwych poprzednich maleinizacji, także sensybilizacji i OWD.

Przed wykonaniem obserwacja zwierząt przez 2 dni plus mierzenie temp. wew. rano, w południe i wieczorem.

Jeśli średnia temp. przekracza 38.5 C lub są wahania dobowe ponad 1 C maleinizację należy odroczyć.

Jeśli wahania są mniejsze t.j. 0.5 C wstrzykuje się maleinę śródskórnie na szyi. Ocenę rozpoczyna się po 12 godz. dokonując pomiaru temp. co 3 godz. przez 24 – 36 godz.

(+) gdy – w miejscu iniekcji bolesny obrzęk wielkości jaja

kurzego lub pięści

(+/-) gdy – wzrost temp. o 1 C lub więcej (nie więcej niż 2 C), i

jednocześnie objawy ogólne i słabo wyrażony odczyn

miejscowy utrzymujący się przez 2-3 dni

(-) gdy – temp. w granicach normy fizjol. i brak odczynów

ogólnych i miejscowych. Powstały w miejscu podania

maleiny mały obrzęk znika po 18-24 godz.

Zawsze przed maleinizacją pobrać krew do badań serologicznych.

MALEINIZACJA WYKONYWANA JEST WYŁĄCZNIE NA KONIACH ZDROWYCH!!!

Zmiany anatomo-patologiczne:

1. wychudzenie zwłok

2. guzki, wrzody i gwiazdkowate blizny na błonie śluzowej nosa

3. guzy i wrzody na skórze

4. w płucach; drobne ciemnoczerwone guzki z żółtym przeświecającym środkiem w miąższu lub duże szaro słoninowate guzy wypełnione “bryjowatą” brązowo czerwoną masą.

5. na przekroju guzka ; centrum martwicze otoczone szarobiałą obwódką.

Postępowanie:

1. Podlega obowiązkowi zgłaszania

2. chore - eutanazja

3. zwłoki niszczone

4. pomieszczenie i sprzęt - odkazić

5. zwierzęta, mające kontakt z chorymi - kwarantanna, bad. serologiczne

6. Na terenie zapowietrzonym - wstrzymany obrót końmi

7. wokół okręgu zapowietrzonego ustala okręg zagrożony o promieniu 30 km (wg OIE). w okręgu - przegląd koni i ewentualna maleinizacja

Jeśli choroba stwierdzona jest w stadninie lub stadzie

1. 6 mies. obserwacja

1. powiadomić obsługę o niebezpieczeństwie zakażenia i zaopatrzyć w odzież ochronną

2. odkażanie bieżące pomieszczeń - codziennie

3. badania kliniczne koni - raz w tyg.

4. badania serologiczne - co 3 mies.

   Kraj uznany za wolny od nosacizny po upływie 12 miesięcy od likwidacji ostatniego chorego konia.

   Zakaz importu koniowatych z terenów zapowietrzonych.