Położenie serca

Serce leży w śródpiersiu, od tyłu sąsiaduje z przełykiem, od przodu przylega na pewnej przestrzeni do ściany klatki piersiowej. Po bokach osierdzie ścienne sąsiaduje z opłucną.

Serce leży asymetrycznie przy czym jego jedna trzecia znajduje się po stronie prawej, dwie trzecie zaś po stronie lewej

Serce ma kształt stożka, podstawą zwróconą ku górze. Wielkość serca równa się w przybliżeniu wielkości pięści osobnika

Serce umieszczone jest w worku osierdziowym.

Osierdzie składa się z dwóch blaszek :

• Zewnętrznej, czyli ściennej

• Wewnętrznej , czyli trzewnej lub nasierdzia

Między nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń, zawierająca niewielką ilość płynu.

Blaszka ścienna przylega do tylnej powierzchni mostka, do przepony i od tyłu do przełyku.

Blaszka trzewna osierdzia (nasierdzie) pokrywa mięsień sercowy wraz z naczyniami wieńcowymi otoczonymi niewielką warstwy tłuszczu

Bodowa serca

Ściana serca składa się z trzech warstw :

1. Nasierdzia

2. Mięśnia sercowego

3. Wsierdzia

Nasierdzie jest cienką błoną surowiczą pokrywającą zewnętrzną powierzchnie mięśnia sercowego wraz z leżącymi na jego powierzchni naczyniami wieńcowym

Mięsień sercowy jest zbudowany z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca. Grubość warstwy mięśniowej jest różna w różnych częściach serca. Jest znacznie większa w ścianach komór niż przedsionków, ściana komory lewej jest trzykrotnie grubsza od prawej. Mięsień przedsionków jest w zasadzie całkowicie oddzielony od mięśnia komór. Jedyne połączenie między nimi stanowi tzw. pęczek komorowo-przedsionkowy ( Hisa)

Wsierdzie jest cienką, przezroczystą błoną. Składa się z tkanki łącznej pokrytej warstwą płaskich komórek. Wsierdzie pokrywa ściany przedsionków i komór, przechodząc bezpośrednio w błonę wyściełającą wnętrze naczyń. Zastawki zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej , pokrytej po obu stronach przez wsierdzie.

Kształt serca

W sercu wyróżniamy podstawę zwróconą ku górze, ku tyłowi i ku stronie prawej oraz koniuszek skierowany ku dołowi, przodowi i ku stronie lewej. Na przeponie spoczywa powierzchnia przeponowa serca. Wypukła powierzchnia mostkowo-żebrowa zwrócona jest ku przodowi. Obie powierzchnie oddzielone są od siebie brzegiem prawym i leżącą po stronie lewej powierzchnia płucną serca

Serce człowieka jest narządem czterojamowym, składa się z 2 przedsionków i 2 komór.

1. Prawy przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka mitralna
8. Zastawka aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna dolna
12. Zastawka trójdzielna
13. Zastawka pnia płucnego

Zastawki w sercu

Zastawki w sercu człowieka, półschemat.
P – strona prawa, L – strona lewa, zastawki: a – mitralna, b – aorty, c – pnia płucnego, d – trójdzielna

Struny ścięgniste

Struny ścięgniste to twory w postaci nitek łączące mięśnie brodawkowate komór serca z płatkami zastawek.

Wewnętrzna powierzchnia komór serca nie jest gładka, ale wyrzeźbiona różnymi typami beleczek mięśniowych. Cześć z nich tworzy mięśnie brodawkowate. Szyty tych mięśni łączą się za pomocą strun ścięgnistych z brzegami płatków zastawek. Takie rusztowanie zapobiega wywijaniu się płatków w czasie, gdy zastawka się zatrzaskuje.

Na zewnętrznej powierzchni serca znajduje się wiele bruzd, w których leża naczynia wieńcowe i ich gałęzie, odżywiając mięsień sercowy. Bruzda wieńcowa oddziela przedsionki od komór. Bruzdy międzykomorowe, przednia i tylna, leżą na granicy między prawą, a lewą komorą. Łączą się one na prawo od koniuszka, przez co sam koniuszek należy do komory lewej. Powyżej bruzdy wieńcowej znajdują się przedsionki serca. Od każdego z nich odchodzi po stronie bocznej uchyłek o kształcie bardzo spłaszczonego stożka, zwanego uszkiem przedsionka. Wewnątrz uszka znajduje się jama komunikująca z jamą przedsionka.

Unaczynienie serca

Serce jest unaczynione przez tętnice i żyły wieńcowe. Tętnice wieńcowe odchodzą od części wstępującej aorty, od jej zgrubienia zwanego opuszką. Wyróżniamy tętnice wieńcową lewą i tętnice wieńcową prawą

Tętnica wieńcowa lewa rozgałęzia się na

• gałąź międzykomorową przednią , która biegnie w bruździe międzykomorowej przedniej kierującą się ku koniuszkowi serca

• gałąź okalającą biegnie w bruździe wieńcowej między lewym przedsionkiem a lewą komorą na powierzchni mostkowo-żebrowej - następnie na powierzchni tylnej i kończy się na powierzchni przeponowej przechodzącą na tylną powierzchnię serca.

Odgałęzienia tej tętnicy zaopatrują w krew lewy przedsionek, lewą komorę, cały koniuszek serca i przegrodę międzykomorową

Tętnica wieńcowa prawa biegnie w bruździe wieńcowej pod uszkiem prawym kieruje się na tylną (przeponową) powierzchnię serca i oddaje gałąź międzykomorową tylną. Unaczynia prawy przedsionek i prawą komorę ( nie całą)

Żyły wieńcowe w większości towarzyszą tętnicom największe z nich to : mała, średnia i wielka, inne to np., żyły przeszywające czy przedsionkowe.

Prawie cała krew żylna jest transportowana do zatoki wieńcowej znajdującej się na tylnej powierzchni serca, a stamtąd krew kierowana jest do przedsionka prawego.

Unerwienie serca

Unerwienie serca można podzielić na:

• współczulne, które zapewniają

  • nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego górnego,

  • nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego środkowego,

  • nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,

  • nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia współczulnego

• Przywspółczulne  zapewniają

  • gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego,

  • gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu błędnego,

  • gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

Zatem jeżeli mowa o nerwach mamy na myśli unerwienie współczulne, a jeżeli o gałęziach - przywspółczulne. Czynnościowo unerwienie współczulne przyspiesza akcję serca, przywspółczulne zwalnia.

Układ bodźco-przewodzący

Układ przewodzący serca stanowią specyficzne komórki mięśniowe, które mają zdolność wytwarzania i przetwarzania impulsów nerwowych, znajdują się one w sercu tylko w określonych miejscach.

Układ bodźco-przewodzącego składa się z:

1. Węzeł zatokowo-przedsionkowy jest naturalnym rozrusznikiem serca zlokalizowany jest u ujścia żyły głównej górnej w prawym przedsionku serca, ma zdolność do wytwarzania od 60 do 70 impulsów na minutę

2. Węzeł przedsionkowo-komorowy zlokalizowany w prawym przedsionku przyśrodkowo do ujścia przedsionkowo komorowego prawego. Wytwarza od 40 do 60 impulsów na minutę

3. Pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa) może wytwarzać około 30 impulsów na minutę

4. Odnoga prawa i lewa pęczka Hisa też przewodzą ok. 30 impulsów na minutę

5. Włókna Purkiniego mogą wytwarzać ok. 20 impulsów na minutę.

Układ bodźcotwórczo-przewodzący:

1. węzeł zatokowo-przedsionkowy
2. węzeł przedsionkowo-komorowy
3. pęczek Hisa
4. lewa odnoga pęczka Hisa
5. wiązka tylna lewej odnogi
6. wiązka przednia lewej odnogi
7. lewa komora
8. przegroda międzykomorowa
9. prawa komora
10. prawa odnoga pęczka Hisa

Krążenie wielkie- nazywamy tę część krążenia krwi, która zaczyna się w lewej komorze, skąd krew utlenowana płynie tętnicami do sieci naczyń włosowatych narządów, a stamtąd wraca żyłami do prawego przedsionka.

Krew utlenowana z lewego przedsionka w czasie skurczu zostaje przesunięta do lewej komory. W trakcie skurczu komór, z lewej komory zostaje wrzucona do tętnicy głównej (aorty). Cofnięcie się krwi z komory do przedsionka uniemożliwia zastawka dwudzielna.

KRĄŻENIE DUŻE – rozpoczyna się w lewej komorze serca, skąd wychodzi aorta. Rozchodzi się ona na naczynia wieńcowe, które zaopatrują serce w składniki odżywcze. W dalszych partiach organizmu aorta również rozgałęzia się na mniejsze naczynia, poprzez które dociera do wszystkich tkanek organizmu, zasilając je w witaminy, hormony i tlen i zabierając ze sobą dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii. Odtleniona krew wraca żyłami do serca – do prawego przedsionka i stąd do prawej komory. W tym miejscu zaczyna się krążenie małe..

NACZYNIA TĘTNICZE KRĄŻENIA WIELKIEGO

• Tętnica główna – aorta -To największe naczynie tętnicze ustroju, którego średnica wynosi przeciętnie 28mm. Jej odgałęzienia zaopatrują w krew narządy całego ciała. Aorta bierze początek w lewej komorze serca

W miejscu odejścia aorty widnieje zastawka złożona z trzech płatków, które d swojego kształtu noszą nazwę półksiężycowatych. Tuż ponad nimi aorta jest zgrubiała i to miejsce nosi nazwę opuszki aorty.

Tętnicę główną dzielimy na trzy części :

• aorta wstępująca,

• łuk aorty,

• aorta zstępująca: *aorta piersiowa*aorta brzuszna

Aorta wstępująca-Od przodu sąsiaduje z pniem płucnym, przechodzi w łuk aorty. Od części wstępującej, tuż powyżej zastawek, biorą początek tętnice wieńcowe serca.

Łuk aorty

• Przechodzi ponad lewym oskrzelem głównym i lewą tętnicą płucną. Następnie biegnie w kierunku tylnej ściany klatki piersiowej, gdzie na wysokości IV kręgu piersiowego rozpoczyna się część zstępująca aorty. Odchodzą od niego trzy gałęzie, zaopatrujące w krew kończyny górne i głowę. Są to:

  • Pień ramienno-głowowy:

    • tętnice wspólną szyjna prawą,

    • tętnicę podobojczykową prawą,

  • Tętnica szyjna wspólna lewa,

  • Tętnica podobojczykowa lewa.

Od wklęsłej powierzchni łuku aorty odchodzą cienkie gałęzie oskrzelowe.

Aorta zstępująca- Ma kształt wydłużonej litery S . Rozpoczyna się na wysokości IV kręgu piersiowego. Kończy się na poziomie IV kręgu lędźwiowego .Część piersiowa aorty zstępującej to aorta piersiowa

Aorta brzuszna-Biegnie od roztworu tętnicy głównej w przeponie do wysokości IV kręgu lędźwiowego, gdzie dzieli się na naczynia końcowe:

- Dwie tętnice biodrowe wspólne

- Nieparzysta tętnica krzyżowa pośrodkowa

Przebiega pozaotrzewnowo. Sąsiadując z kręgosłupem leży po jego lewej stronie

Gałęzie aorty dzielimy na: Gałęzie łuku aorty, Gałęzie aorty piersiowej, Gałęzie aorty brzusznej

Gałęzie łuku aorty

• Tętnica szyjna wspólna: Po stronie lewej odchodzi bezpośrednio od łuku aorty

• T. szyjna wspólna prawa powstaje z podziału pnia ramienno-głowowego

• T. szyjna wspólna lewa opuszcza otwór górny klatki piersiowej, przechodząc poza stawem mostkowo-obojczykowym lewym

Tętnica szyjna wspólna dzieli się na dwie gałęzie równej wielkości :

• Tętnica szyjna zewnętrzna ,Tętnica szyjna wewnętrzna

• W początkowym odcinku leży przyśrodkowo od żyły szyjnej wewnętrznej

Na wysokości szyjki wyrostka kłykciowego żuchwy tętnica szyjna zewnętrzna dzieli się na dwie gałęzie końcowe: tętnicę skroniową powierzchowną i tętnicę szczękową

Gałęzie tętnicy szyjnej zewnętrznej

Tętnica tarczowa górna, językowa , twarzowa, gardłowa wstępująca, potyliczna, uszna tylna, podoczodołowa

Tętnica szyjna wewnętrzna

• Od miejsca podziału tętnicy szyjnej wspólnej kieruje się ku podstawie czaszki

• Przez kanał tętnicy szyjnej dostaje się ona do wnętrza czaszki, gdzie biegnie ku przodowi obok siodła tureckiego, przez zatokę jamistą

Odchodzą od niej następujące gałęzie :Tętnica oczna, przednia mózgu , środkowa mózgu, Tętnice mózgu przednie i tylne oraz tętnice łączące tworzą na podstawie mózgu koło tętnicze mózgu.

Tętnica podobojczykowa

• Prawa, odchodzi od pnia ramienno- głowowego, Lewa, odchodzi bezpośrednio od łuku aorty, co sprawia, że jest dłuższa od prawej, Wychodzi ona z otworu górnego klatki piersiowej, kieruje się nieco e ku tyłowi od szczytu płuca, leżąc na osklepku opłucnej

Razem ze splotem ramiennym przechodzi między mięśniami pochyłymi, przylegając do I żebra. W dalszym odcinku t. podobojczykowa przechodzi w tętnicę pachową.

Od tętnicy podobojczykowej odchodzą:

• T. kręgowa, piersiowa wewnętrzna, Pień tarczowo-szyjny, Pień żebrowo-szyjny, poprzeczna szyi

Tętnica pachowa jest bezpośrednim przedłużeniem tętnicy podobojczykowej

• Przebiega przez jamę pachową, unaczyniając ściany klatki piersiowej i obręcz kończyny górnej. Po wyjściu z jamy pachowej przechodzi w tętnicę ramienną, biegnącą w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego.

• Dzieli się ona na tętnicę łokciową i promieniową. Większą gałęzią tętnicy łokciowej jest tętnica międzykostna.

Tętnica łokciowa i promieniowa oraz ich odgałęzienia dłoniowe łączą się na powierzchni dłoniowej ręki tworząc łuk dłoniowy powierzchowny i głęboki.

Tętnica ramienna Jest przedłużeniem tętnicy pachowej, Leżąc w bruździe przyśrodkowej ramienia, podąża do zgięcia łokciowego, gdzie dzieli się na tętnicę łokciowa i promieniową.

• Od chodzą od niej: Tętnica głęboka ramienia, promieniowa, Tętnica łokciowa

Gałęzie aorty zstępującej

Gałęzie aorty zstępującej dzieli się na trzewne i ścienne, unaczyniające narządy i ściany tułowia. Do gałęzi ściennych zalicza się tętnice międzyżebrowe tylne , tętnice przeponowe górne i gałęzie śródpiersiowe.

Gałęzie trzewne aorty piersiowej biegną do przełyku, osierdzia, oskrzeli.

Gałęzie aorty brzusznej

Dzielimy je na :

• Gałęzie ścienne aorty brzusznej. To cztery pary tętnic lędźwiowych, parzyste tętnice przeponowe dolne oraz tętnica lędźwiowa.,Gałęzie trzewne aorty brzusznej. Można je podzielić na parzyste i nieparzyste.

Parzyste to: tętnice zaopatrujące nadnercza, nerki, jajniki lub jądra.

Nieparzyste to: pień trzewny dzielący się na tętnice śledzionową, żołądkową lewą i wątrobową wspólną

• Tętnica krezkowa górna zaopatruje jelito czcze i kręte oraz jelito grube aż po zgięcie lewe okrężnicy. Od tego miejsca okrężnica zstępująca, esica i górna część odbytnicy zaopatrywane są przez tętnice krezkową dolną.

• Tętnice biodrowe wspólne, powstałe z rozgałęzienia aorty brzusznej dzielą się na: tętnice biodrowe zewnętrzne i wewnętrzne.

• Tętnica biodrowa wewnętrzna schodzi do miednicy małej i zaopatruje trzewia miednicy, narządy płciowe zewnętrzne i okolicę kroczową.

• Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje gałęzie do ścian brzucha i przechodzi na udo, przyjmując nazwę tętnicy udowej. Jej największą gałęzią jest tętnica głęboka uda. Obie zaopatrują obręcz biodrowa i udo. Dalej tętnica udowa przechodzi do dołu podkolanowego i zmienia nazwę na tętnicę podkolanową. Ta z kolei dzieli się na tętnicę piszczelową przednią i tylną. Największą gałęzią tętnicy piszczelowej tylnej jest tętnica strzałkowa. Dzieli się ona na tętnice podeszwową przyśrodkową i tętnicę podeszwową boczną.

ŻYŁY KRĄŻENIA WIELKIEGO

UKŁĄD ŻYŁY GŁÓWNEJ GÓRNEJ :

• powstaje z połączenia dwóch żył ramienno - głowowych. Początek każdej z żył ramienno - głowowych znajduje się w miejscu połączenia się żyły szyjnej wewnętrznej i żyły z żyłą szyjną podobojczykową. Miejsce ich łączenia to kąt żylny. Przed wejściem żyły głównej górnej do prawego przedsionka uchodzi do niej żyła nieparzysta. Wchodzi ona do klatki piersiowej. Jest przedłużeniem żyły lędźwiowej wstępującej prawej. Na wysokości V kręgu piersiowego żyła nieparzysta przechodzi do żyły głównej górnej. Jej głównym dopływem jest żyła nieparzysta krótka.

UKŁAD ŻYŁY GŁÓWNEJ DOLNEJ

• Jest najgrubszym naczyniem organizmu ludzkiego, Powstaje z dwóch żył biodrowych wspólnych, Ku przodowi od żyły głównej dolnej leży końcowy odcinek dwunastnicy i głowa trzustki, Dopływy żyły głównej dolnej dzielimy na ścienne i trzewne

• Dopływy ścienne żyły głównej dolnej: Żyły lędźwiowe, przeponowe

• Dopływy trzewne żyły głównej dolnej: Żyła jądrowa lub jajnikowa prawa, nerkowe, Żyły biodrowe wspólne: Żyła biodrowa wewnętrzna, zewnętrzna

UKŁAD ŻYŁY WROTNEJ

• Żyła wrotna prowadzi krew z brzusznej części przewodu pokarmowego, śledziony i trzustki do wątroby. Powstaje ona w okolicy głowy trzustki przez połączenie żył: krezkowej górnej, śledzionowej.

• Bezpośrednio do żyły wrotnej uchodzą: żyły żołądkowe prawa i lewa oraz odgałęzienia od pęcherzyka żółciowego i więzadła obłego wątroby

Żyły kończyny dolnej

• Żyły powierzchowne kończyny dolnej łączą się w dwa pnie żylne: żyłę odstrzałkową i odpiszczelową.

• żyła odstrzałkowa - uchodzi do żyły podkolanowej

• żyła odpiszczelowa - to największa i najdłuższa żyła powierzchowna u człowieka. Biegnie na przyśrodkowo przedniej powierzchni goleni i uda, po czym wpada do żyły udowej, która po przejściu pod więzadłem pachwinowym przyjmuje nazwę żyły biodrowej zewnętrznej.

MAŁY KRWIOBIEG

komora prawa - zastawka półksiężycowata prawa -tętnica płucna (pień płucny) -tętnice płuc prawa i lewa- tętniczki płuc - naczynia włosowate pęcherzyków płucnych-żyłki płuc- żyły płucne -przedsionek lewy

KRĄŻENIE MAŁE – czyli krążenie płucne zaczyna się w prawej komorze. Wychodzi stąd tętnica płucna, która doprowadza odtlenioną krew do płuc. W płucach, a dokładnie w pęcherzykach płucnych, dochodzi do wymiany gazowej. Krew pobiera z pęcherzyków tlen i wydala do nich przyniesiony z tkanek dwutlenek węgla, a następnie płynie do prawego przedsionka, tutaj kończy się krążenie małe, a zaczyna duże.

NACZYNIA KRĄŻENIA MAŁEGO

Z prawej komory serca krew wypływa pniem płucnym. W jego początkowym odcinku znajduje się zastawka półksiężycowata, zapobiegająca cofaniu się krwi do prawej komory w czasie jej rozkurczu. Pień płucny dzieli się na tętnice płucne, a te z kolei dzielą się na tętnice płatowe, zaopatrujące poszczególne płaty płuc. Tętnice płatowe oddają gałęzie do segmentów płucnych, w których dzielą się na coraz drobniejsze tętnice i przechodzą ostatecznie w sieć naczyń włosowatych. Z sieci naczyń włosowatych krew płynie do żył, które łączą się w cztery żyły płucne, uchodzące do lewego przedsionka serca.

Układ limfatyczny

Limfa powstaje z osocza krwi, które przez naczynia włosowate przenika pomiędzy poszczególne komórki tkanek. Poprzez krążenie limfy składniki odżywcze docierają nawet tam, gdzie nie dochodzą naczynia włosowate krwionośne.

Układ limfatyczny jest układem otwartym. Bierze on początek w przestrzeniach między komórkowych tkanek, od mikroskopijnych, ślepo zakończonych naczyń włosowatych limfatycznych. Drobne naczynia limfatyczne łączą się w większe pnie (te podobnie jak małe żyły również zawierają zastawki, choć nie tak licznie), a te po przejściu przez węzły chłonne odprowadzają limfę (chłonkę) do pni chłonnych, wpadających do głównych naczyń chłonnych.

Główne pnie limfatyczne to:

- przewód piersiowy: zbiera chłonkę całej dolnej części ciała i górnej lewej części ciała

- przewód chłonny prawy: zbiera limfę z górnej prawej części ciała (kończyny górnej, połowy klatki piersiowej, połowy szyi i głowy).

Oba główne naczynia limfatyczne wpadają do dużych żył w pobliżu ich ujścia do żyły głównej górnej (chłonka powraca tak do krwiobiegu).

Ruch limfy w naczyniach limfatycznych wywołany jest działaniem ssącym klatki piersiowej przy wdechach i ruchami mięśni. Szczególne zadanie mają naczynia chłonne z obszaru jelita cienkiego - chłoną substancje tłuszczowe w ściankach jelita i wprowadzają je do krwiobiegu.

Oprócz naczyń limfatycznych do układu chłonnego zalicza się: węzły chłonne, grudki, migdałki oraz grasicę.

Układ chłonny nie jest układem zamkniętym. Rozpoczyna się naczyniami włosowatymi łączącymi się w większe naczynia tworzące przewód piersiowy oraz przewód chłonny prawy. Przewód piersiowy ma długość 35-45 cm, zbiera chłonkę z obu kończyn dolnych, jamy brzusznej, miednicy, lewej połowy klatki piersiowej, lewej kończyny górnej oraz lewej części głowy i szyi. W przeciwieństwie do niego, krótki (około 1,5 cm długości) przewód chłonny prawy tworzy spływ dla chłonki z pozostałej części ciała i uchodzi do prawego kąta żylnego. Jest strukturą niestałą. Natomiast przewód piersiowy uchodzi do lewego kąta żylnego. Kąty żylne utworzone są przez połączenie żyły szyjnej wewnętrznej z żyłą podobojczykową. Naczynia chłonne wyposażone są w liczne zastawki uniemożliwiające cofanie się chłonki.

Podstawową rolą układu chłonnego jest usuwanie z organizmu drobnoustrojów patogennych, komórek nowotworowych, wchłanianie z przewodu pokarmowego i transport trójglicerydów, transport niektórych produktów przemiany materii oraz zabezpieczanie tkanek przed obrzękiem.

Budowa

Zbudowany jest ze ślepo zakończonych naczyń limfatycznych oraz z tkanki limfatycznej z której zbudowane są węzły chłonne, grudki chłonne i grasica. W jego skład wchodzą także śledziona, migdałki i szpik kostny. W układzie tym płynie żółtawy płyn ustrojowy - limfa, która jest cieczą o składzie zbliżonym do osocza, zawierającym dużą liczbę limfocytów. Z dużych naczyń limfatycznych limfa wlewa się do układu krążenia.

Układ limfatyczny: budowa

MIGDAŁKI są skupiskiem tkanek limfatycznych i tworzą w gardle tzw. pierścień Waldeyera. Znajdują się po obu stronach gardła, między grzbietem języka a języczkiem, który wyrasta z podniebienia.

GRUCZOŁY PRZYTARCZYCZNE mają postać 4 tworów wielkości ziarnka pieprzu i są osadzone w tkance otaczającej gruczoł tarczycowy. Wydzielają parathormon odpowiedzialny za regulację poziomu wapnia we krwi i w płynie tkankowym, zwiększają poziom wapnia i obniżają ilość jonów fosforanowych we krwi.

GRASICA leży w śródpiersiu. Tworzą ją 2 płaty zbudowane z mikroskopijnych zrazików. Grasica funkcjonuje tylko do okresu pokwitania. Później zanika, a jej miejsce zajmuje tkanka tłuszczowa. To ona decyduje o cechach immunologicznych organizmu i produkcji limfocytów T.

Układ naczyń chłonnych czyli układ limfatyczny rozgałęzia się w całym organizmie i zorganizowany jest według określonego systemu. Naczynia chłonne zaczynają się siecią naczyń włosowatych. Z tej sieci wychodzą naczynia o małej średnicy, uchodzące do węzłów chłonnych. Stąd wychodzą naczynia o większej średnicy w odpowiednio mniejszej liczbie. Z ostatniego skupiska węzłów naczynia uchodzą do naczyń żylnych.

NACZYNIA CHŁONNE - zaczynają się siecią naczyń włosowatych. Chłonka z tych naczyń dostaje się do węzłów chłonnych, skąd wypływa mniej licznymi, ale posiadającymi większą średnicę naczyniami wyprowadzającymi. Na drodze przepływu chłonki może być kilka stacji węzłów chłonnych. Większe naczynia chłonne tworzą pnie lub przewody.

Budowa: ściany naczyń chłonnych budową przypominają żyły. Naczynia włosowate mają ściany zbudowane ze śródbłonka. Część naczyń limfatycznych włosowatych rozpoczyna się ślepymi woreczkami, których ściana jest przepuszczalna dla płynów i elementów morfotycznych.

Ściana naczyń większych składa się z trzech warstw:

błony wewnętrznej

błony środkowej

błony zewnętrznej.

Naczynia limfatyczne posiadają liczne zastawki typu kieszonkowego, co sprawia że limfa płynie tylko w jednym kierunku.

Przewody i większe naczynia chłonne: chłonka z całego organizmu zbiera się w obu wielkich naczyniach limfatycznych, zwanych przewodami.

Przewód chłonny prawy - powstaje z połączenia pnia oskrzelowo - śródpiersiowego, prawego pnia szyjnego i prawego pnia podobojczykowego.

Przewód piersiowy - dzieli się na część brzuszną, piersiową i szyjną. Zaczyna się rozszerzeniem zwanym zbiornikiem mlecza. Do zbiornika tego uchodzą pnie jelitowe i pnie lędźwiowe. Od zbiornika mlecza przewód biegnie ku górze i przechodzi przez przeponę do tylnego śródpiersia. W części piersiowej można wyróżnić- odcinek dolny i górny. Jamę klatki piersiowej opuszcza przez otwór górny. Obydwa przewody chłonne prawy i piersiowy uchodzą ostatecznie do żył ramienno - głowowych prawej i lewej.

WĘZŁY CHŁONNE - to narządy zbudowane głównie z tkanki łącznej siateczkowej, otoczonej torebką łącznotkankową. Kształtem przypominają ziarno fasoli a ich średnica waha się od 2 - 30 mm. Pod torebką węzła znajduje się przestrzeń zwana zatoką brzeżną węzła, od których wgłąb węzła odchodzą zatoki pośrednie kończące się w zatokach końcowych.

Chłonka z naczyń doprowadzających do węzła wlewa się do zatoki brzeżnej skąd płynie do naczyń wyprowadzających.

Węzły chłonne występują w grupach od kilku do kilkunastu sztuk. Liczba ich wynosi 360 - 1200. węzły chłonne są miejscem w którym powstają limfocyty, a zatem pełnia funkcję ochronną. Przypisuje się im również zdolność wytwarzania przeciwciał.

CHŁONKA - to płyn który w przeciwieństwie do krwi w różnych częściach swego układu ma różny skład i wygląd.

Przeważnie ma lekko żółtawą barwę i skład chemiczny podobny jak osocze krwi. Natomiast limfa naczyń chłonnych jelita, gdy transportuje tłuszcze staje się płynem mętnym o zabarwieniu żółtomlecznym i stąd nazwa - mlecz. Chłonka ma dość dużą i zmienną zawartość limfocytów, 2 - 20000/1mm.

ŚLEDZIONA

Śledziona (łac. lien, splen) jest nieparzystym dość kruchym narządem położonym w podżebrzu lewym w górnej części jamy brzusznej i największym narządem układu limfatycznego. Kształt śledziony jest zmienny i modelowany głównie przez narządy sąsiednie. Uproszczając można przyjąć, że przypomina połączone ze sobą cząstki pomarańczy.

Długość śledziony wynosi 12 cm, szerokość około 7 cm. Przeciętna masa to 150-200 g. Jednak w stanach chorobowych rozmiary i waga śledziony mogą ulec zmianie. Narząd odznacza się dużą ruchomością, silne wstrząsy np. podczas biegu mogą powodować bóle.

Prawidłowa śledziona ułożona jest wzdłuż żebra dziesiątego. Nie wychodzi spod łuku żebrowego. W budowie zewnętrznej wyróżnia się powierzchnię wypukłą przylegającą do części żebrowej przepony oraz wklęsłą ściśle sąsiadującą z żołądkiem i nerką, a od dołu z okrężnicą. Na powierzchni wklęsłej znajduje się wnęka, przez którą wnikają do narządu tętnica i żyła śledzionowa. Z zewnątrz śledziona otoczona jest otrzewną oraz tkanką włóknistą, która wysyła w głąb narządu liczne pasma łącznotkankowe (beleczki). Poza tym wnętrze stanowi tkanka siateczkowata, zwana miazgą. Występują dwa rodzaje miazgi: zewnętrznie znajdująca się miazga czerwona oraz bardziej do wewnątrz miazga biała. Miazga czerwona zawiera liczne naczynia krwionośne, erytrocyty i leukocyty, miazga biała - limfocyty pochodzące z grasicy lub ze szpiku kostnego.

Czynność śledziony polega na magazynowaniu krwi, niszczeniu zużytych erytrocytów, leukocytów (krwinek białych) i trombocytów (płytek krwi), wytwarzaniu limfocytów (komórek układu odpornościowego) i monocytów, udziale w odpowiedzi immunologicznej m.in. dzięki wytwarzaniu przeciwciał odpornościowych (immunoglobulin). Nadmierna czynność śledziony, w której dochodzi do niszczenia dużej liczby erytrocytów nazywana jest hipersplenizmem. Śledziona w szczególnych sytuacjach (np. uraz) może zostać usunięta. Brak śledziony nie wpływa negatywnie na życie człowieka, a jej funkcje przejmowane są przez inne narządy układu chłonnego, wątrobę i szpik kostny.

Za unaczynienie i unerwienie śledziony odpowiadają tętnica śledzionowa, włókna nerwowe splotu trzewnego.

Anatomia śledziony

Znajduje się w jamie brzusznej, wewnątrzotrzewnowo, w lewym podżebrzu pomiędzy IX a XI żebrem. Jej długa oś u człowieka w pozycji leżącej biegnie wzdłuż dziesiątego żebra. W pozycji stojącej przód narządu zwrócony w stronę mostka nieco się obniża, ale u zdrowego dorosłego śledziona nigdy nie jest wyczuwalna pod łukiem żebrowym. Wielkość i kształt śledziony w dużej mierze zależą od stopnia wypełnienia jej krwią. Średnio waży około 150 g i mieści około 50 ml krwi, chociaż może jej zmagazynować kilkakrotnie więcej.

Śledziona ma powierzchnię przeponową , wypukłą, przylegającą do przepony i trzewną , składającą się z powierzchni żołądkowej , nerkowej i okrężniczej . Na powierzchni trzewnej śledziony znajduje się zagłębienie, w którym rozgałęziają się naczynia śledzionowe, tzw. wnęka śledziony .

Śledziona posiada więzadło żołądkowo-śledzionowe rozciągające się między żołądkiem i śledzioną, więzadło przeponowo-śledzionowe łączące śledzionę z przeponą i podtrzymujące narząd od dołu więzadło przeponowo-okrężnicze

Unaczynienie

Śledzionę odżywia tętnica śledzionowa (arteria lienalis) odchodząca od pnia trzewnego, biegnąca w więzadle przeponowo-śledzionowym. We wnęce narządu rozdziela się na sześć lub więcej gałęzi śledzionowych, które biegną w beleczkach śledziony rozpadając się na drobniejsze tętniczki. Żyła śledzionowa (vena lienalis) biegnie razem z tętnicą w więzadle przeponowo-śledzionowym i powstaje we wnęce z połączenia sześciu lub więcej żył wychodzących z beleczek śledziony.

Budowa mikroskopowa

Narząd ten jest zbudowany z siateczkowatej tkanki łącznej. Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej, czyli skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych. Składa się ona z grudek chłonnych pierwotnych oraz wtórnych. Grudki pierwotne zawierają limfocyty, które nie zetknęły się z antygenem. Grudki wtórne zawierają limfocyty B oraz komórki prezentujące antygeny (APC, ang. antigen presenting cells) i umożliwiające limfocytom B rozpoznawanie antygenu, następową proliferację, dojrzewanie, tworzenie przeciwciał, a następnie dojrzewanie do komórek plazmatycznych. Ta część śledziony przynależy do układu limfatycznego. Białe wysepki otacza miazga czerwona. Śledzionę otacza błona surowicza (tunica serosa) i torebka włóknista (tunica fibrosa). Od torebki odchodzą pasma tkanki włóknistej nazywane beleczkami (trabeculae lienis), wchodzące w miąższ narządu w postaci pasm i błon. Beleczki są zbudowane ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich. Zależnie od ruchów tych ostatnich śledziona może się kurczyć i rozkurczać, zasysając krew lub wypychając ją do krwiobiegu.