1. Lokalizacja czynnościowa w korze mózgu:

Kora ruchowa – somatomotoryczna,

Pola 4 i 6

W płacie czołowym:

• Zakręt przedśrodkowy

• Tylna część zakrętów czołowych : górnego, środkowego i dolnego

• Przednia część płacika okołośrodkowego

Rozpoczyna się w niej większość włókien dróg korowo-rdzeniowych i korowo-jądrowych

Drażnienie – ruchy mięśni przeciwległej strony ciała

Usunięcie – niedowład przeciwległej strony ciała.

Kora czuciowa – somatosensoryczna

Pola 3,1,2

W płacie ciemieniowym:

• Zakręt zaśrodkowy

• Część płacika okołośrodkowego

Docierają do niej włókna z jąder brzusznych tylnych wzgórza

Drażnienie – niesprecyzowane uczucie drętwienia lub pieczenia

Usunięcie – osłabienie czucia w przeciwległej połowie ciała

Kora wzrokowa - pole 17 (pole prążkowe – area striata)

• Ściana górna i dolna bruzdy ostrogowej

• Zakręt językowaty

• Klinek

Dochodzą do niej włókna z promienistości wzrokowej.

Usunięcie płatów potylicznych wraz z sąsiadującymi z nimi częściami płatów przylegających powoduje ślepotę.

Kora słuchowa – pola 41 i 42

• Zakręty skroniowe poprzeczne (głównie poprzeczny przedni)

Dochodzi do nich promienistość słuchowa.

Usunięcie jednostronne nie powoduje głuchoty – gdyż do kory obu stron dochodzą impulsy zarówno ze ślimaka lewego i prawego. Dopiero zniszczenie w obu półkulach powoduje głuchotę.

Kora smakowa – pole 43

• W wieczku czołowo-ciemieniowym ( poniżej pola czuciowego dla twarzy, jako przedłużenie zakrętu zaśrodkowego)

Asocjacyjna kora czołowa [kora czołowa ziarnista – frontal granular cotex, kora przedczoława – prefrontal cortex]

• Ku przodowi od kory ruchowej

• Związana ze złożonymi czynnościami intelektualnymi i uczuciowością wyższą

• Obustronne zniszczenie powoduje zmiany charakteru i zmniejszenie sprawności intelektualnej ( bezkrytyczność, trudność ze skupieniem się, nie troszczenie się o przyszłość).

Asocjacyjna kora płatów ciemieniowego, potylicznego i skroniowego:

Obejmuje większą część płatów ciemieniowego, potylicznego i skroniowego, łącznie z wtórnymi polami czuciowymi:

• Somatosensorycznym (5, 7, 40)

• Wzrokowym (18, 19)

• Słuchowym (22)

Ich zniszczenie prowadzi do agnozji – niemożności rozpoznawania znaczenia przedmiotów i sytuacji

• W półkuli dominującej:

  • Ośrodek ruchowy mowy Broca:

    • Tylna część zakrętu czołowego dolnego półkuli dominującej

    • Uszkodzenie powoduje afazję ruchową – chory potrafi poruszać językiem, wargami, podniebieniem i fałdami , nie potrafi jednak wykonywać nimi skoordynowanych ruchów, przez co traci zdolność mowy. Chory rozumie co się do niego mówi.

  • Ośrodek czuciowy mowy Wernickiego:

    • Tylna część zakrętu skroniowego górnego i środkowego półkuli dominującej

    • Zniszczenie kory powoduje afazję czuciową – chory potrafi mówić, popełnia jednak liczne błędy związane z trudnością dobierania słów i brakiem kontroli słuchowej

Kora wyspowa:

Drażnienie powoduje objawy wisceromotoryczne i wiscerosensoryczne. Np. wzmożone ruchy żołądka, nudności, nadmierne ślinienie.

1. Twór siatkowaty:

Część OUN, w której znajdują się przebiegające w różnych kierunkach włókna nerwowe i leżące między nimi ciała komórek. Pojawia się on u dołu w części szyjnej rdzenia kręgowego, obok istoty szarej rogu tylnego, pełny rozwój- dopiero w pniu mózgu, powyżej skrzyżowania piramid i skrzyżowania wstęg.

Cechy:

1. Komórki nerwowe rozmieszczone nieregularnie

2. Włókna nerwowe przebiegają przez niego w różnych kierunkach

3. Komórki są czynnościowo mało swoiste – pośredniczą w różnych funkcjach

Ograniczenia:

• Od tyłu – istota szara środkowa

• Od przodu – część brzuszna mostu i włókna wstęg

• Z boku – pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego i konary mózgu.

Jądra:

1. Jądro boczne (nuc. Lateralis) – w rdzeniu przedłużonym

2. Jądro olbrzymiekomórkowe (nuc. Gigantocellularis) – górny odc. Rdzenia przedł. I dolny odc. mostu.

3. Jądro miejsca sinawego (nuc. Loci coerulei) w górnym odc mostu

4. Jądro grzbietowe i jądro brzuszne nakrywki – górna część mostu na progr ze śródmózgowiem

5. Jądra szwu (nuclei raphes) – od rdzenia przedłużonego aż do śródmózgowia

   1. Jądro blade szwu – nuc. Pallidus raphes

   2. Jądro ciemne szwu – nuc. Obscurus raphes

   3. Jądro pośrodkowe szwu – nuc. Medianus raphes

   4. Jądro grzbietowe szwu – nuc. Dorsalis raphes

Połączenia:

1. Drogi doprowadzające

   1. Z rdzenia kręgowego

   2. Z kory mózgu

   3. Z międzymózgowia

   4. Z móżdżku

   5. Z pokrywy

2. Drogi odprowadzające:

   1. Wstępujące

      1. Noradrenergiczne

      2. Serotoninonergiczne

      3. dopaminergiczne

   2. Zstępujące siatkowo –rdzeniowe

      1. Boczne

      2. przyśrodkowe

   3. Domóżdżkowe

Czynność:

1. Wpływ na motorykę

2. Wpływ na czynności wegetatywne i oddychanie (akcja serca, ciśnienie krwi, wdech, wydech, ośrodek wymiotny, ośrodek napięcia pęcherza moczowego, ośrodek ssania, oddychania, wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego)

3. Wpływ na sen i czuwanie

4. Wpływ na percepcję bodźców czuciowych

1. Układ pozapiramidowy

Układ pozapiramidowy są to ściśle ze sobą połączone duże skupiska istoty szarej leżące w górnych piętrach mózgu, głównie jądra podstawne.

Należą do niego:

• Prążkowie (łupina i jądro ogoniaste)

• Gałka blada

• Istota czarna

• Jądro niskowzgórzowe

• Jądro brzuszne przednie wzgórza

Projekcja z prążkowia -> gałka blada (centralny ośrodek układu pozapiramidowego) –większość aksonów-> jądro brzuszne przednie (i pośrednie) wzgórza –rzutują-> kora ruchowa i przedruchowa (i cykl od początku)

Dodatkowo gałka blada związana jest obokierunkowymi połączeniami z jądrem niskowzgórzowym, natomiast substancja czarna połączona jest z prążkowiem (aksony dopaminergiczne) oraz do jądra brzusznego przedniego wzgórza)

Układ pozapiramidowy odpowiada za ruchy mimowolne.

Choroby:

• utrudniają wykonywanie ruchów automatycznych i dowolnych,

• objawiają się wzmożonym napięciem – hypertonia, lub obniżonym napięciem – hypotonia

przykładowo:

1. przy uszkodzeniu komórek prążkowia:

   • ruchy pląsawicze – szybkie, nieskoordynowane, związane z obniżeniem napięcia mięśni , nasilają się przy wykonywaniu ruchów dowolnych

   • ruchy atetotyczne – zwłaszcza u dzieci, ruchy palców – powolne, palce przybierają sztuczne dziwaczne położenia.

2. Przy zniszczeniu jądra niskowzgórzowego:

   • Hemibalizm – gwałtowne mimowalne ruchy, głównie mięśni proksymalnych części kończyn i związanych z nimi mięsni tułowia.

3. Zmiany neuronów dopaminergicznych istoty czarnej

   • Drżenie spoczynkowe

1. Drogi ruchowe nerwów czaszkowych:

Kora mózgu (głównie ruchowa) [neuron 1-ośrodkowy] –(droga korowo-jądrowa )- > jądra ruchowe nn. Czaszkowych [neuron II – obwodowy] –(nn. Czaszkowe)-> mięśnie głowy i część mięśni szyi [narządy wykonawcze]

Włókna zarówno skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane, wyjątki:

• nXII i n VII- mięśnie języka i wyrazowe dolnej części twarzy – włókna wyłącznie skrzyżowane.

• nIV – włókna wcale się nie krzyżują.

Ośrodki:

• jądra słupa tylno- przyśrodkowego;

  1. jądro n. podjęzykowego

  2. jądro nerwu odwodzącego

  3. jądro nerwu bloczkowego

  4. jądro nerwu okoruchowego

• jądra słupa przednio-bocznego

  1. jądro dwuznaczne

  2. jądro n. twarzowego

  3. jądro ruchowe n. trójdzielnego

1. drogi ruchowe nerwów rdzeniowych

Kora mózgu (głównie ruchowa) [neuron 1-ośrodkowy] –(droga korowo-rdzeniowa)- > jądra rogów przednich rdzenia kręgowego [neuron II – obwodowy] –(korzenie brzuszne i nn. rdzeniowe)-> mięśnie tułowia, kończyn, większość mięśni szyi [narządy wykonawcze]

Włókna korowo rdzeniowe rozpoczynają się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego -> wieniec promienisty -> odnoga tylna torebki wewnętrznej -> odnoga mózgu -> część brzuszna mostu -> rdzeń przedłużony –wytwarzają-> PIRAMIDA

W miejscu skrzyżowania piramid:

• 80-90% drogi zostaje skrzyżowane i przechodzi do sznura bocznego str. Przeciwległej, tworząc drogę korowo-rdzeniową boczną.

• 10-20% pozostaje po tej samej stronie w sznurze przednim – droga piramidowa przednia

Droga piramidowa boczna:

• Utworzona z włókien pochodzących z przeciwległej strony mózgowia

• W tylnej części sznura bocznego

• W przebiegu oddaje stopniowo włókna do istoty szarej (w zgrubieniu szyjnym oddaje 50% włókien, kolejne 20% kończy się w części piersiowej, pozostałe 25% w zgrubieniu lędźwiowym)

• Kończy się na poziomie S₃ lub niżej.

• Włókna przenoszą impulsy do komórek ruchowych rogu przedniego

Droga piramidowa przednia:

• W jej skład wchodzą włókna nieskrzyżowane

• Charakteryzuje się dużą zmiennością

• Krótsza od bocznej (zazwyczaj kończy się w zgrubieniu szyjnym lub części piersiowej rdzenia kręgowego)

Uszkodzenia dróg piramidowych:

• Objawiają się zaburzeniami motoryki

• Przy zniszczeniu neuronu obwodowego – porażenie wiotkie, przy zniszczeniu neuronu ośrodkowego – niedowład spastyczny

• Zniszczenie włókien powyżej skrzyżowania piramid powoduje niedowład w przeciwległej stronie ciała, poniżej skrzyżowania, po tej samej stronie

• Objawy przy zniszczeniu dróg piramidowych bocznych:

  • Odruch Babińskiego – powolne zgięcie grzbietowe palucha w wskutek drażnienia powierzchni podeszwowej stopy – u osób z nieuszkodzoną drogą piramidową boczną występuje odruch podeszwowy (zgięcie podeszwowe wszystkich palców stopy)

  • Odruch Rossolima – zgięcie palców stopy wskutek szybkiego uderzenia w opuszki palców.

1. Drogi czucia bólu i temperatury nerwów rdzeniowych

jest to droga czucia protopatycznego – bardziej prymitywne.

Receptory –(nerw rdzeniowy)-> Zwój rdzeniowy [neuron 1-– obwodowy] –(korzeń grzbietowy)- > róg tylny rdzenia kręgowego [neuron II] –(droga rdzeniowo-wzgórzowe – wstęga rdzeniowa)-> jądro brzuszne tylno-boczne wzgórza [neuron III] –(włókna wzgórzowo-korowe)-> kora mózgu

Droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna – tractus spinothalamicus lateralis.

• Rozpoczyna się głównie w komórkach rogu tylnego

• Przechodzi na drugą stronę, krzyżując się z włóknami strony przeciwległej

• Układa się w sznurze bocznym – zgodnie z prawem odśrodkowego ułożenia dróg nerwowych Auerbacha-Flataua (w rdzeniu kręgowym włókna nerwowe zaopatrujące najniżej położone odcinki ciała leżą bardziej obwodowo, od włókien unerwiających segmenty leżące wyżej)

Uszkodzenia:

• W wyniku krzyżowania się włókien, procesy chorobowe toczące się w istocie szarej środkowej mogą prowadzić do uszkodzenia włókien.

• Przecięcie przedniej części sznura bocznego jest stosowane w celu leczenia bólu, nie dającego się usunąć inaczej.

• Przecięcie drogi prowadzi do zaprzestania czucia bólu, ciepła i zimna w przeciwległej połowie ciała, częściowo, po pewnym czasie czucie może wracać (najpierw ciepło, kolejno ciepło i ból).

1. Droga czucia dotyku i ucisku nerwów rdzeniowych

Przy czuciu dotyku oraz ucisku bierzemy pod uwagę drogi zarówno czucia protopatycznego jak i epikrytycznego, gdyż w obu (zarówno wstęga rdzeniowa jak i wstęga przyśrodkowa) dochodzi do przewodzenia tychże impulsów.

Receptory –(nerw rdzeniowy)-> Zwój rdzeniowy [neuron 1-– obwodowy] –(korzeń grzbietowy)- > róg tylny rdzenia kręgowego [neuron II] –(droga rdzeniowo-wzgórzowe – wstęga rdzeniowa)-> jądro brzuszne tylno-boczne wzgórza [neuron III] –(włókna wzgórzowo-korowe)-> kora mózgu

Oraz

Receptory –(nerw rdzeniowy)-> Zwój rdzeniowy [neuron 1-– obwodowy] –(korzeń grzbietowy oraz pęczek smukły i klinowaty)- > jądro smukłe i klinowate [neuron II] –(wstęga przyśrodkowa)-> jądro brzuszne tylno-boczne wzgórza [neuron III] –(włókna wzgórzowo-korowe)-> kora mózgu

Droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia (spinothalamicus anterior)

• Ma swój początek w komórkach rogu tylnego

• Włókna przechodzą przez spoidło białe na stronę przeciwległą

• Biegną w sznurze przednim układając się zgodnie z prawem Auerbacha- Flataua

• Uszkodzenie tej drogi, bez przecięcia sznura tylnego strony przeciwległej nie powoduje utraty czucia dotyku i ucisku.

Drogi rdzeniowo-opuszkowe:

• Pęczek smukły i pęczek klinowaty

• Drogi te są wypustkami komórek zwojów nerwowych

• Przebiegają w sznurze tylnym

• Przy przecięciu jedynie sznura tylnego, można stwierdzić u chorego trudności z w zróżnicowaniu bodźców dotykowych

1. Drogi czucia głębokiego nerwów rdzeniowych:

Inaczej czucia epikrytycznego – najważniejszą rolę odgrywa subtelne zróżnicowanie nasilenia i miejsca działania bodźców.

Receptory –(nerw rdzeniowy)-> Zwój rdzeniowy [neuron 1-– obwodowy] –(korzeń grzbietowy oraz pęczek smukły i klinowaty – drogi rdzeniowo opuszkowe)- > jądro smukłe i klinowate [neuron II] –(wstęga przyśrodkowa)-> jądro brzuszne tylno-boczne wzgórza [neuron III] –(włókna wzgórzowo-korowe)-> kora mózgu

Drogi rdzeniowo-opuszkowe:

• Drogi te są wypustkami komórek zwojów nerwowych

• Przebiegają w sznurze tylnym wytwarzając:

  • pęczek smukły – fasciculus gracilis

    • występuje na całej długości rdzenia kręgowego

    • położony przyśrodkowo

    • Utworzony z włókien nerwowych z dolnych odcinków ciała – segmenty S, L i większość Th

  • pęczek klinowaty – fasciculus cuneatus

    • wyst. w cz. Szyjnej i najwyższych segmentach piersiowych

    • położony bocznie

    • zawiera włókna z górnych segmentów Th i segmentów C

• Włókna nerwowe każdego segmentu układają się warstwami – włókna z najniższych segmentów są odsuwane przyśrodkowo przez włókna z odc. Wyższych

• Kończą się w rdzeniu przedłużonym w jądrze smukłym i klinowatym

• Jest to droga nerwowa NIE SKRZYŻOWANA (Neuron I)

• Do skrzyżowania włókien dochodzi w rdzeniu przedłużonym – w obrębie skrzyżowania wstęg (Neuron II)

Uszkodzenia sznura tylnego:

• Powoduje zaburzenia czucia głębokiego

  • Wiąd rdzenia (tabes dorsalis) – brak możliwości określenia bez kontroli wzroku, w jakim położeniu znajdują się poszczególne części ciała.

  • Niezborność, ataksja tylnosznurowa - problemy ze zbornością ruchu i równowagą ciała przy zamkniętych oczach lub w ciemności

1. Drogi rdzeniowo-móżdżkowe.

Wyróżniamy:

1. Drogę rdzeniowo-móżdżkową tylną

2. Drogę rdzeniowo-móżdżkową przednią.

• Kończą się w robaku (a częściowo w półkulach móżdżku)

• Poddają aparat ruchowy pod kontrolę móżdżku

Droga rdzeniowo móżdżkowa tylna – tracus spinocerebellaris posterior

• Utworzona z komórek jądra piersiowego (C₈-L_2-3) tej samej strony

• Przebieg:

  • Jądro piersiowe -> istota szara i biała –(bocznie, prawie poziomo, nieznaczny łuk) -> część obwodowa sznura bocznego –(zagięcie pod kątem prostym)-> boczna część rdzenia przedłużonego -> konar dolny móżdżku -> móżdżek

• Włókna skupiają się w wyraźną wiązkę dopiero w odcinku piersiowym

• Większość włókien pochodzi z Th₆-L₂

• Włókna NIE SKRZYŻOWANE

Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia – tractus spinocerebellaris anterior

• Zajmuje obwodową część sznura bocznego

• W części lędźwiowej leży pośrodkowo, wraz z pojawieniem się drogi rdzeniowo-móżdżkowej tylnej, włókna przesuwają się ku przodowi

• W mózgowiu – przez rdzeń przedłużony -> część grzbietowa mostu –(włókna zaginają się)-> zasłona rdzeniowa górna -> robak

• Nie ustalono do końca czy włókna rozpoczynają się w istocie rogów tylnych str przeciwległej czy w kom istoty pośredniej środkowej

• Nie wiadomo, czy wszystkie włókna ulegają skrzyżowaniu w rdzeniu

Czynność:

• Przekazują impulsy nerwowe do narządów ruchu

• Czynnościowo związane z tractus spinoolivaris, która przekazuje informacje z receptorów skórnych oraz proprioreceptorów

1. Drogi doprowadzające móżdżku filogenetycznie stare

• Kończą się zasadniczo w płacie grudkowo-kłaczkowym, płacie przednim i piramidzie i języku płata tylnego

• Wyróżniamy:

  1. Droga przedsionkowo-móżdżkową (tractus vestibulocerebellaris)

• Rozpoczyna się w jądrach przedsionkowych i zwoju przedsiosnka -> część przyśrodkowa konara móżdżku-> jądro wierzchu i płat grudkowo-kłaczkowy.

• Drogą tą docierają do kory móżdżku impulsy nerwowe z receptorów przedsionka i kanałów półkolistych tej samej strony.

  1. Drogi rdzeniowo-móżdżkowe – tractus spinocerebellares

     • Tylna

       • Przez rdzeń kręgowy i rdzeń przedłużony, przez część środkową konara dolnego kieruje się do móżdżku i kończy się w korze robaka.

       • głównie włókna nieskrzyżowane przekazujące impulsy z kończyny dolnej tej samej strony.

     • Przednia

       • przez rdzeń kręgowy, przedłużony i most owija się dookoła konara górnego móżdżku i dochodzi do kory móżdżku w obrębie płata przedniego

  2. Droga klinowo-móżdżkowa – tractus cuneocerebellaris

     • Rozpoczyna się w jądrze klinowatym dodatkowym, wchodzi do móżdżku przez konar dolny i kończy sie w paleocerebellum.

     • Pośredniczy ona w przekazywaniu impulsów z kończyny górnej i szyi do móżdżku.

  3. Droga jądrowo-móżdżkowa – tractus nucleocerebellaris (jądra nerwu trójdzielnego i jądro samotne)

     • Łączy jądra nerwu trójdzielnego oraz jądro samotne z korą móżdżku.

  4. Droga siatkowo-móżdżkowa – reticulocerebellaris

     • Rozpoczyna się w jądrach tworu siatkowatego, biegnie przeważnie przez konar dolny móżdżku, częściowo tez przez konar środkowy i górny.

  5. Droga pokrywowo-móżdżkowa – tectocerebellaris

     • Wnika do móżdżku od góry kończąc się w obrębie robaka.

  6. Droga oliwkowo- móżdżkowa dodatkowa – olivocerebellaris accessorius

     • Rozpoczyna się w jądrach dodatkowych oliwki i wchodzi do móżdżku przez jego konar dolny. Kończy się w korze robaka.

1. Drogi doprowadzające móżdżku filogenetycznie nowe

Drogi te powstały wraz z rozwojem kory mózgu. Są to:

1. droga mostowo-móżdżkowa

2. droga oliwkowo-móżdzkowa 

Droga mostowo-móżdzkowa(tractus pontocerebellaris)

• Rozpoczyna się ona w jądrach mostu,-> włókna przechodzą na stronę przeciwległą -> wnikają do konara środkowego móżdżku -> dochodzą one do móżdżku,kończą się w obrębie całej kory móżdżku  z wyjątkiem płata grudkowo-kłaczkowego.

• Droga ta jest drugim neuronem układu dróg, przekazujących impulsy nerwowe z kory mózgu do móżdżku, natomiast pierwszym neuronem jest droga korowo-mostowa.

• Włókna mostowo-móżdżkowe układają się w trzy pęczki.

  • Pęczek górny tworzą górne włókna poprzeczne mostu. Dochodzą głównie do płacików dolnej powierzchni półkuli móżdżku.

  • Pęczek dolny leży bardziej przyśrodkowo i niżej od górnego, kończy się w zakrętach powierzchni dolnej półkuli, bliżej robaka.Pochodzi on z powierzchownie leżących włókien mostu dolnych.

  • Pęczek głęboki  zawiera  większość głębiej położonych włókien poprzecznych mostu. Leży on po przyśrodkowej stronie pęczka górnego, od którego otrzymuje część włókien i następnie dochodzi do znacznych obszarów powierzchni górnej móżdżku.

Droga  oliwkowo-móżdżkowa(tractus olivocerebellaris)

• Rozpoczyna się w przeciwległym jądrze oliwki -> konar dolny móżdżku -> kora półkul

• Włókna rozpoczynające się w poszczególnych częściach jąder oliwki  wnikają do ściśle określonych  okolic móżdżku.

• Większość tych włókien  to włókna krzyżujące płaszczyznę pośrodkową w rdzeniu przedłużonym ,nieliczne tylko pęczki pozostają po tej samej stronie.

• Kończą się one w korze móżdżku jako charakterystyczne włókna pnące.Niewielka część tych włókien dochodzi do jąder móżdżku. 

1. Drogi odprowadzające móżdżku

• rozpoczynają się w jądrach móżdżku.

• Tworzą:

  1. pęczki móżdżkowo-opuszkowe(fasciculi cerebellobulbares)

     • biegną w konarze dolnym móżdżku do jąder przedsionkowych i tworu siatkowatego.

     • Rozpoczynają się one w jądrze wierzchu i konarze archicerebellum .

     • Są to połączenia filogenetycznie stare

     • część z nich zawiera włókna nieskrzyżowane, biegnie w ciele przypowrózkowym,gdzie ulega przemieszaniu z włóknami  drogi przedsionkowo-móżdżkowej.

     • Większość włókien zatacza łuk dookoła konara górnego móżdżku i wchodzi do głównej części konara dolnego jako pęczek haczykowaty(fusciculus uncinatus).

     • Zarówno włókna ciała przypowrózkowego jak i pęczka haczykowatego dochodzą do:

       • jąder przedsionkowych - droga móżdżkowo-przedsionkowa(tractus cerebellovestibularis)     

       • tworu siatkowatego - droga móżdżkowo-siatkowa dolna(tractus cerebelloreticularis inferior)

  2. konar górny móżdżku(pedunculus cerebellaris superior).

     • utworzony przez włókna nerwowe, rozpoczynające się w jądrze czopowatym, kulkowatym i zębatym.

     • Większość włókien przechodzi w śródmózgowiu na stronę przeciwległą w skrzyżowaniu konarów górnych móżdżku.

     • Kończą się w jądrze czerwiennym i wzgórzu jak również w obrębie tworu siatkowatego, tworząc:

• Drogę móżdżkowo-czerwienną(tractus cerebellorubralis)

• Drogę móżdżkowo-wzgórzową(tractus cerebellohalamicus)

• Drogę móżdżkowo-siatkową górną(tractus cerebelloreticularis superior) - zawiera włókna nieskrzyżowane oraz zstępujące łączące się z istotą szarą, otaczającą wodociąg mózgu.

Uszkodzenia móżdżku:

1. Zaburzenia równowagi - głównie przy uszkodzeniu płata grudkowo-kłaczkowego – nie nasilają się przy zamykaniu oczu, mogą im towarzyszyć zawroty głowy i nudności

   1. Chwianie się

   2. Padanie do tyłu

   3. Zataczanie się przy staniu – astazja

   4. Zataczanie się przy chodzeniu – abazja

2. Zaburzenia napięcia mięśni i odruchów własnych – przy dużych uszkodzeniach móżdżku:

   1. Ipsilateralne obniżenie napięcia – hipotonia

   2. Osłabienie odruchów

3. Zaburzenia koordynacji ruchów – asynergia (zaburzenie współpracy mięśni synergistycznych i antagonistycznych

   1. Uszkodzenia robaka:

      • Mięśnie tułowia

   2. Uszkodzenia półkul

      • Mięśnie kończyn:

        • Ataksja – niezborność ruchowa (nie trafianie w cel)

        • Dysmetria – nieosiąganie celu wyznaczonego do dotknęcia

        • Drżenie zamiarowe – wyraźne drżenie w końcowej fazie ruchu

        • Dysdiadochokineza – trudności w szybkim wykonywaniu ruchów naprzemiennych

        • Zaburzenia ruchów gałek ocznych

        • Oczopląs

        • Mowa skandowana

1. Drogi neurosekrecyjne podwzgórza

   Drogi neurosekrecyjne podwzgórza rozpoczynają się w:

1. jądrach neurosekrecyjnych wielkokomórkowych

   1. jądro nadwzrokowe- produkcja wazopresyny

   2. większa część jądra przykomorowego - produkcja oksytocyny

2. jądrach neurosekrecyjnych drobnokomórkowych

   1. jądro lejka,

   2. część jądra brzuszno-przyśrodkowego

Aksony jąder wielkokomórkowych tworzą:

1. Drogę nadwzrokowo-przysadkową (tractus supraopticohypophysialis)

   • przerwanie drogi -> moczówka prosta (diabetes insipidus)

2. Drogę przykomorowo-przysadkową (tractus paraventriculohypophysialis) 

Aksony jąder drobnokomórkowych tworzą:

1. Drogę guzowo-przysadkową (tractus tuberohypophysialis) - Drogę guzowo-lejkową (tractus tuberoinfundibularis)

   1. główna droga przesyłająca  hormony uwalniające i hamujące uwalnianie, które

      • pobudzają: ACTH,TH,GH,FSH,LH i

      • hamują:prolaktynę i hormon pobudzający melanocyty.

Drogi neurosekrecyjne podwzgórza kończą się w tylnym płacie przysadki. 

1. Drogi mózgu

• Włókna rzutowe (projekcyjne):

1. Drogi układu piramidowego:

   1. Droga korowo rdzeniowa

   2. Droga korowo-jądrowa

2. Drogi korowo-podkorowe

   1. Drogi korowo-mostowe

   2. Droga korowo-siatkowa

   3. Droga korowo-pokrywowa

   4. Drogi korowo-prążkowiowe

3. Promienistość wzgórza

   1. Konar przedni wzgórza

   2. Konar górny wzgórza

   3. Konar tylny wzgórza

   4. Konar dolny wzgórza

4. Promienistość wzrokowa

5. Promienistość słuchowa

• Włókna spoidłowe:

1. Spoidło przednie

2. Ciało modzelowate

3. Spoidło sklepienia

• Włókna kojarzeniowe (asocjacyjne)

1. Krótkie:

   1. Włókna łukowate krótkie

   2. Włókna łukowate długie

2. Długie:

   1. Obręcz

   2. Pęczek haczykowaty

   3. Pęczek podłużny górny

   4. Pęczek podłużny dolny

   5. Pęczek podspoidłowy

   6. Pęczek potyliczny pionowy (verticalis)

Rozpoczynające się w śródmózgowiu:

1)Droga czerwienno-rdzeniowa(tractus rubrospinalis) początek-jądro czerwienne –włókna przechodzą na stronę przeciwległą w skrzyżowaniu brzusznym nakrywki – boczna część mostu i rdzenia przedłużonego

2)Droga pokrywowo-rdzeniowa(tractus tectospinalis) początek – blaszka pokrywy – tworzy skrzyżowanie grzbietowe nakrywki – most i rdzeń przedłużony do przedniego sznura rdzenia kręgowego

Rozpoczynające się w tyłomózgowiu:

3)Drogi siatkowo-rdzeniowe(tractus reticulospinales) początek –komórki tworu siatkowatego mózgu i rdzenia przedłużonego – sznur przedni i boczny rdzenia

4)Droga przedsionkowo-rdzeniowa(tractus vestibulospinalis) początek- jądro przedsionkowe boczne(częściowo także przyśrodkowe i dolne) – sznur przedni rdzenia kręgowego.

5)Droga oliwkowo-rdzeniowa(tractus olivospinalis) leży na pograniczu sznura bocznego i przedniego.

1. Droga węchowa: 

Receptory-Neuron I -> komórki nerwowo-zmysłowe węchowe w błonie śluzowej części  węchowej jamy nosowej

Neuron II -> komórki mitralne i pędzelkowate opuszki węchowej 

Większość włókien kom. mitralnych i pędzelkowatych dochodzi do kory mózgu w zakręcie półksiężycowatym i przylegających częściach zakrętu okalającego. Obszary te tworzą pierwotną korę węchową. Pewna część aksonów  biegnie do przedniej części pola sródwęchowego /area entorhinalis/ leżącego na powierzchni zakrętu hipokampa tworząc wtórna korę węchową. 
 

1. Droga wzrokowa: 

Receptory-Neuron I -> komórki czopkowe i pręcikowe leżące w zewnętrznych warstwach siatkówki

Neuron II -> komórki dwubiegunowe siatkówki

Neuron III -> komórki wzrokowo-zwojowe leżące w siatkówce

                      /ich asony biegną przez : -siatkówkę, n.wzrokowy, skrzyżowanie wzrokowe, pasma wzrokowe/

Neuron IV -> komórki głównego jądra ciała kolankowatego kolankowatego bocznego

                       i aksony tworzące promienistość wzrokową 
 

1. ODRUCH ŹRENICY NA ŚWIATŁO

Odruch ten polega na zwężaniu się źrenic pod wpływem silniejszego ich oświetlenia. Impuls nerwowy biegnie z siatkówki oka, przez nerw wzrokowy i pasmo wzrokowe do okolicy przedpokrywowej (jednej i drugiej strony). Z jąder przedpokrywowych włókna biegną do jadra dodatkowego nerwu okoruchowego, dalej włóknami przedzwojowymi dochodzą do zwoju rzęskowego (ganglion ciliare), gdzie rozpoczynają się włókna zazwojowe unerwiające mięsień zwieracz źrenicy (m. sphincter pupillae).

REAKCJA ŹRENIC NA NASTAWNOŚĆ polega na ich zwężaniu się , gdy kierujemy wzrok na przedmiot blisko położony. Reakcje wywołują impulsy idące przez korę mózgu  do jąder nerwu okoruchowego z ominięciem okolicy przedpokrywowej. 

1. DROGA SMAKOWA

Receptory. Kubki smakowe znajdujące się w błonie śluzowej języka (brodawki okolone, liściaste i grzybowate) , podniebienia, gardła i krtani.

Neuron pierwszy. Do kubków smakowych dochodzą wypustki obwodowe komórek lezących w zwojach n. twarzowego (zwój kolanka), n. językowo-gardłowego ( zwój dolny) i n. błędnego (zwój dolny). Wypustki dośrodkowe biegną do górnej części pasma samotnego (tractus solitarius), kończąc się w jego jądrze.

Neuron drugi. Komórki jądra samotnego( nucleus solitarius), których włókna dośrodkowe biegną przez rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie do przeciwległego wzgórza.

Neuron trzeci. Komórki  jądra łukowatego dodatkowego ( nucleus arcuatus accessorius), znajdującym się w jądrze brzusznym tylno-przyśrodkowym wzgórza. Wychodzące z niego aksony wzgórzowo-korowe kończą się w dolnej części  zakrętu zaśrodkowego i w wieczku czołowo-ciemieniowym.

1. Droga słuchowa

Receptory: Komórki zmysłowe włosowate  wewnętrzne i zewnętrzne znajdujące się w ślimaku (częstotliwość 14Hz-20kHz) 

Neuron pierwszy: Utworzony przez komórki dwubiegunowe zwoju spiralnego (ganglion spirale),każda ma po dwie wypustki-obwodową(dochodzi do komórek włosowatych ślimaka) i dośrodkową(biegnie w nerwie ślimakowym potem wnika do mózgowia na granicy mostu i rdzenia przedłużonego; dzieli się na dwa odgałęzienia, które kończą się w jądrze ślimakowym brzusznym i grzbietowym) 

Neuron drugi: Komórki jąder ślimakowych-brzusznego(nucleus cochlearis ventralis) i grzbietowego(nucleus cochlearis dorsalis).Ich aksony biegną przez ciało czworoboczne (corpus trapezoideum) do wstęgi bocznej(lemniscus lateralis) jednej i drugiej strony,przy czym włókna nie skrzyżowane przechodzą na drugą stronę. 

Neuron trzeci: Rozpoczyna sie w różnych ośrodkach- jądrach wstęgi bocznej(nuclei lemnisci lateralis), jądrach ciała czworobocznego( nuclei corporis trapezoidei) i w jądrze górnym oliwki(nucleus olivaris superior).Dochodzi on do jądra wzgórka dolnego (nucleus colliculi inferioris) lub do jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego. 

Neuron czwarty:Są nim komórki ciała kolankowatego przyśrodkowego(nucleus corporis geniculati medialis) oraz ich neuryty, które jako promienistość słuchowa(radiatio acustica) przez część podsoczewkowaą torebki wewnętrznej dochodzą do zakrętów skroniowych poprzecznych. 

1. Drogi przywspółczulne nerwów czaszkowych

Nerw okoruchowy(III)-przywspółczulne komórki korzeniowe wytwarzają jądro dodatkowe(autonomiczne)-jądro Westphala-Edingera. Wiązka włókien odchodzących od m.skośnego dolnego tworzy przywspółczulny korzeń okoruchowy zwoju rzęskowego (radix oculomotoria ganglii ciliaris), który prowadzi włókna przywspółczulne do zwoju rzęskowego,gdzie zostają one przełączone na drugi neuron i jako włókna zazwojowe w nerwach rzęskowych krótkich (nn.ciliares breves) podążają do gałki ocznej. Nerwy te przebiegają między twardówką a naczyniówką i zaopatrują m.zwieracz źrenicy i m.rzęskowy.

Nerw trójdzielny(V)- przywspółczulne komórki korzeniowe przypuszczalnie znajdują się w obrębie miejsca sinawego dołu równoległobocznego, wytwarzając jądro przywspółczulne, włókna wychodzące z tego jądra wstępują we wszystkie trzy gałęzie n.trójdzielnego.

Nerw twarzowy(VII)-przywspółczulne komórki korzeniowe leżą w jądrze przywspółczulnym n.twarzowego-jądrze ślinowym górnym(nucleus salivatorius superior) ,które znajduje się prawdopodobnie w dolnym odcinku mostu. Ich neuryty przechodzą nastepnie w nerw skalisty większy(z którego włókien składa się korzeń przywspółczulny zwoju skrzydłowo-podniebiennego) oraz w strunę bębenkową.

Nerw językowo-gardłowy(IX)-przywspółczulne komórki korzeniowe leżą w jądrze przywspółczulnym n.językowo-gardłowego-jądrze ślinowym dolnym (nucleus salivatorius inferior), które prawdopodobnie jest przedłużeniem jądra grzebietowego nerwu błędnego. Włókna przedzwojowe biegnące w n. bębenkowym  są prowadzone przez nerw skalisty mniejszy , który tworzy korzeń przywspółczulny zwoju usznego(zaopatrzenie ślinianki przyusznej).

Nerw błędny (X)-przywspółczulne komórki korzeniowe leżą w początkowym jądrze grzbietowym n.błędnego-unerwia przywspółczulnie wszystkie trzewia klatki piersiowej i jamy brzusznej.  

1. Drogi czuciowe nerwu trójdzielnego. 

Receptory: nerw trójdzielny 

Neuron I obwodowy: Zwój trójdzielny, korzeń czuciowy n. trójdzielnego 

Neuron II: Jądra n. trójdzielnego:

• Jądro czuciowe górne n. trójdzielnego- nucleus sensorius superior n. trigemini (znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części tworu siatkowatego)

• Jądro rdzeniowe n. trójdzielnego- nucleus spinalis n. trigemini  (ciągnie się przez całą długość rdzenia przedłużonego)

• Jądro śródmózgowiowe n. trójdzielnego- nucleus mesencephalicus n. trigemini    (jest widoczne w górnym odcinku mostu)

Powstaje: wstęga trójdzielna. 

Neuron III: Jądro brzuszne tylno-przyśrodkowe wzgórza

            Włókna wzgórzowo-korowe

            Do kory mózgu. 

1. Jadra ruchowe nerwów czaszkowych. 

Jądra ruchowe nerwów czaszkowych układają się w dwa podłużnie biegnące słupy komórek. 

	SŁUP TYLNO -PRZYŚROKOWY	SŁUP PRZEDNIO-BOCZNY
OBSZAR UNERWIENIA SŁUPA	Unerwia mięśnie powstałe z miotomów.	Unerwia mięśnie, które rozwinęły się z łuków skrzelowych.
JĄDRA SŁUPA	- j. n. podjęzykowego (leży w rdzeniu przedłużonym)  - j. n. odwodzącego (leży w dolnym odcinku mostu, we wzgórku n. twarzowego)  - j. n. bloczkowego ( w śródmózgowiu)  - jj. n. okoruchowego (główne i środkowe)- ( w śródmózgowiu)	- j. dwuznaczne- ( w tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego) wspólne dla: * n. językowo- gardłowego * n. błędnego * korzeni czaszkowych n. dodatkowego  - j. n. twarzowego (w części grzbietowej mostu za jądrami ciała czworobocznego)  - j. ruchowe n. trójdzielnego (w środkowym odcinku mostu)
POŁOŻENIE JĄDER	Leżą w obrębie istoty szarej środkowej lub na jej pograniczu.	Znajdują się w bocznej części nakrywki i tyłomózgowia, w pewnym oddaleniu od istoty szarej środkowej.

1. Jądra czuciowe nerwów czaszkowych.

Znajdują się w różnych okolicach rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. Do tej grupy należą:

1. Jądra czuciowe nerwu trójdzielnego – nuclei sensorii n.trigemini

   • JĄDRO CZUCIOWE GÓRNE NERWU TRÓJDZIELNEGO – nucleus sensorius superior n. trigemini –

     • Znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części tworu siatkowatego.

     • Po jego stronie przyśrodkowej leży jądro ruchowe nerwu trójdzielnego, oddzielone przebiegającymi w tym miejscu włóknami korzeniowymi.

     • Z boku od jądra czuciowego górnego znajduje się w części dolnej pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego, a wyżej – konar środkowy móżdżku.

       • PASMO RDZENIOWE NERWU TRÓJDZIELNEGO – tractus spinalis n. trigemini jest to pęczek podłużnie biegnących włókien, leżących bocznie od jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego. Pasmo to jest najgrubsze w moście, niżej stopniowo się zmniejsza, kończąc się w warstwie granicznej rdzenia kręgowego. W górnych segmentach szyjnych, w odcinku podoliwkowym rdzenia przedłużonego i na wysokości dolnego bieguna oliwki pasmo leży powierzchownie i tu możliwe jest przecięcia jego bez uszkodzenia innych dróg nerwowych.

   • JĄDRO RDZENIOWE NERWU TRÓJDZIELNEGO- nucleus spinali n. trigemini.

     • ciągnie się przez całą długość rdzenia przedłużonego, swym dolnym końcem wchodząc do szyjnych segmentów rdzenia kręgowego, a górnym końcem do dolnego odcinka mostu.

     • dzieli się na: część dolną, pośrednią i górną. Jądro to jest przede wszystkim ośrodkiem CZUCIA BÓLU CIEPŁA I ZIMNA..

     • JADRO ŚRÓDMÓZGOWIOWE NERWU TRÓJDZIELNEGO – nucleus mesencephalicus n.trigemini

       • widoczne w górnym odcinku mostu w postaci niewielkiej grupy komórek z boku od istoty szarej środkowej.

       • Z przodu od niego leży jądro miejsca sinawego,

       • Z boku konar górny móżdżku.

       • Górna, większa część jądra znajduje się w śródmózgowiu.

       • Uważa się, że za pośrednictwem nerwu trójdzielnego dochodzą do niego impulsy z zakończeń czucia głębokiego, znajdującego się w mięśniach żwaczowych.

2. Jądro samotne – nucleus solitarius

   • dochodzą do niego włókna dośrodkowe kilku nerwów czaszkowych.

   • pojawia się u dołu w podoliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego.

   • Leży w istocie szarej środkowej za jądrem grzbietowym n. błędnego

   • na wysokości dolnego bieguna oliwki oba jądra samotne prawe i lewe przylegają do siebie, oddzielone od siebie wąską przegrodą glejową Tworzą grupę komórek zwanych jądrem spoidłowym – nucleus commissuralis.

   • Wyżej jądro przesuwa się w bok, graniczy od strony przyśrodkowej z jądrem grzbietowym n.X, a od strony bocznej z jądrami sznura tylnego oraz z jądrami przedsionkowymi.

   • Na podstawie budowy wyróżnia się część

     • przednio-boczną

     • tylno-przyśrodkową

     • galaretowatą.

   • Czynność-

     • Do jądra samotnego dochodzą włókna nerwów: VII- pośredniego, IX, X i V. Tą drogą otrzymuje impulsy nerwowe z gardła, krtani oraz trzew klatki piersiowej i jamy brzusznej.

     • Odcinek górny jądra samotnego, zwłaszcza część przednio-boczna jest ośrodkiem, do którego dochodzą włókna smakowe.

     • Komórki jądra samotnego wysyłają aksony do ośrodków śródmózgowia, podwzgórza, ciała migdałowatego. Tymi drogami wpływa na układ limbiczny i pośrednio na układ gruczołów wydzielania wewnętrznego.

3. Jądra ślimakowe – nuclei cochleares

   • JĄDRO ŚLIMAKOWE BRZUSZNE – nucleus cochlearis ventralis,

     • leży na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu po stronie przedniej i przednio-bocznej konaru dolnego móżdżku.

     • Z boku oraz od przodu jądro przylega w dolnej części do pow. Zewn.. rdzenia przedłużonego, a w górnej do istoty białej móżdżku i jego konaru środkowego.

   • JĄDRO ŚLIMAKOWE GRZBIETOWE – nucleus cochlearis dorsalis,

     • leży na tylno – bocznej pow. Konaru dolnego móżdżku.

     • W dnie komory czwartej tworzy go silnie wypukły guzek słuchowy – u człowieka słabo zaznaczony.

4. Jądra przedsionkowe – nuclei vestibulares

   • JĄDRO PRZEDSIONKOWE PRZYŚRODKOWE – nucleus vestibularis medialis,

     • leży na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu,

     • znajduje się w istocie szarej dna komory czwartej bezpośrednio pod powierzchnią pola przedsionkowego.

   • JĄDRA PRZEDSIONKOWE DOLNE,

     • leży w górnym odcinku rdzenia przedłużonego wzdłuż komórek zstępujących nerwu przedsionkowego.

     • U dołu przechodzi w jądro klinowate dodatkowe,

     • U góry w przechodzi wjądro przedsionkowe boczne.

   • JADRO PRZEDSIONKOWE BOCZNE,

     • znajduje się w dolnym odcinku części grzbietowej mostu.

     • W miejscu swego największego rozwoju jądro to graniczy od strony przyśrodkowej z jądrem przedsionkowym przyśrodkowym, a od tyłu z dnem komory czwartej i z jądrem przedsionkowym górnym, a od strony bocznej z konarem dolnym móżdżku.

   • JĄDRO PRZEDSIONKOWE GÓRNE,

     • leży na pograniczu mostu i móżdżku.

     • Z boku i od tyłu otacza je istota biała konarów móżdżków, z przodu zaś przylegają jądra nerwu V i jego pasma rdzeniowe

1. Jądra autonomiczne nerwów czaszkowych.

Leżą głownie w istocie szarej środkowej lub w jej pobliżu. Do tej grupy należą:

• Jądro grzbietowe nerwu błędnego – nucleus dorsalis n.vagi

  • Leży w istocie szarej środkowej rdzenia przedłużonego między jądrem samotnym a jądrem nerwu XII, od którego oddziela je grupa komórek zwana jądrem wsuniętym – nucleus interpositus.

  • unerwia mięsień sercowy, mięśnie gładkie, tkankę gruczołową większości narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej.

• Jądro dodatkowe – nucleus accessorius

  • Jądro autonomiczne nerwu okoruchowego

  • leży w śródmózgowiu.

• Jądro grzbietowe nerwu językowo-gradłowego – nucleus dorsalis n. glossopharyngei.

  • Leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego, w jego przedłużeniu.

  • Przez niektórych nazywane Jądrem ślinowym dolnym – nucleus salivatorius interior (bo w jądrze znajdują się komórki unerwiające śliniankę przyuszną)

• Jądro ślinowe górne – nucleus salivatorius superior,

  • jądro przywspółczulne nerwu twarzowego

  • Prawdopodobnie znajduje się w dolnym odcinku mostu.