ZESTAW 2 1.Minerały autogeniczne, w jakich procesach powstają, przykłady. Są to minerały tworzące się na miejscu sedymentacji w czasie jej trwania lub podczas procesów diagenetycznych. Najważniejsze minerały skałotwórcze: min z gr krzemionki (opal, chalcedon), min ilaste (kaolinit, illit, glaukonit), tlenki i wodorotlenki (hematyt, getyt), węglany (kalcyt aragonit, dolomit, syderyt), siarczany(gips, anhydryt), chlorki (chalit, sylwin) Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 2.Siarczki są to związki metali z siarką, selenem, tellurem, arsenianem 1)Chalkozyn (Cu2S), 2.Bornit (Cu5­FeS4), 3.Chalkopiryt (CuFeS­2), 4.Kowelin (CuS), 5.Argentyt(Ag2S), 6.Sfaleryt (ZnS), 7.Galena(PbS), 8.Markasyt(FeS2), 9.Cynober (HgS), 10.Arsenopiryt(FeAsS). Siarczki charakt się : -metaliczny połysk, -nieprzezroczyste, -duża gęstość, zróźnicowana twardzość, -dobre przewodnictwo cieplne I elektr, -tworzą się w warunkach hydrotermalnych lub osadowym w środ. redukcyjnym 3.Co to jest magma, jak przebiega krystalizacja. Magma gorąca i ruchliwa materia głębszych stref skorupy ziemskiej. W jej skład wchodzą przynajmniej 3 fazy: ciekła, gazowa, stała(krystaliczna). Krystalizacja stopu jednorodnego przebiega w następujący sposób. W miarę jego chłodzenia, począwszy od punktu krytycznego (temperatury krystalizacji), stop zaczyna krystalizować. W czasie tworzenia się kryształów wydziela się ciepło krystalizacji. Jeżeli ciepło wypromieniowuje powoli na zewnątrz, to krystalizacja przebiega prawidłowo. Przy szybkim stygnięciu stopu może dojść do jego przechłodzenia, co w wielu przypadkach doprowadza do wytworzenia się szkliwa. Przy powolnym spadku temperatury magmy (o składzie bazaltowym) krystalizacja przebiega według kolejności podanej w szeregach reakcyjnych Bowena. W pierwszej fazie krystalizacji magmy tworzą się jednocześnie oliwin oraz anortyt. Jeżeli minerały te nie zostaną usunięte ze stopu, to ich reakcje z nim spowodują utworzenie się odpowiednio piroksenu i bytownitu. Przy dalszej krystalizacji piroksen może być zastąpiony przez amfibol (hornblendę), a bytownit przez labrador. Krystalizacja może zostać przerwana na określonym etapie lub osiągnąć końcowe stadium szeregów reakcyjnych.	ZESTAW 3 1.Minerały allogeniczne ukształtowały się poza basenem sedymentacyjnym(miejscem powstawania skały) do którego zostały dostarczone jako produkt wietrzenia fizycznego skał starszych. Najważniejsze spośród składników allogenicznych to: -kwarc, -skalenie, -łyszczyki, -tzw minerały ciężkie, -fragmenty skał, -szczątki organizmów żywych. Do basenów sedymentacyjnych docierają przede wszystkim te składniki, które SA odporne na działanie czynników niszczących. Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 2.Halogenki 1.Fluoryt(CaF2), 2.Halit(NaCl), 3.Sylwin(KCl), 4.Karnalit (KMgCl3·6H2O). Odznaczają się: -najczęściej przezroczyste, -bezbarwne lub zabarwione, -połysk szklisty, -mała gęstość, niewielka twardość, - b.dobra łupliwość, rozpuszczają się w wodzie (z wyjątkiem fluorków),- pochodzą z odparowania wody morskiej lub słonych jezior (fluoryt pochodzenie hydrotermale). 3.Dyferencja magmowa Likwidacja magmy – różnicowanie się, wskutek sił ciężkości, z pierwotnie jednorodnego stopu odmieszanie się ciekłych faz o odmiennej gęstości, np. magmy gabrowej od granitowej lub stopu siarczkowego do krzemianowego. Dyferencjacja grawitacyjna – gdy w czasie krystalizacji minerały lżejsze od stopu przemieszczają się ku górze, cięższe opadają na dno zbiornika magmowego wskutek grawitacji. Dyferencjacja przez asymilację – polega na częściowym rozpuszczeniu składników mineralnych skał osłony lub na wymianie chemicznej między magmą i skałami osłony. Dyferencjacja przy udziale składników lotnych – przy spadku ciśnienia i temperatury następuje wydzielanie się składników lotnych i wędrówka ich ku stropowi zbiornika magmowego.	ZESTAW 4 1.Krzemiany warstwowe należą do nich liczna gr minerałów blaszkowych. Charakteryzują się: niewielką twardością, zazwyczaj doskonałą łupliwością, pokrojem blaszkowym. GR. ŁYSZCZYKÓW doskonała łupliwość, duża sprężystość blaszek, mała twardość. GR.CHLORYTÓW: tworzą mieszane kryształy, blaszki mało sprężyste kruche, barwa najczęściej zielona, MINERAŁY ILASTE: nie tworzą większych kryształów, skupienie ziemiste, dają się rozcierać w palcach, robią wrażenie śliskich i tłustych w dotyku, pod wpływem wody stają się plastyczne, w wys temp stają się ognioodporne. MINERAŁY (krzem. warstw) SKAŁ METAMORFICZNYCH: 1.Antygoryt (serpentynity, łupki talkowe) 2.Chryzotyl (serpentynity, ł talkowe) 3.Talk (ł talkowe) 4.Klinochlor (ł. Chlorytowe, zieleńce, ł.zieleńcowe, ł.talkowe). KRZEMIANY WARSTWOWE: 1.Talk (uwodniony krzemian Mg) *Gr.Łyszczyków 2.Muskowit (uwodniony glinokrzemian K,AL), 3.Biotyt(uwodniony glinokrzemian K,Mg,Fr) *Gr.Chlorytów 4.Klinochlor(uwodniony glinokrz Mg, Fe, Al)*Gr.Serpentynu 5.Antygoryt (uwodniony krzemian Mg), 6.Chryzotyl(uwodniony krzemian Mg) *Minerały Ilaste: 7.Kaolinit (uwodniony krzemian Al) 8.Montmorillonit (uwodniony krzemian Na, Cl, Al., Mg, Fe) 9.Illit(uwodniony glinokrzemian K, Al) 10.Glaukonit (uwodniony glinokrzemian K,Al,Fe,Mg). 2. Minerały allogeniczne ukształtowały się poza basenem sedymentacyjnym(miejscem powstawania skały) do którego zostały dostarczone jako produkt wietrzenia fizycznego skał starszych. Najważniejsze spośród składników allogenicznych to: -kwarc, -skalenie, -łyszczyki, -tzw minerały ciężkie, -fragmenty skał, -szczątki organizmów żywych. Do basenów sedymentacyjnych docierają przede wszystkim te składniki, które SA odporne na działanie czynników niszczących. Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 3.Krystalizacja magmy Etap wczesny – z magmy krystalizują oliwiny i pirokseny oraz plagioklazy wapniowe (anortyt); powstają skały ultramaficzne (np. perydotyty, dunity).Etap główny: początkowo krystalizują jeszcze pirokseny oraz plagioklazy (labrador, andezyn) w dalszym etapie w stopie pojawiają się składniki lotne (m.in. cząsteczki wody) krystalizuje hornblenda, powstają skały obojętne z rodziny gabra i diorytów pod koniec stop magmowy ubożeje w Mg, Fe i Ca, wzbogaca się w alkalia (Na, K), krzemionkę oraz w składniki lotne, krystalizuje biotyt, plagioklazy (oligoklaz, albit, a także kwarc i częściowo skaleń potasowy, powstają skały o składzie granodiorytów Etap resztkowy – magma jest silnie wzbogacona w SiO2, K, Na a także w składniki (głównie H2O); powstają granity, w których główną rolę skałotwórczą odgrywają skaleń potasowy, albit, kwarc oraz biotyt, rzadziej muskowit. Frakcyjna krystalizacja magmy- stopniowe wydzielanie się ze stopu minerałów w czasie jego krzepnięcia w miarę spadku temp. Róźnicowanie się magmy spowodowane frakcyjną krystalizacją zależy od: szybkości spadku temp stopu, od sił zewnętrznych np. ruchów tektonicznych.	ZESTAW 5 1.Powstawanie minerałów w przyrodzie. Krystalizacja minerałów z faz ciekłych: -z naturalnych stopów, tj. lawy i magmy, spowodowana jest głównie przez ochładzanie stopu (np. minerały skał magmowych), -z roztworów rzeczywistych (wodnych) dochodzi wskutek odparowania wody (np. minerały gipsowo- solne).- z roztworów koloidalnych i zawiesin zachodzi najczęściej wskutek zmian pH tych środowisk (np. opal, getyt). -z wodnych roztworów gorących (hydrotermalnych) związane z końcowymi fazami działalności magmowej (np. minerały kruszcowe). Krystalizacja minerałów z fazy gazowej: -wskutek kondensacji par (np. siarka rodzima),-wskutek chemicznej reakcji gazów (rzadko, np. hematyt). Powstawanie minerałów w fazie stałej. -przemiany polimorficzne (np. przechodzenie aragonitu w kalcyt), -metasomatyczne zastępowanie jednego minerału przez drugi (np. dolomityzacja kalcytu), -samorzutne procesy krystalizacyjne ciał bezpostaciowych (np. denitryfikacja szkliwa wulkanicznego). 2.Weglany Związki anionu zespolonego [CO3]^-2 z kationami, takimi jak: Ca, Mg, Fe, Zn, Mn, Pb i Cu. Kalcyt (CaCO3), Aragonit(CaCO3), Dolomit(CaMg (CO3)2), Magnezyt( MgCO3), Syderyt(FeCO3), Malachit(Cu2(OH)2(CO3)), Azuryt(Cu3(OH)2(CO3)2, Minerały węglanowe odznaczają się: -są bezbarwne lub słabo zabarwione, przeźroczyste lub przeświecające (z wyjątkiem malachitu i azurytu), -wykazują połysk szklisty -wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą, zazwyczaj w 3 kierunkach, -mają niezbyt dużą twardość (3-5), -wykazują umiarkowaną rozpuszczalność w wodzie, -chętnie tworzą kryształy zwykle o pokroju izometrycznym (romboedryczne), -powstają przez wytrącenie z wody morskiej, rzadziej z roztworów hydrotermalnych, -są skałotwórcze dla skał węglanowych (kalcyt i dolomit), niektóre są rudami (węglany Fe, Mn, Zn i Cu). 3.Szereg Bowena przy powolnym i nie zakłóconym spadku temp. magmy (o składzie bazaltowym) krystalizacja przebiega według kolejności podanej w szeregu Bowena(szereg reakcyjny). W pierwszej fazie krystalizacji magmy tworzą się jednocześnie oliwin oraz anortyt. Jeżeli minerały te nie zostaną usunięte ze stopu, to ich reakcje z nim spowodują utworzenie się odpowiednio piroksenu i bytownitu. Przy dalszej krystalizacji piroksen może być zastąpiony przez amfibol (hornblendę), a bytownit przez labrador. Krystalizacja może zostać przerwana na określonym etapie lub osiągnąć końcowe stadium szeregów reakcyjnych.

ZESTAW 6 1.Minerały allogeniczne ukształtowały się poza basenem sedymentacyjnym(miejscem powstawania skały) do którego zostały dostarczone jako produkt wietrzenia fizycznego skał starszych. Najważniejsze spośród składników allogenicznych to: -kwarc, -skalenie, -łyszczyki, -tzw minerały ciężkie, -fragmenty skał, -szczątki organizmów żywych. Do basenów sedymentacyjnych docierają przede wszystkim te składniki, które SA odporne na działanie czynników niszczących. Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 2.Tlenki i Wodorotlenki Tlenki 1.Lód(H2O), 2.Kupryt, (Cu2O), 3.Kasyteryt(SnO2), 4.Uraninit(UO2), 5.Korund(Al2O3), 6.Hematyt(Fe2O3), 7.Magnetyt(Fe3O4), 8.Chromit(FeCr­2O­4), 9.Ilmenit(FeTiO3), 10.Rutyl(TiO2), Wodorotlenki: 1.Getyt(FeOOH), 2.Limonit, mieszanka mineralna getytu, kwarcu, minerałów ilastych, 3.Hydrargilit (Al(OH)3), 4.Diaspor (AlOOH), Tlenki i wodorotlenki wykazują: - różnorodną barwę, zależną od jonów występujących w budowie chemicznej, -są nieprzeźroczyste (magnetyt, hematyt) rzadziej przeźroczyste (korund), Tlenki tworzące trwalsze struktury wewnętrzne wykazują: -dużą twardość (3,5 – 9) i dużą gęstość (4 – 9,7 g/cm3), z wyjątkiem lodu, -znaczną odporność na działanie czynników chemicznych, -większość występuje jako minerały akcesoryczne skał magmowych oraz w żyłach hydrotermalnych lub pegmatytowych Wodorotlenki, w których występują struktury warstwowe: -odznaczają się mniejszą twardością (2,5 – 5,5) i gęstością (2,3 – 4,4 g/cm3), bardzo dobrą lub doskonałą łupliwością, są mniej odporne na czynniki fizyczne i chemiczne, występują jako produkty utleniania minerałów zawierających żelazo (getyt) lub jako minerały stref wietrzenia (hydrargilit). 3.Procesy pomagmowe – procesy zachodzące w obrębie zbiornika magmowego w temperaturze poniżej 600 C po etapie ortomagmowym procesy pomagmowe obejmują stadia: Stadium pegmatytowe – tworzą się tzw. Ługi pomagmowe, zasobne w SiO2, Alkalia (K, Na) oraz składniki lotne (H2O, H2S, CO2) i pierwiastki takie jak: B, F, Sn, W, Hg, Cl; ługi pomagmowe krystalizują w obrębie wcześniej zakrzepłych skał magmowych tworząc skały żyłowe – pegmatyty o składzie mineralnym zbliżonych do skał macierzystych, np. granitu, granodiorytu, sjenitu. Stadium pneumatolityczne – na skały otoczenia intensywnie oddziaływują gazy niosące ze sobą składniki lotne. Dochodzi tu do tzw. pneumatolizy, która polega na tworzeniu się nowych minerałów z udziałem fazy lotnej np. topaz (F), turmalin (B). Stadia pegmatytowe i pneumatolityczne przebiegają w temperaturze od 600 do 400 C. Stadium hydrotermalne – zachodzi w temperaturze poniżej 400 C, gdy w resztkach pomagmowych pozostaje głównie gorąca woda z niewielką ilością rozpuszczonych substancji mineralnych. SH polega na oddziaływaniu na otoczenie skalne i krystalizacji substancji mineralnych z gorących roztworów wodnych pochodzenia magmowego. W żyłach hydrotermalnych tworzą się cenne złoża siarczków, miedzi srebra, cynku, cyny i ołowiu.	ZESTAW 7 1.Grupa krzemionki, budowa krystalograficzna Krzemiany przestrzenne: gr. Krzemionki : kwarc(SiO2), chalcedon(SiO2), opal(SiO2·nH2O). Krzemiany przestrzenne charakteryzują się : bardzo dobra łupliwość, duża twardość, najwyższy stopień upakowania sieci, czworościany krzemowo tlenowe tworzą struktury trójwymiarowe. KWARC NISKOTEMP- krystalizuje w układzie trygonalnym, KW. WYSOKOTEMP-kryst w ukł. Heksagonalnym, CHALCEDON- sieć krystaliczna układu trygonalnego, OPAL- bezpostaciowy, koloidalna krzemionka. 2.Węglany i Azotany Weglany Związki anionu zespolonego [CO3]^-2 z kationami, takimi jak: Ca, Mg, Fe, Zn, Mn, Pb i Cu. Kalcyt (CaCO3), Aragonit(CaCO3), Dolomit(CaMg (CO3)2), Magnezyt( MgCO3), Syderyt(FeCO3), Malachit(Cu2(OH)2(CO3)), Azuryt(Cu3(OH)2(CO3)2, Minerały węglanowe odznaczają się: -są bezbarwne lub słabo zabarwione, przeźroczyste lub przeświecające (z wyjątkiem malachitu i azurytu), -wykazują połysk szklisty -wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą, zazwyczaj w 3 kierunkach, -mają niezbyt dużą twardość (3-5), -wykazują umiarkowaną rozpuszczalność w wodzie, -chętnie tworzą kryształy zwykle o pokroju izometrycznym (romboedryczne), -powstają przez wytrącenie z wody morskiej, rzadziej z roztworów hydrotermalnych, -są skałotwórcze dla skał węglanowych (kalcyt i dolomit), niektóre są rudami (węglany Fe, Mn, Zn i Cu). Azotany: powstaja w skutek rozkładu substancji organicznych. Sa to: nitro natryt(NaNO3), nitro kalit(KNO3) 3.Skały magmowe charakterystyka, podział pod względem geologicznego powstawania Występujące w skorupie ziemskiej skały magmowe powstały w wyniku krystalizacji magmy lub lawy. Skały magmowe w zależności od miejsca i warunków ich krzepnięcia dzielimy na głębinowe (plutoniczne), wylewne (wulkaniczne) oraz subwulkaniczne (hipabysalne). S M GŁĘBINOWE- powstają w wyniku krystalizacji stopu magmowego w zamkniętej przestrzeni głębszych stref skorupy ziemskiej. S M WYLEWNE- powstają z zastygniętej lawy wylanej na powierzchnie Ziemi. Wskutek nagłego spadku temp i ciśnienia oraz silnego odgazowania w czasie zastygania wykształca się struktura porfirowa(z prakryształami) lub struktura afanitowa (mikrokrystaliczna). SKAŁY SUBWULKANICZNE (pośrednie) mikrokrystaliczne skały zakrzepłe w kominach wulkanicznych lub na niewielkiej głębokości. SKAŁY ŻYŁOWE- związane z większymi ogniskami magmowymi jako produkty resztkowej krystalizacji magmy. (grubokrystaliczne pegmatyty i mikrokrystaliczne aplity). Ogólna klasyfikacja skał magmowych: SKAŁY KWAŚNE: granit (głębinowa), riolit(wylewna)[ortoklaz mikrokli], granodiowtyt(G), riodacyt (W)[ortoklaz-andezyn], tonalit(G), dacyt (W)[andezyn-labrador], SKAŁY OBOJETNE: sjenit(G), trachit (W)[ortoklaz, mikroklin], monzonit(G), latyt(W)[ ortoklaz, mikroklin], dioryt(G), andezyt (W) [ortoklaz-andezyn], gabro(G), bazalt(W). SKAŁY ZASADOWE: sjenit foidowy (G), fonolit (W)[ortoklaz lun mikroklin] dioryt foidowy(G), tefryt(W)[andezyn-bytownit], gabro foidowe(G), bazanit(W)[labrador-anortyt] SKAŁY ULTRAMAFICZNE: dunit (G)[oliwiny], perydotyt(G)[oliwiny pirokseny], piroksenit(G)[pirokseny]	ZESTAW 8 1.Co to jest kryształ, elementy opisujące kryształ, jak oznaczamy ściany, do czego służy symetria kryształów. Kryształy – są to bryły odznaczające się prawidłową wielościenną postacią zewnętrzną (ograniczone ścianami płaskimi; mają wyłącznie kąty wypukłe), powstałe z ciała krystalicznego w procesie krystalizacji; postać zewnętrzna kryształów jest następstwem wewnętrznego uporządkowania atomów.Elementy powierzchniowe kryształu: ściany, krawędzie, narożaOZNACZENIE ŚCIAN KRYSZTAŁÓW- położenie przestrzenne , określone stosunkiem odcinków , jakie dana ściana odcina na poszczególnych osiach obranego układu współrzędnych. Najczęściej stosujemy trzyosiowy układ współrzędnych (x,y,z) dla : trójskośnego, jednoskośnego, rombowego, tetragonalnego, regularnego układu krystalograficznego. Symetria geometryczna kryształów – jest prawidłowością rozmieszczenia elementów powierzchniowych na kryształach. Symetrię geometryczną opisujemy przy pomocy: osi symetrii, płaszczyzny symetrii i centrum symetrii. 2.Siarczany, Molibdeniany, Chromiany, Wolframiany Siarczany: Siarczany są to związki metali (Ba, Sr, Pb, Ca, Mg) z anionem zespolonym [So4]-2: 1.Baryt(BaSO­4);2. Anhydryt(CaSO4); 3.Gips(CaSO4·2H2O); 4.Kizeryt (MgSO4·H2O). Siarczany odznaczają się: są bezbarwne lub zabarwione, przeważnie przeźroczyste; mają połysk szklisty; wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą w 1 lub 2 kierunkach; mają niewielką twardość (2-3,5) oraz gęstość (2,5-4,5); znaczna ich część rozpuszcza się w wodzie; chętnie tworzą kryształy, najczęściej o pokroju tabliczkowym; są to przede wszystkim produkty ewaporacji (parowania) wód morskich i jeziornych, niektóre tworzą się w strefie utleniania kruszców siarczkowych oraz jako produkty działalności roztworów hydrotermalnych; są skałotwórcze dla skał gipsowo – solnych (gips i anhydryt). Chromiany: Powstaja glownie w strefach utlenienia niektórych złóż siarczkowych. Molibdeniany- występują jako produkty utlenienia w strefia wietrzeniowej złóż siarczków. 1.Wulfenit( molibdenian ołowiu). Wolframiany – występują w roznorodnych warunkach geochemicznych. Tworzą się w wysokich temperaturach, związanych z metamorfizmem kontaktowym lub utworami pomagmowymi. 1.Szelit (wolframian wapnia), 2.Wolframit (magnezu i żelaza). 3.Skały magmowe charakterystyka, podział pod względem geologicznego powstawania Występujące w skorupie ziemskiej skały magmowe powstały w wyniku krystalizacji magmy lub lawy. Skały magmowe w zależności od miejsca i warunków ich krzepnięcia dzielimy na głębinowe (plutoniczne), wylewne (wulkaniczne) oraz subwulkaniczne (hipabysalne). S M GŁĘBINOWE- powstają w wyniku krystalizacji stopu magmowego w zamkniętej przestrzeni głębszych stref skorupy ziemskiej. S M WYLEWNE- powstają z zastygniętej lawy wylanej na powierzchnie Ziemi. Wskutek nagłego spadku temp i ciśnienia oraz silnego odgazowania w czasie zastygania wykształca się struktura porfirowa(z prakryształami) lub struktura afanitowa (mikrokrystaliczna). SKAŁY SUBWULKANICZNE (pośrednie) mikrokrystaliczne skały zakrzepłe w kominach wulkanicznych lub na niewielkiej głębokości. SKAŁY ŻYŁOWE- związane z większymi ogniskami magmowymi jako produkty resztkowej krystalizacji magmy. (grubokrystaliczne pegmatyty i mikrokrystaliczne aplity). Ogólna klasyfikacja skał magmowych: SKAŁY KWAŚNE: granit (głębinowa), riolit(wylewna)[ortoklaz mikrokli], granodiowtyt(G), riodacyt (W)[ortoklaz-andezyn], tonalit(G), dacyt (W)[andezyn-labrador], SKAŁY OBOJETNE: sjenit(G), trachit (W)[ortoklaz, mikroklin], monzonit(G), latyt(W)[ ortoklaz, mikroklin], dioryt(G), andezyt (W) [ortoklaz-andezyn], gabro(G), bazalt(W). SKAŁY ZASADOWE: sjenit foidowy (G), fonolit (W)[ortoklaz lun mikroklin] dioryt foidowy(G), tefryt(W)[andezyn-bytownit], gabro foidowe(G), bazanit(W)[labrador-anortyt] SKAŁY ULTRAMAFICZNE: dunit (G)[oliwiny], perydotyt(G)[oliwiny pirokseny], piroksenit(G)[pirokseny]	ZESTAW 9 1.Co to jest kryształ, elementy opisujące kryształ, jak oznaczamy ściany, do czego służy symetria kryształów. Kryształy – są to bryły odznaczające się prawidłową wielościenną postacią zewnętrzną (ograniczone ścianami płaskimi; mają wyłącznie kąty wypukłe), powstałe z ciała krystalicznego w procesie krystalizacji; postać zewnętrzna kryształów jest następstwem wewnętrznego uporządkowania atomów.Elementy powierzchniowe kryształu: ściany, krawędzie, narożaOZNACZENIE ŚCIAN KRYSZTAŁÓW- położenie przestrzenne , określone stosunkiem odcinków , jakie dana ściana odcina na poszczególnych osiach obranego układu współrzędnych. Najczęściej stosujemy trzyosiowy układ współrzędnych (x,y,z) dla : trójskośnego, jednoskośnego, rombowego, tetragonalnego, regularnego układu krystalograficznego. Symetria geometryczna kryształów – jest prawidłowością rozmieszczenia elementów powierzchniowych na kryształach. Symetrię geometryczną opisujemy przy pomocy: osi symetrii, płaszczyzny symetrii i centrum symetrii. 2. Fosforany, arseniany i wanadany Fosforany, arseniany i wanadany są związkami, w skład których wchodzą aniony zespolone (PO4)^3-, (AsO4)^3- i kationy metali, wapnia, magnezu, żelaza, manganu, glinu, uranu. 1.Monacyt, (Ce, La, Th…)PO4); 2.Apatyt, (Ca5(Cl, F, OH)[PO4]3) 3.Turkus, (CuAl6(OH)8)[PO4]∙4H2O) Minerały te odznaczają się dużą różnorodnością składu chemicznego. 3.Skład chemiczny skał magmowych Mają zróżnicowany skład chemiczny. Zawartość krzemionki zmienia się od 35% do 80% wag., tlenku glinu rzadko przekracza 10%. Udziały procentowe pozostałych składników, głównie tlenków wahają się od 0 do 15%wag. Podział skał magmowych wg zawartosci krzemionki: -skały kwaśne-przesycone krzemionką, zawartość SiO2>65% ; -skały obojętne-wysycone krzemionką, zawartość Sio2 65%-55% ; -skały zasadowe-z niedoborem krzemionki, zawartość Sio2 55%-45% ;-skały ultrazasadowe-duży niedobór krzemionki, zawartosc SiO2 <45% . Średni skład chemiczny granitu i bazaltu: SiO­2, Al­2O­3, K­2­O, Na­2O, CaO, FeO, Fe­2O3, MgO, H­2O, TiO­2, P­2O5, MnO.

ZESTAW 10 1.Procesy w jakich powstają minerały skałotwórcze skał metamorficznych W skałach metamorficznych występuje większość minerałów skał magmowych i niektóre minerały skał osadowych. Najważniejszymi z tych minerałów są: kwarc, skalenie, łyszczyki, amfibole, kalcyt, dolomit, syderyt. Minerałami charakterystycznymi, tworzącymi się w warunkach metamorficznych są grafit, granaty, epidot, andaluzyt, sylimanit, dysten, pennin, klinochlor. Minerały skałotwórcze skał metamorficznych mają przeróżne barwy: od zabarwionego kwarcu do czarnego grafitu. Występują zazwyczaj w skupieniach krystalicznych(kwarc, epidot). Powstaja przez krystalizacje z utworów pomagmowych lub w procesach metamorficznych(zależą od temperatur, ciśnienia, składników gazowych i ciekłych, czasu). 2.Siarczany, Molibdeniany, Chromiany, Wolframiany Siarczany: Siarczany są to związki metali (Ba, Sr, Pb, Ca, Mg) z anionem zespolonym [So4]-2: 1.Baryt(BaSO­4);2. Anhydryt(CaSO4); 3.Gips(CaSO4·2H2O); 4.Kizeryt (MgSO4·H2O). Siarczany odznaczają się: są bezbarwne lub zabarwione, przeważnie przeźroczyste; mają połysk szklisty; wykazują łupliwość doskonałą lub bardzo dobrą w 1 lub 2 kierunkach; mają niewielką twardość (2-3,5) oraz gęstość (2,5-4,5); znaczna ich część rozpuszcza się w wodzie; chętnie tworzą kryształy, najczęściej o pokroju tabliczkowym; są to przede wszystkim produkty ewaporacji (parowania) wód morskich i jeziornych, niektóre tworzą się w strefie utleniania kruszców siarczkowych oraz jako produkty działalności roztworów hydrotermalnych; są skałotwórcze dla skał gipsowo – solnych (gips i anhydryt). Chromiany: Powstaja glownie w strefach utlenienia niektórych złóż siarczkowych. Molibdeniany- występują jako produkty utlenienia w strefia wietrzeniowej złóż siarczków. 1.Wulfenit( molibdenian ołowiu). Wolframiany – występują w roznorodnych warunkach geochemicznych. Tworzą się w wysokich temperaturach, związanych z metamorfizmem kontaktowym lub utworami pomagmowymi. 1.Szelit (wolframian wapnia), 2.Wolframit (magnezu i żelaza). 3.Skały magmowe, (podwójny trójkąt) Systematyka skał magmowych opiera się na następujących zasadach: za skały plutoniczne uważa się skały o strukturach fanerytowych pochodzenia magmowego systematyka skał plutonicznych opiera się na podstawie ich rzeczywistego składu mineralnego, określonego w procentach objętościowych.W klasyfikacji bierze się pod uwagę następujące minerały: Q – kwarc, A – skalenie alkaiczne Pl – plagioklazy F – skalenoidy M. – minerały ciemne (łyszczyki, amfibole, pirokseny, oliwin i inne) Skały o zawartości mniejszej niż 90 % objętości ciemnych minerałów (M.<90%) klasyfikuje się według proporcji jasnych minerałów (Q, A, Pl, F); skały o zawartości M. =90 do 100% ( tzw. Skały ultramaficzne) klasyfikuje się według minerałów ciemnych skały jasne (M.<90% obj.) są klasyfikowane i nazywane na podstawie swego położenia w podwójnym trójkącie Q A Pl F; w trójkącie tym współrzędnymi są jasne minerały przeliczane na sumę.	ZESTAW11 1.Minerały autogeniczne, w jakich procesach powstają, przykłady. Są to minerały tworzące się na miejscu sedymentacji w czasie jej trwania lub podczas procesów diagenetycznych. Najważniejsze minerały skałotwórcze: min z gr krzemionki (opal, chalcedon), min ilaste (kaolinit, illit, glaukonit), tlenki i wodorotlenki (hematyt, getyt), węglany (kalcyt aragonit, dolomit, syderyt), siarczany(gips, anhydryt), chlorki (chalit, sylwin) Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 2.Krzemiany przestrzenne Krzemiany przestrzenne: charakteryzują się : bardzo dobra łupliwość, duża twardość, najwyższy stopień upakowania sieci, czworościany krzemowo tlenowe tworzą struktury trójwymiarowe. gr. Krzemionki : 1.kwarc(SiO2), 2.chalcedon(SiO2), 3.opal(SiO2·nH2O). gr. Skaleni , Skalenie potasowe: 1. Ortoklaz (glinokrzemian potasu), 2.Mikroklin (glinokrzemian potasu), Plagioklazy albit- ortoklaz- andezyn- labrador- bytownit- anortyt. Skaleniowce: 1.Leucyt (glinokrzemian potasu), 2. Nefelin (glinokrzemian sodu i potasu) 3.Skały magmowe, (podwójny trójkąt) Systematyka skał magmowych opiera się na następujących zasadach: za skały plutoniczne uważa się skały o strukturach fanerytowych pochodzenia magmowego systematyka skał plutonicznych opiera się na podstawie ich rzeczywistego składu mineralnego, określonego w procentach objętościowych.W klasyfikacji bierze się pod uwagę następujące minerały: Q – kwarc, A – skalenie alkaiczne Pl – plagioklazy F – skalenoidy M. – minerały ciemne (łyszczyki, amfibole, pirokseny, oliwin i inne) Skały o zawartości mniejszej niż 90 % objętości ciemnych minerałów (M.<90%) klasyfikuje się według proporcji jasnych minerałów (Q, A, Pl, F); skały o zawartości M. =90 do 100% ( tzw. Skały ultramaficzne) klasyfikuje się według minerałów ciemnych skały jasne (M.<90% obj.) są klasyfikowane i nazywane na podstawie swego położenia w podwójnym trójkącie Q A Pl F; w trójkącie tym współrzędnymi są jasne minerały przeliczane na sumę.	ZESTAW12 1.Cechy fizyczne minerałów. Barwa- zależy ona od tego jaką część widma światła białego absorbuje minerał, dzielimy na: -idiochromatyczne ( maja własna barwa,) - allochromatyczne (zabarwione przez domieszki), -pseudochromatyczne (zabarwienie przez interferencje światła), -achromatyczne - bezbarwne. Połysk- jest wywołany odbiciem światła od powierzchni minerału. Może być połysk: metaliczny, diamentowy, szklisty, matowe, tłuste, perłowy, jedwabisty.Łupliwość- zdolność minerału do dzielenia się wzdłuż równoległych płaszczyzn pod wpływem uderzenia lub nacisku. Dzielimy na: doskonała, bardzo dobrą, wyraźną, niewyraźną. Przezroczystość- zależy od zdolności przepuszczania światła. Dzielimy na: przezroczyste, półprzezroczyste, nieprzezroczyste. Przełam- nierówne pęknięcia a powierzchni w czasie uderzenia. Dzielimy na: Przełam: nierówny, muszlowy, zadziorowy, haczykowaty, ziemisty. Twardość- opór jaki stawia minerał przy próbie rozerwania jego spójności. Okreslamy na podstawie skali Mohsa. Gęstość - stosunek jego masy do objętości. 2. Minerały allogeniczne ukształtowały się poza basenem sedymentacyjnym(miejscem powstawania skały) do którego zostały dostarczone jako produkt wietrzenia fizycznego skał starszych. Najważniejsze spośród składników allogenicznych to: -kwarc, -skalenie, -łyszczyki, -tzw minerały ciężkie, -fragmenty skał, -szczątki organizmów żywych. Do basenów sedymentacyjnych docierają przede wszystkim te składniki, które SA odporne na działanie czynników niszczących. Wietrzenie- skay na powierzchni ziemi są narażone na oddziaływanie wody, powietrza i słońca. Dzaiłanie tych składników na skały nazywamy wietrzeniem. Wietrzenie fizyczne- rozluźnienie spójności i rozpad skał oraz minerałów. Powodują je: zmiany temp. w skutek nasłonecznienia, wpływ mrozu, mechaniczne oddziaływanie roślin. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do chemicznego rozkładu składników mineralnych skał. Transport- przemieszczanie materiału odbywa się głównie za pośrednictwem: wiatru, płynącej wody rzecznej, wody gruntowej, prądów morskich oraz lodu lodowcowego. Sedymentacja- proces osadzania się materiału w określonym obszarze sedymentacyjnym: w wodach płynących, sedy,. wietrzna, sedy. lodowcowa, w jeziorach i morzach. Diageneza- zespół procesów fiz i chem, które prowadzą do cementacji pierwotnie luźnego materiału osadowego. 3.Skały ultramaficzne Jest to rozległa grupa skał zawierających powyżej 90% składników ciemnych (M.>90%). Najważniejszą rolę odgrywają dunity, perydotyty, piroksenity. Są to ciemne skały głębinowe o strukturze ziarnistej i bezładnej, oraz o masywnej teksturze. Dunity – dominującym składnikiem jest oliwin, którego zawartość może przekraczać 90%, Perydotyty – zbudowane głównie z oliwinu i piroksenów; przeobrażone perydotyty lub dunity dają początek skałom serpentynitowym. Piroksenity – zbudowane są prawie wyłącznie z piroksenów, w drobnych ilościach występuje hornblenda i biotyt.	ZESTAW13 1.Formy występowania mineraów Pokrój – charakterystyczny kształt pojedynczego kryształu (minerału). Wyróżniamy pokroje: -izometryczny,-słupkowy, tabliczkowy, -blaszkowy Prawidłowe zrosty kryształów: -zrosty równoległe (np. minerały słupkowe w szczotkach krystalicznych),---bliźniaki (podwójne (dwojaki) oraz wieloosobnicze ( polisyntetyczne) pospolite wśród plagioklazów) Skupienia – grupy minerałów lub ziarn mineralnych. Skupienia krystaliczne: -szczotki krystaliczne, -druzy ( o nieregularnych kształtach), -geody ( owalne kształty), Skupienia ziarniste: skupienia słupkowe, pręcikowe, igiełkowe, włókniste, tabliczkowe, blaszkowe skupienia zbite lub ziemiste, Skupienia naciekowe: -stalaktyty i stalagmity, (np., stalaktyty kalcytu w jaskiniach wapiennych),-skupienia nerkowate i groniaste, (np. skupienia blendy cynkowej),-dendryty, (np. dendryty manganowe)-naskorupienia lub naloty (np. naskorupienia pirytu na barycie)-wykwity, (np. wykwity soli kamiennej) Inne: -sekrecje,( np. utwory agatowe), -konkrecje, (np. kukiełki kalcytowe), -oolity 2.Minerały ilaste Krzemiany warstwowe: minerały ilaste nie tworzą większych kryształów, skupienie ziemiste, dają się rozcierać w palcach, robią wrażenie śliskich i tłustych w dotyku, pod wpływem wody stają się plastyczne, w wys temp stają się ognioodporne. 1.Kaolinit (uwodniony krzemian Al)(kaoliny, iły i gliny kaolinitowe, łupki ogniotrwałe), 2.Montmorillonit (uwodniony krzemian Na, Ca, Al., Mg, Fe), 3. Illit (uwodniony glinokrzemian K,Al)(iły, gliny illitowe), Glaukonit (uwodniony glinokrzemian K,Al.,Fe,Mg )(minerał poboczny w piaskowcach i piaskach) 3.Skały żyłowe Skały żyłowe - skały magmowe przyjmujące formę żył magmowych (intruzji). Powstają w szczelinach i żyłach, którymi magma przeciska się przez powierzchniowe warstwy skorupy ziemskiej zbudowane przeważnie ze skał osadowych. Mają podobny skład chemiczny i zawierają podobne minerały co ich macierzyste skały głębinowe. Najczęściej występuje struktura porfirowa. Żyły tworzą m.in. pegmatyty, porfiry, mikrogranity.

ZESTAW 14 1.Meteoryty Są ciałami stałymi, które w skutek działania pola grawitacyjnego spadły na Ziemię z przestrzeni kosmicznej. W wyniku uderzenia dużego meteorytu o powierzchnię Ziemi zazwyczaj powstaje owalne zagłębienie zwane kraterem meteorytycznym lub impakcyjnym. Upadek dużych meteorytów wywołuje bardzo szybki wzrost ciśnienia i temp w miejscu uderzenia, gdzie skały ulegają metamorfizmowi impakcyjnemu. Następuje skruszenia i wyrzucenie materiału skalnego, którego część topi się. Z wyrzuconego do atmosfery stopionego materiału powstają szkliwa impakcyjne i tektyty. Tektyty są to małe ciała szkliste o znacznej zawartości krzemionki przypominające wyglądem szkliwo wulkaniczne. Kształt kulisty lub dyskoidalny z licznymi zagłębieniami, są niewyjaśnionego pochodzenia, mogą być pochodzenia ziemskiego lub pozaziemskiego . Ze względu na skład mineralny i chemiczny meteoryty dzielimy na kamienne (największ część znajdywanych m. składają się głównie z piroksenów, oliwinu, plagioklazów, stopu żelazowo- niklowego i trolitu. Dzieli się je na : chondryty i achondryty.), żelazne(najłatwiejsze do rozpozna. Są zbudowane z metalicznego stopu żelazno-niklowego), kamienno-żelazne(składają się z takich samych ilości krzemianów jak i stopu żelazowo-niklowego). 2..Procesy w jakich powstają minerały skałotwórcze skał metamorficznych W skałach metamorficznych występuje większość minerałów skał magmowych i niektóre minerały skał osadowych. Najważniejszymi z tych minerałów są: kwarc, skalenie, łyszczyki, amfibole, kalcyt, dolomit, syderyt. Minerałami charakterystycznymi, tworzącymi się w warunkach metamorficznych są grafit, granaty, epidot, andaluzyt, sylimanit, dysten, pennin, klinochlor. Minerały skałotwórcze skał metamorficznych mają przeróżne barwy: od zabarwionego kwarcu do czarnego grafitu. Występują zazwyczaj w skupieniach krystalicznych(kwarc, epidot). Powstaja przez krystalizacje z utworów pomagmowych lub w procesach metamorficznych(zależą od temperatur, ciśnienia, składników gazowych i ciekłych, czasu). 3.Skały magmowe kwaśne Skały kwaśne – skały magmowe zawierające powyżej 65% SiO2 (skały z nadmiarem krzemionki, która wydziela się w postaci kwarcu). Głębinowe: granit, granodioryt, tonalit; wylewne: riolit, riodacyt, dacyt	ZESTAW 1 1Budowa wewnętrzna i zewnętrzna minerałów o budowie bezpostaciowej , przykłady ze wzorami. 2.Skały gipsowo-solne SKAŁY OSADOWE, POCHODZENIA ORGANICZNEGO I CHEMICZNEGO, CHEMICZNEGO Skały gipsowo- solne są skałami powstającymi w wyniku procesów chemicznych. W wiekszości są to skały monomineralne: gips złożony z minerału gipsu (CaSO4·2H2O), anhydryt złośony z minerału anhydrytu (CaSO4), sól kamienna- złożona z halitu (NaCl), różne sole potasowo magnezowe(sylwin KCl, Karnalit).Noszą nazwę ewaporató. Sole rozpuszczone w wodach morskich pochodzą z lodu, gdzie są ługowane ze skał w czasie wietrzenia i transportowane do morza przez rzeki.Pewna część soli może pochodzić z ekshalacji wulkanicznych a także z pierwotnej hydrosfery. W miarę zagęszczenia się roztworu pierwsze wyrancają się sole najtrudniej rozpuszczalne. Kolejność krystalizacji minerałów tworzących tzw cyklotem solny: 1. Węglany wapni i magnezu (kalcyt, dolomit) tworzące spągową część cyklowemu, 2siarczany wapnia (anhydryt, gips), 3. Chlorek sodu (halit) 4.sole potasowo- magnezowe(sylwin, karnalit) występują w części stropowej. STRUKTURA w zależnośći od wielkości kryształów: wielko krystaliczna grubo, średnio, drobno, skrytokrystaliczna. TEKSTURA: masywna, kierunkowa, bezładna 3.Główne genetyczne typy powstawania skał, zobrazować to na rysunku Warunki powstawania skał są różnorodne. Mogą się one tworzyć zarówno w głębokich jak i płytkich strefach Ziemi, na jej powierzchni w środowiskach wodnych i lądowych. Skały powstają w rozmaitych środowiskach, różniących się warunkami ciśnienia i temperatury. Mogą być produktem krystalizacji naturalnych stopów (magm, lawa), gorących roztworów wodnych (hydrotermalnych) lub mogą powstawać w temp takiej, jak panuje na powierzchni Ziemi. Również w warunkach powierzchniowych (egzogenicznych) powstają skały przez nagromadzenie produktów niszczenia (wietrzenia) skał wcześniej powstałych oraz szczątków szkieletów organizmów żywych (głównie w basenach wodnych). Duże znaczenie w powstawaniu skał mają procesy rekrystalizacji w stanie stałym (metamorfizm), obejmujące skały wcześniej ukształtowane, a przemieszczone w odmienne warunki ciśnienia i temp. Ogólny podział skał skorupy ziemskiej opiera się na kryteriach genetycznych.

1Budowa wewnętrzna i zewnętrzna minerałów o budowie bezpostaciowej , przykłady ze wzorami.

Do szergu Bowena nauczyć się schematu bo się nie zmieści ni ch…

W czasie krystalizacji magmy macierzystej można wyróżnić 3 zasadnicze stadia: w stadium wczesnym z magmy krystalizują takie minerały jak oliwin i pirokseny, bogate w anortyt plagioklazy. Prowadzi to do powstawania skał ultramaficznych w których mogą występowac złoża magnetytu i chromitu. Stadium główne tworzą się takie minerały jak pirokseny amfibole oraz plagioklazy z grupy labrador- andezyn prowadzi do powstawania skał z rodziny gabra i diorytów. Stadium resztkowe zamyka właściwe procesy magmowe magma jest wzbogacana w SiO₂, K, Na, składniki lotne (H₂O). Ze stopu o takim składzie powstają granity i niektóre sjenity (skały w których główną rolę skałotwórczą odgrywają takie składniki, jak skaleń potasowy, plagioklazy bogate w sód, kwarc, a z minerałów ciemnych głównie biotyt).

Kryształy – są to bryły odznaczające się prawidłową wielościenną postacią zewnętrzną (ograniczone ścianami płaskimi; mają wyłącznie kąty wypukłe), powstałe z ciała krystalicznego w procesie krystalizacji; postać zewnętrzna kryształów jest następstwem wewnętrznego uporządkowania atomów.

Elementy powierzchniowe kryształu: ściany, krawędzie, naroża

OZNACZENIE ŚCIAN KRYSZTAŁÓW- położenie przestrzenne , określone stosunkiem odcinków , jakie dana ściana odcina na poszczególnych osiach obranego układu współrzędnych. Najczęściej stosujemy trzyosiowy układ współrzędnych (x,y,z) dla : trójskośnego, jednoskośnego, rombowego, tetragonalnego, regularnego układu krystalograficznego.

Symetria geometryczna kryształów – jest prawidłowością rozmieszczenia elementów powierzchniowych na kryształach. Symetrię geometryczną opisujemy przy pomocy: osi symetrii, płaszczyzny symetrii i centrum symetrii.

Centrum symetrii (c) (środek symetrii) – jest to punkt wewnątrz kryształu, przez który poprowadzona dowolna prosta przecina z obu stron w tej samej odległości jednakowe elementy powierzchniowe na krysztale.

Płaszczyzna symetrii (P) – płaszczyzna, która dzieli kryształ na 2 części mające się do siebie jak przedmiot do swojego odbicia w zwierciadle płaskim.

Oś symetrii (L) – jest to taki kierunek w krysztale, wokół którego obrócony kryształ o 360° powtarza się w przestrzeni przynajmniej 2 razy. Wyróżniamy osie dwukrotne, trojkrtone, czterokrotne, sześciokrotne.