Marta Strychalska

Role jakie pełni pedagog w pracy pedagogicznej wobec uczniów.

Fakt ustanowienia pedagoga szkolnego należy uznać za wydarzenie o ogromnym znaczeniu dla modernizacji polskiej szkoły. Ma on możliwość- czego pozbawiony jest nauczyciel przedmioty czy wychowawca określonej klasy szkolnej- ogarnięcia całości problematyki wychowawczej środowiska, dostrzeżenia indywidualnych i grupowych problemów uczniów, które umykają często uwadze nauczycieli w toku procesu dydaktycznego lub przy koncentracji oddziaływań wychowawczych na grupie klasowej. Pedagog szkolny może też bardziej obiektywnie i wszechstronnie ocenić stawiane uczniom wymagania i sposób ich realizacji, gdyż sam nie uczy żadnego przedmiotu oraz nie pracuje z określoną klasą¹

Pedagoga szkolnego przedstawia się , jako osobę zatrudnioną w szkole w celu uzupełnienia, pogłębienia i rozszerzenia działalności dydaktyczno-wychowawczej, prowadzonej przez nauczycieli. Organizuje w szkole pomoc psychologiczną i pedagogiczną. Pedagog to człowiek specjalnie przygotowany na studiach wyższych do kierowania procesami wychowawczymi i opiekuńczymi w szkole i na pozaszkolnych terenach działalności pedagogicznej. Szczególny nacisk w pracy pedagoga szkolnego powinien być położony na pełnienie ról wychowawczych, opiekuńczych i diagnostyczno-doradczych²

Pedagog dysponuje wiedzą o dziecku i jego wychowaniu, a także o szkole i jej funkcjonowaniu oraz ma umiejętność diagnozowania środowiska życia dzieci i młodzieży. Powinien zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie przez szkołę postanowień Konwencji o Prawach Dziecka. Często określa się go jako rzecznika praw uczniów i doradcę nauczycieli. Pedagog szkolny powinien również posiąść umiejętność postrzegania źródeł ograniczeń dla efektywnego działania oraz czynników sprzyjających, wykorzystujących siły tkwiące w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, które będą usprawniać realizację pracy wychowawczej i opiekuńczej.

Wytyczne w sprawie zakresu obowiązków pedagoga szkolnego szczegółowo określały zadania. Podzielono je na:

-ogólno wychowawcze;

-w zakresie pracy korekcyjno- wychowawczej;

-w zakresie indywidualnej opieki pedagogiczno-psychologicznej;

-w zakresie pomocy materialnej zakresie profilaktyki wychowawczej³

Uważa się, że praca pedagoga szkolnego powinna koncentrować się na trzech głównych zagadnieniach:

1. służenie radą i pomocą młodzieży w trudnych sytuacjach życiowych (kryzys, załamania, konflikty z rodzicami, wybór zawodu itp.),

2. pomoc nauczycielowi w szczególnie trudnych przypadkach wychowawczych,

3. praca z rodzicami, zmierzająca do podnoszenia ich wiedzy pedagogicznej

Rola pedagoga szkolnego nie jest szczegółowo przedstawiona, czyli oczekiwania względem niego mogą być różne. Z drugiej strony istnieje możliwość twórczego dopasowania tej roli do warunków oraz aktualnych potrzeb uczniów. Typ szkoły, środowisko, w którym pracuje, problemy, z którymi najczęściej się spotyka, a także posiadane przez niego umiejętności wpływają na jego koncepcję pracy. W rezultacie można wyróżnić trzy koncepcje pracy pedagoga szkolnego.

Pierwsza z nich akcentuje pracę ukierunkowaną na przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym, prowadzeniu pracy dydaktyczno – wyrównawczej, zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i wszelkiej pomocy w zakresie skutecznego realizowania programu szkolnego. Pedagog stara się systematycznie współpracować z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną w zakresie diagnoz niepowodzeń szkolnych, może również pełnić rolę inicjatora zmian w zakresie terapii pedagogicznej.

Druga koncepcja zakłada skupienie się pedagoga na działalności interwencyjnej, środowiskowej i socjalnej, obejmującej wiele spraw doraźnych, związanych z sytuacją bytową, wychowawczą i społeczną uczniów. Pedagog wnikliwie bada warunki do nauki, jakie posiada dziecko. Organizuje spotkania z rodzicami, doradza im jak lepiej i skuteczniej wpływać na rozwój i wychowanie dziecka. Aktywnie współpracują z organizacjami i instytucjami, które służą pomocą dziecku i rodzinie

W koncepcji trzeciej pedagog szkolny przyjmuje rolę koordynatora i mediatora w sprawach związanych z nauką i wychowaniem, organizowaniem działalności profilaktycznej i terapeutycznej. Rozpoczyna swą działalność wstępną diagnozą, aby rozpoznać i ujawnić trudną sytuację dziecka. Ważne jest tu utworzenie systemu pomocy i wsparcia dla uczniów problemowych. Uruchamia nowe procedury naprawcze wraz z zespołem fachowców w szkole i poza nią. W praktyce koncepcje te występować mogą w rozmaitych wariantach.

Należy stwierdzić, że istotna jest działalność pedagoga szkolnego zmierzająca do udzielenia pomocy uczniom, tak, aby potrafili odnaleźć się w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, przyjmowali postawę aktywną wobec konfliktów i wszelkich trudności. Tak, więc koncepcję pracy pedagoga szkolnego powinny kształtować potrzeby wychowanków⁴

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku do zadań pedagoga należy w szczególności:

-rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych,

-określenie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do rozpoznawanych potrzeb

-organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów i nauczycieli,

-podejmowanie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli wynikających z programu profilaktyki, o którym mowa w odrębnych przepisach,

-wspieranie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki, o których mowa w odrębnych przepisach

-planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu, w przypadku gdy w szkole nie jest zatrudniony doradca zawodowy

Warunkami niezbędnymi do optymalizacji działań profilaktycznych i resocjalizacyjnych pedagoga szkolnego są: baza lokalowa i materialna szkoły, aktywność własna, współpraca z instytucjami i organizacjami społecznymi, gronem pedagogicznym i rodzicami, wykorzystanie różnorodnych form pracy z dziećmi i młodzieżą. Na skuteczność pracy pedagoga wpływa wielkość szkoły w placówkach liczących powyżej 1000 uczniów jego kontakt z wychowankami jest utrudniony⁵

Pedagog szkolny powinien być przede wszystkim wychowawcą i winna go cechować odpowiednia postawa wychowawcza. Jedynie odpowiednie cechy osobowości i talent pedagogiczny pozwolą na pozyskanie i otwarcie się wychowanka. Istotną sprawą są kompetencje pedagoga. J. Lankiewicz wyróżnia kompetencje interpretacyjne – „to wszystko to, co przyczynia się do rozumienia rzeczywistości szkolnej. Jest to zdolność do rozumienia zachowań ucznia, dokonywania interpretacji tych zachowań zgodnie z wiedzą o rozwoju ucznia, a także zdolność do rozumienia zachowań ucznia, dokonywania interpretacji tych zachowań zgodnie z wiedzą o rozwoju ucznia, a także zdolność do samo refleksji nad własną pracą” Kompetencje realizacyjne to wiedza natury technicznej, której niedostatek utrudnia posługiwanie się określonymi metodami i środkami działania, np. diagnozę dziecka, prowadzenie zajęć ogólnorozwojowych oraz specjalistycznych, mediację , itp.⁶

Niezbędna, zatem okazuje się znajomość prawidłowego rozwoju dzieci, problemów związanych z ich rozwojem i kształceniem osobowości oraz znajomość zasad i prawidłowości funkcjonowania grup społecznych, umiejętność poznania środowiska szkolnego.

Wymaga to innego spojrzenia na całokształt problemów, na ucznia, na nauczycieli, pozwala dostrzec autentyczne problemy. Pedagog szkolny powinien być dobrze przygotowywany do pełnienia wyznaczonych mu zadań i czynności, które wiążą się z jego zawodem. Winien być zorientowany w sprawach wiedzy o zawodzie, roli społecznej, statusie prawnym i warunkach pracy. Prowadzenie w pracy zależy w dużym stopniu od uczciwego stosunku do wykonywanej pracy. Duże znaczenie ma satysfakcja osobista, wiara w sens i wartość wykonywanej pracy, uznanie ze strony przełożonych współpracowników i osób, na które próbuje oddziaływać. Taka postawa wpływa na pozytywny stosunek do zawodu i identyfikację z nim⁷

Pedagog szkolny w osiedlu mieszkaniowym lub w szkole może być organizatorem i koordynatorem wychowania w miejscu zamieszkania. Bierze udział w tworzeniu środowiska wychowawczego wokół szkoły, uczestniczy lub inspiruje pracę w zakresie tworzenia lokalnego programu pracy opiekuńczo-wychowawczej, troszczy się oto, aby każdy uczeń znalazł możliwość racjonalnego wykorzystania czasu wolnego nie tylko na zajęciach pozalekcyjnych, ale także w różnych formach zajęć w środowisku. Szczególnie dba o to, aby jednostki niedostosowane społecznie znalazły opiekę w kuratorskim ośrodku pracy z dziećmi lub w innej formie.

Bibliografia:

1. L. Jundziłł, „Pedagog szkolny”, (w:) Encyklopedia Pedagogiczna, pod red. W. Pomykało, Warszawa 1993

2. E. Zierkiewicz, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1998

3. M. Kazimierczak, „Pedagog szkolny w systemie poradnictwa edukacyjnego i wychowawczego”, (w:) Psychologia praktyczna, pod red. K. Ostrowskiej, Warszawa 1999

4. J. Urbańska, „Funkcje pedagoga szkolnego w pracy z młodzieżą”, (w:) Pedagogika społeczna w Polsce między stagnacją a zaangażowaniem, Katowice 1999

---

1. E. Zierkiewicz, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1998, nr 3, s. 22↩

2. Tamże↩

3. M. Kazimierczak, „Pedagog szkolny w systemie poradnictwa edukacyjnego i wychowawczego”, (w:) Psychologia praktyczna, pod red. K. Ostrowskiej, Warszawa 1999, s. 271↩

4. J. Urbańska, „Funkcje pedagoga szkolnego w pracy z młodzieżą”, (w:) Pedagogika społeczna w Polsce między stagnacją a zaangażowaniem, Katowice 1999, s. 134-135↩

5. Tamże↩

6. Tamże↩

7. Jundziłł, „Pedagog szkolny”, (w:) Encyklopedia Pedagogiczna, pod red. W. Pomykało, Warszawa 1993, s. 534↩