Uszkodzenie ośrodków mowy w mózgu człowieka dojrzałego powoduje utratę mowy ‐ afazję. Natomiast uszkodzenie okolic ważnych dla przyszłego

rozwoju mowy u małego dziecka w mózgu jest przyczyną poważnych zaburzeń rozwoju mowy. Nie możemy tego stanu nazywać afazją, bowiem

oczywiste jest, że nie można utracić czegoś, czego się jeszcze nie posiada. W takim przypadku stan ten nazywano DYSFAZJĄ ‐ termin wskazuje na

niepełną utratę funkcji, za ś pojęcie afazji zostało zarezerwowane wyłącznie dla przypadków, w których uszkodzenie ośrodków mowy nastąpiło po

okresie jej rozwoju.

przyczyny - trudne do rozpoznania, przypuszczalne; do najczęściej wymienianych przyczyn zaburzeń rozwojowych mózgu i tym samym zaburzeń rozwoju mowy należą: niedorozwój lub zaburzenia mielinizacji w korowych polach mowy, brak rozwoju dróg nerwowych związanych z mową, patologia dotycząca pierwszego trymestru ciąży, silne wstrząsy psychiczne matek, a w późniejszym czasie niedotlenienie mózgu i urazy okołoporodowe oraz choroby i urazy głowy;

Dziecko, które przed okresem rozwoju mowy, doznało uszkodzenia o środków mózgowych, mających w przyszłości podjąć zadania związane z mówieniem ‐ może mieć objawy zaburzenia mowy zwanego dysfazją.

częściową utratę lub zaburzenie (upośledzenie) procesu nabywania zdolności mówienia i rozumienia {ekspresji i percepcji mowy):

dysfazja mieszana, percepcyjne‐ekspresyjna; ruchowo‐czuciowa (z przewagą komponenty motorycznej bądź sensorycznej;

częściową utratę mówienia lub upośledzenie rozwoju zdolności mówienia (zaburzenia ekspresji mowy) przy zachowanej lub prawidłowo

rozwijającej się zdolności rozumienia mowy: dysfazja ekspresyjna, ruchowa (motoryczna);

częściową utratę rozumienia przy zachowanej zdolności mówienia: dysfazja percepcyjna, sensoryczna, czuciowa lub akustyczna.

Dzieci z dysfazją (tzw. postać „ czysta”) , wykazują opóźniony rozwój mowy, któremu towarzysz ą inne objawy, które s ą czasem dyskretne,

albo wyraźne. Dziecko takie ma trudności w skupianiu uwagi. Nie potrafi się niczym dłużej zająć, chwyta zabawkę, by po chwili ją porzucić. Ze

zrozumiałych względów stan ten nie ułatwia rozwoju mowy. Dzieci mają trudności w:

l orientacji przestrzennej,

l odróżnianiu stron lewej od prawej,

l aktualizacji słów,

l spostrzeganiu wzrokowym i słuchowym oraz przeniesieniu spostrzeżenia wzrokowego na słuchowe czy inne,

l kontroli własnych zachowań.

Mowa dzieci dysfatycznych rozwija się z opóźnieniem. Jest ono większe, niż w opóźnieniu rozwoju mowy czynnej. Słowami zaczynają mówić ok. 3‐4

roku życia, zdaniami nie wcześniej ni ż w 5‐6 roku życia. Gdy mowa si ę już rozwinie, to jest dość charakterystycznie zmieniona. Występują liczne

błędy artykulacyjne, lecz mają one charakter niestały. W pewnych połączeniach głoskowych są, w innych może ich nie być. Najtrudniejsze słowa są

zwykle nieprawidłowo wymawiane. Artykulacja powtarzana, która w innych przypadkach jest zwykle mniej obarczona błędami ni ż spontaniczna,

w przypadkach dysfazji jest gorsza. Naśladowanie wymówionego prawidłowo przez badającego słowa odbywa się w dość szczególny sposób. Dziecko nie

czeka na koniec wypowiedzianego słowa, tylko na oślep powtarza to, co usłyszało, zwykle tylko początek albo koniec słowa. Ponadto występuje bardzo

charakterystyczny objaw, a mianowicie echolalia. Zadane dziecku pytanie zostaje powtórzone, ale odpowiedzi raczej nie uzyskamy.

Sposób wypowiadania się dzieci z dysfazją jest chaotyczny. Mimo dobrze opanowanego słownika, dziecko jakby szuka odpowiedniego słowa i nie

zawsze znajduje właściwe. Odnosi się czasem wrażenie, że odpowiada byle co, byle by coś odpowiedzieć, nie zawsze dorzecznie, logicznie, adekwatnie

do prowadzonej rozmowy. Uparcie wtrąca przed znanym sobie słowem jakąś głoskę lub sylabę. A próby poprawiania są po prostu bezskuteczne. Czasem odnosimy wrażenie, jakby dziecko niezbyt dobrze słyszało pytanie lub jakby miało trudności z jego zrozumieniem.

W opowiadaniu popełnia błędy o charakterze zamiany słów lub ich części. Mówi ręka prawa, zamiast lewa, mimo że zna właściwe określenie stron.

Nie zdaje sobie sprawy, że użyło innego słowa, ni ż należało. Zmienia to czasem w sposób istotny sens wypowiedzi, o czym mówiący nie wie

i natychmiast irytuje go źle zrozumiany przekaz. Są to tak zwane objawy parafatyczne. Dorośli dysfatycy nie zawsze pozbywają się takich błędów

z dzieciństwa. Stąd nigdy nie są pewni swych wypowiedzi i stale oczekuj ą, że powiedzą coś zupełnie nie tak, jakby chcieli.

Szybkość mowy dzieci dysfatycznych jest zwykle zwolniona, a mowa ma charakter „wytrenowany”, jakby była mówiona z trudem. W innych

przypadkach jest wybitnie przyspieszona i wówczas spotykamy się z omijaniem środka wyrazu, przy dobrze wymówionej sylabie początkowej

i końcowej.

Mówienie u tych dzieci jest bardzo opóźnione, mimo zupełnie prawidłowego rozumienia mowy. Mowa, gdy się już rozwinie, jest bardzo niewyraźna,

a głos ma silne zabarwienie nosowe. Tempo mowy jest wybitnie zwolnione i sposób wypowiadania się „ wytrenowany”, nieraz skandowany. Próby

ćwiczeń mowy napotykają duże trudności, mimo najczęściej dobrej współpracy ze strony dziecka i rodziców. Praca nad mową rozciąga się na wiele lat

i nie należy oczekiwać rewelacyjnych rezultatów.