KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA

Trudno wyobrazić sobie życie w społeczeństwie, rodzinie lub pracy bez komunikowania się z innymi. Komunikacja daje nam szansę na wymianę myśli, poglądów, współdziałanie a także podążanie w tym samym kierunku. Dzięki niej dowiadujemy się, co czują i myślą inni, możemy również wyrazić siebie. Komunikowanie się to umiejętność niezwykle ważna dla sprawnego funkcjonowania we współczesnym świecie. Zdolność prowadzenia rozmowy jest jedną z najmocniejszych cech człowieka.

Komunikowanie to porozumienie się międzyludzkie, jest procesem złożonym - przekazywaniem wiadomości pomiędzy nadawcą, a odbiorcą. Pełny proces komunikowania się powinien przebiegać w dwóch kierunkach. Z jednej strony nadawca przekazuje swój komunikat, z drugiej strony odbiorca reaguje w taki sposób, że zwrotnie przesyła wiadomość nadawcy. Komunikat nadany przez nadawcę za pośrednictwem symboli, którymi są słowa, sygnały pozawerbalne (np. wyraz twarzy, pozawerbalne dźwięki mowy, ruchy ciała, gesty) może mieć na celu wywołanie jakiejś zmiany u odbiorcy (wiedzy, postaw, zachowań) w kierunku pożądanych wartości.

W komunikacji interpersonalnej wyróżnia się dwa zasadnicze style: werbalny i niewerbalny. Komunikacja werbalna, inaczej nazywana słowna, to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Duży wpływ na odbiór takiej informacji ma treść wypowiedzi, płynność mowy oraz akcent. Komunikacja niewerbalna, inaczej nazywana bezsłowna, to przekazywanie informacji za pomocą m.in. gestów, mimiki. Nasze ciało nieustannie wysyła sygnały, które wyrażają samopoczucie, nastawienie, postawę itd. Komunikacja niewerbalna jest wielokanałowym procesem przebiegającym spontanicznie. Obejmuje subtelne nielingwistyczne zachowania, dokonujące się często nieświadomie.

Wyróżnić można też komunikację wprost i otwartą. Komunikacja wprost jest bezpośrednim wyrażaniem uczuć i przeżyć. Natomiast w komunikacji otwartej przekazywane są tylko własne relacje, bezpośrednio po wystąpieniu określonych zachowań.

Wiele nieporozumień w relacjach międzyludzkich jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwe odczytanie intencji z jednej strony, ukryte oczekiwania z drugiej to trudności, których doświadczył niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. W momencie gdy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu wtedy możemy mówić o efektywnej komunikacji.

Aby można było mówić o istnieniu komunikacji musza się pojawić trzy podstawowe ogniwa: nadawca - osoba, która przesyła określona informację, odbiorca - osoba, do której kierujemy dana informację oraz określony kod - sposób w jaki przekazujemy daną informację.

KOMUNIKACJA W MIEJSCU PRACY

Jednym z miejsc w których komunikacja interpersonalna jest niezwykle ważna jest środowisko pracy. Umiejętność skutecznego komunikowania się ma bardzo duże znaczenie w prawidłowych relacjach między przełożonym a podwładnym, czy też pracownikami zajmującymi równoległe stanowiska. Każdy z nich przemiennie staje się raz nadawcą a raz odbiorcą.

Relacje pomiędzy pracownikiem a przełożonym mogą być trudne i krępujące. Pracownik może nie od razu wiedzieć jak się zachować by nie narazić się przełożonemu. W końcu to główne od niego zależy jego pozycja w pracy a co za tym idzie kariera zawodowa. Mówi się o tym, że w relacjach z przełożonym bardzo dużą rolę odgrywa pierwsze wrażenie. Można się z tym zgodzić jednak nie jest to jedyny sposób na poprawne kontakty z szefem. O swoją pozycję trzeba zadbać już na samym początku startu zawodowego. W momencie rozpoczynania pracy istotne jest jasne sprecyzowanie celu, wzajemnych oczekiwań, określenie ról. W nowej pracy tworzą się pewne relacje, style, opinie. To, jak będziemy postrzegani przez innych, w dużej mierze zależy od nas samych.

Równie ważny jest układ pracodawca – podwładny. W takiej relacji szczególnie istotne jest udzielanie odpowiedzi zwrotnej. Nie można opierać się na domysłach, niepotwierdzonych przypuszczeniach. Wszystko musi być potwierdzone dla uniknięcia konfliktów. Nie trudno bowiem snuć domysły. Jeżeli jednak dojdzie do takiej sytuacji konieczna jest natychmiastowa jej korekta. Feedback - czyli udzielanie informacji zwrotnej pracownikowi na temat efektów jego pracy, musi być konstruktywne. Powinno dotyczyć nie tylko tych kwestii, które zostały nieprawidłowo wykonane, ale przede wszystkim powinien dotyczyć poprawności wykonania zadań.

Pracodawca nie może poprzestać na krytyce czy też wytykaniu błędów. Powinien także pokazywać pozytywne strony pracownika. Jeśli nie będzie o tym pamiętał może doprowadzić do obniżenia jego wydajności, co może pociągnąć za sobą konsekwencje dla samej firmy. W samym pracowniku może zrodzić się bunt i brak motywacji do działania. A także przypuszczenia, że przełożony nie jest obiektywny. W końcu celem oceny jest poprawa i skierowanie pracownika na właściwy tor działania w wykonywaniu powierzonych mu zadań i zapewnienie właściwej drogi jego rozwoju.

Zdarza się tak, że szef wybiera jedną osobę z zespołu, której zleca wszystkie trudne zadania. Początkowo wyróżniony pracownik czuje się doceniany i chętnie podejmuje kolejne wyzwania. Jednak po pewnym czasie jego zapał maleje. Zaczyna sobie nie radzić z natłokiem powierzonych mu spraw. Wskutek czego mogą pojawić się pierwsze zaniedbania na jego stanowisku. Wielu pracowników z obawy przez reakcją przełożonego, na to że sobie nie radzą postanawia trwać w takim stanie, nie zgłaszając problemu. Taka postawa nie jest właściwa. Przeciążony pracownik powinien poinformować przełożonego o stanie rzeczy. Nie dlatego, że jest nieudolny, ale przede wszystkim dlatego, że ilość zlecanych zadań jest za dużo dla jednej osoby.

W tym przypadku bardzo ważną rolę odgrywa komunikacja niewerbalna. Poprzez mimikę, kanał wokalny, czy chociażby postawę ciała pracownik może wyrazić swoje niezadowolenie. Jednak z drugiej strony brak znajomości podstaw komunikacji niewerbalnej przez pracodawcę spowoduje, że komunikat zostanie odebrany sprzecznie. Natomiast gdy pracodawca zna te podstawy szybko powinien się zorientować co tak naprawdę dolega jego pracownikowi. Przecież zmęczenia, przepracowania i niezadowolenia nie da się ukrywać przez dłuższy czas. Niemniej jednak ważne jest by przełożony wykazał chęć współpracy z kadrą i chociaż w stopniu minimalnym przyglądał się swojej załodze, aby na czas zareagować.

Równie ważne ale też nieco inne są relacje miedzy pracownikami tego samego szczebla. W tej sytuacji w dużej mierze sposób porozumienia się zależy od relacji jakie łączą uczestników komunikatu. Od tego czy darzą się wzajemną sympatią, czy też nie.

W pierwszym przypadku można mówić o komunikacji interpersonalnej swobodnej, to znaczy, że komunikujących się ze sobą nie krępują i nie ograniczają żadne zewnętrzne, czy emocjonalne czynniki. Zatem osoby skupiają się nie na sposobie przekazania informacji, a na treści. Ich komunikaty niewerbalne w dużej części są nieświadome, spontaniczne. Komunikacja między współpracownikami lubiącymi się wzajemnie jest komunikacją otwartą. Często osoby takie utrzymują wzajemne stosunki przyjacielskie w życiu prywatnym. Nie mają one problemu z wyrażaniem swoich sądów, opinii, czy pragnień związanych z wykonywanymi zadaniami.

Gorsze są relacje między pracownikami, którzy nie darzą się żadnymi pozytywnymi uczuciami. Ich komunikacja ogranicza się do poleceń służbowych. Z reguły wydawane są one przez osobę czującą się pewniej w środowisku pracy. Często więc dochodzi do konfliktów na tle nieporozumienia między pracownikami.. Komunikacja werbalna nie daje odpowiednich skutków, także ich ciało wyraża niechęć, czy niezadowolenie i w takim przypadku nieodzowna jest rola osoby trzeciej - szefa, menadżera, bądź specjalisty do spraw komunikacji. To oni muszą wytyczyć pracownikom zakres obowiązków i dystans między sobą. Brak umiejętności takiego zdefiniowania konfliktu między ludźmi, który daje szanse na korzystne jego rozwiązanie prowokuje zachowania mające charakter agresywny. Pojawia się nieznośny klimat złożony z niepewności i wrogości.

KOMUNIKACJA W ZAWODZIE FIZJOTERAPEUTY

Komunikacja interpersonalna w miejscu pracy nie ograniczy się tylko do stosunków pomiędzy współpracownikami. Istnieje jeszcze jeden rodzaj relacji mianowicie pracownik – klient. To jak nazwiemy dany układ zależy od miejsca w jakim pracujemy. Relacja która mnie łączy z osobami korzystającymi z mojej pomocy to fizjoterapeuta – pacjent.

Komunikacja między fizjoterapeutą a pacjentem nie różni się znacznie od relacji między lekarzem a pacjentem. Interakcje w kontakcie lekarz-pacjent rozważa się pod różnymi aspektami jako: aktywność - bierność, kierownictwo-współpraca, obustronne uczestnictwo i poziom zaufania interpersonalnego. Z punktu widzenia psychologicznego, w analizie kontaktu lekarz-pacjent ważne są cechy indywidualne lekarza i pacjenta, ich wzajemne oczekiwania, sposób spostrzegania sytuacji (pierwszej wizyty, diagnozy, leczenia, zabiegu).

Po stronie lekarza ważną rolę odgrywają kompetencje profesjonalne oraz interpersonalne, w tym komunikacyjne i poziom empatii a także system wartości i etyka zawodowa. Lekarz może być w kontakcie całkowicie skoncentrowany na chorobie lub skoncentrowany na pacjencie, albo też skoncentrowany na tym, jak przebiega relacja między nim a pacjentem, musi posiadać umiejętność przełamywania barier w komunikacji. Wskazane byłoby, aby spostrzegał wszystkie czynniki i mógł zmieniać swoje ukierunkowanie na nie. W zależności od typu choroby, stanu pacjenta, jego potrzeb i osobowości lekarz wysoko wyspecjalizowany dostraja się do warunków i oczekiwań, ale też realizuje własne, profesjonalne cele. Ważne dla kontaktu lekarza z pacjentem są wzajemne ustosunkowania emocjonalne, które mogą korzystnie lub niekorzystnie wpływać na efekt leczenia.

Problem może stanowić komunikowanie się lekarza z pacjentem i wymiana informacji oraz podawanie informacji przez lekarza. Wskazane jest, aby lekarz w sposobie informowania dopasowywał się do pacjenta, co oznacza, że powinien znać oczekiwania konkretnego pacjenta. Informacje powinny być też dostosowane do poziomu intelektualnego pacjenta i jego możliwości trafnego spostrzegania i zrozumienia. Ważna jest umiejętność proaktywnego słuchania i odpowiedniego zadawania pytań. Trudności w kontakcie mogą być spowodowane wieloma czynnikami, mają one miejsce wówczas, gdy pacjent nie ma zaufania do lekarza.

Fizjoterapeuta tak jak lekarz powinien posiadać umiejętność odpowiedniej komunikacji z pacjentem, aby zrozumieć jego potrzeby, zachowanie i charakter a co najważniejsze zdobyć zaufanie, które pozwoli mu na skuteczne niesienie pomocy, wsparcie emocjonalne, pomoc w adaptacji do zaistniałej sytuacji choroby i pomoc w powrocie do naturalnego trybu życia.

Nauka komunikacji z pacjentem i umiejętność słuchania pozwolą na łatwiejszą współpracę z trudnymi pacjentami i zrozumienie ich zachowania. Nie bez znaczenia jest również autoprezentacja budująca pozytywne wrażenie i chęć współpracy podczas dalszego toku leczenia.