Rzeczpospolita Szlachecka-cechu ustroju mieszanego.

Cechy charakterystyczne dla mieszanej formy ustroju Rzeczypospolitej Szlacheckiej :

1.Monarchia stanowa: forma ustroju politycznego, związana z wyodrębnieniem się zróżnicowanych grup społecznych (stanów) . Władza monarchy, dotąd patrymonialnego, została ograniczona na rzecz stanów, szczególnie rycerstwa i duchowieństwa, niekiedy mieszczaństwa. Udział stanów w rządach był realizowany przez reprezentację w zgromadzeniach stanowych (późniejsze parlamenty) i różne formy samorządu.

Monarchia stanowa w Polsce: W Polsce monarchia stanowa powstała w typowy dla krajów europejskich sposób tzn. na drodze współdziałania władców z przedstawicielami stanów w trakcie jednoczenia państwa polskiego. A więc powstanie monarchii stanowej w Polsce wiąże się ze zjednoczeniem państwa i przezwyciężeniu rozbicia dzielnicowego. Monarchia stanowa w Polsce trwała od 1320 roku (koronacja Władysława Łokietka 20 stycznia) do roku 1795 (utracenie niepodległości przez Rzeczpospolitą.

Klasyczna monarchia stanowa:

1. (1320-1370) Pierwsze 50 lat monarchii stanowej to wyraźna przewaga władzy królewskiej nad przedstawicielstwem stanowym, bo na tronie zasiadali monarchowie, którzy ten tron dziedziczyli i byli to Piastowie (Władysław Łokietek i jego syn Kazimierz Wielki).

2. (1370-1454) Po roku 1370 nastąpiło osłabienie władzy królewskiej gdyż na tronie pojawili się przedstawiciele nowych dynastii. Najpierw była to dynastia Andegawenów (Ludwik Węgierski i jego córka Jadwiga), potem byli przedstawiciele Jagiellonów (Władysław Jagieło i jego dwaj synowie: Władysław Warneńczyk i Kazimierz IV Jagiellończyk). Królowie z nowych dynastii zabiegali o umocnienie swojej pozycji i dlatego szli na ustępstwa. Nadawali przywileje, przy czym nadawali ja nierównomiernie tzn. nadawali je najsilniejszemu stanowi – szlachcie. A więc już w okresie monarchii stanowej obserwujemy wzrost znaczenia szlachty i stopniowe osłabienie duchowieństwa i mieszczaństwa poprzez przywileje.

1454: PRZYWILEJ CEREKWICKO-NIESZAWSKI: Jest to przywilej szlachecki nadany przez Kazimierza Jagiellończyka na początku wojny trzynastoletniej w 1454 roku, celu uzyskania od szlachty wsparcia w wojnie. Zgodnie z tym przywilejem król mógł zwołać pospolite ruszenie, nakładać nowe podatki, stanowić nowe prawo i decydować o wojnie i pokoju tylko za zgodą sejmików szlacheckich. Od tego momentu najważniejsze decyzje zależały od organów czysto szlacheckich i dlatego przywilej cerekwicko-nieszawski uważa się za koniec monarchii stanowej i początek Rzeczypospolitej Szlacheckiej w Polsce, bo już nie ze wszystkimi stanami król musiał się liczyć. Król musiał się liczyć od tej pory tylko ze szlachtą

Rzeczpospolita Szlachecka Mieszana:

1. (1454-1795) Okres, kiedy szlachta osiągnęła, poprzez nadania przywilejów i praw dla tego stanu ogromne wpływy i władzę w państwie. Król wraz z mijającym czasem, tracił swoją władzę. Dochodziło do decentralizacji władzy królewskiej i państwowej. Ostatni z Jagiellonów jeszcze posiadali stopniowo dużo władzę (Zygmunt Stary i Zygmunt August),jednak następni królowie elekcyjni posiadali władzę naprawdę bardzo ograniczoną.

2. Fazy rozwoju Rzeczpospolitej Szlacheckiej Mieszanej:

a) demokracja szlachecka: wspólne rządzenie całego narodu szlacheckiego, za początek tego okresu uważa się rok 1454-nadanie przez Kazimierza Jegielończyka przywileju cerekwicko-nieszawskiego.

Cechy demokracji szlacheckiej:

• wolna elekcja

• sejmy i sejmiki szlacheckie

• senat

• przywileje szlacheckie

Podział władzy w okresie trwania demokracji szlacheckiej:

• władza wykonawcza: monarcha

• władza ustawodawcza: sejmy i sejmiki szlacheckie oraz senat

• władza sądownicza: sądy

b) oligarchia magnacka :dominacja pewnej części stanu, władza najbogatszych rodów magnackich bądź magnatów, którzy opierali swą potęgę na olbrzymich dobrach ziemskich, rządy w państwie natomiast realizowali pośrednio przez posłów na sejm walny i bezpośrednio jako senatorzy. Utrzymywali liczne prywatne wojska, służące do obrony ich osobistych interesów i często będące narzędziem nacisku na króla.

Zasady wyboru króla: na okres bezkrólewia powołano Interrex (prymas – reprezentuje, zapewnia przetrwanie) + sejmiki kapturowe (porządek), wybierała cała szlachta, zwoływany sejm konwokacyjny – określa czas i miejsce elekcji; Sejm elekcyjny – formułowano pacta conventa (osobiste zobowiązania przyszłego władcy); Sejm koronacyjny -wymagany akt koronacji – pomazanie władcy, przysięga królewska i potwierdzenie aktów.