1. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Art. 148-162

Art. 148. [Zabójstwo] 

§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 2. Kto zabija człowieka:

1) ze szczególnym okrucieństwem,

2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,

4) z użyciem materiałów wybuchowych,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

§ 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

kwalifikowane postacie zabójstwa.

- zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem;

- zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem;

- zabójstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie;

- zabójstwo z użyciem materiałów wybuchowych;

- zabicie jednym czynem więcej niż jednej osoby lub przez sprawcę, który był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo;

- zabójstwo funkcjonariusza publicznego popełnione podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych bezpośrednio z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od typu czynu. W typie podstawowym (§ 1) sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Aktualnie czyn sprawcy typów kwalifikowanych zabójstwa zagrożony jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karą 25 lat pozbawienia wolności albo karą dożywotniego pozbawienia wolności.

7. Tryb ścigania. Zabójstwo w każdej formie jest ścigane z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 148 § 1 z wieloma przepisami, np. art. 124, 163 § 1, art. 167 § 1, art. 223.

Art. 149. [Zabójstwo noworodka] Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne za to przestępstwo to jeden rodzaj kary, a mianowicie kara pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5.

7. Tryb ścigania. Omawiane przestępstwo podlega ściganiu w trybie publicznoskargowym.

Art. 150. [Zabójstwo eutanatyczne] 

§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

6. Zagrożenie karne. Omawiane przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Należy zaznaczyć, że § 2 przewiduje możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary albo odstąpienia od jej wymierzenia. Niewątpliwie wprowadzenie podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia w przypadku tego przestępstwa będzie stwarzać dla sądu poważne problemy w znalezieniu i uzasadnieniu sytuacji określanej w przepisie jako „wyjątkowy wypadek”, zwłaszcza że zabójstwo eutanatyczne samo w sobie nosi cechy wyjątkowości.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo z art. 150 należy do przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.

Art. 151. [Namowa i pomoc do samobójstwa] Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. Przestępstwo powyższe jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo z art. 151 jest ścigane w trybie publicznoskargowym. Należy dodać, że znamię „targnięcia się na własne życie” stanowi następstwo przestępstwa z art. 207 § 3 decydujące o wystąpieniu typu kwalifikowanego przez następstwo, ale które przez sprawcę ma być objęte nieumyślnością. Zdaniem A. Marka w przypadku, gdy sprawca przestępstwa z art. 207 § 1 chciał doprowadzić osobę, nad którą się znęcał, do samobójstwa i w tym celu namawiał ją do tego, możliwy będzie zbieg przepisów ustawy uzasadniający kumulatywną kwalifikację czynu z art. 207 § 3 i art. 151, i wymiar kary na podstawie art. 207 § 3.

Art. 152. [Aborcja za zgodą kobiety] 

§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od typu czynu. Typ podstawowy przestępstwa zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3; takiej samej karze podlegać będzie podżegacz lub pomocnik. Natomiast w przypadku typu kwalifikowanego czyn sprawcy zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg przepisu art. 152 z art. 156 § 1 lub 2 oraz z art. 157 w zależności od rodzaju uszczerbku.

Art. 153. [Wymuszona aborcja] 

§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

6. Zagrożenie karne uzależnione od typu przestępstwa. W § 1 karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, w § 2, typ kwalifikowany, karę pozbawienia wolności od roku do lat 10.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. W przypadku omawianego przestępstwa nie należy wykluczyć możliwości wystąpienia zbiegu przepisów art. 153 § 1 i art. 156 § 1, gdy sprawca, np. stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej, wywoła którąś z postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Jeśli chodzi o zbieg art. 153 i art. 191, trzeba powiedzieć, że mamy do czynienia ze zbiegiem pozornym na zasadzie lex specialis derogat legi generali. Nie dojdzie także do kumulatywnej kwalifikacji czynu na podstawie art. 153 oraz art. 192 z uwagi na zastosowanie zasady specjalności (lex specialis derogat legi generali). Dokonanie aborcji bez wymaganej zgody kobiety będzie skutkować konsekwencjami z art. 153. Przepis ten jako przepis szczególny wyłącza zastosowanie przepisu art. 192.

Art. 154. [Śmierć kobiety jako następstwo aborcji] 

§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

3. Zagrożenie karne w przypadku przestępstw związanych z przerwaniem ciąży ma najsurowszy charakter. wysokość zagrożenia karą jest uzależniona od czynu, którego dopuszcza się sprawca (z art. 152 czy z art. 153), którego następstwem jest śmierć kobiety ciężarnej. gdy śmierć kobiety ciężarnej jest następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2, sprawca może podlegać karze pozbawienia wolności od roku do lat 10, gdy jest ona zaś następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub art. 153 - karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12.

4. Tryb ścigania przestępstwa z art. 154 ma charakter publicznoskargowy.

Art. 155. [Nieumyślne spowodowanie śmierci] Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

7. Tryb ścigania. Ściganie odbywa się z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. „Ustalenie zamiaru spowodowania śmierci przez sprawcę jakiegokolwiek innego uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego niż ten określony w art. 156 § 1 k.k. (tj. uszczerbek ciężki) i jednoczesne nieumyślne spowodowanie śmierci pokrzywdzonego na gruncie Kodeksu karnego z 1997 r. podlega ocenie z punktu widzenia kumulatywnego zbiegu przepisów, w tym także zbiegu pomijalnego”. Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł podobnie i stwierdził, że „jeżeli z okoliczności sprawy wynika, iż umyślnością po stronie oskarżonego objęte jest co najwyżej spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu (jeden cios), a działanie wskutek niezachowania wymaganej w danych warunkach ostrożności doprowadziło do śmierci pokrzywdzonego, to taki zbieg przepisów art. 157 § 2 i art. 155 k.k. należy ocenić jako zbieg pomijalny”.

Art. 156. [Ciężki uszczerbek na zdrowiu] 

§ 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

6. Zagrożenie karne. § 1 kara pozbawienia wolności od roku do lat 10; w przypadku gdy sprawca działał nieumyślnie - podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Gdy będzie odpowiadał za typ kwalifikowany przez następstwo, grozi mu kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Ponadto wobec sprawcy tego czynu sąd orzeka (na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej) środek karny w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody (art. 46 § 1); może również orzec nawiązkę na wskazany cel społeczny związany z ochroną zdrowia na podstawie art. 47 § 1.

7. Tryb ścigania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ma charakter publicznoskargowy.

8. Zbieg przepisów. Przestępstwo z art. 156 może pozostawać w zbiegu z art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 1, 2 lub 4

Art. 157. [Średni i lekki uszczerbek na zdrowiu] 

§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą.

§ 5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.

5. Zagrożenie karne w zależności od rodzaju uszkodzenia ciała, średnie zagrożone jest tylko karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, za lekkie karę grzywny, ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do lat 2; nieumyślne spowodowanie uszkodzenia ciała zagrożone jest również sankcją alternatywną, tj. karą grzywny, ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku. Należy także zwrócić uwagę na możliwość orzekania w przypadku tych przestępstw środków karnych, tj. obowiązku naprawienia szkody oraz nawiązki.

6. Tryb ścigania różny charakter i jest uzależniony od postaci uszczerbku na zdrowiu oraz od relacji pomiędzy sprawcą a pokrzywdzonym. Średni uszczerbek na zdrowiu (§ 1) co do zasady podlega ściganiu z urzędu, natomiast lekkie uszkodzenie ciała zarówno umyślne, jak i nieumyślne (§ 2 i 3) co do zasady podlega ściganiu z oskarżenia prywatnego. Wyjątek od tej zasady wprowadza § 4 in fine. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą ściganie odbywa się z oskarżenia publicznego. Natomiast gdy pokrzywdzonym przestępstwem stypizowanym w § 3 jest osoba najbliższa niemieszkająca ze sprawcą, ściganie następuje na jej wniosek.

7. Zbieg przepisów. W piśmiennictwie dopuszcza się kumulatywną kwalifikację na podstawie art. 161 § 1 w zw. z art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 w przypadku, gdy w wyniku zarażenia osoby wirusem HIV doszło u niej do wywołania specyficznego rozstroju zdrowia trwającego dłużej niż 7 dni, przy założeniu, że zostanie złożony wniosek pokrzywdzonego o ściganie. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, iż umyślnością po stronie oskarżonego objęte jest co najwyżej spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu (jeden cios), a działanie wskutek niezachowania wymaganej w danych warunkach ostrożności doprowadziło do śmierci pokrzywdzonego, to taki zbieg przepisów art. 157 § 2 i art. 155 k.k. należy ocenić jako zbieg pomijalny.

Art. 157a. [Uszczerbek na zdrowiu dziecka poczętego] 

§ 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

6. Zagrożenie karne. Za popełnienie czynu z art. 157a § 1 grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo z art. 157a ścigane jest z oskarżenia publicznego.

Art. 158. [Bójka i pobicie] 

§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

7. Zagrożenie karne. § 1 kara pozbawienia wolności do lat 3. W przypadku typów kwalifikowanych przez następstwo rozpiętość kar została uzależniona od postaci następstwa. ciężki uszczerbek na zdrowiu, karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (§ 2), śmierci człowieka karą pozbawienia wolności od roku do lat 10.

8. Zbieg przepisów. W kwestii dopuszczalności zbiegu przepisów art. 158 z art. 159 brak było jednolitego stanowiska Sądu Najwyższego. Możliwość taką Sąd Najwyższy dopuścił w przypadku art. 158 § 3 i art. 159, wyrażając pogląd, że: „kumulatywny zbieg przepisów jest możliwy i zachodzi w każdym wypadku, w którym sprawca biorąc z winy umyślnej udział w bójce lub pobiciu używa broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego narzędzia, a następstwem tych zdarzeń (bójki lub pobicia) jest objęty winą umyślną skutek w postaci śmierci człowieka”. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w Lublinie możliwy jest również kumulatywny zbieg przepisów art. 280 § 2 z art. 158 § 1. Pogląd Sąd ten zawarł w następującej tezie: „kumulatywny zbieg przepisów art. 280 § 2 k.k. z art. 158 § 1 k.k. jest możliwy i zachodzi w każdym wypadku, w którym sprawcy, dopuszczając się zbrodni rozboju, posługują się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem albo działają w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, a następstwem tych zdarzeń jest spowodowanie obrażeń narażających pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k. i to niezależnie od tego, czy narażenie spowodowane zostało przedmiotami lub środkami, o których mowa w art. 280 § 2 k.k., czy też było wynikiem stosowania przemocy w rozumieniu art. 280 § 1 k.k.”. Użycie przez co najmniej dwóch sprawców rozboju przemocy w postaci pobicia, w którym naraża się pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., daje podstawę do zakwalifikowania takiego czynu jako jednego przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Art. 159. [Użycie w bójce i pobiciu niebezpiecznego narzędzia] Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne. Czyn ten zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo to ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów - zob. art. 158.

Art. 160. [Narażenie człowieka na niebezpieczeństwo] 

§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne § 1 grozi kara pozbawienia wolności do lat 3, natomiast za popełnienie czynu zawartego w § 2 - kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku nieumyślnej postaci tych przestępstw została przewidziana sankcja alternatywna, tj. kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. To zróżnicowanie wysokości kar jest wynikiem odrębnego stopnia społecznej szkod­li­woś­ci, jakie niosą ze sobą poszczególne czyny. Ponadto w art. 160 § 4 ustawodawca określił przesłankę obligatoryjnego niepodlegania karze, którą stanowi dobrowolne uchylenie grożącego niebezpieczeństwa. Warunek dobrowolności zachowania sprawcy uchylającego niebezpieczeństwo oznacza, że działania zmierzające w tym kierunku mają wynikać z jego własnej decyzji woli, nawet podjętej w wyniku namowy osób trzecich.

7. Tryb ścigania. Umyślne formy tego przestępstwa podlegają ściganiu z urzędu, natomiast w przypadku nieumyślnego popełnienia tych czynów ustawodawca przyjął zasadę ścigania na wniosek pokrzywdzonego.

8. Zbieg przepisów. Nie jest możliwa kumulatywna kwalifikacja (art. 11 § 2) czynu z art. 160 § 3 i art. 155. Natomiast dopuszczalna jest kwalifikacja kumulatywna art. 160 § 2 i art. 155.

Art. 161. [Narażenie człowieka na zarażenie] 

§ 1. Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od choroby. § 1 możliwość orzeczenia kary pozbawienia wolności do lat 3, § 2 sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

7. Tryb ścigania w odniesieniu do obu czynów został oparty na trybie wnioskowym. Tak więc do podjęcia ścigania sprawcy przestępstwa niezbędne będzie złożenie wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego, tj. osobę narażoną na zarażenie.

Art. 162. [Nieudzielenie pomocy] 

§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

6. Zagrożenie karne przewidziane za przestępstwo nieudzielenia pomocy stanowi kara pozbawienia wolności do lat 3.

7. Tryb ścigania. Czyn zabroniony z art. 162 § 1 ścigany jest z oskarżenia publicznego.

1. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Art. 173 - 180

Art. 173. [Katastrofa w komunikacji] 

§ 1. Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 4. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne. Za sprowadzenie katastrofy typu podstawowego

• Umyślne - kara pozbawienia wolności od roku do lat 10 (§ 1).

• nieumyślnie, karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Możliwe orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3).

Typy kwalifikowane

• § 3 jest to kara pozbawienia wolności od 2 lat do 12,

• § 4 - kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

W myśl art. 178 wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo z art. 173, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za ten czyn w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Spośród środków karnych, jakie sąd może orzec w razie popełnienia przez sprawcę przestępstwa z art. 173, należy na pierwszym miejscu wymienić zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42). Jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd obligatoryjnie orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju (art. 42 § 2). W przypadku skazania za przestępstwo z art. 173 możliwe jest także orzeczenie nawiązki (art. 46 § 2 i art. 47 § 1). Zgodnie z art. 46 § 1 sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub w części albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

7. Tryb ścigania. Czyny sankcjonowane w art. 173 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 173 z przepisami sankcjonującymi czyny przeciwko życiu i zdrowiu lub z art. 288 (niszczenie, uszkadzanie cudzej rzeczy lub czynienie jej niezdatną do użytku), jeżeli sprawca, umyślnie sprowadzając katastrofę, dążył do wywołania tych skutków.

Kwestia kumulatywnej kwalifikacji czynu z art. 174 § 1 (art. 137 § 1 k.k. z 1969 r. - umyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy) i z art. 173 § 2 (art. 136 § 2 k.k. z 1969 r. - nieumyślne sprowadzenie katastrofy) była różnie rozstrzygana zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Za słuszny uznać należy pogląd Sądu Najwyższego zgodnie z którym możliwy jest kumulatywny zbieg tych przepisów. Sąd Najwyższy uzasadnił swoje stanowisko, podkreślając, że kumulatywna kwalifikacja ma na celu kompleksową ocenę prawną czynu, a zatem „powinna być wiernym odbiciem rzeczywistości i wyczerpywać wszystkie jego przedmiotowe i podmiotowe znamiona”. Możliwy jest również kumulatywny zbieg art. 173 § 4 z art. 174 § 1 k.k. Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził: „Skoro oskarżony umyślnie sprowadził bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy jadąc samochodem z nadmierną prędkością na ruchliwej jezdni i przy złych warunkach atmosferycznych podjął ryzykowny manewr wyprzedzania, w trakcie którego wpadł w poślizg tracąc panowanie nad kierownicą, czym umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, a następnie nieumyślnie sprowadził katastrofę uderzając w wiatę przystanku autobusowego, na którym przebywało około 20 osób, potrącając śmiertelnie 5 z nich oraz raniąc 2, to w takiej sytuacji zachodzi kumulatywny zbieg przepisów ustawy tj. art. 173 § 4 k.k. i art. 174 § 1 k.k., wobec różnej strony podmiotowej przestępstwa, powodującej krzyżowanie się przepisów, który daje pełny obraz czynu adekwatny do zaistniałego stanu faktycznego, mający praktyczne znaczenie, zaś czyn taki należy traktować, jako przestępstwo umyślne”.

Art. 174. [Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy] 

§ 1. Kto sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

6. Zagrożenie karne. § 1 kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W razie zaistnienia okoliczności określonych w art. 178 sąd orzeka karę pozbawienia wolności w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę. Za nieumyślne popełnienie czynu grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. W tym przypadku sąd ma możliwość orzeczenia zamiast kary pozbawienia wolności grzywny lub kary ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3), odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59) albo warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66).

7. Tryb ścigania. Czyny sankcjonowane w art. 174 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów ustawy. Art. 174 § 1 lub 2 może pozostawać w zbiegu z art. 177 § 1 lub 2, przewidującymi przestępstwo wypadku drogowego. Możliwa jest także kumulatywna kwalifikacja czynu z art. 174 § 1 i art. 173 § 2 oraz art. 174 § 1 i art. 173 § 4.

Art. 175. [Przygotowanie do spowodowania katastrofy] Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 173 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 176. [Czynny żal przy sprowadzeniu katastrofy] 

§ 1. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w art. 174, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

§ 2. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 173 § 1 lub 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli sprawca dobrowolnie uchylił niebezpieczeństwo grożące życiu lub zdrowiu wielu osób.

Czynny żal - sprawca dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Konsekwencją takiego zachowania sprawcy jest niepodleganie karze. Warunkiem zastosowania art. 176 § 1 jest skuteczny czynny żal, a zatem całkowite wyeliminowanie grożącego niebezpieczeństwa.

W przypadku umyślnego lub nieumyślnego sprowadzenia katastrofy (art. 173 § 1 lub 2), jeżeli sprawca dobrowolnie uchylił niebezpieczeństwo grożące życiu lub zdrowiu wielu osób, konsekwencją prawną czynnego żalu nie jest niepodleganie karze sprawcy, ponieważ spowodował on katastrofę, ale możliwość zastosowania wobec niego nadzwyczajnego złagodzenia kary. Należy podkreślić, że w celu zastosowania art. 176 § 2 nie jest wystarczające uchylenie niebezpieczeństwa grożącego mieniu.

Art. 177. [Spowodowanie wypadku w komunikacji] 

§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.

6. Zagrożenie karne. § 1 kara pozbawienia wolności do lat 3. Sąd ma więc możliwość orzeczenia zamiast kary pozbawienia wolności grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3) albo nawet odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59). Dopuszczalne jest również warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66).

§ 2 karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W razie zaistnienia okoliczności przewidzianych w art. 178 sąd orzeka karę pozbawienia wolności w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy takiego zagrożenia również zwiększonego o połowę.

art. 177 można orzec, a w warunkach określonych w art. 178 obligatoryjnie orzeka się, środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Zgodnie z art. 46 § 1 sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego bądź innej uprawnionej osoby orzeka, obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Możliwe jest również w razie zaistnienia określonych okoliczności orzeczenie nawiązki (art. 47 § 1). W stosunku do sprawcy czynów sankcjonowanych w art. 177 może mieć zastosowanie przewidujący fakultatywne nadzwyczajne złagodzenie kary art. 60 § 2 pkt 3, jeżeli sprawca lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.

7. Tryb ścigania. ścigane jest z urzędu, jednakże jeśli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie następuje na jej wniosek. Należy podkreślić, że przestępstwo to ścigane jest na wniosek nie tylko wówczas, gdy pokrzywdzony miał status osoby najbliższej w czasie popełnienia czynu, ale także wtedy, gdy uzyskał taki status dopiero na etapie postępowania karnego do momentu jego prawomocnego zakończenia. Sąd Najwyższy podkreślił: „Szczególna ochrona relacji pokrzywdzony - osoba najbliższa a sprawca, w wypadku czynu stypizowanego w art. 177 § 1 k.k., nie ma zatem charakteru absolutnego. W sytuacji pokrzywdzenia takim czynem także osoby nienależącej do kręgu osób najbliższych, ustawodawca nie zapewnia takiej ochrony, nakazując (zarówno co do opisu czynu, jak i jego kwalifikacji prawnej) oddanie całej zawartości kryminalnej zachowania”. Przestępstwo opisane w § 2 ścigane jest zawsze z urzędu, nie ma tu więc znaczenia fakt, czy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa.

8. Zbieg przepisów. Art. 177 § 1 lub 2 może pozostawać w zbiegu z art. 174 § 1 lub 2 (umyślne bądź nieumyślne sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym). W sytuacji gdy w wyniku wypadku np. jedna osoba doznała obrażeń ciała określonych w art. 157 § 1, a inna osoba - ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, konieczna jest kumulatywna kwalifikacja czynu z art. 177 § 1 i 2. Jeżeli jednak ta sama osoba odniosła obrażenia określone w art. 157 § 1 oraz wymienione w art. 156 § 1, czyn sprawcy realizuje jedynie znamiona przestępstwa przewidzianego w art. 177 § 2. Jeżeli sprawca wypadku komunikacyjnego nie udzielił pomocy ofierze wypadku w warunkach opisanych w art. 162 § 1, dopuszcza się dwóch przestępstw przewidzianych w art. 177 i art. 162 § 1, pozostających ze sobą w zbiegu realnym.

Spowodowanie wypadku drogowego z reguły stanowi jednocześnie spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, realizujące znamiona wykroczenia przewidzianego w art. 86 § 1 k.w. Art. 177 § 1 i 2 k.k. oraz art. 86 § 1 k.w. pozostają jednak ze sobą w zbiegu pozornym. Wyłączenie przepisu Kodeksu wykroczeń następuje na podstawie zasady konsumpcji. Jeżeli jednak sprawca czynu sankcjonowanego w art. 177 § 1 k.k. nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej ze względu na niezłożenie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie, art. 86 § 1 k.w. nie ulega wyłączeniu i w razie zrealizowania znamion wykroczenia tam opisanego sprawca powinien ponieść odpowiedzialność za jego popełnienie.

Art. 178.  [Zaostrzenie karalności wobec sprawcy katastrofy lub wypadku] 

§ 1. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Art. 178a.   [Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego] 

§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. art. 178a § 1 kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2 karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Wysokość zagrożenia karą w obu przypadkach umożliwia odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) bądź warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66). W myśl art. 42 § 2 sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju. Zgodnie z art. 49 § 2 w razie skazania za przestępstwo przewidziane w art. 178a sąd może orzec świadczenie pieniężne określone w art. 39 pkt 7 na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej do 60 000 zł.

W myśl § 4 art. 178a, jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, zagrożenie karne znacznie wzrasta. Przepis ten przewiduje bowiem karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Należy podkreślić, że dopuszczenie się czynu wskazanego w art. 178a § 4 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, orzeczonego w związku z ukaraniem za wykroczenie (art. 29 k.w.), nie stanowi podstawy obostrzenia kary na podstawie tego przepisu.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa sankcjonowane w art. 178a ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Kontrowersje budzi stanowisko Sądu Najwyższego: „Zachowanie sprawcy, kierującego pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka odurzającego, który w następstwie naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu powoduje wypadek komunikacyjny, stanowi dwa odrębne czyny zabronione - jeden określony w art. 178a § 1 lub 2 k.k., drugi zaś - w art. 177 § 1 lub 2 k.k. w związku z art. 178 § 1 k.k. Ewentualna redukcja ocen prawnokarnych powinna zostać dokonana - z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku - przy przyjęciu, iż występek zakwalifikowany z art. 178a § 1 lub 2 k.k. stanowi współukarane przestępstwo uprzednie”. Podobną opinię wyraził Sąd Najwyższy podkreślając jednak, że: „[...] ewentualna redukcja ocen prawnokarnych, polegająca na przyjęciu, że występek zakwalifikowany z art. 178a § 1 lub 2 k.k. stanowi współukarane przestępstwo uprzednie, może być dokonana jedynie wyjątkowo, z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku”. Zdaniem A. Michalskiej-Warias „w sytuacji gdy nietrzeźwy kierowca powoduje stan naprawdę poważnego zagrożenia (np. jedzie po ruchliwej szosie pod prąd), a następnie powoduje wypadek z niegroźnymi obrażeniami powyżej siedmiu dni, właściwsze byłoby rozważenie kwalifikacji prawnej jego czynu w oparciu o przepisy art. 173 lub 174 k.k. niż przyjmowanie realnego zbiegu przestępstw z art. 177 § 1 z art. 178a k.k.”.

Art. 179. [Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu] Kto wbrew szczególnemu obowiązkowi dopuszcza do ruchu pojazd mechaniczny albo inny pojazd w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym lub dopuszcza do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, będącą pod wpływem środka odurzającego lub osobę nieposiadającą wymaganych uprawnień, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. Za popełnienie czynu z art. 179 przewidziana jest kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd może zatem odstąpić od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowo umorzyć postępowanie karne (art. 66). Możliwe jest także orzeczenie środka karnego w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo penalizowane w art. 179 ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. W literaturze dopuszcza się zbieg art. 179 z innymi przepisami określającymi przestępstwa materialne skierowane przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Art. 180. [Zapewnienie bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych] Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełni czynności związane bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. Za popełnienie przestępstwa z art. 180 przewidziana jest kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z uwagi na wysokość zagrożenia karą możliwe jest orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). Sąd może orzec środek karny w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu bądź prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo sankcjonowane w art. 180 ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg kumulatywny art. 180 z innymi przepisami zawartymi w rozdziale XXI (art. 173, 177, 179).

1. Przestępstwa przeciwko wolności. Art. 189 - 193

Art. 189.  [Bezprawne pozbawienie wolności] 

§ 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 1 lub 2, łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

7. Zagrożenie karne. Pozbawienie wolności we wszystkich postaciach stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (typ podstawowy) i od roku do lat 10 (odmiana kwalifikowana). Jeżeli natomiast pozbawienie wolności w jakimkolwiek typie połączone było ze szczególnym okrucieństwem, kara pozbawienia wolności nie może być krótsza od lat 3.

8. Tryb ścigania. Ściganie następuje z oskarżenia publicznego.

9. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg z niektórymi przepisami określającymi przestępstwa przeciwko wolności (zmuszanie), z niektórymi przepisami określającymi przestępstwa przeciwko zdrowiu (uszkodzenie ciała), z przepisem o znęcaniu się. Nie zachodzi zbieg tego przepisu z przepisami obejmującymi w znamionach czynu element pozbawienia wolności lokomocyjnej (np. przestępstwo zgwałcenia).

Art. 189a.   [Handel ludźmi] 

§ 1. Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Karalność handlu ludźmi wynika z zobowiązań międzynarodowych Polski,

6. Zagrożenie karne. Dopuszczenie się handlu ludźmi zagrożone jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Przygotowanie tego przestępstwa zagrożone jest również wyłącznie karą pozbawienia wolności, w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5. Jednakże w tym przypadku zamiast kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę lub karę ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). W razie skazania za przestępstwo z art. 189a możliwe jest orzeczenie środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa przewidziane w art. 189a ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 189a § 1 może pozostawać w zbiegu z art. 189, sankcjonującym nieuprawnione pozbawienie wolności. Ze względu na to, że jednym ze sposobów, którymi może posługiwać się sprawca realizujący znamiona przestępstwa handlu ludźmi, jest przemoc, dopuszczalny jest zbieg art. 189a § 1 z przepisami przewidzianymi w rozdziale XIX, sankcjonującymi przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (np. z art. 156, 157).

Art. 190. [Groźba karalna] 

§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. Groźba karalna stanowi występek, za który grozi sprawcy grzywna, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności od miesiąca do 2 lat. Oznacza to możliwość stosowania wobec sprawcy rozwiązań zawartych w art. 59 § 1 i art. 66.

7. Tryb ścigania. Kodeks karny z 1997 r., odmiennie niż wcześniejsza ustawa karna, wprowadził ściganie groźby karalnej na wniosek pokrzywdzonego.

8. Zbieg przepisów. Art. 190 § 1 powinien być pomijany w kwalifikacji prawnej na zasadzie konsumpcji w tych wszystkich przypadkach, gdy pozostaje w zbiegu z typami przestępstw, do których znamion należy posługiwanie się przez sprawcę tą groźbą, jak np. art. 191, 197, 264 § 2, art. 280, 281, 282. W tym miejscu należy uczynić jednak pewne zastrzeżenie. Pozorny zbieg art. 252 § 1 lub 2 z art. 190 § 1 wystąpi wówczas, gdy stosowanie groźby wobec zakładnika związane będzie bezpośrednio z celem, dla którego sprawca dokonuje przestępstwa (np. sprawca grozi pokrzywdzonemu w czasie jego uprowadzenia, aby bardziej go zastraszyć). Natomiast groźby wypowiadane pod adresem zakładnika, mające na celu przysporzenie mu dodatkowych cierpień, należałoby traktować jako odrębne czyny zabronione.

Do zbiegu przestępstw dojdzie natomiast w sytuacji, gdy sprawca najpierw grozi popełnieniem przestępstwa na szkodę danej osoby, a następnie usiłuje je popełnić lub dokonuje tego przestępstwa. W takim przypadku, jeżeli zachowania sprawcy nastąpiły w pewnych odstępach czasu, należałoby przyjąć wystąpienie wielości przestępstw prowadzącej do wymierzenia kary łącznej. Natomiast w sytuacji gdy sprawca groźbę wypowiada bezpośrednio przed przystąpieniem do jej urzeczywistnienia, zasadne wydaje się pominięcie groźby karalnej jako współukaranego czynu uprzedniego, szczególnie wówczas, gdy przestępstwo, którego popełnieniem sprawca groził, charakteryzuje wyraźnie wyższy stopień społecznej szkodliwości.

Art. 190a.   [Uporczywe nękanie. Kradzież tożsamości] 

§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. § 1 i 2 art. 190a karą pozbawienia wolności od 1 miesiąca do lat 3. wobec sprawców tych czynów możliwe jest zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego. Na podstawie zaś art. 59 k.k., w sytuacji gdy społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, sąd będzie mógł odstąpić od wymierzenia kary i poprzestać na orzeczeniu środka karnego, jeśli środek ten będzie pozwalał na spełnienie celów kary. W razie braku podstaw do zastosowania art. 59 k.k. sąd może też wymierzyć sprawcy obu występków karę ograniczenia wolności lub grzywny zgodnie z art. 58 § 3.

Kwalifikowane odmiany przestępstw określone w § 3 zagrożone są karą pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10.

7. Tryb ścigania. Typy podstawowe określone w § 1 i 2 art. 190a ścigane są na wniosek pokrzywdzonego. Natomiast typy kwalifikowane ścigane są z oskarżenia publicznego z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Przepis art. 190a może pozostawać w zbiegu z wieloma innymi przepisami. Możliwy wydaje się szczególnie zbieg art. 190a § 1 lub 2 z art. 207 § 1 lub 2. Zbieg taki należałoby uznać za pozorny, a przepis art. 207 § 1 lub 2 pochłaniałby przepis art. 190a § 1 lub 2. W identyczny sposób należałoby rozstrzygać zbieg art. 207 § 3 z art. 190a § 3.

Kumulatywną kwalifikację prawną uzasadniać będzie natomiast zbieg art. 190a z art. 190 § 1, 191 § 1 lub 191a § 1.

Charakter pozorny będzie miał zbieg art. 107 k.w. z art. 190a. Jeśli uporczywe nękanie polega na złośliwym niepokojeniu innej osoby, należy uznać, że art. 190a pochłania art. 107 k.w. Pewne trudności może jednak w praktyce wywoływać precyzyjne odróżnienie zachowań stanowiących „tylko” złośliwe niepokojenie w rozumieniu art. 107 k.w. od zachowań stanowiących już uporczywe nękanie charakterystyczne dla występku z art. 190a § 1. Wydaje się, że kluczowa dla zakwalifikowania pewnych zachowań jako występku lub wykroczenia będzie intensywność zachowania sprawcy, a także stan faktyczny konkretnego przypadku. Nie można, jak się wydaje, wykluczyć sytuacji, w których np. budzenie ofiary głuchymi telefonami w pewnych sytuacjach będzie wyczerpywać wyłącznie znamiona wykroczenia z art. 107 k.w. (szczególnie gdy ofiara nie odczuwa w związku z takim zachowaniem sprawcy żadnej obawy i odbiera je wyłącznie jako złośliwość mającą jej uprzykrzyć życie), a w pewnych uzasadniać będzie kwalifikację na podstawie art. 190a § 1. Istotna będzie także strona podmiotowa, tj. ustalenie, czy sprawca co najmniej godził się na to, że jego zachowanie może wzbudzić poczucie zagrożenia u ofiary.

Art. 191. [Zmuszanie do określonego zachowania] 

§ 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca działa w sposób określony w § 1 w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. Występek z § 1 karą pozbawienia wolności od miesiąca do 3 lat, a za występek z § 2 grozi sprawcy kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wobec sprawcy występku z § 1 może zatem mieć zastosowanie regulacja art. 58 § 3, art. 59 § 1, a także istnieje możliwość orzeczenia warunkowego umorzenia postępowania karnego, jeśli zostaną spełnione warunki z art. 66 § 1. Wobec sprawcy występku z § 2 sąd może zastosować art. 58 § 3, a także warunkowe umorzenie postępowania karnego, jeżeli zostaną spełnione dodatkowe warunki określone w art. 66 § 3.

7. Tryb ścigania. Obydwa występki z art. 191 ścigane są w trybie publicznoskargowym (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Przepis art. 191 § 1 pozostaje w zbiegu pozornym (na zasadzie specjalności) z przepisami określającymi przestępstwa, do których znamion należy posługiwanie się przez sprawcę przemocą lub groźbą dla osiągnięcia zasadniczego przestępnego celu. Art. 191 stanowi z kolei lex specialis w stosunku do przepisu art. 190 § 1. Jeśli przemoc stosowana przez sprawcę prowadzi do uszkodzenia ciała lub do niezamierzonej śmierci pokrzywdzonego, dochodzi wówczas do kumulatywnego zbiegu art. 191 § 1 lub 2 z przepisami art. 156 § 1, art. 157 § 1 lub 2 albo art. 155

Art. 191a. [Naruszenie intymności seksualnej] 

§ 1. Kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody rozpowszechnia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. Przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

7. Tryb ścigania. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Małoletniego może reprezentować jego przedstawiciel ustawowy.

Art. 192. [Zabieg leczniczy bez wymaganej zgody] 

§ 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

5. Zagrożenie karne. Przestępstwo określone w art. 192 stanowi występek zagrożony alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch.

6. Tryb ścigania. Jest przestępstwem wnioskowym.

7. Zbieg przepisów. Możliwy zbieg tego przepisu z przepisami chroniącymi zdrowie człowieka; jeżeli czynu dokonała osoba nieuprawniona do wykonywania świadczeń medycznych według ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawy o zawodzie pielęgniarki i zawodzie położnej, ustawy o zawodzie felczera, wchodzi w rachubę zbieg tego przepisu z przepisami wymienionych ustaw, penalizującymi wykonanie tych zabiegów bez uprawnień (np. art. 58 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, według którego czyn taki stanowi wykroczenie).

Art. 193. [Zakłócenie miru domowego] Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

6. Zagrożenie karne. Naruszenie miru domowego stanowi występek zagrożony alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo jest ścigane z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. Możliwy zbieg tego przepisu z przepisami określającymi naruszenie godności i nietykalności człowieka, przepisami określającymi uszkodzenie ciała albo uszkodzenie mienia.

1. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Art. 197 - 204

Art. 197. [Zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej] 

§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:

1) wspólnie z inną osobą,

2) wobec małoletniego poniżej lat 15,

3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.

6. Zagrożenie karne. § 1 kara pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12, § 2 zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

kwalifikowane typy - kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (§ 3) lub kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 (§ 4). W zakładzie pracy lub gdy sprawca dopuścił się zgwałcenia pod pozorem wykonywania swojego zawodu, możliwe jest orzeczenie środka karnego w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu. za zgwałcenie osoby małoletniej (nie tylko poniżej lat 15, co przesądza o uznaniu danego czynu za typ kwalifikowany) możliwe jest orzeczenie środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi. Popełnienie kwalifikowanego typu przestępstwa zgwałcenia z uwagi na to, że sprawca dopuścił się tego czynu wobec swojego dziecka, także przysposobionego, powinno stanowić podstawę uznania za celowe orzeczenia pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich, a zatem powinno pociągnąć za sobą zawiadomienie właściwego sądu rodzinnego.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo zgwałcenia ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego. Należy podkreślić, że ofiarą zgwałcenia może być zarówno kobieta, jak i mężczyzna. Pozostawanie sprawcy i osoby pokrzywdzonej w związku małżeńskim lub konkubinacie nie stanowi okoliczności wyłączającej bezprawność czynu przewidzianego w art. 197. Pokrzywdzonym w przypadku przestępstwa zgwałcenia może być także osoba uprawiająca prostytucję.

8. Zbieg przepisów. Art. 197 może pozostawać w zbiegu z przepisami penalizującymi czyny skierowane przeciwko życiu i zdrowiu (art. 155, 156, 157, 158). Sąd Apelacyjny w Lublinie wskazał na możliwość kumulatywnej kwalifikacji czynu na podstawie art. 168 k.k. z 1969 r. (art. 197 k.k.) i art. 165 § 1 lub 2 k.k. z 1969 r., sankcjonującego bezprawne pozbawienie wolności.

Art. 198. [Seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności] Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne. art. 198 karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. gdy tego czynu dopuścił się np. lekarz lub nauczyciel, sąd może orzec środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu bądź wszelkich lub określonych zawodów lub działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi.

7. Tryb ścigania. Odnośnie do trybu ścigania przestępstwa, o którym mowa w art. 198.

8. Zbieg przepisów. Art. 198 może pozostawać w zbiegu z innymi przepisami sankcjonującymi czyny przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 200 § 1, art. 201), a także z przepisami sankcjonującymi czyny skierowane przeciwko życiu i zdrowiu (np. art. 157).

Art. 199. [Seksualne wykorzystanie stosunku zależności lub krytycznego położenia] 

§ 1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto obcuje płciowo z małoletnim lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej albo doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, nadużywając zaufania lub udzielając w zamian korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy.

6. Zagrożenie karne. art. 199 § 1 kara pozbawienia wolności do lat 3. Ustawowy wymiar kary za to przestępstwo uprawnia sąd do orzeczenia zamiast kary pozbawienia wolności kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3), do odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66). Typy kwalifikowane przestępstwa (§ 2 i 3) zagrożone są karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, co umożliwia orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). W zakresie środków karnych.

8. Zbieg przepisów. Art. 199 może pozostawać w zbiegu z innymi przepisami zawartymi w rozdziale XXV Kodeksu karnego (art. 200 § 1, art. 201), a także z przepisami penalizującymi czyny skierowane przeciwko życiu i zdrowiu.

Art. 200. [Seksualne wykorzystanie małoletniego] 

§ 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 3. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto w celu swojego zaspokojenia seksualnego lub zaspokojenia seksualnego innej osoby prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej.

§ 5. Karze określonej w § 3 podlega, kto prowadzi reklamę lub promocję działalności polegającej na rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi małoletniemu poniżej lat 15.

6. Zagrożenie karne. art. 200 kara pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. W razie skazania za przestępstwo przewidziane w art. 200 sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów bądź działalności, związanych z wychowywaniem, edukacją, leczeniem małoletnich bądź z opieką nad nimi. Uzasadnione może być także orzeczenie środka karnego w postaci obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa określone w art. 200 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 200 może pozostawać w zbiegu z innymi przepisami sankcjonującymi czyny skierowane przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 197, art. 198, art. 199, art. 201). Statystyki kryminalne wykazują, że czyn sankcjonowany w art. 200 § 1 (podobnie w art. 200 § 2) stosunkowo często popełniany jest wraz z przestępstwem kazirodztwa, przewidzianym w art. 201.

Art. 200a. [Elektroniczna korupcja seksualna małoletniego] 

§ 1. Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniżej lat 15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. § 1 art. 200a ustanowiono karę pozbawienia wolności do lat 3. Możliwe jest zatem orzeczenie, zamiast tej kary, grzywny lub kary ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3), odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66). Popełnienie czynu opisanego w § 2 art. 200a zagrożone jest karą łagodniejszą, tj. grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Taki ustawowy wymiar kary pozwala sądowi na odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) albo warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66).

7. Tryb ścigania. Przestępstwa opisane w art. 200a ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

Art. 200b.   [Propagowanie pedofilii] Kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. art. 200b karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Możliwe jest zatem odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) albo warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66).

7. Tryb ścigania. Przestępstwo opisane w art. 200b ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 200b może pozostawać w zbiegu z art. 255 § 1, sankcjonującym publiczne nawoływanie do popełnienia występku, jeżeli sprawca, propagując lub pochwalając zachowania pedofilskie, nawołuje do popełnienia np. przestępstwa obcowania płciowego z małoletnim poniżej lat 15.

Art. 201. [Kazirodztwo] Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z uwagi na ustawowy wymiar kary w tej wysokości dopuszczalne jest orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 zamiast kary pozbawienia wolności (art. 58 § 3). Możliwe jest również orzeczenie środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych (art. 40 § 2). Jeżeli sprawca dopuścił się obcowania płciowego w stosunku do małoletniego (syna lub córki, także przysposobionych), sąd powinien zawiadomić o tym właściwy sąd rodzinny.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo określone w art. 201 ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów ustawy. Art. 201 może pozostawać w zbiegu z innymi przepisami (art. 197-200).

Art. 202.   [Publiczne prezentowanie treści pornograficznych] 

§ 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 4. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4a. Kto przechowuje, posiada lub uzyskuje dostęp do treści pornograficznych z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 4b. Kto produkuje, rozpowszechnia, prezentuje, przechowuje lub posiada treści pornograficzne przedstawiające wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4c. Karze określonej w § 4b podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego uczestniczy w prezentacji treści pornograficznych z udziałem małoletniego.

§ 5. Sąd może orzec przepadek narzędzi lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstw określonych w § 1-4b, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

6. Zagrożenie karne. art. 202 § 1 kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Czyn przewidziany w art. 202 § 2 zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Taka sama kara ustanowiona jest za popełnienie czynu opisanego w § 4b. W przypadkach tych istnieje możliwość odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66). Surowsza kara - pozbawienie wolności od 6 miesięcy do lat 8 - przewidziana jest za popełnienie czynu sankcjonowanego w § 3. Natomiast pozbawienie wolności od roku do lat 10 grozi za popełnienie czynu opisanego w § 4. Czyn przewidziany w § 4a zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W tym przypadku możliwe jest orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). Zgodnie z art. 202 § 5 sąd może orzec przepadek narzędzi (np. kamery wideo) lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstw określonych w § 1-4b, chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa przewidziane w art. 202 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. w zbiegu z innymi czynami związanymi z pornografią (np. art. 202 § 2 i 3).

Art. 203. [Zmuszenie do uprawiania prostytucji] Kto, przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

6. Zagrożenie karne. art. 203 kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. W razie skazania za ten czyn uzasadnione może być orzeczenie środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych (art. 40).

7. Tryb ścigania. Przestępstwo określone w art. 203 ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 203 z art. 200 lub z przepisami sankcjonującymi przestępstwa przeciwko zdrowiu, np. z art. 156 § 1, art. 157 § 1 i 2.

Art. 204. [Stręczycielstwo, sutenerstwo i kuplerstwo] 

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę.

§ 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

6. Zagrożenie karne. (§ 1) oraz (§ 2) kara pozbawienia wolności do lat 3. Ustawowy wymiar kary w tej wysokości umożliwia orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności do lat 2 zamiast kary pozbawienia wolności (art. 58 § 3) lub odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) albo warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66). Typy kwalifikowane przestępstw stręczycielstwa, kuplerstwa i sutenerstwa zagrożone są karą pozbawienia wolności od roku do lat 10.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa określone w art. 204 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

1. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece. Art. 206 - 211

Art. 206. [Bigamia] Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. sprawca może podlegać karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo to ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. Możliwe jest wystąpienie zbiegu art. 206 z art. 270 § 1, jeżeli zawierający związek małżeński użył podrobionego lub przerobionego dokumentu.

Art. 207. [Znęcanie się] 

§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od typu przestępstwa znęcania się. art. 207 § 1, zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Typ kwalifikowany art. 207 § 2, zagrożony jest karą pozbawienia wolności od roku do 10 lat, art. 207 § 3 grozi kara pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. W przypadku tych przestępstw istnieje możliwość skorzystania z art. 51 k.k. W myśl tego przepisu sąd karny, uznając za celowe orzeczenie pozbawienia praw rodzicielskich lub opiekuńczych, zawiadamia sąd rodzinny, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na szkodę małoletniego.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa określone w art. 207 ścigane są z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. Możliwe jest wystąpienie kumulatywnej kwalifikacji, w wypadku gdy sprawca w wyniku znęcania spowoduje skutek wykraczający poza zakres pojęcia znęcania się. Możliwe będzie wystąpienie realnego zbiegu przepisów, np. art. 207 z art. 157 lub 156, w zależności od wywołanych przez sprawcę skutków.

Art. 208. [Rozpijanie małoletniego] Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. trzy rodzaje kar: grzywnę, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 2. Jeżeli sprawcą przestępstwa będzie rodzic lub opiekun małoletniego i zachodzić będą przesłanki orzeczenia pozbawienia albo ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych, zgodnie z art. 51 należy rozważyć możliwość zawiadomienia sądu rodzinnego.

7. Tryb ścigania przestępstwa określonego w art. 208 ma charakter publicznoskargowy.

8. Zbieg przepisów. Możliwa jest kumulatywna kwalifikacja art. 208 k.k. oraz art. 43 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, jeżeli zostaje naruszony zakaz sprzedaży lub podawania napojów alkoholowych.

Art. 209.   [Niealimentacja] 

§ 1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.

6. Zagrożenie karne. jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

7. Tryb ścigania przestępstwa niealimentacji - co do zasady - ma charakter wnioskowy, tj. ściganie sprawcy uzależnione jest od złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie. Wniosek taki zgodnie z art. 209 § 2 może być również złożony przez organ pomocy społecznej lub organ udzielający odpowiedniego świadczenia rodzinnego albo zaliczki alimentacyjnej. W myśl art. 209 § 3 ściganie będzie się odbywało z urzędu, jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenie rodzinne albo zaliczkę alimentacyjną. Zgodnie z uchwałą SN: „za pokrzywdzonego w postępowaniu karnym o przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. nie uważa się Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wypłacającego świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby, do której alimentacji zobowiązany jest oskarżony”.

Art. 210. [Porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej] 

§ 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne. art. 210 § 1 zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3, natomiast typ kwalifikowany zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo to ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. Należy dopuścić możliwość wystąpienia zbiegu przepisów art. 210 i art. 160 § 2 lub 3 w przypadku, gdy sprawca, porzucając osobę określoną w dyspozycji, naraża ją na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Możliwy jest również zbieg przepisów art. 210 § 1 z art. 156 § 1 oraz art. 157 § 1, jeżeli porzucenie spowodowało skutki objęte tymi przepisami.

Art. 211. [Uprowadzenie małoletniego lub osoby nieporadnej] Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

6. Zagrożenie karne przewidziane za przestępstwo uprowadzenia małoletniego lub osoby nieporadnej ustawodawca zawęził do jednego rodzaju kary - pozbawienia wolności w wymiarze do lat 3. Należy zwrócić również uwagę na możliwość zastosowania, w wypadku stwierdzenia tego przestępstwa, art. 51 obligującego sąd karny do zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o możliwości pozbawienia praw rodzicielskich lub opiekuńczych, jeżeli będzie to celowe.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo określone w art. 211 ścigane jest z oskarżenia publicznego.

8. Zbieg przepisów. W literaturze wskazuje się na możliwość wystąpienia zbiegu art. 211 z art. 189. Sytuacja taka będzie mieć miejsce wtedy, gdy uprowadzenie lub zatrzymanie osoby podlegającej opiece lub nadzorowi nastąpi nie tylko wbrew woli osoby uprawnionej do opieki lub nadzoru, lecz także wtedy, gdy czyn ten będzie mieć miejsce wbrew woli osoby uprowadzonej. Czyn taki będzie podlegał kumulatywnej kwalifikacji z art. 211 i 189. Ponadto możliwy jest równoczesny zbieg art. 211 z art. 191 § 1, w sytuacji gdy uprowadzenie lub zatrzymanie połączone było ze stosowaniem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby uprawnionej do sprawowania opieki lub nadzoru bądź wobec osoby podlegającej opiece lub nadzorowi. Dopuszcza się również możliwość zbiegu przepisów art. 211 z art. 156 § 1, art. 157 § 1 lub 2 albo art. 217 § 1, jeżeli uprowadzenie lub zatrzymanie spowodowało u podopiecznego skutki mieszczące się w znamionach wymienionych przepisów.

Art. 211a. [Organizowanie adopcji wbrew przepisom ustawy] Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne. kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Możliwe jest zatem orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności grzywny lub kary ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). W razie skazania za przestępstwo z art. 211a sąd może orzec środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych (art. 40).

7. Tryb ścigania. Przestępstwo określone w art. 211a ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 211a może pozostawać w zbiegu z art. 211, sankcjonującym uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego poniżej lat 15.

1. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej. Art. 212 - 217

Art. 212. [Zniesławienie] 

§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

6. Zagrożenie karne. typu podstawowego (§ 1) kara grzywny lub kara ograniczenia wolności. Typ kwalifikowany zagrożony jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W obu przypadkach możliwe jest odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66). Zgodnie z art. 212 § 3 w razie skazania za przestępstwo zniesławienia typu podstawowego lub kwalifikowanego sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. art. 215 możliwe jest także orzeczenie środka karnego w postaci podania wyroku skazującego do publicznej wiadomości. Jeżeli zniesławienie nastąpiło w opublikowanym materiale prasowym, sąd może orzec przepadek materiału prasowego (art. 37a Prawa prasowego). W razie skazania za przestępstwo przewidziane w art. 212 sąd może również orzec środek karny w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu. Jest to możliwe np. wobec dziennikarza, który nadużywa swojego zawodu do szkalowania innych osób w materiałach prasowych.

Jeżeli zniesławienie zostanie zakwalifikowane jako występek o charakterze chuligańskim, następuje obligatoryjne nadzwyczajne obostrzenie kary, a także nie jest możliwe stosowanie niektórych instytucji dotyczących wymiaru kary.

7. Tryb ścigania. Czyny określone w art. 212 § 1 i 2 ścigane są z oskarżenia prywatnego (art. 212 § 4). Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy - Prawo o adwokaturze, jeżeli adwokat przy wykonywaniu swojego zawodu dopuści się nadużycia wolności słowa lub pisma, co stanowić będzie ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę bądź zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego albo tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Sąd Najwyższy uznał, że: „Nadużycie przez adwokata przy wykonywaniu zawodu wolności słowa i pisma, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie osoby nienależącej do kręgu osób wymienionych w art. 8 ust. 2 ustawy - Prawo o adwokaturze [...], w tym osoby, która dopiero w przyszłości może uzyskać status strony, pociąga za sobą odpowiedzialność zarówno dyscyplinarną, jak i karną”. Podobnie jak w przypadku adwokatów, została ukształtowana odpowiedzialność radcy prawnego za zniesławienie lub zniewagę.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 212 § 1 lub 2 z art. 216 (zniewaga), art. 233 § 1 (składanie fałszywych zeznań), art. 241 § 1 lub 2 (publiczne rozpowszechnianie bez zezwolenia wiadomości z postępowania przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w postępowaniu sądowym, lub publiczne rozpowszechnianie wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności).

Art. 213. [Wyłączenie bezprawności zniesławienia] 

§ 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:

1) dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub

2) służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.

Jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

Art. 214. [Zniewaga ze względu na formę zarzutu] Brak przestępstwa wynikający z przyczyn określonych w art. 213 nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu.

Art. 215. [Ogłoszenie wyroku w sprawach o zniesławienie] Na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.

Art. 216. [Zniewaga] 

§ 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

§ 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

6. Zagrożenie karne. typie podstawowym kara grzywny albo kara ograniczenia wolności (art. 216 § 1). Typ kwalifikowany zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 216 § 2). W przypadku prowokacji (zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się znieważonego, np. znieważające, lekceważące lub inne naganne zachowanie, choć nie musi to być zachowanie zabronione przez prawo karne) lub w razie retorsji (znieważony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną) sąd może odstąpić od wymierzenia kary (art. 216 § 3). W innych przypadkach możliwe jest odstąpienie od wymierzenia kary na zasadach ogólnych (art. 59). Dopuszczalne jest również warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66). Skazując za przestępstwo zniewagi typu kwalifikowanego, sąd może orzec środek karny w postaci nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego (art. 216 § 4). W razie skazania za zniewagę, której sprawca dopuścił się w prasie, sąd może orzec przepadek materiału prasowego.

W przypadku gdy zniewaga zostanie uznana za występek o charakterze chuligańskim, następuje obligatoryjne nadzwyczajne obostrzenie kary, a ponadto nie mogą być stosowane niektóre instytucje dotyczące wymiaru kary.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo określone w art. 216 § 1 i 2 ścigane jest z oskarżenia prywatnego. Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy o prokuraturze prokurator, który przy wykonywaniu swoich obowiązków służbowych dopuści się nadużycia wolności słowa, stanowiącego ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego albo tłumacza, odpowiada za swój czyn jedynie na drodze postępowania dyscyplinarnego. Podobnie ukształtowana jest odpowiedzialność za zniewagę popełnioną przez radcę prawnego i adwokata.

8. Zbieg przepisów. Art. 216 § 1 może pozostawać w zbiegu z art. 212 § 1 (podstawowego), art. 216 § 2 zaś - z art. 212 § 2 (kwalifikowanego). Możliwy jest także zbieg art. 216 § 1 z art. 217 § 1, sankcjonującym naruszenie nietykalności cielesnej, co ma miejsce np. w przypadku spoliczkowania.

Art. 135 § 2, art. 136 § 3 i 4, art. 226 § 1, art. 257, art. 347 § 1, art. 350 § 1 stanowią przepisy szczególne względem art. 216.

Art. 217. [Nietykalność cielesna] 

§ 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

6. Zagrożenie karne. kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Zgodnie z art. 217 § 2 w przypadku prowokacji (naruszenie nietykalności cielesnej wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego) lub retorsji (pokrzywdzony odpowiedział na naruszenie nietykalności cielesnej naruszeniem nietykalności cielesnej) sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

art. 59 możliwe jest także odstąpienie od wymierzenia kary na zasadach ogólnych. Ustawowy wymiar kary przewidziany w art. 217 § 1 uprawnia sąd do warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66).

Jeżeli naruszenie nietykalności cielesnej zostanie zakwalifikowane jako występek o charakterze chuligańskim, następuje obligatoryjne nadzwyczajne obostrzenie kary, niedopuszczalne jest ponadto stosowanie niektórych instytucji dotyczących wymiaru kary.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej ścigane jest z oskarżenia prywatnego (art. 217 § 3).

8. Zbieg przepisów. Art. 217 może pozostawać w zbiegu z art. 216 (zniewaga). Dopuszczalny jest także zbieg art. 217 z art. 193 (naruszenie miru domowego), np. w sytuacji gdy osoba wdzierająca się do cudzego mieszkania odpycha jego mieszkańców. Możliwy jest również kumulatywny zbieg przepisu penalizującego naruszenie nietykalności cielesnej i art. 157 § 3 sankcjonującego nieumyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu.

Art. 217a.   [Naruszenie nietykalności cielesnej w związku z interwencją] Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W art. 217a, w przeciwieństwie do art. 217, nie przewidziano instytucji prowokacji i retorsji, które stanowią podstawę uprawniającą do odstąpienia od wymierzenia kary, jednakże w myśl art. 59 możliwe jest odstąpienie od wymierzenia kary na zasadach ogólnych. Ustawowy wymiar kary przewidziany w art. 217a uprawnia sąd do warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66).

Jeśli naruszenie nietykalności cielesnej zostanie zakwalifikowane jako występek o charakterze chuligańskim, następuje obligatoryjne obostrzenie kary. Ponadto, nie jest wówczas dopuszczalne stosowanie niektórych instytucji dotyczących wymiaru kary.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej człowieka w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa bądź porządku publicznego ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 217a może pozostawać w zbiegu z art. 216 (zniewaga), art. 193 (naruszenie miru domowego) i art. 157 § 3 (nieumyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu).

1. Wybrane przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego (art. 228 – 231).

Art. 228.   [Sprzedajność pełniącego funkcję publiczną] 

§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda.

§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 6. Karom określonym w § 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

6. Zagrożenie karne. Jego wysokość została zróżnicowana w zależności od typu przestępstwa. W typie podstawowym łapownictwa biernego sprawcy grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 228 § 1). Jeżeli przestępstwo zostało popełnione w związku z naruszeniem przepisów prawa, co stanowi znamię kwalifikujące, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 228 § 3). Taka sama kara jest przewidziana w sytuacji, gdy uzależnia się wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub gdy sprawca takiej korzyści żąda (art. 228 § 4). Jeżeli czyn polegał na przyjęciu korzyści majątkowej znacznej wartości lub jej obietnicy, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat (art. 228 § 5). W przypadku przestępstwa określonego w art. 228 § 6 wymiar kary jest uzależniony od sposobu działania sprawcy, co wynika ze sformułowania „karom określonym w § 1-5”. Typ uprzywilejowany przestępstwa zagrożony jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 228 § 2).

7. Tryb ścigania przestępstwa łapownictwa biernego ma charakter publiczno­skargowy.

8. Zbieg przepisów. Jeżeli osoba pełniąca funkcję publiczną uzależnia od otrzymania korzyści czynność służbową, do której wykonania jest nie tylko uprawniona, lecz także zobowiązana przepisami prawa, to zachowanie takie uzasadnia kumulatywną kwalifikację prawną przestępstwa na podstawie art. 228 § 3 i 4 w zw. z art. 11 § 2.

Art. 229. [Przekupstwo] 

§ 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa lub udziela albo obiecuje udzielić takiej osobie korzyści majątkowej lub osobistej za naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 5. Karom określonym w § 1-4 podlega odpowiednio także ten, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, w związku z pełnieniem tej funkcji.

§ 6. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

6. Zagrożenie karne. Typ podstawowy karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Typ uprzywilejowany zagrożony jest alternatywnie karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2. Typ kwalifikowany, o którym mowa w art. 229 § 3, sankcjonowany jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Natomiast za popełnienie przestępstwa typu kwalifikowanego określonego w art. 229 § 4 grozi kara od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.

Zgodnie z art. 229 § 6 nie podlega karze sprawca przekupstwa, jeżeli zawiadomił organ ścigania o udzieleniu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy, zanim organ ten o tym się dowiedział, a korzyść lub jej obietnica została przyjęta. Jest to przepis stricte pragmatyczny z punktu widzenia ujawniania i zwalczania tego typu przestępczości. Celem ustawodawcy było zapewne ułatwienie uzyskiwania przez organy ścigania informacji o czynach określonych w art. 228 (łapownictwo bierne). W zamian sprawca czynu, o którym mowa w art. 229, uzyskuje dobrodziejstwo niepodlegania karze.

7. Tryb ścigania przestępstwa łapownictwa czynnego ma charakter publiczno­skargowy.

Art. 230. [Płatna protekcja bierna] 

§ 1. Kto, powołując się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi albo wywołując przekonanie innej osoby lub utwierdzając ją w przekonaniu o istnieniu takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. Przestępstwo w art. 230, zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

7. Tryb ścigania. Ściganie przestępstwa płatnej protekcji odbywa się z urzędu.

Art. 230a.   [Płatna protekcja czynna] 

§ 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, polegające na bezprawnym wywarciu wpływu na decyzję, działanie lub zaniechanie osoby pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1 albo w § 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

6. Zagrożenie karne. karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Typ uprzywilejowany zagrożony jest alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 230a § 2). W § 3 omawianego przepisu ustawodawca zawarł klauzulę niekaralności. Pozwala ona na wyłączenie odpowiedzialności karnej sprawcy określonego w art. 230a § 1 i 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nich się dowiedział.

7. Zbieg przepisów. W literaturze wskazuje się na możliwość kumulatywnej kwalifikacji prawnej art. 230a z art. 228 w zw. z art. 18 § 2, w przypadku gdy sprawca czynu określonego w art. 230a nakłania osobę, której udziela korzyści, do przyjęcia określonego, przestępnego sposobu działania.

Art. 231. [Nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza] 

§ 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228.

6. Zagrożenie karne. zróżnicowane w zależności od typu przestępstwa. W typie podstawowym jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3, natomiast w typie kwalifikowanym - karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. W przypadku nieumyślnego popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

7. Tryb ścigania. Ściganie we wszystkich typach przestępstwa nadużycia urzędniczego odbywa się z oskarżenia publicznego.

Art. 231a.   [Ochrona prawna funkcjonariusza publicznego] Z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych funkcjonariusz publiczny korzysta również wtedy, jeżeli bezprawny zamach na jego osobę został podjęty z powodu wykonywanego przez niego zawodu lub zajmowanego stanowiska.

1. Wybrane przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów (art.270-272).

Art. 270.  [Fałszerstwo materialne] 

§ 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa.

§ 2a. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. art. 270 § 1 i 2 przewidziana jest grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przygotowanie zagrożone jest grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Taka sama kara przewidziana jest za wypadek mniejszej wagi fałszu materialnego dokumentu i użycia fałszywego dokumentu jako autentycznego oraz nieuprawnionego wypełnienia podpisanego blankietu i użycia takiego dokumentu. Sąd w tych przypadkach ma możliwość odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59). Dopuszczalne jest ponadto warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66).

Sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, czyli podrobionego lub przerobionego dokumentu bądź wypełnionego w sposób nieuprawniony blankietu, chyba że podlegają one zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi. Możliwe jest ponadto orzeczenie przepadku przedmiotów (np. druków, stempli, pieczęci, komputerów, drukarek komputerowych, kserokopiarek), które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, chyba że podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi. Uzasadnione może być również orzeczenie zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

7. Tryb ścigania. Przestępstwa określone w art. 270 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Sąd Najwyższy składu 7 sędziów stwierdził, że: „Podrobienie lub przerobienie dokumentu w celu użycia go za autentyczny i następnie użycie go w tym charakterze przez tego samego sprawcę, stanowi jedno przestępstwo; podrobienie lub przerobienie jest w tym przypadku pierwszym stadium działania przestępnego polegającego na użyciu fałszywego dokumentu za autentyczny”. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy podkreślił, iż: „Okoliczność, że między jednym a drugim zdarzeniem upłynął dłuższy okres, nie ma znaczenia istotnego. Rozstrzygającą jest bowiem rzeczą, iż oba fragmenty działania sprawcy zostały spełnione pod wpływem jednolitego zamiaru przestępnego i miały na celu naruszenie tego samego dobra prawnego”. Fałsz dokumentu i następnie użycie przez sprawcę fałszu podrobionego lub przerobionego dokumentu jako autentycznego stanowi pozorny zbieg przestępstw. Analogicznie należy ocenić nieuprawnione wypełnienie blankietu i jego użycie przez tego samego sprawcę.

Art. 270 § 1 lub 2 (użycie fałszywego dokumentu jako autentycznego lub użycie bezprawnie wypełnionego blankietu) może pozostawać w zbiegu z art. 286 § 1 lub 3 (oszustwo) bądź art. 296 § 1-3 (nadużycie zaufania). Możliwy jest również zbieg art. 270 § 1 (użycie fałszywego dokumentu jako autentycznego) z art. 227, który penalizuje czyn polegający m.in. na podaniu się za funkcjonariusza publicznego i wykonaniu czynności związanych z jego funkcją. Ponadto może dojść do zbiegu art. 270 z przepisami przewidującymi przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości (art. 233 § 1, art. 234, 235, 239).

Art. 271. [Fałszerstwo intelektualne] 

§ 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

6. Zagrożenie karne. poświadczenia nieprawdy typu podstawowego kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Sąd może zamiast kary pozbawienia wolności orzec grzywnę lub karę ograniczenia wolności do lat 2 (art. 58 § 3). Popełnienie przestępstwa poświadczenia nieprawdy w typie uprzywilejowanym zagrożone jest karą grzywny lub karą ograniczenia wolności. Sąd może w tym przypadku odstąpić od wymierzenia kary (art. 59) lub warunkowo umorzyć postępowanie karne (art. 66). Typ kwalifikowany poświadczenia nieprawdy w dokumencie zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W przypadku skazania za przestępstwo poświadczenia nieprawdy sąd może orzec środek karny w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 41). W zakresie środków karnych istotne znaczenie w przypadku poświadczenia nieprawdy w dokumencie typu kwalifikowanego ma przepadek korzyści majątkowej. Sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, a więc dokumentów zawierających poświadczenie nieprawdy (art. 44 § 1), chyba że podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi (art. 44 § 5).

7. Tryb ścigania. Czyny zabronione przewidziane w art. 271 ścigane są z oskarżenia publicznego (z urzędu). Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Przestępstwo z art. 271 § 1 k.k. skierowane jest przeciwko dokumentom, a więc przedmiotem ochrony jest tu pewność obrotu oparta na publicznym zaufaniu do dokumentów i domniemaniu prawdziwości pism mających taki charakter. Stąd też przestępstwo to ścigane jest z urzędu, a interes Państwa - jako podmiotu bezpośrednio pokrzywdzonego owym naruszeniem - reprezentuje prokurator”.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 271 z art. 296 § 1-3 (nadużycie zaufania).

Art. 272. [Wyłudzenie podstępem poświadczenia nieprawdy] Kto wyłudza poświadczenie nieprawdy przez podstępne wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego lub innej osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

6. Zagrożenie karne. kara pozbawienia wolności do lat 3. W razie skazania za to przestępstwo sąd orzeka przepadek wyłudzonego dokumentu jako przedmiotu pochodzącego bezpośrednio z przestępstwa, chyba że podlega on zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi (art. 44). Możliwe jest orzeczenie grzywny lub kary ograniczenia wolności do lat 2 zamiast kary pozbawienia wolności (art. 58 § 3), odstąpienie od wymierzenia kary (art. 59) bądź warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66).

7. Tryb ścigania. Przestępstwo sankcjonowane w art. 272 ścigane jest z oskarżenia publicznego (z urzędu).

8. Zbieg przepisów. Art. 272 może pozostawać w zbiegu z art. 233 (składanie fałszywych zeznań lub oświadczeń) oraz z art. 270 (użycie podrobionego lub przerobionego dokumentu jako autentycznego), jeżeli podstępne wprowadzenie w błąd nastąpiło przez przedstawienie fałszywego dokumentu.

1. Przestępstwa przeciwko mieniu. Art. 278 - 295

Art. 278. [Kradzież] 

§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

§ 5. Przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego.

6. Zagrożenie karne. Jeżeli przedmiotem kradzieży jest cudza rzecz ruchoma (art. 278 § 1), program komputerowy (art. 278 § 2), energia lub karta bankomatowa (art. 278 § 5), to sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku typu uprzywilejowanego (wypadek mniejszej wagi) sprawcy grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W przypadku przestępstwa kradzieży możliwe będzie orzeczenie zarówno środka karnego w postaci przepadku przedmiotów (art. 45), jak i obowiązku naprawienia szkody.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo kradzieży jest ścigane z urzędu. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa wymagane jest złożenie wniosku przez osobę pokrzywdzoną (art. 278 § 4); jest to tzw. przestępstwo względnie wnioskowe.

Art. 279. [Kradzież z włamaniem] 

§ 1. Kto kradnie z włamaniem, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Możliwe jest również orzeczenie środka karnego w postaci przepadku przedmiotów lub obowiązku naprawienia szkody.

7. Tryb ścigania przestępstwa kradzieży z włamaniem ma charakter publicznoskargowy, chyba że pokrzywdzony jest osobą najbliższą. W tym ostatnim przypadku, zgodnie z art. 279 § 2, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 280. [Rozbój] 

§ 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 2. Jeżeli sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od tego, czy sprawca dopuszcza się rozboju w typie podstawowym, czy w typie kwalifikowanym. W przypadku określonym w art. 280 § 1 czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 2 do 12 lat; w przypadku popełnienia zbrodni rozboju (art. 280 § 2) sprawcy grozi kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 do lat 15. Należy mieć na uwadze możliwość zastosowania wynikającego z art. 46 środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.

7. Tryb ścigania przestępstwa rozboju ma charakter publicznoskargowy.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest kumulatywny zbieg przepisów art. 280 k.k. i art. 282 k.k., jak również zbieg form stadialnych tych przestępstw. Sąd Najwyższy wyraził natomiast pogląd, że dokonanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej, tj. art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 278 § 5 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., należy uznać za superfluum z uwagi na regułę wyłączania wielości ocen w postaci zasady specjalności, występującej między przestępstwem rozboju, a występkiem kradzieży.

Art. 281. [Kradzież rozbójnicza] Kto, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy, bezpośrednio po dokonaniu kradzieży, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

6. Zagrożenie karne. kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Możliwe jest również orzeczenie środka karnego, o którym mowa w art. 46.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo kradzieży rozbójniczej jest ścigane z urzędu.

Art. 282. [Wymuszenie rozbójnicze] Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

6. Zagrożenie karne kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. W przypadku tego przestępstwa możliwe jest również zastosowanie wobec sprawcy środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo, o którym mowa w art. 282, podlega ściganiu z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Jeżeli w przypisanym oskarżonemu czynie zawierają się znamiona czynności wykonawczych opisanych w przepisach określających różne typy czynów zabronionych, to przepisy te, stanowiąc podstawę skazania, pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) również wtedy, gdy te znamiona są częściowo identyczne.

Gdy działanie oskarżonego realizujące znamiona ustawowe określone w art. 282 k.k. wyczerpuje zarazem znamiona czynu zabronionego typizowanego w art. 286 § 2 k.k., to przepisy te pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) i stanowią podstawę skazania za jedno przestępstwo. Możliwy jest kumulatywny zbieg przepisów art. 280 i art. 282 k.k., jak również zbieg form stadialnych tych przestępstw.

Art. 283. [Wypadek mniejszej wagi] W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w art. 279 § 1, art. 280 § 1 lub w art. 281 lub 282, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 284. [Przywłaszczenie] 

§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od typu przywłaszczenia. W typie podstawowym czyn sprawcy zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Sprzeniewierzenie stanowiące typ kwalifikowany przywłaszczenia zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 284 § 2).

Łagodniejsza odpowiedzialność została przewidziana w przypadku typu uprzywilejowanego, o którym mowa w art. 284 § 3. W tym wypadku sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

7. Tryb ścigania ma charakter publicznoskargowy. Jedynie w przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa dla sprawcy, zgodnie z art. 284 § 4 ściganie odbywa się na wniosek pokrzywdzonego. Jest to przestępstwo względnie wnioskowe.

Art. 285. [Uruchomienie impulsów telefonicznych] 

§ 1. Kto, włączając się do urządzenia telekomunikacyjnego, uruchamia na cudzy rachunek impulsy telefoniczne, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne przewidziane za ten czyn stanowi kara pozbawienia wolności do lat 3.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo, o którym mowa w art. 285, jest ścigane z urzędu. Jedynie w przypadku gdy czyn został popełniony na szkodę osoby najbliższej, pokrzywdzony zobowiązany jest złożyć wniosek o ściganie.

Art. 286. [Oszustwo] 

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Typ uprzywilejowany oszustwa, o którym mowa w art. 286 § 3, zagrożony jest trzema rodzajami kar: grzywną, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności do lat 2.

7. Tryb ścigania przestępstwa oszustwa ma charakter publicznoskargowy. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa dla sprawcy, wymagane jest złożenie przez nią wniosku o ściganie (przestępstwo względnie wnioskowe).

8. Zbieg przepisów. Gdy działanie oskarżonego, realizujące znamiona ustawowe określone w art. 282 k.k., wyczerpuje zarazem znamiona czynu zabronionego typizowanego w art. 286 § 2 k.k., to przepisy te pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) i stanowią podstawę skazania za jedno przestępstwo. W literaturze dopuszcza się możliwość wystąpienia zbiegu przepisów art. 271 § 1 i 3 z art. 286 § 1 w przypadku fikcyjnego prowadzenia przez sprawcę działalności gospodarczej i wystawiania fikcyjnych faktur.

Art. 287. [Oszustwo komputerowe] 

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Jeżeli oszustwo popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne typu podstawowego kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku stwierdzenia wypadku mniejszej wagi (art. 287 § 2) sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

7. Tryb ścigania co do zasady ma charakter publicznoskargowy, jednakże stwierdzenie, że przestępstwo zostało popełnione na szkodę osoby najbliższej, powoduje zmianę trybu ścigania na wnioskowy, zgodnie z regulacją wyrażoną w art. 287 § 3.

Art. 288. [Zniszczenie mienia ruchomego] 

§ 1. Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Karze określonej w § 1 podlega także ten, kto przerywa lub uszkadza kabel podmorski albo narusza przepisy obowiązujące przy zakładaniu lub naprawie takiego kabla.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. art. 288 § 1 i 3 karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku typu uprzywilejowanego, o którym mowa w art. 288 § 2, sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Czyn określony w art. 288 § 1 może zostać popełniony w okolicznościach świadczących o jego chuligańskim charakterze. W takim przypadku sąd, skazując sprawcę, wymierzy mu karę w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Niemożliwe będzie natomiast zastosowanie wobec takiego sprawcy regulacji art. 59 § 1.

7. Tryb ścigania. Ściganie odbywa się z oskarżenia publicznego, chyba że czyn określony w § 1 i 2 został popełniony na szkodę osoby najbliższej. W tym ostatnim przypadku przestępstwo jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego (art. 288 § 4).

Art. 289. [Zabór pojazdu w celu krótkotrwałego użycia] 

§ 1. Kto zabiera w celu krótkotrwałego użycia cudzy pojazd mechaniczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 pokonuje zabezpieczenie pojazdu przed jego użyciem przez osobę nieupoważnioną, pojazd stanowi mienie znacznej wartości albo sprawca następnie porzuca pojazd w stanie uszkodzonym lub w takich okolicznościach, że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub uszkodzenia pojazdu albo jego części lub zawartości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 popełniono używając przemocy lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. W wypadkach określonych w § 1-3 sąd może wymierzyć grzywnę obok kary pozbawienia wolności.

§ 5. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne jest zróżnicowane w zależności od typu czynu zabronionego. W typie podstawowym (art. 289 § 1) sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W typie kwalifikowanym określonym w art. 289 § 2 czyn sprawcy zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Natomiast przestępstwo określone w art. 289 § 3 zagrożone jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Na uwagę zasługuje w przypadku tego przestępstwa rozwiązanie przewidziane w art. 289 § 4. Przepis ten daje sądowi możliwość wymierzenia sprawcy kary grzywny, obok kary pozbawienia wolności, mimo że do znamion tego przestępstwa nie należy działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

7. Tryb ścigania. Zabór cudzego pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia ścigany jest z urzędu. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa dla sprawcy, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 289 § 5).

Art. 290. [Kradzież drzewa z lasu] 

§ 1. Kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie, podlega odpowiedzialności jak za kradzież.

§ 2. W razie skazania za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, sąd orzeka na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w wysokości podwójnej wartości drzewa.

6. Zagrożenie karne. podlega odpowiedzialności jak za kradzież. Sankcją grożącą za ten czyn jest kara pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5. Zgodnie z art. 290 § 2 w razie skazania sprawcy za przestępstwo wyrębu drzewa w lesie albo za kradzież drzewa wyrąbanego sąd orzeka na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w wysokości podwójnej wartości drzewa. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego obowiązek orzeczenia nawiązki rozciąga się na każdego ze współsprawców oraz na podżegacza i pomocnika.

sztywną granicę nawiązki w związku z kradzieżą leśną, to jest podwójną wartość drzewa będącego przedmiotem przestępstwa. Nie ma zatem możliwości, żeby pokrzywdzony otrzymał nawiązkę o wartości przewyższającej tę kwotę. Bez względu na to, ilu pokrzywdzonych występowało, kwota ta jest ściśle określona, a inna interpretacja byłaby niezgodna z brzmieniem przepisu.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo kradzieży leśnej jest ścigane z urzędu.

Art. 291. [Paserstwo umyślne] 

§ 1. Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

6. Zagrożenie karne w przypadku typu podstawowego stanowi kara pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5. Łagodniejszą odpowiedzialność poniesie sprawca czynu stanowiącego wypadek mniejszej wagi. Czyn określony w art. 291 § 2 zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

7. Tryb ścigania. Ściganie przestępstwa paserstwa umyślnego następuje z urzędu.

Art. 292. [Paserstwo nieumyślne] 

§ 1. Kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. W wypadku znacznej wartości rzeczy, o której mowa w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

6. Zagrożenie karne w przypadku typu podstawowego paserstwa nieumyślnego stanowi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2; w przypadku typu kwalifikowanego czyn zagrożony jest pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do lat 5.

7. Tryb ścigania tego przestępstwa ma charakter publicznoskargowy.

Art. 293. [Paserstwo programu komputerowego] 

§ 1. Przepisy art. 291 i 292 stosuje się odpowiednio do programu komputerowego.

§ 2. Sąd może orzec przepadek rzeczy określonej w § 1 oraz w art. 291 i 292, chociażby nie stanowiła ona własności sprawcy.

Art. 294. [Obostrzenie odpowiedzialności] 

§ 1. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1 lub 2, art. 284 § 1 lub 2, art. 285 § 1, art. 286 § 1, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub 3, lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Tej samej karze podlega sprawca, który dopuszcza się przestępstwa wymienionego w § 1 w stosunku do dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury.

Art. 295. [Nadzwyczajne złagodzenie kary. Odstąpienie od ukarania] 

§ 1. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 278, 284-289, 291, 292 lub 294, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości albo zwrócił pojazd lub rzecz mającą szczególne znaczenie dla kultury w stanie nieuszkodzonym, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

§ 2. Wobec sprawcy przestępstwa wymienionego w § 1, który dobrowolnie naprawił szkodę w znacznej części, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

1. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Art. 296 - 309

Art. 296.  [Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym] 

§ 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 4a. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.

§ 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.

6. Zagrożenie karne. art. 296 § 1 karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Za sprowadzenie niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej grozi kara pobawienia wolności od miesiąca do 3 lat. Oznacza to, że do sprawców obu przestępstw może mieć zastosowanie regulacja art. 58 § 3, a w przypadku sprawcy występku z § 1a w grę wchodzi także odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 59 oraz możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania karnego.

W przypadku typów kwalifikowanych, o których mowa w art. 296 § 2, dolna granica kary pozbawienia wolności ulega podwyższeniu do 6 miesięcy, górna zaś - do lat 8. Wypełnienie znamion typu kwalifikowanego określonego w art. 296 § 3 pociąga za sobą najsurowszą sankcję w postaci kary pozbawienia wolności od roku do lat 10. Ponadto w razie skazania sprawcy za to przestępstwo grzywna orzekana przez sąd obok kary pozbawienia wolności może zostać wymierzona w wysokości do 3000 stawek dziennych (art. 309).

Nieumyślne nadużycie zaufania pociąga za sobą sankcję w postaci kary pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3.

Zgodnie z art. 296 § 5 kary za przestępne nadużycie zaufania może uniknąć sprawca, który przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę. Użycie przez ustawodawcę sformułowania „przed wszczęciem postępowania karnego” przemawia za przyjęciem, że ujemna przesłanka procesowa w postaci niepodlegania karze wystąpi tylko w tych przypadkach, gdy sprawca naprawi szkodę przed wszczęciem postępowania w sprawie. Gdyby bowiem ustawodawca chciał, aby możliwość taka istniała do wszczęcia postępowania przeciwko osobie, mógł dać temu wyraz wprost, precyzyjnie określając, do którego etapu postępowania możliwe jest okazanie czynnego żalu przez sprawcę. Zgodnie z art. 307 fakt dobrowolnego naprawienia szkody po wszczęciu postępowania wpłynie jednak często na zakres odpowiedzialności karnej sprawcy.

7. Tryb ścigania. Większość typów przestępstw ujętych w art. 296 ścigana jest z oskarżenia publicznego, z urzędu. Tym samym wola podmiotu pokrzywdzonego zachowaniem sprawcy nie powinna mieć znaczenia przy podejmowaniu decyzji o wszczęciu postępowania. Należy podzielić pogląd, że brak odczucia pokrzywdzenia powinien w większości przypadków przemawiać za przyjęciem znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu, z wyłączeniem jednak takiego ogólnego założenia w tych przypadkach, gdy chodzi o przestępstwo popełnione na szkodę podmiotu, w którym obraca się też publicznymi środkami finansowymi.

W przypadku czynu stypizowanego w art. 296 § 1a tryb ścigania uzależniony jest jednak od tego, kto jest pokrzywdzony działaniem sprawcy. Zgodnie z § 4a, w przypadku gdy pokrzywdzonym jest Skarb Państwa, ściganie następuje z urzędu, natomiast w sytuacji gdy pokrzywdzone są inne podmioty - ustawodawca zdecydował się na tryb wnioskowy. W takiej sytuacji to pokrzywdzony zadecyduje o tym, czy dojdzie do ścigania sprawcy, co może wyeliminować potrzebę prowadzenia postępowania karnego w tych przypadkach, w których np. pokrzywdzony uzna, że zachowanie sprawcy, które sprowadziło niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, spowodowane było podjęciem dopuszczalnego w obrocie gospodarczym ryzyka.

Ze względu na brzmienie przepisu należy natomiast uznać, że typ kwalifikowany występku z art. 296 § 1a ścigany jest zawsze z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Wyklucza się możliwość wystąpienia zbiegu przestępstwa nadużycia zaufania dokonanego przez funkcjonariusza publicznego z nadużyciem służbowym stypizowanym w art. 231. W przypadku konkurencji obu przepisów powinno dojść do ustalenia, czy urzędnik wykonywał imperium publiczne zatrudniającej go instytucji, czy też zajmował się sprawami majątkowymi tej instytucji. Natomiast w razie zbiegu z art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji właściwa jest kwalifikacja kumulatywna. Może też dojść do rzeczywistego zbiegu przepisów z art. 300 § 1 lub 3 oraz art. 301 § 1 i 2. Pozorny zbieg występuje natomiast z art. 303 § 2. Wyklucza się też możliwość kumulatywnej kwalifikacji art. 296 § 2 np. z art. 278 w zw. z art. 294 § 1, z istoty bowiem przestępstwa nadużycia zaufania wynika, że nie chodzi w nim o czynności wykonawcze, takie jak kradzież, której dokonanie nigdy nie może być uznane za nadużycie uprawnień, ponieważ w ogóle w uprawnieniach sprawcy nie będzie się mieścić.

Art. 296a. [Łapownictwo na stanowisku kierowniczym] 

§ 1. Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w § 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 5. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 2 albo w § 3 w związku z § 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

6. Zagrożenie karne. § 1 i 2 kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Typy uprzywilejowane obu występków zagrożone są alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności od miesiąca do lat 2. Typ kwalifikowany sprzedajności zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

W przypadku sprawcy występku przekupstwa (zarówno w typie podstawowym, jak i uprzywilejowanym) przewidziano niepodleganie karze, w sytuacji gdy udzielona przez niego korzyść lub obietnica zostały przyjęte, a on sam zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ o jego popełnieniu się dowiedział.

7. Tryb ścigania. Wszystkie czyny stypizowane w art. 296a ścigane są w trybie publicznoskargowym z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Może dojść do zbiegu jednego z typów sprzedajności gospodarczej z przestępstwem łapownictwa biernego określonym w art. 228 § 1 lub 2. Będzie to możliwe w sytuacji, gdy sprawca pełni np. funkcje kierownicze w podmiocie gospodarczym dysponującym środkami publicznymi. Podobnie możliwy będzie zbieg art. 296a § 2 z art. 229 § 1. W takich sytuacjach właściwe będzie przyjęcie kumulatywnego zbiegu przepisów, ponieważ tylko taka kwalifikacja odda całą zawartość kryminalną czynu.

Należy uznać, że art. 296a § 4 stanowi lex specialis w stosunku do art. 296 § 1. Możliwy wydaje się natomiast realny zbieg art. 296a § 1 z art. 296 § 1a, gdy sprawca przyjmujący łapówkę poprzez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej (w tym przypadku między obydwoma przepisami zachodzi stosunek krzyżowania).

Art. 297. [Wyłudzenie kredytu] 

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi - kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego.

§ 3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. Oba typy oszustwa gospodarczego zagrożone są karą pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku czynu stypizowanego w art. 297 § 1 istnieje możliwość orzeczenia obok kary pozbawienia wolności kary grzywny w wysokości do 3000 stawek dziennych (art. 309). Wymierzenie grzywny jest możliwe, jeżeli zostaną spełnione przesłanki jej orzekania obok kary pozbawienia wolności określone w art. 33 § 2. Może zatem do tego dojść wtedy, gdy sprawca dopuści się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (co będzie regułą w przypadku subwencji lub dotacji, ale niekoniecznie musi wystąpić w przypadku kredytu czy gwarancji bankowej) lub gdy korzyść taką osiągnie.

Podobnie jak w przypadku nadużycia zaufania, sprawca nie podlega karze, jeżeli przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego określonych w art. 297 § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego. Aby czynny żal był skuteczny, musi zostać wykazany przed wszczę­ciem postępowania in rem. Sąd Najwyższy wskazał, że dla skorzystania z klauzuli niekaralności „w wypadku zaspokojenia roszczenia pokrzywdzonego za pośrednictwem osoby trzeciej wymagane jest ustalenie, że nastąpiło to z inicjatywy sprawcy”, w innym bowiem przypadku nie zostanie spełniony warunek dobrowolności naprawienia szkody.

Sprawca, który w celu uzyskania świadczeń wymienionych w art. 297 § 1 podrabia lub przerabia dokument, a następnie wykazuje czynny żal określony w art. 297 § 3, nie zostaje zwolniony od odpowiedzialności za fałsz dokumentu.

7. Tryb ścigania. Czyny stypizowane w art. 297 § 1 i 2 są ścigane w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg kumulatywny przestępstwa określonego w art. 297 § 1 z oszustwem, o którym mowa w art. 286 § 1. Dojdzie do niego w sytuacji, gdy sprawca, wyczerpując swoim zachowaniem znamiona występku z art. 297 § 1, będzie jednocześnie miał zamiar niespłacenia kredytu lub pożyczki bankowej albo niezgodnego z ich przeznaczeniem wykorzystania dotacji lub subwencji.

Właściwe jest przyjęcie pozornego zbiegu art. 297 § 1 z art. 270 § 1. Podstawą wyłączania wielości ocen jest tu zasada konsumpcji. Posłużenie się fałszywym dokumentem jest jednym ze znamion występku oszustwa gospodarczego, co czyni zbędnym kwalifikowanie takich zachowań także na podstawie art. 270 § 1. W sytuacji gdy sprawca sam sfałszuje wcześniej dokument, którym następnie posłuży się w celu wyłudzenia jednego ze świadczeń wymienionych w art. 297 § 1, dojdzie natomiast do realnego zbiegu przestępstw (w przypadku gdy zachowania sprawcy zostały podjęte w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, możliwe będzie uznanie ich za jeden czyn zabroniony w rozumieniu art. 12 i zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej). Takie stanowisko zajął też SA w Katowicach stwierdził: „Zbędna jest kumulatywna kwalifikacja prawna przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. oraz art. 270 § 1 k.k., jeżeli kredytobiorca wyłącznie przedstawia sfałszowane dokumenty, a sam w ich fałszowaniu nie bierze udziału. Skoro bowiem kredytobiorca działając w myśl art. 297 k.k. przedkłada takie dokumenty, to oczywistym jest, że w ten sposób się nimi posługuje i wprowadza taki sfałszowany dokument do obrotu. Natomiast w sytuacji, gdy przedstawiony dokument, którym posługuje się sprawca został uprzednio przez niego podrobiony, sfałszowany, wówczas dla oddania pełnej zawartości kryminalnej czynu należy kumulatywnie zakwalifikować go, jako przestępstwo z art. 297 § 1 k.k. i z art. 270 § 1 k.k.”.

Należy podzielić pogląd Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu zawarty zgodnie z którym w wypadku, gdy fikcyjną fakturę VAT „wystawiono wyłącznie dla przestępczych celów pozapodatkowych, np. dla wyłudzenia kredytu lub dotacji dla siebie lub innej osoby albo dla doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez fingowanie dobrej kondycji gospodarczej i wiarygodności kontrahenta umowy, to wystawca takiej faktury lub osoba posługująca się nią powinny nadal odpowiadać na podstawie przepisów ustawy karnej innej niż k.k.s.”.

Art. 298. [Wyłudzenie odszkodowania] 

§ 1. Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wypłacie odszkodowania.

6. Zagrożenie karne. § 1 karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Wobec sprawcy może mieć zatem zastosowanie art. 58 § 3. Możliwe jest też warunkowe umorzenie postępowania karnego, jeżeli zostaną spełnione dodatkowe przesłanki jego stosowania wymienione w art. 66 § 3. Okazanie przez sprawcę czynnego żalu w postaci zapobiegnięcia wypłaceniu nienależnego odszkodowania przed wszczęciem postępowania karnego w fazie in rem stanowi ujemną przesłankę procesową przesądzającą o niemożności pociągnięcia takiego sprawcy do odpowiedzialności karnej.

7. Tryb ścigania. Oszustwo ubezpieczeniowe jest przestępstwem publicznoskargowym, ściganym z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Art. 298 § 1 może często pozostawać w zbiegu kumulatywnym z przepisami Kodeksu, w których spenalizowano zachowania polegające na stwarzaniu niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia oraz bezpieczeństwa powszechnego. Duże rozbieżności w doktrynie wywołuje kwestia zbiegu art. 298 § 1 z art. 286 § 1. Przekonujący wydaje się pogląd, zgodnie z którym w przypadku gdy sprawca swoim zachowaniem najpierw powoduje zdarzenie będące podstawą wypłaty odszkodowania, a następnie składa wniosek o taką wypłatę, należy przyjąć wielość czynów, rozważając jednocześnie możliwość uznania pierwszego z zachowań sprawcy za współukarany czyn uprzedni.

A. Marek opowiada się w takiej sytuacji za kumulatywną kwalifikacją prawną jako najlepszym sposobem oddania całej zawartości kryminalnej zachowania sprawcy. Jeśli jednak w omawianych przypadkach przyjąć występowanie jedności czynów - a tak będzie szczególnie wtedy, gdy sprawca działa w warunkach czynu ciągłego określonego w art. 12 - właściwsze wydaje się zastosowanie pozornego zbiegu przepisów opartego na zasadzie pochłaniania, przy czym przepisem pochłaniającym jest art. 286 § 1.

Art. 299. [Pranie brudnych pieniędzy] 

§ 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.

§ 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 6. Karze określonej w § 5 podlega sprawca, jeżeli dopuszczając się czynu określonego w § 1 lub 2, osiąga znaczną korzyść majątkową.

§ 7. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2, sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

§ 8. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1 lub 2, kto dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu innego przestępstwa; jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.

6. Zagrożenie karne. karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. typów kwalifikowanych przestępstwa kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub w razie osiągnięcia przez sprawcę takiej korzyści grzywna orzeczona obok kary pozbawienia wolności może zostać wymierzona w wysokości do 3000 stawek dziennych (art. 309 w zw. z art. 33 § 2).

Ze skazaniem sprawcy jednego z dwóch zasadniczych typów prania pieniędzy (art. 299 § 1 i 2) oraz ich typów kwalifikowanych wiąże się, przewidziane w art. 299 § 7, obligatoryjne orzeczenie przepadku przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z przestępstwa, nawet jeśli nie stanowiły one własności sprawcy. Obowiązek orzeczenia przepadku zostaje ograniczony lub nawet całkowicie wyłączony wówczas, gdy przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi. Jednocześnie wykładnia językowa art. 299 § 7 prowadzi do wniosku, że obligatoryjny przepadek opisany w tym przepisie nie dotyczy przypadków skazania za kwalifikowane typy prania pieniędzy, o których mowa w art. 299 § 5 i 6. To ewidentne niedopatrzenie ustawodawcy powoduje, że w przypadku skazania za kwalifikowane typy prania pieniędzy podstawą orzekania przepadku powinny być regulacje tej instytucji zawarte w części ogólnej Kodeksu karnego.

W art. 299 § 8 przewidziano klauzulę bezkarności. Ujemna przesłanka procesowa w postaci niepodlegania karze wystąpi, gdy sprawca występku określonego w art. 299 § 1 lub 2 (ale nie w art. 299 § 5 lub 6) wykaże skuteczny czynny żal w postaci dobrowolnego ujawnienia wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacji dotyczących okoliczności ich popełnienia oraz osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa, a takie zachowanie sprawcy zapobiegnie popełnieniu innego przestępstwa. Sąd obligatoryjnie stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy, który czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności. Przekazanie wskazanych w art. 299 § 8 informacji sądowi na rozprawie nie spełnia wymagań skutecznego czynnego żalu, ponieważ sąd nie może być uznany za organ powołany do ścigania przestępstw.

Brak zakreślenia przez ustawodawcę terminu, w jakim sprawca ma okazać czynny żal, prowadzi do wniosku, że może to uczynić do momentu wydania prawomocnego wyroku. Natomiast z faktu, iż ujawnione informacje muszą zapobiec popełnieniu innego przestępstwa, wynika, że przekazywane przez skruszonego sprawcę informacje nie mogą być już znane organowi ścigania. Ponadto niewykorzystanie przez organ ścigania przekazanych mu informacji i w rezultacie niezapobieżenie przestępstwu spowoduje, że możliwe będzie jedynie zastosowanie przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary. Możliwość skorzystania z klauzuli niekaralności, o której mowa w art. 299 § 8, jest wyłączona w przypadku sprawców wszystkich typów kwalifikowanych prania pieniędzy, co nie wyłącza jednak możliwości stosowania wobec nich nieco mniej korzystnych rozwiązań przewidzianych w art. 60 § 3 i 4. Jednocześnie wypada zauważyć, że charakter przestępstwa prania pieniędzy sprzyja popełnianiu go w porozumieniu z innymi osobami. Wskazuje zresztą na to treść art. 299 § 8, w którym zawarto wymaganie przekazania informacji na temat osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa. Jednoczesne zaś wykluczenie z grona podmiotów mogących skorzystać z czynnego żalu sprawcy skazywanego za typ kwalifikowany, o którym mowa w art. 299 § 5 (a więc sprawcy działającego w porozumieniu z dwiema lub więcej osobami), powoduje, że art. 299 § 8 w praktyce może mieć zastosowanie jedynie do sprawcy działającego w porozumieniu z tylko jedną osobą.

Wątpliwości budzi właściwe rozumienie użytego w art. 299 § 8 pojęcia „przestępstwo”, którego okoliczności popełnienia i uczestniczące w nim osoby ujawnia sprawca. Sporne jest, czy chodzi w nim o przestępstwo prania pieniędzy określone w art. 299 § 1 lub 2, czy także o przestępstwo pierwotne, z którego korzyści sprawca starał się następnie legalizować. Przeważa pogląd, że właściwa jest interpretacja rozszerzająca. Jednak wykładnia językowa wydaje się przemawiać za rozumieniem przez przestępstwo, o którym mowa w art. 299 § 8, wyłącznie czynów określonych w art. 299 § 1 lub 2, a więc różnych postaci prania pieniędzy. Jest to tym bardziej uzasadnione, że trudno byłoby przyjąć, iż nieodpowiedzialność sprawcy za pranie pieniędzy mogłaby wynikać z faktu ujawnienia okoliczności innego przestępstwa przy jednoczesnym zatajeniu informacji na temat okoliczności czynu, o którym mowa w art. 299 § 1 lub 2. Ponadto należy zwrócić uwagę na to, że sprawca każdego z typów prania pieniędzy nie musi znać żadnych szczegółów przestępstwa, z którego takie brudne pieniądze pochodzą. Wymaganie ujawnienia takich informacji uniemożliwiałoby korzystanie z tej instytucji tym sprawcom, którzy nie znali szczegółów działalności przestępczej osób, z którymi współdziałali.

W razie zbiegu podstawy obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary przewidzianego w przypadku, gdy sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia wskazanych w art. 299 § 8 informacji i okoliczności, z którąkolwiek z podstaw nadzwyczajnego obostrzenia kary (np. sprawca jest przestępcą zawodowym w rozumieniu art. 65 § 1), należy uznać, że art. 299 § 8 stanowi lex specialis względem przepisu przewidującego nadzwyczajne obostrzenie kary, zatem obligatoryjne będzie zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, a regulacja art. 57 § 2 nie znajdzie tu zastosowania.

Do sprawcy przestępstwa określonego w art. 299 ma też zastosowanie art. 307 przewidujący możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia wobec sprawcy, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości. W razie naprawienia szkody w znacznej części sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Pewien problem stanowi jednak odpowiedź na pytanie, co właściwie jest szkodą w przypadku tego przestępstwa i jak tę szkodę obliczyć (pojęcie szkody o wiele łatwiej byłoby powiązać z tzw. przestępstwem pierwotnym, ale przepis nie daje żadnego upoważnienia do odwoływania się przy obliczaniu szkody do wysokości szkody spowodowanej przestępstwem pierwotnym). Wynika to z faktu, że o ile w przypadku większości przestępstw możliwa do naprawienia szkoda oznacza konkretny uszczerbek majątkowy, o tyle np. w przypadku wprowadzania do legalnego obrotu pieniędzy pochodzących z handlu narkotykami przez lokowanie ich na koncie bankowym podstawionej osoby trudno wskazać, na czym ta szkoda polega (bank nawet odnosi z takiego działania wyraźne korzyści w sensie ekonomicznym). Możliwym rozwiązaniem problemu jest przyjęcie, że wszelkie nielegalne środki wprowadzane do legalnego obrotu wyrządzają szkodę w tym obrocie przez destabilizowanie jego normalnego funkcjonowania. Tym samym szkoda mogłaby zostać uznana za równą wartości „pranych” przez sprawcę środków. Rozwiązanie to nie jest jednak oczywiste. Otwarte pozostaje np. pytanie, czy jeśli sprawca w toku legalizacji przestępnych pieniędzy odprowadził podatek na rzecz Skarbu Państwa, to o tę sumę należy pomniejszyć szkodę wyrządzoną przestępstwem.

7. Tryb ścigania. Wszystkie odmiany przestępstwa prania pieniędzy ścigane są w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg między § 1 i 2 art. 299. W takiej sytuacji § 2 będzie miał jednak charakter przepisu szczególnego, a zatem wyłączy konieczność powoływania w kwalifikacji § 1. Także w przypadku zbiegu z art. 231 właściwe będzie uznanie tego przepisu za lex generalis w stosunku do art. 299 i stosowanie kwalifikacji tylko na podstawie tego ostatniego przepisu. Natomiast w przypadku zbiegu art. 299 z przepisami penalizującymi paserstwo (art. 291 i 292) i poplecznictwo (art. 239) wyrażane są poglądy o właściwości przyjmowania kumulatywnej kwalifikacji prawnej jako najlepiej oddającej całą zawartość kryminalną takich czynów. W przypadku zbiegu prania pieniędzy z poplecznictwem przekonujący wydaje się jednak pogląd, że w kwalifikacji prawnej powołany powinien być jedynie art. 299 jako precyzujący, na czym polega zacieranie śladów przestępstwa. Także w przypadku zbiegu art. 299 § 1 z przestępstwem paserstwa umyślnego stosowanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej może budzić pewne zastrzeżenia. W przypadku gdy przedmiotem tego przestępstwa są rzeczy pochodzące bezpośrednio z przestępstwa, wypełnienie znamion charakteryzujących czynność sprawczą prania pieniędzy jest bowiem równoznaczne z jednoczesnym wypełnieniem znamion przestępstwa paserstwa umyślnego. Tym samym należałoby przyjąć, że art. 299 § 1 pochłania art. 291. Za taką interpretacją przemawia dodatkowo fakt, że sankcja grożąca za pranie pieniędzy określona w art. 299 § 1 jest zdecydowanie surowsza od sankcji przewidzianej w art. 291 § 1.

Możliwy wydaje się zbieg art. 299 § 2 z przepisami karnymi ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Zbieg z art. 35 ust. 1 tej ustawy w większości przypadków będzie miał charakter pozorny, oparty o zasadę konsumpcji (sposobem działania sprawcy dopuszczającego się występku z art. 299 § 2 często będzie właśnie podejmowanie zachowań wskazanych szczególnie w art. 35 ust. 1 pkt 1-6, jak np. niedopełnienie obowiązku rejestracji transakcji czy blokady rachunku). W przypadku wypełnienia przez sprawcę czynu z art. 299 § 2 znamion występku stypizowanego w art. 36 ustawy (polegającego na odmowie przekazania Generalnemu Inspektorowi informacji lub dokumentów albo na przekazaniu Generalnemu Inspektorowi nieprawdziwych lub zatajeniu prawdziwych danych dotyczących transakcji, rachunków lub osób) dojdzie do pozornego zbiegu przestępstw, zachowanie wyczerpujące znamiona występku określonego w art. 36 ustawy należałoby uznać za czyn współukarany.

Natomiast nieco inaczej należałoby rozstrzygać zbieg art. 299 § 2 z typami kwalifikowanymi występków z art. 35 ust. 1 i 36 ustawy określonymi w art. 37. W odniesieniu do występków znamieniem kwalifikującym jest wyrządzenie znacznej szkody, co nie mieści się w znamionach występku prania pieniędzy z art. 299 § 2. W takim zaś przypadku właściwa dla oddania całej zawartości kryminalnej czynu będzie kumulatywna kwalifikacja prawna, natomiast realizacja przez sprawcę znamion zarówno czynu z art. 299 § 2 k.k., jak i czynu z art. 37 w zw. z art. 36 wymienionej wyżej ustawy prowadzić będzie do przyjęcia rzeczywistego zbiegu przestępstw.

Art. 300.  [Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela] 

§ 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. § 1 zagrożony jest karą pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3. Za popełnienie przestępstwa typu kwalifikowanego określonego w art. 300 § 3 grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Występek, o którym mowa w art. 300 § 2, zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zgodnie z art. 307 fakt naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwem daje sądowi możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia, naprawienie zaś szkody w znacznej części stwarza możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary.

7. Tryb ścigania. Wszystkie czyny określone w art. 300 ścigane są w trybie publicznoskargowym, przy czym przestępstwo określone w § 1 ścigane jest z urzędu tylko wtedy, gdy pokrzywdzonym jest Skarb Państwa. W pozostałych przypadkach ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Natomiast bez względu na charakter podmiotu pokrzywdzonego z urzędu ścigane są zawsze czyny stypizowane w art. 300 § 2 i 3.

8. Zbieg przepisów. W razie zbiegu § 1 i 2 art. 300 należy przyjąć, że ten drugi wyłącza stosowanie kwalifikacji z § 1 na zasadzie konsumpcji. Natomiast w przypadku zbiegu art. 300 § 2 z typem kwalifikowanym określonym w art. 300 § 3 właściwa będzie kumulatywna kwalifikacja prawna. Także w razie możliwego zbiegu art. 300 § 3 z art. 301 § 1 właściwe będzie stosowanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej. W sytuacji gdy sprawcą przestępstwa, o którym mowa w art. 300 § 1 lub 3, jest sprawca wskazany w art. 308, możliwy jest zbieg tych przepisów z art. 296, penalizującym działanie na szkodę spółki. Także w takim przypadku należy stosować kumulatywną kwalifikację prawną.

Art. 301. [Pokrzywdzenie wierzyciela] 

§ 1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.

§ 3. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

6. Zagrożenie karne. karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Taka sama kara grozi sprawcy za umyślne doprowadzenie do swojej upadłości lub niewypłacalności. Natomiast lekkomyślne doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Dobrowolne naprawienie przez sprawcę całości szkody wyrządzonej przestępstwem daje sądowi możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia. Naprawienie zaś znacznej części szkody skutkuje możliwością zastosowania wobec sprawcy nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 307).

7. Tryb ścigania. Wszystkie czyny stypizowane w art. 301 ścigane są w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Do zbiegu art. 301 z innymi przepisami może dojść zwłaszcza w tych przypadkach, gdy sprawcą przestępstwa będzie podmiot określony w art. 308. Szczególnie możliwy wydaje się zbieg art. 301 § 1 lub 2 z art. 296 § 1-3, który powinien pociągać za sobą kumulatywną kwalifikację prawną takiego czynu. Możliwy jest też kumulatywny zbieg art. 301 § 1 z art. 300 § 2 lub 3. Także kumulatywny będzie zbieg art. 301 § 1 z art. 301 § 2, do którego może dojść w sytuacji, gdy sprawcą czynu będzie podmiot wymieniony w art. 308.

Art. 302. [Zaspokojenie wybranych wierzycieli. Łapownictwo w postępowaniu egzekucyjnym] 

§ 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Tej samej karze podlega wierzyciel, który w związku z określonym w § 2 postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda.

6. Zagrożenie karne. Faworyzowanie wierzycieli zagrożone jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności od miesiąca do lat 2. Natomiast za dopuszczenie się występku przekupstwa wierzyciela lub za sprzedajność wierzyciela grozi kara pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3. Sąd na podstawie art. 307 może odstąpić od wymierzenia kary lub nadzwyczajnie złagodzić karę sprawcy któregokolwiek z czynów określonych w art. 302, jeśli naprawi on w całości szkodę wyrządzoną przestępstwem. Naprawienie przez sprawcę szkody w znacznej części daje natomiast sądowi możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

7. Tryb ścigania. Wszystkie występki określone w art. 302 ścigane są w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. W przypadku gdy sprawcą przestępstwa jest podmiot wskazany w art. 308, będący jednocześnie osobą pełniącą funkcję publiczną, możliwy jest zbieg art. 302 § 2 z art. 229 oraz zbieg art. 302 § 3 z art. 228. W takim przypadku właściwa będzie kumulatywna kwalifikacja prawna.

Art. 303. [Niwelowanie dokumentacji działalności gospodarczej] 

§ 1. Kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca przestępstwa określonego w § 1 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1-3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. typie podstawowym (art. 303 § 1) karą pozbawienia wolności od miesiąca od lat 3. Typ kwalifikowany tego przestępstwa (art. 303 § 2) zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, natomiast typ uprzywilejowany (art. 303 § 3) zagrożony jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności od miesiąca do roku. Sąd na podstawie art. 307 może odstąpić od wymierzenia kary lub nadzwyczajnie złagodzić karę sprawcy któregokolwiek z czynów określonych w art. 303, jeśli naprawi on w całości szkodę wyrządzoną przestępstwem. Naprawienie przez sprawcę szkody w znacznej części daje natomiast sądowi możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

7. Tryb ścigania. W przypadku gdy pokrzywdzonym którymkolwiek z przestępstw stypizowanych w art. 303 jest Skarb Państwa, ściganie następuje w trybie publicznoskargowym, z urzędu. W przypadku innych pokrzywdzonych ściganie przestępstw z art. 303 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 303 § 2 i art. 296. W takiej sytuacji właściwa będzie kwalifikacja prawna tylko na podstawie tego ostatniego przepisu stanowiącego lex specialis w stosunku do art. 303 § 2. W razie zbiegu z art. 270 § 1 właściwa będzie kumulatywna kwalifikacja prawna, ponieważ znamiona obu przepisów krzyżują się. Tylko w przypadku art. 270 wymagane jest, aby celem działania sprawcy było użycie fałszywego dokumentu jako autentycznego, podczas gdy cel taki nie musi przyświecać sprawcy czynu z art. 303. Natomiast w przypadku zbiegu art. 303 z art. 276 właściwe będzie pominięcie tego ostatniego w kwalifikacji prawnej na zasadzie specjalności.

Art. 304. [Wyzysk kontrahenta] Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

6. Zagrożenie karne. Występek zagrożony jest karą pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3. Do sprawcy, który dobrowolnie naprawił w całości albo znacznej części szkodę wyrządzoną przestępstwem, ma zastosowanie regulacja art. 307.

7. Tryb ścigania. Przestępstwo lichwy ścigane jest w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Przestępstwo lichwy rzadko będzie pozostawać w zbiegu realnym z innymi przepisami Kodeksu karnego. W sytuacji gdy sprawca zmusi przemocą lub groźbą osobę znajdującą się w przymusowym położeniu do zawarcia niekorzystnej dla niej umowy, właściwa będzie kwalifikacja z art. 191 § 1. Natomiast błąd ofiary polegający na urojeniu sobie przymusowego położenia i zawarcie przez nią umowy ze sprawcą świadomym takiego błędu będzie skutkować kwalifikacją z art. 286 § 1.

Art. 305. [Zakłócenie przetargu publicznego] 

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto w związku z publicznym przetargiem rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności mające znaczenie dla zawarcia umowy będącej przedmiotem przetargu albo wchodzi w porozumienie z inną osobą, działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

6. Zagrożenie karne. Oba występki zagrożone są karą pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3. Do sprawcy, który dobrowolnie naprawił w całości albo znacznej części szkodę wyrządzoną przestępstwem, zastosowanie ma art. 307.

7. Tryb ścigania. W przypadku gdy pokrzywdzonym którymkolwiek z przestępstw stypizowanych w art. 305 jest Skarb Państwa, ściganie następuje w trybie publicznoskargowym, z urzędu. W przypadku innych pokrzywdzonych ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg § 1 i 2 art. 305, gdy działanie sprawcy utrudniające przetarg w rozumieniu art. 305 § 1 przybierze postać rozpowszechniania nieprawdziwych informacji. W takim przypadku kwalifikacja z art. 305 § 1 odda całą zawartość kryminalną takiego zachowania sprawcy i wyłączy na zasadzie specjalności stosowanie art. 305 § 2.

Art. 306. [Fałszowanie znaków identyfikacyjnych] Kto usuwa, podrabia lub przerabia znaki identyfikacyjne, datę produkcji lub datę przydatności towaru lub urządzenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

6. Zagrożenie karne. Występek fałszowania znaków identyfikacyjnych zagrożony jest karą pozbawienia wolności od miesiąca do lat 3. Wobec sprawcy czynu mogą mieć zatem zastosowanie art. 58 § 3, art. 59 § 1 oraz art. 66.

7. Tryb ścigania. Ściganie przestępstwa, o którym mowa w art. 306, następuje w trybie publicznoskargowym, z urzędu.

8. Zbieg przepisów. Możliwy jest zbieg art. 306 z art. 270 § 1, w sytuacji gdy znak identyfikacyjny produktu lub urządzenia stanowi jednocześnie część dokumentu. W takim przypadku właściwa jest kwalifikacja kumulatywna. Może dojść także do kumulatywnego zbiegu art. 306 z art. 24 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz z art. 305 ustawy - Prawo własności przemysłowej.

Art. 307. [Nadzwyczajne złagodzenie lub odstąpienie od wymierzenia kary] 

§ 1. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 296 lub 299-305, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

§ 2. Wobec sprawcy przestępstwa wymienionego w § 1, który dobrowolnie naprawił szkodę w znacznej części, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Art. 308. [Odpowiedzialność indywidualna zarządcy] Za przestępstwa określone w tym rozdziale odpowiada jak dłużnik lub wierzyciel, kto, na podstawie przepisu prawnego, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmuje się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, fizycznej, grupy osób lub podmiotu nie mającego osobowości prawnej.

Art. 309. [Obostrzenie kary grzywny] W razie skazania za przestępstwo określone w art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3 000 stawek dziennych.