Problem zdolnych dziewczynek 2015-07-23

Jak to się dzieje, że dziewczynki, które uchodziły za zdolne uczennice, nie odnoszą sukcesu w dalszej edukacji?

W szkole podstawowej dziewczynki są zdolniejsze od chłopców właściwie we wszystkich dziedzinach, włączając matematykę i inne przedmioty ścisłe. Z czasem to się zmienia.

Carol Dweck, amerykańska psycholog, przeprowadziła badania nad umiejętnością radzenia sobie przez jedenastoletnie dziewczynki i chłopców z nowym, trudnym do przyswojenia materiałem. Okazało się, że inteligentne dziewczynki bardzo szybko się poddawały - i to tym szybciej, im miały wyższe IQ. Z drugiej strony inteligentni chłopcy postrzegali trudny materiał jako wyzwanie i podwajali wysiłki, aby mu sprostać.

Psycholog społeczny Heidi Grant Halvorson zadała sobie trud odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się dzieje. Co sprawia, że mądre i zdolne dziewczęta są mniej pewne siebie? Przecież jedenastolatki zwykle uczą się lepiej od chłopców w ich wieku. Są pilniejszymi uczennicami, łatwiej radzą sobie z przygotowaniem do sprawdzianów, a wyższy poziom stresu rekompensują większą wiedzą.

Prawdopodobnie jedyną różnicą, jaką można stwierdzić pomiędzy zdolnymi dziewczętami a zdolnymi chłopcami, jest właśnie różnica w interpretowaniu przez nich napotykanych trudności w nauce. Dziewczęta szybciej wątpią w swoje możliwości i przez to stają się mniej efektywnymi uczniami.

Dziewczynki wierzą, że ich zdolności i możliwości są wrodzone i w zasadzie niezmienne. Natomiast chłopcy uważają, że mogą się rozwijać poprzez ćwiczenia i wysiłek. Skąd biorą się te przekonania? Prawdopodobnie mają one źródło w okresie przedszkolnym. Małe dziewczynki z reguły są lepiej przystosowane społecznie, wcześniej rozwijają samokontrolę i lepiej wypełniają polecenia. Otrzymują więc od rodziców i nauczycieli informację zwrotną, że są dobre i grzeczne. Gdy idą do szkoły, chwali się je, że są zdolne, mądre, sprytne, dobrze się uczą, mimo że nie wykonały jeszcze żadnego wysiłku, aby to osiągnąć. Dorastają więc w przekonaniu, że spryt, mądrość i dobroć są wartościami, które posiadasz od urodzenia albo nie.

Chłopcy natomiast w młodszych latach są bardziej kłopotliwi: trudniej utrzymać ich uwagę i zainteresowanie. Komunikat, jaki otrzymują od rodziców i wychowawców, brzmi: nauczysz się czegoś, jeśli będziesz się koncentrował, jeżeli bardziej się postarasz, wyjdzie ci to lepiej niż do tej pory.

Efekt jest taki, że kiedy nauka okazuje się naprawdę trudna, dziewczęta traktują to jako znak, że nie są dość dobre i mądre, a chłopcy, żeby się bardziej skupić i dalej próbować. W dalszym życiu prawdopodobnie zarówno chłopcy i dziewczęta żyją w tym przekonaniu. Jeżeli dorosłej kobiecie proponuje się zajęcie stanowiska, do którego potrzebne są pewne kompetencje, a ona uważa, że ich nie ma, to jest o wiele bardziej skłonna odmówić niż mężczyzna w takiej samej sytuacji. Mężczyzna bowiem stwierdzi, że jest to dla niego wyzwanie, któremu sprosta, jeśli tylko będzie się starał. Kobieta natomiast ma w sobie to ograniczenie, które ciągnie się za nią od najmłodszych lat. I w tym wypadku nie ma to nic wspólnego z jakimikolwiek zewnętrznymi obostrzeniami dotyczącymi zatrudniania kobiet na wysokich stanowiskach. Problem tkwi w nich samych.

Co zrobić, aby swoją zdolną córeczkę wychować na kobietę, która nie będzie posiadała tego typu ograniczeń? Wydaje się, że pierwszą zasadą jest odkrywanie jej prawdziwych zainteresowań, a nie wtłaczanie w schematy. I nie chodzi tu tylko o stereotypy dotyczące płci, jak zabawa lalkami. Chodzi raczej o nieuleganie modom na pewien typ lalek, którymi bawią się wszystkie dziewczynki, więc i moja musi. Jeżeli bowiem nasza córka będzie się dobrze czuła w świecie zajęć modnych i atrakcyjnych, to nigdy nie podejmie wyzwania nauczenia się czegoś innego, być może bardziej wymagającego, ale za to zgodnego z jej charakterem i prawdziwymi uzdolnieniami.

Po drugie uczmy dziecko, że na każdym etapie rozwoju może poprawić swoje osiągnięcia. Psychoterapeuci często stwierdzają, że dzieci w wieku szkolnym są bardzo oporne na zmianę. Jeżeli już zdobyły jakąś umiejętność, to zaliczają ją do opanowanych i nie ćwiczą jej dalej. Jest je bardzo trudno przekonać, że dalszy rozwój jest możliwy. A przecież właśnie o to chodzi, aby zarówno dziewczęta, jak i chłopcy byli przekonani, że inteligencja, kreatywność, samokontrola i wysportowanie są możliwe do kształtowania przez całe życie. Aby nie przywiązywali się do łatwo dostępnych celów, nie decydowali zawczasu, które umiejętności są dla nich, a których na pewno nigdy nie zdobędą.