4 Koncepcje teoretyczne w psychologii religii

KONCEPCJE TEORETYCZNE W PSYCHOLOGII RELIGII (ROZDZIAŁ 4)

  1. Teorie psychoanalityczne

Teoretyczna tradycja psychoanalityczna koncentruje się wokół zastosowania i krytycznej dyskusji prac Zygmunta Freuda i Carla Gustava Junga, dotyczących genezy i funkcji religii.

ZYGMUNT FREUD:

- w swoich analizach roli religii w życiu psychicznym człowieka, opierał się na MATERIALE KLINICZNYM (dane uzyskane w trakcie prowadzenia terapii)

- podobieństwo neurotycznych rytuałów u osób leczonych do rytuałów religijnych (stworzenie przez ludzi z rytuałów prywatnej religii redukującej lęk)

- opierał się na antropologicznych badaniach współczesnych ludów zbieracko – łowieckich; wnioskował, że z tych opisów można odtworzyć religijność społeczności prehistorycznych

- ISTOTA RELIGII poszukiwanie przez człowieka środków na poradzenie sobie z poznaniem własnego braku znaczenia i bezsilności wobec uniwersum ( Bóg – Wszechpotężny Ojciec zapewnia poczucie bezpieczeństwa)

- podział religijności na normalną i jej zaburzone postacie u neurotyków

- najistotniejszy wkład do psychologii religii – analiza 5-ciu zagadnień szczegółowych:

  1. Ontogeneza i filogeneza religii

  2. Rola religii jako systemu przekonań, pragnień, doktryn

  3. Rola religii jako środka kontroli społecznej

  4. Analiza organizacji myślenia religijnego

  5. Analiza funkcji aktów religijnych

- kompleks Edypa jako wyjaśniający powstanie Boga (obraz Boga na wzór obrazu ojca ziemskiego; rozbicie – ojciec kochany i znienawidzony (odzwierciedlone w stosunku to zwierzęcia totemicznego) na skutek winy po morderstwie; z biegiem czasu Bóg pozostał tym kochanym, a ze znienawidzonego narodził się wizerunek szatana)

- z Romain’em Rolland’em analiza problematyki mistycyzmu hinduskiego (traktowany jako przejaw patologii) przykład orientalizmu.

- poglądy Freuda znalazły odzwierciedlenie w pracach jego uczniów np. Franz Alexander (analiza praktyk medytacyjnych mnichów buddyjskich)

-1999 r. – konferencja w Kyoto – ważny etap kontynuacji dialogu między buddyzmem a psychoterapią

- poglądy Freuda inspiracją do powstania innych szkół teoretycznych

CARL GUSTAV JUNG:

- problem doświadczenia mistycznego i religijnego

- religia jako sztywna forma doświadczenia religijnego, chroniąca człowieka przed potencjalnie niszczącymi aspektami tego doświadczenia

- odmiennie od Freuda – obraz Boga jest jednym z odziedziczonych archetypów znajdujących się w ludzkiej psychice

- symbole bóstwa produkowane przez archetyp jaźni

- zgadzał się z Freudem, że źródłem obrazu Boga jest wewnętrzny świat jednostki, ale wg niego nie jest to obraz ojca ziemskiego

- niejednoznaczność poglądów w kwestii uniwersalności kulturowej

SZKOŁA RELACJI Z OBEKTEM (object relation)

- również charakter kliniczny (wywodzi się z Freudyzmu)

Ana- Maria Rizutto rozwinięcie twierdzeń Freuda o roli ojca w kształtowaniu przez dziecko (chłopca) obrazu Boga; wskazanie, jaką (w tym rozwoju oraz kształtowaniu obrazu Boga) role odgrywają inne wczesne obiekty (osoby z najbliższego otoczenia)

- istotna dynamika kształtowania obrazu Boga na przestrzeni ludzkiego życia

PAUL PRUYSER

- rola religii jako czynnika pozytywnie oddziałującego na zdrowie psychiczne jednostki

- utrzymaniem równowagi między światem wewnętrznym (autystycznym) i zewnętrznym (realistycznym) zajmuje się świat iluzjonistyczny (procesy psychiczne, które zawierają w sobie treści pochodzące z grupowych wyobrażeń, wzorów kulturowych, religii etc.)

- rola religii może stać się dysfunkcjonalna, gdy wyjdzie ona ze świata iluzjonistycznego i wejdzie w jeden z pozostałych (np. religia w świecie realistycznym zostanie pozbawiona swojego wymiaru i znaczenia symbolicznego)

  1. Teorie poznawcze

- podejście poznawcze = obiektywne

- dwa podejścia teoretyczne:

  1. Benjamin Beit – Hallahmi

- model tłumaczący funkcje religii w życiu indywidualnym i grupowym

- niespecyficzne i specyficzne aspekty działania religii niespecyficzne – porównanie do aspektów oddziaływania sztuki (w obu przypadkach przeżywanie doświadczenia inspiracji, identyfikacja), katharsis (oczyszczenie) przez sztukę i muzykę; bardziej specyficzne – dostarczenie jednostce pewnego rodzaju wiedzy, pomagającego określić jej tożsamość, która kształtuje się w procesie socjalizacji

- przykład redukcjonizmu

  1. PODEJŚCIE ATRYBUCYJNE

- Atrybucje – poszukiwanie przyczyn wydarzeń (w każdej sytuacji nie do końca zrozumiałej); pomagają człowiekowi odzyskać jego dobrą samoocenę i uzyskać sens

- zaowocowało ono badaniami nad problematyką COPINGU RELIGIJNEGO (rola religii w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi spotykanymi w życiu) nie każdy sposób radzenia sobie ma podtekst religijny i nie cała religia jest sposobem radzenia sobie ze stresem (religia jako tylko jeden ze sposobów, jakie jednostka może wykorzystać).

- sprowadzenie religii do roli mechanizmu obronnego (co wywodzi się od Freuda) w sytuacjach zazwyczaj kryzysowych.

- rożne postacie religii AKTYWNA (Bóg wspomaga działalność człowieka), ULEGŁA (całokształt oczekiwanej dla rozwiązania sytuacji aktywności lokowany jest po stronie Boga), WSPÓŁPRACUJĄCA (rozwiązywanie problemów przy współpracy z Bogiem). Wybór danej postaci zależy w dużym stopniu od kultury, w jakiej żyje człowiek.

- czasem uwzględnienie religii w sposobie radzenia sobie w sytuacji trudnej, prowadzi do zmiany w samej religii

- zachowawczy sposób traktowania religii

- granice psychologiczne pomagające w ochronie znaczenia religii mogą powstawać poprzez odfiltrowywanie informacji (niesłyszenie lub zapominanie)

-podobna rola ochrony znaczenia – zachowanie zwane UPOREM RELIGIJNYM (utrzymywanie przekonań religijnych i kontynuowanie praktyk pomimo zmian w otoczeniu)

- druga kategoria strategii zmiany religii zachowanie głównego celu przy jednoczesnej zmianie środków

- inne rodzaje – konwersja religijna, dekonwersja (porzucenie dawnej religii przez imigrantów po przybyciu do nowego kraju)

- działania reformatorskie

- istotna rola religii w procesie głębokiej transformacji jednostki – nadawanie szczególnego znaczenia procesowi przebaczenia za doznane krzywdy.

- przebaczenie ma głęboko uzdrawiające i transformujące znaczenie dla osoby, która potrafi go udzielić.

  1. Teorie humanistyczne

- przedstawienie ich poglądów i zarys psychologii transpersonalnej (wyrosła na gruncie psychologii humanistycznej)

WSPÓLNE CECHY POWYŻSZYCH PANÓW

- wiele cech wspólnych w podejściu do natury człowieka przekonanie o istnieniu wrodzonych ludzkich możliwości rozwojowych (human potentials)

- przekonanie o znaczeniu i unikalności jednostki ludzkiej

- dążenie człowieka do realizacji wartości potrzeb duchowych

GORDON ALLPORT:

- POJĘCIE DOJRZAŁEGO POCZUCIA RELIGIJNEGO (relatywnie stały element osobowości, rodzaj spójnej filozofii życia)

- + William James – istnienie nieskończonego bogactwa form, w jakich może przejawiać się ludzka religijność; - przekonanie o potencjalnie pozytywnej roli, jaką religia może odegrać w ludzkim życiu

ERICH FROMM:

- religia jako składowa kultury grupy

- religia jako nieodłączna właściwość człowieka wynikająca z potrzeby posiadania przez niego systemu odniesienia oraz przedmiotu czci

- Bóg jako symbol wyższego „ja”

- w innych warunkach kulturowych dochodzi do zablokowania tego potencjału

- zło jako złamanie nakazu posłuszeństwa

- wszystkie dobre cechy skoncentrowane w postaci Boga lub przywódcy politycznego

ABRAHAM MASLOW:

- podobnie jak Fromm rozróżnienie tradycji religijnych

- TRADYCJE:

  1. Te, które obejmują doświadczenie pełni istnienia sprzyjają samo aktualizacji człowieka

  2. Te, które nie obejmują tego doświadczenia zespół ortodoksyjnie wyznawanych prawd i nawyków

- DOŚWIADCZENIE PEŁNI ISTNIENIA – przeżycie poczucia całości i integracji, poczucie stopienia ze światem, spontaniczne poczucie istnienia „tu” i „teraz”. Zawiera poczucie poznania Istoty Rzeczy.

- piramida potrzeb Maslowa – fizjologiczne bezpieczeństwa przynależności uznania religijne

- zadanie psychologii humanistycznej – oddzielenie doświadczeń pełni istnienia od kontekstu tradycji religijnych i umożliwienie ich przeżywania zwyczajnym ludziom bez względu na ich przynależność religijną

Maharishi Mahesh Yogi instrumentalne podejście do technik medytacyjnych; propagował MEDYTACJĘ TRANSCENDENTALNĄ.

VIKTOR FRANKL:

- LOGOTERAPIA terapia nastawiona na przywrócenie jednostce poczucia sensu i znaczenia w życiu

- religia musi być spontaniczna i osobista

  1. Psychologia transpersonalna

- czwarta siła w psychologii

- nie jest szkołą jednorodną

- religia czołowym przedmiotem zainteresowania

- szeroki obszar badań psychologicznych, dotyczy czynników kształtujących optymalne zdrowie psychiczne i dobrą kondycję człowieka

- możliwość doświadczenia szerokiego zakresu stanów świadomości, nawet przekraczanie granic „ego”

- dwie modyfikacje wniesione do psychologii:

- wprowadzenie wymiaru kulturowego

RONALD FISCHER:

- kołowy model KONTINUUM PERCEPCYJNEGO istnieją na nim dwa bieguny: „ja” i „jaźń”, które w normalnych stanach czuwania funkcjonują oddzielnie. Od „ja” do „jaźni” można docierać poprzez ograniczanie lub nasilanie stymulacji sensorycznej organizmu – co prowadzi do osiągnięcia np. stanów medytacyjnych. Drugi sposób połączenia „ja” z „jaźnią” stosowanie technik opartych na nadstymulacji sensorycznej (wywołanie i przezycie mistycznej ekstazy).

STANISLAV GROF:

- LSD oddziałuje w sposób terapeutyczny poprzez rozwinięcie potencjału przeżyć duchowych

Psychologia transpersonalna podstawą zbudowania programów badawczo – terapeutycznych na Uniwersytecie Harvardu i Uniwersytecie Starszym w Massachusetts.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
[Socha 1995] Duchowość zarys koncepcji dla psychologii religii
Koncepcja psychologiczna religi Nieznany
prezentacja koncepcja HUMANISTYCZNA psychologia
Wprowadzenie do psychologii religii
UJ Psych.Rel.pytania D.Hay, religioznawstwo, II rok, psychologia religii
Koncepcja czlowieka w Psychoanalizie
W stronę społecznej psychologii religii ?tson
nawróceni - Tomek Budzyński, Religia, Nauka, Psychologia, RELIGIA
Starzenie się a rozwój duchowy, psychologia religii
KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO
koncepcja freudowskiej psychoanalizy D6OYEAFPQKHFSZUFHIKGJXPTNLLPCWBBB5OUIYY
Wulff Psychologia religii w zmieniającym się świecie
Wulff zastrzeżenia wobec psycho religii
Psychologia religii - egzamin, 12. Imigranci, akulturacja, Wykład 9 listopada
[Beit Hallahmi] Psychologia religii co wiemy
Koncepcja ewolucjonistyczno kulturowa religii wg J G Fraze
Psychologia religii - egzamin, 11. Wulff D - Techniki stymulacji i deprywacji sensorycznej - Psychol
podstawowe zagadnienia psychologii religii

więcej podobnych podstron