Monitoring suszy rolniczej
Informacje o systemie monitorowania suszy rolniczej po chodzą ze strony internetowej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa http://www.susza.iung.pulawy.pl
System ma za zadanie wskazać obszary, na których wystąpiły straty spowodowane suszą w uprawach uwzględnionych w "Ustawie o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w Polsce"
Zgodnie z definicją określoną w ustawie o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 września danego roku - klimatycznego bilansu wodnego poniżej określonej wartości dla poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawnych oraz kategorii glebowych.
Na przykład wystąpienie klimatycznego bilansu wodnego poniżej minus 140 mm w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 31 maja oznacza zagrożenie wystąpienia suszy dla zbóż ozimych i jarych na glebach kategorii I (gleba bardzo lekka). Okresy sześciodekadowe od dnia 1 kwietnia do dnia 30 września wylicza się w następujący sposób.
O wystąpieniu suszy decyduje cały kompleks warunków meteorologicznych i glebowych. W Systemie Monitoringu Suszy warunki meteorologiczne powodujące suszę są określane za pomocą klimatycznego bilansu wodnego (KBW). KBW wyraża różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym a ewapotranspiracją potencjalną. Opad atmosferyczny jest mierzony na stacjach meteorologicznych natomiast wartość ewapotranspiracji potencjalnej (wyrażającej w przybliżeniu zdolność wyparowania wody z dobrze uwilgotnionego trawnika) oblicza się wykorzystując metodę Penmana. Wartość tę z wystarczającą precyzją można również wyznaczyć korzystając z wzorów uproszczonych, które uwzględniają elementy meteorologiczne mierzone standardowo na stacjach meteorologicznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).
Wystąpienie określonych wartości klimatycznego bilansu wodnego przedstawionych w załączniku do ustawy o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich powoduje przeciętnie 20% spadek plonów w stosunku do wartości średnich wieloletnich. Wartości krytyczne klimatycznego bilansu wodnego oznaczające wystąpienie suszy zróżnicowano dla gatunków roślin lub grup roślin uprawnych oraz kategorii gleb i okresów rozwojowych. Do wyznaczenia progów klimatycznego bilansu wodnego wykorzystano statystyczno-empiryczne modele prognoz i model symulacyjny plonów opracowane w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach.
Do oceny zagrożenia suszą został utworzony system monitoringu skutków suszy rolniczej uwzględniający klimatyczny bilans wodny i zmienność przestrzenną warunków glebowych. Wartości klimatycznego bilansu wodnego są obliczane dla kolejnych okresów sześciodekadowych na podstawie pomiarów stacji meteorologicznych. W 2008 roku w systemie wykorzystywane są dane z 55 stacji synoptycznych i około 220 posterunków opadowych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW).
W wyznaczaniu obszarów dotkniętych suszą, oprócz wartości klimatycznego bilansu wodnego, są brane pod uwagę właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii glebowych, wydzielonych na podstawie map glebowo-rolniczych. W ten sposób uwzględnia się fakt silnego zróżnicowania podatności pokrywy glebowej Polski na skutki niedoboru wody.
System zawiera aplikacje komputerowe integrujące dane meteorologiczne potrzebne do obliczenia klimatycznego bilansu wodnego oraz dane z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej obrazującej przestrzenne zróżnicowanie retencji wodnej różnych kategorii agronomicznych gleb. Informacje dotyczące wystąpienia suszy - w postaci dekadowych raportów - są przekazywane Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz publikowane w serwisie internetowym.
Obecny monitoring suszy rolniczej prowadzony jest na podstawie bieżącej oceny niedoboru wody w okresie wegetacyjnym mierzonego Klimatycznym Bilansem Wodnym (KBW). Monitoring uwzględnia przestrzennie zróżnicowane możliwości retencyjne wyrażone w kategoriach podatności różnych gleb na suszę. Gleby piaszczyste bardzo lekkie i lekkie charakteryzują się bardzo niską zdolnością retencjonowania wody w profilu glebowym, szybciej ulegają przesuszeniu w porównaniu do gleb średnio ciężkich i ciężkich i szybciej uwidacznia się na nich niedobór wody dla roślin. W praktyce brakuje wymiernych narzędzi do weryfikacji stref zagrożenia suszy w kolejnych sześciu dekadowych okresach raportowania wyznaczanych według przyjętych w systemie monitoringu suszy założeń i oceny wpływu stresu wodnego (zakresu i czasu występowania) na rzeczywiste straty plonu.
Podstawową potrzebą w tym kontekście jest wdrażany od 2008 roku system monitoringu wilgotności gleby, który będzie narzędziem wspierającym monitoring suszy rolniczej i weryfikującym prognozowane straty w plonach. Stanowi integralną częścią monitoringu suszy rolniczej w Polsce. System składa się sieci punktów pomiarowych rozmieszczonych na reprezentatywnych kompleksach, typach i gatunkach gleb w skali kraju. Umożliwia prowadzenie w sezonie wegetacyjnym od kwietnia do października bieżącej oceny dynamiki zmian uwilgotnienia gleb na wybranych polach produkcyjnych oraz wyznaczenie rzeczywistego wpływu stresu wodnego na plon. Wyniki realizowanych prac są udostępniane do publicznej informacji na stronie internetowej IUNG-PIB.
Celem tworzonego systemu monitoringu wilgotności gleby jest poznanie zależności pomiędzy stresem wodnym mierzonym ilością dni uwilgotnienia poniżej wartości krytycznej, odpowiadającej punktowi trwałego więdnięcia roślin, a plonem roślin na różnych gatunkach gleb w zróżnicowanych warunkach siedliskowych i klimatycznych. Uzyskane wyniki badań służą weryfikacji wyznaczenia przestrzennych zasięgów zagrożenia suszy rolniczej dla kolejnych okresów sześciu dekadowych w sezonie wegetacyjnym oraz będą podstawą lepszego dopasowania istniejących modeli prognoz plonów w efekcie występowania deficytów wody do warunków glebowo-klimatycznych Polski oraz zróżnicowania systemów uprawy i poziomu stosowanej agrotechniki.
Okresy raportowania wyników analizy zagrożenia suszą
| Okres dwumiesięczny | Okres sześciodekadowy | Raport na dzień | Numer raportu | Rośliny uwzględniane w raporcie |
|---|---|---|---|---|
| kwiecień - maj | 1.IV - 31.V | 31.V | 01 | Burak cukrowy, Drzewa owocowe, Krzewy owocowe, Rzepak i rzepik, Truskawki, Zboża jare, Zboża ozime, |
| 11.IV - 10.VI | 10.VI | 02 | ||
| maj - czerwiec | 21.IV - 20.VI | 20.VI | 03 | Burak cukrowy, Chmiel, Drzewa owocowe, Krzewy owocowe, Kukurydza na kiszonkę, Kukurydza na ziarno, Rzepak i rzepik, Rośliny strączkowe, Truskawki, Tytoń, Warzywa gruntowe, Zboża jare, Zboża ozime, Ziemniak, |
| 1.V - 30.VI | 30.VI | 04 | ||
| 11.V - 10.VII | 10.VII | 05 | ||
| czerwiec - lipiec | 21.V - 20.VII | 20.VII | 06 | Burak cukrowy, Chmiel, Drzewa owocowe, Krzewy owocowe, Kukurydza na kiszonkę, Kukurydza na ziarno, Rośliny strączkowe, Truskawki, Tytoń, Warzywa gruntowe, Zboża jare, Zboża ozime, Ziemniak, |
| 1.VI - 31.VII | 31.VII | 07 | ||
| 11.VI - 10.VIII | 10.VIII | 08 | ||
| lipiec - sierpień | 21.VI - 20.VIII | 20.VIII | 09 | Burak cukrowy, Chmiel, Drzewa owocowe, Krzewy owocowe, Kukurydza na kiszonkę, Kukurydza na ziarno, Rośliny strączkowe, Tytoń, Warzywa gruntowe, Ziemniak, |
| 1.VII - 31.VIII | 31.VIII | 10 | ||
| 11.VII - 10.IX | 10.IX | 11 | ||
| sierpień - wrzesień | 21.VII - 20.IX | 20.IX | 12 | Burak cukrowy, Rzepak i rzepik, |
| 1.VIII - 30.IX | 30.IX | 13 |
Wartości progowe klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych roślin uprawnych i gleb oznaczające wystąpienie suszy
| Gatunek roślin uprawnych | Okres |
|---|---|
| kwiecień - maj | |
| Kategoria gleby | |
| I | |
| Zboża ozime | -150 |
| Zboża jare | -150 |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | -140 |
| Drzewa owocowe | -170 |
| Truskawki | -150 |
| Rośliny strączkowe | x |
Wyjaśnienia dotyczące kategorii gleb
Zróżnicowanie przestrzenne pokrywy glebowej w Polsce według kategorii glebowych o różnej podatności na suszę:
gleby bardzo lekkie (bardzo podatne),
gleby lekkie (podatne),
średnie (średnio podatne),
ciężkie (mało podatne).
| I - Bardzo lekka, grupa granulometryczna: | piasek luźny - pl piasek luźny pylasty - plp piasek słabo gliniasty - ps piasek słabo gliniasty pylasty - psp |
|---|---|
| II - Lekka, grupa granulometryczna: | piasek gliniasty lekki - pgl piasek gliniasty lekki pylasty - pglp piasek gliniasty mocny - pgm piasek gliniasty mocny pylasty - pgmp |
| III - Średnia, grupa granulometryczna: | glina lekka - gl glina lekka pylasta - glp pył gliniasty - płg pył zwykły - płz pył piaszczysty - płp |
| IV - Ciężka, grupa granulometryczna: | glina średnia - gs glina średnia pylasta - gsp glina ciężka - gc glina ciężka pylasta - gcp pył ilasty - płi ił - i ił pylasty - ip |
Kategorie agronomiczne gleb ustala się w oparciu o skład granulometryczny (uziarnienie) na podstawie informacji zawartej na mapach glebowo-rolniczych w skali 1:5000, przedstawiających przestrzenne zasięgi kompleksów przydatności rolniczej gleb.
Poligony wydzielone na mapie stanowią kompleksy gleb o zbliżonych właściwościach (w tym zwłaszcza pojemności wodnej), podobnej wartości użytkowej i kierunkach wykorzystania - podstawowym czynnikiem decydującym o przynależności gleb do danego kompleksu jest skład granulometryczny.
Informacja o uziarnieniu stanowi podstawowy element opisu każdego poligonu na mapie i jest podana za pomocą wymienionych wyżej literowych symboli gatunków gleb.
Województwo: zachodniopomorskie; Powiat: koszaliński Kategoria gleby |
Powierzchnia GO [ha] | Udział w GO [%] |
|---|---|---|
| Kategoria I | 3582.88 | 28.21 |
| Kategoria II | 8877.58 | 69.91 |
| Kategoria III | 142.76 | 1.12 |
| Kategoria IV | 95.97 | 0.76 |
| Numery okresów raportów | |
|---|---|
| 01 | |
| KBW [mm] | 5.3 |
Kategoria gleby I
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | # |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | # |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby II
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby III
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby IV
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Procentowy udział gleb potencjalnie zagrożonych suszą dla danej rośliny
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | 0 |
| Zboża jare | 0 |
| Kukurydza na ziarno | 0 |
| Kukurydza na kiszonkę | 0 |
| Rzepak i rzepik | 0 |
| Ziemniak | 0 |
| Burak cukrowy | 0 |
| Chmiel | 0 |
| Tytoń | 0 |
| Warzywa gruntowe | 0 |
| Krzewy owocowe | 0 |
| Drzewa owocowe | 0 |
| Truskawki | 0 |
| Rośliny strączkowe | 0 |
Oznaczenia symboli
| - | Kryterium suszy (wg. Roz. MRiRW) nie zostało przekroczone |
|---|---|
| + | Zagrożenie wystąpienia suszy |
| x | nie dotyczy w danym okresie |
| * | kategoria gleby nie występuje |
| # | na oznaczonej kategorii gleby uprawa nie jest wskazana |
Gmina: Polanów - obszar wiejski; TERYT: 3209065
Województwo: zachodniopomorskie; Powiat: koszaliński
| Kategoria gleby | Powierzchnia GO [ha] | Udział w GO [%] |
|---|---|---|
| Kategoria I | 3582.88 | 28.21 |
| Kategoria II | 8877.58 | 69.91 |
| Kategoria III | 142.76 | 1.12 |
| Kategoria IV | 95.97 | 0.76 |
Średnie KBW w gminie
| Numery okresów raportów | |
|---|---|
| 01 | |
| KBW [mm] | -115.5 |
Kategoria gleby I
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | # |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | # |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby II
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby III
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby IV
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Procentowy udział gleb potencjalnie zagrożonych suszą dla danej rośliny
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | 0 |
| Zboża jare | 0 |
| Kukurydza na ziarno | 0 |
| Kukurydza na kiszonkę | 0 |
| Rzepak i rzepik | 0 |
| Ziemniak | 0 |
| Burak cukrowy | 0 |
| Chmiel | 0 |
| Tytoń | 0 |
| Warzywa gruntowe | 0 |
| Krzewy owocowe | 0 |
| Drzewa owocowe | 0 |
| Truskawki | 0 |
| Rośliny strączkowe | 0 |
Oznaczenia symboli
| - | Kryterium suszy (wg. Roz. MRiRW) nie zostało przekroczone |
|---|---|
| + | Zagrożenie wystąpienia suszy |
| x | nie dotyczy w danym okresie |
| * | kategoria gleby nie występuje |
| # | na oznaczonej kategorii gleby uprawa nie jest wskazana |
Gmina: Polanów - obszar wiejski; TERYT: 3209065
Województwo: zachodniopomorskie; Powiat: koszaliński
Przeglądaj dane dla gminy z poprzednich lat: 2009, 2010, 2011, 2012, 2013,
| Kategoria gleby | Powierzchnia GO [ha] | Udział w GO [%] |
|---|---|---|
| Kategoria I | 3582.88 | 28.21 |
| Kategoria II | 8877.58 | 69.91 |
| Kategoria III | 142.76 | 1.12 |
| Kategoria IV | 95.97 | 0.76 |
Średnie KBW w gminie
| Numery okresów raportów | |
|---|---|
| 01 | |
| KBW [mm] | -96.5 |
Kategoria gleby I
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | # |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | # |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby II
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby III
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Kategoria gleby IV
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | - |
| Zboża jare | - |
| Kukurydza na ziarno | x |
| Kukurydza na kiszonkę | x |
| Rzepak i rzepik | - |
| Ziemniak | x |
| Burak cukrowy | - |
| Chmiel | x |
| Tytoń | x |
| Warzywa gruntowe | x |
| Krzewy owocowe | - |
| Drzewa owocowe | - |
| Truskawki | - |
| Rośliny strączkowe | x |
Procentowy udział gleb potencjalnie zagrożonych suszą dla danej rośliny
| Gatunek roślin uprawnych | Numery okresów raportów |
|---|---|
| 01 | |
| Zboża ozime | 0 |
| Zboża jare | 0 |
| Kukurydza na ziarno | 0 |
| Kukurydza na kiszonkę | 0 |
| Rzepak i rzepik | 0 |
| Ziemniak | 0 |
| Burak cukrowy | 0 |
| Chmiel | 0 |
| Tytoń | 0 |
| Warzywa gruntowe | 0 |
| Krzewy owocowe | 0 |
| Drzewa owocowe | 0 |
| Truskawki | 0 |
| Rośliny strączkowe | 0 |
Oznaczenia symboli
| - | Kryterium suszy (wg. Roz. MRiRW) nie zostało przekroczone |
|---|---|
| + | Zagrożenie wystąpienia suszy |
| x | nie dotyczy w danym okresie |
| * | kategoria gleby nie występuje |
| # | na oznaczonej kategorii gleby uprawa nie jest wskazana |
Opracowanie © IUNG-PIB 2012
ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy tel. (81) 886 34 21