1. Aktualność poglądów (teorii) pierwszych socjologów (MO).

A. Comte – pozytywistyczne- socjologia ma być nauką praktyczną, ma badać, analizować i porównywać kolejne stany rozwoju ludzkości.

M. Weber – humanistyczne- Dowodził on, że treść wierzeń religijnych rodzącego się protestantyzmu (stawiającego na pierwszym miejscu takie cechy jak: oszczędność, zapobiegliwość, umiarkowanie i ciężka praca) odegrała większą rolę w kształtowaniu się przemysłowego kapitalizmu w Europie niż czynniki ekonomiczne, jak przekonywał Marks.

H. Spencer – funkcjonalizm- Funkcjonalizm wymaga, by wszystkie analizy specyficznych kulturowych i społecznych zachowań, uwzględniały funkcje, jakie pełnią one w społeczeństwie jako całości.

E. Durkheim – „fakty społeczne”- stwierdził, że szczególnie ważną podstawą integracji społeczeństwa stanowią systemy symboli kulturowych tj. wartości przekonań, demagogów religijnych, ideologii itp. Tworząc zbiorową świadomość społeczeństwa.

K. Marks – materializm- Uważał on, że podstawowe prawa historii można odnaleźć wstrukturze ekonomicznej społeczeństwa (teoria materializmu, podstawowe zmiany- procesy wynikają z czynników ekonomicznych); więc przyczyn różnych zjawisk należy szukać w sferze czynników ekonomicznych.

1. Socjologia potoczna i jej praktyczne znaczenie (MO).

Socjologia potoczna oparta jest na zdrowym rozsądku, na uogólnianiu codziennych doświadczeń, często w sposób emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany. Charakterystyki socjologii potocznej dokonali Wiliam Isaac Thomas i Florian Znaniecki. Wskazali oni na cztery jej błędy:

przekonanie, że życie społeczne układa się wg schematu: przyczyna – skutek;

- przekonanie, że wystarczy być członkiem jakiejś grupy społecznej, by wszystko o niej wiedzieć;

- praktyczność, czyli przekonanie, że to co nie daje się bezpośrednio zaaplikować do codziennego działania jest niepotrzebne i niepraktyczne;

- centryzm środowiskowy (mój punkt widzenia jest najbardziej obiektywny, bo syty głodnego nie zrozumie), który ujmuje zjawiska społeczne przez pryzmat własnego miejsca w społeczeństwie.

3. Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne (MO).

Mechanizmy oddziaływania kultury na życie społeczne:

kultura socjalizuje – czyni człowieka istotą społeczną (normy, wzorce zachowań)

kultura ustanawia system wartości i kryteria określające hierarchię wartości (wartości odczuwane, uznawane, realizowane, autoteliczne- wartość sama w sobie i instrumentalne – mają pomagać zdobywać np. dobrą pracę)

kultura ustala wzory zachowań, reagowania w określonych sytuacjach.

kultura ustala modele społeczne i ideały

4. Istota i znaczenie kultury masowej (MO).

Kultura masowa do kultura czasu wolnego. Odwołuje się ona do uniwersalnych zainteresowań odbiorcy. Na ogół pozbawiona jest problemów kontrowersyjnych. Homogenizacja treści (wymieszanie poziomów kultury symbolicznej): upraszczająca przez zestawienie. Jej odbiorcami są najczęściej ludzie młodzi wśród wartości upowszechnianych przez nią istotne miejsce zajmuje młodość i sukces.

4. Wzajemne zależności między kulturą jednostki i zbiorowości (MO).

Od swojego powstania kultura masowa była celem ostrej krytyki. Jedną z jej form było przeciwstawienie kultury masowej kulturze elitarnej (lub kulturze wysokiej). Kulturze masowej zarzucano niską wartość, brak oryginalności, antyintelektualizm, komercjalizację czy nastawienie na zaspokajanie najprostszych potrzeb. Współcześnie powyższe rozróżnienie traci jednakże na znaczeniu, w wyniku ruchu awangardowego, rewolucji postmodernistycznej i rozwoju kierunku pop-art. i klasyfikacje dzieł na podstawie ich samodzielnych właściwości są rzadko stosowane, a istotniejsze stają się relacje pomiędzy dziełem a czytelnikiem, sposoby odczytania danego przekazu.

4. Istota osobowości społecznej (natura a osobowość) (MO).

NATURA LUDZKA to zespół trwałych zdolności i cech motoryzacyjnych działających w organizmie ludzkim i zmuszającym go do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych lecz także do aktywnego przystosowania się do środowiska społecznego i kulturalnego, a więc to także zdolność do tworzenia wartości społecznych i kulturowych.

OSOBOWOŚĆ to zestaw idei, postaw, nawyków charakteryzujących człowieka i wpływających na jego zachowania.

4. Cechy i elementy socjologicznej koncepcji osobowości (MO).

Elementy składowe osobowości:

a) biogenne- własności anatomiczne, wzrost budowa organizmu i jego właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów , itd.

b) psychogenne- pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, temperament i spostrzegawczość.

c) socjogenne- to zespolone oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska społecznego człowieka.

Florian Znaniecki wyróżnił cztery podstawowe socjogenne elementy osobowości:

1. Kulturowy ideał osobowości. Jest to najczęściej ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany dzieciom, młodzieży, w rodzinie, kościele, grupie kolegów, w szkołach i innych instytucjach, czy też propagowany przez instytucje upowszechniania kultury.

2. Role społeczne. Rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru.

3. Jaźń subiektywna. Jest to ocena jaką mamy na temat samych siebie.

4. Jaźń odzwierciedlona. Są to wyobrażenia o tym jak inni nas oceniają.

8. Aktywność człowieka i czynniki ją wyznaczające (MO).

Osobowość aktywna-potrafi sama wyznaczac cele, tworzy sposoby realizacji celów, podejmuje samodzielnie decyzje, jest konsekwentny w działaniach.

Czynniki wyznaczające aktywność człowieka:

1. Refleksyjna samoświadomość (ocena przez człowieka otoczenia, w którym on funkcjonuje oraz ocena samego siebie).

2. Zdolność projektowania i planowania przyszłych działań.

3. Zdolność dokonywania wyborów.

4. Konsekwencja i wytrwałość w realizowaniu podjętych decyzji.

9. Istota więzi społecznej i jej elementy (MO).

Wg Szczepańskiego więź społ. jest to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, który skupia jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całości zdolną do trwania i rozwoju. Wg Szczepańskiego więź społeczna jest ukierunkowana na większą spójność, integrację społeczną. Natomiast George Zimle uważa, że również stosunki konfliktu są czynnikiem powstania więzi społecznych.

Występują dwa momenty więzi:

1. Obiektywny (formalno-obiektywny) organizacje i instytucje społeczne

2. Spontaniczno-subiektywny punktem wyjścia jest uwypuklenie łączności psychicznej i społecznej.

Tradycja w polskiej socjologii reprezentowana przez Szczepańskiego i Ossowskiego mówi by za znak rozpoznawczy traktować moment spontaniczno-subiektywny.

Punktem wyjścia jest:

- styczność przestrzenna (świadomość istnienia drugiego cżłowieka w danej przestrzeni)

- styczność i łączność psychiczna – bezpośrednia lub pośrednia - (wzajemne zainteresowanie drugim człowiekiem i powstanie postaw wzajemnych sympatii, koleżeństwa, przywiązania uczuciowego itp., zajęcie postawy wobec drugiego człowieka)

- styczność społeczna (pojawia się pewna wartość, która jest przedmiotem styczności i pewne czynności, które dotyczą tej wartości):

* przelotna i trwała

* prywatna i publiczna

* osobista i rzeczowa

* pośrednia i bezpośrednia

- wzajemne oddziaływania (systematyczne, trwałe wykonywanie działań skierowanych na wywołanie u partnera określonej reakcji, przy czym ta reakcja wywołuje z kolei nowe działania pierwszego osobnika, interakcje, wymiana działań choćby krótkotrwałych -> narzędzia, metody, społeczna reakcja)

- wzory działań społecznych

- stosunki społeczne (system unormowań, wzajemnych oddziaływań między partnerami, na gruncie określonej platformy)

Pozostałe elementy więzi należą do momenty obiektywnego:

- zależności społeczne (przyczynowe, funkcjonalne, strukturalne, statystyczne)

- instytucje społeczne

- kontrola społeczna

- organizacje społeczne

10. Styczności społeczne, ich składniki i rodzaje (MO).

STYCZNOŚĆ PRZESTRZENNA (spotkanie pewnej liczby osób w danej przestrzeni).

STYCZNOŚĆ PSYCHICZNA (spostrzeżenie cech innych osób) A ŁĄCZNOŚĆ PSYCHICZNA (poznanie, które skutkuje poznaniem pozytywnym)

STYCZNOŚCI SPOŁECZNE- układy złożone z 3 elementów:

Przynajmniej z dwóch osób.

Pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności.

Czynności dotyczących tej wartości. W styczności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynności (np. kupowanie gazety, pożyczanie pieniędzy).

ŻYCIE KAŻDJE SPOŁECZNOŚCI TO SUMA RÓŻNORODNYCH STYCZNOŚCI!

Kryteria klasyfikacji styczności społecznych:

Czas i częstotliwość występowania styczności pozwala wyróżnić styczności społeczne przelotne i trwałe.

Forma przestrzenna styczności powoduje ich podział na pośrednie i bezpośrednie.

Rodzaj przedmiotu styczności jest podstawą wyróżniania styczności osobistych i rzeczowych.

Stopień uregulowania czynności przepisami dzieli styczności na prywatne i publiczne.

11. Zbiory społeczne a zbiorowości społeczne. Kategorie społeczne (MO).

Zbiór społeczny jest to agregat ludzi o podobnych charakterystykach posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy (łysi, kulawi, blondyni).

Kategoria społeczna to zbiór ludzi wyróżnionych na podstawie cech ważnych dla życia społecznego (kategoria zawodowa, wieku, płci, wykształcenia).

Są to zmienne niezależne (oś X)

Wg Lazarsfelda zmienne niezależne są wcześniejsze od zmiennych zależnych a zmienne ogólne sa wcześniejsze od zmiennych bardziej szczegółowych.

Zbiorowości społeczne to zbiór ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje pewna więź społeczna

Więź społeczna:

- ma charakter psychospołeczny (my i oni)

- występują interakcje i relatywne odizolowanie interakcji, które zachodzą pomiędzy ludźmi od tych, które nie zachodzą.

12. Istota społeczeństwa. Zbiorowości składające się na społeczeństwo (MO).

Społeczeństwo, jedno z podstawowych pojęć socjologicznych, różnie definiowane i rozumiane. Najczęściej określa się społeczeństwo jako wszelkie formy życia zbiorowego w ramach jednego narodu czy państwa, oparte na zasadzie odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres. Szeroko również upowszechnione są poglądy, które upatrują istotę społeczestwa w fakcie istnienia organizacji społecznej, w związku z czym społeczeństwo definiowane jest jako ogół instytucji i urządzeń zapewniających ludziom wspólne zaspokajanie potrzeb, zorganizowane współżycie i rozwój. Społeczeństwo uważane jest także za system grup społecznych wzajemnie zależnych, podlegających przeobrażeniom.

Na gruncie socjologii wyróżnia się:

1) społeczeństwo globalne oznaczające dużą zbiorowość, żyjącą na rozległej przestrzeni, w której wytworzyły się i utrzymują więzi społeczne oparte na wspólnym dorobku kulturowym, na funkcjonowaniu instytucji nieformalnych i wzorów zachowania.

2) społeczeństwo lokalne (społeczność), czyli zbiorowość ludzką mieszkającą na określonym terytorium (np. osiedle mieszkaniowe, dzielnica miasta, wieś), w której więzi społeczne oparte są na wspólnocie warunków życia, sąsiedztwie, wspólnej kulturze, ścisłej społecznej kontroli.

13. Grupa społeczna i jej elementy składowe (MO).

Grupa społeczna to co najmniej 3 osoby powiązane systemem stosunków uregulowanych instytucjonalnie posiadających niektóre wspólne wartości, cele, i odmienne od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Grupa społeczna powstaje wtedy, gdy pewna zbiorowość ma do zrealizowania wspólny cel , którego osiągnięcie wymaga zbiorowego i skoordynowanego działania. Zapewnia je organizacja dokonująca podziału celu głównego na cząstkowe, czyli zadania przypisane każdemu członkowi grupy. Wspólnota celu jest głównym czynnikiem kreującym grupę społeczną.

Elementy składowe gr. społ.:

1. członkowie ustalają identyczność i ciągłość trwania grupy.

2. zadania grupy.

3. środki służące realizacji zadań.

4. mechanizmy psychospołeczne wytwarzane dla realizacji zadań.

5. czynniki utrzymujące spójność wewnętrzną gr., instytucje i systemy kontroli społecznej, wzory zachowania i normy regulujące stosunki między członkami.

6. instytucje i środki regulowania styczności i stosunków z innymi grupami.

14. Czynniki wyznaczające sprawne funkcjonowanie grupy społecznej (MO).

Podstawowa funkcja społeczna grupy polega, na przekazywaniu jednostce elementów istotnych dla kształtowania jej osobowości. Możliwe jest to, ponieważ:

1) Grupa, która jest dla jednostki źródłem informacji o świecie społecznym, wpaja swym członkom przyjęty przez nią pogląd na świat i zagadnienia społeczne, na istotę zjawisk społecznych, strukturę społeczną, kształtuje pogląd jednostki na inne grupy społeczne, stwarza podstawy do identyfikowania się jednostki z grupą.

2) Grupa zapoznaje jednostkę z charakterystycznymi dla danej kultury, akceptowanymi przez grupę, wartościami, co wpływa na kształtowanie się celów działania jednostki, pozostającej pod wpływem grupy. Wpływ grup może tu być bardzo różny, a działanie ich członków skierowane do osiągnięcia różnych celów.

3) Grupa nie tylko wpływa na cele działania swych członków, ale i wpaja im przekonanie o słuszności jednych i szkodliwości innych środków, za pomocą, których cele te mogą być osiągnięte.

4) Grupa społeczna, przyjmując określony zespół celów działania oraz środków służących do realizacji tych celów, ustala też normy określające granice stosowalności tych środków. Od osobników, którzy do niej należą, wymaga zachowania konformistycznego, tzn. zachowania ściśle podporządkowanego normom i wzorom postępowania obowiązującym w grupie.

5) Grupa dostarcza również motywacji uzasadniających zarówno wybór propagowanych przez nią celów i środków działania, jak i norm w niej obowiązujących. Ta kategoria motywacji przekazywanych członkom związana jest więc z dążeniami i potrzebami grupy.

6) Grupa ustala charakterystyczne dla niej zachowania zgodne z przyjętymi jej celami, środkami działania oraz normami i motywacjami. Pożądany i propagowany przez grupę wzór zachowania, wskazywany jest jako najbardziej właściwy i obowiązujący członków grupy.

7) Istnienie takiego wzoru umożliwia grupie porównywanie z nim faktycznych zachowań członków grupy i ocenę tych zachowań więcej lub mniej zbieżnych ze wzorem.

8) Grupa wytwarza pewien system norm stanowiący podstawę kontroli zachowań członków grupy.

9) Wobec członków, których faktyczne zachowanie koliduje z uznanym wzorem zachowania, grupa stosuje sankcje ujemne mogące przybierać różne formy. Członkowie których zachowania grupa ocenia pozytywnie, cieszą się w niej szacunkiem, pełniącym rolę sankcji pozytywnej. Cieszą się oni zaufaniem grupy.

15. Procesy społeczne a procesy zachodzące w społeczeństwie (MO).

Proces społeczny- jest to seria zjawisk mających wpływ na osobowość jednostki bądź grupy społecznej. Grupy te i jednostki ścierają się ze sobą pod wpływem różnego rodzaju zależności przyczynowych lub strukturalno-funkcjonalnych. I w wyniku tych zjawisk następują różnego rodzaju przeobrażenia społeczno-kulturowe.

Proces intrapersonalny zachodzi tylko w obrębie osobowości jednostki, jak np.: samokształcenie, adaptacja.

Proces zachodzący między jednostkami kontakty między ludzkie powstawanie przyjaźni, wrogości

Proces zachodzący między jednostką, a grupą np. podporządkowania, identyfikacji, buntu, chęć oderwania się

Proces zachodzący między dwoma grupami np. współpracy, wzajemnej pomocy, tolerowania się. niechęci, konkurencji, wrogości, konfliktu, walki, wojny

Proces przystosowania kiedy jednostka lub grupa znajdzie się w nowych warunkach, w nowym środowisku, sytuacji, wtedy należy się przystosować, czasem zatrzeć różnice (kulturalne, obyczajowe, witanie się, gesty, tradycje); Etapy:

orientacja psychologiczna: zauważamy inność zachowań, co nie znaczy, że się do nich dostosowujemy

tolerancja: przyjmujemy inne zachowania, szanujemy je

akomodacja: nie tylko tolerujemy, ale także przejmujemy niektóre sposoby bycia,które wydają się nam lepsze

asymilacja: pełne przystosowanie, przejęcie wszystkich zachowań, stanie się "tubylcem" tutejszym

Proces współpracy

współpraca → dotyczy dwóch lub więcej osób, grup

jest możliwa gdy obie strony mają wspólny cel, interes

możliwość podziału pracy na części, podział czynności

wzajemne zaufanie

sposób komunikowania się (informowanie, postęp pracy, czasem istnieje system kontroli)

Współpraca zbliża ludzi, ale może również prowadzić do konfliktów, gdy pewne osoby nie wykazują się ze swoich obowiązków.

Proces współzawodnictwa

współzawodnictwo → ma miejsce wtedy, gdy jest rozbieżność interesów, gdy ilość dóbr nie wystarcza dla wszystkich. Rywalizacja ta może mieć charakter:

koleżeński

konfliktowy (np.: gdy jedna ze stron okazuje się nieuczciwa)

Proces rozwoju i postępu zmiany pozytywne wnoszące coś nowego,lepszego

Proces dekadencji upadek norm społecznych w danej społeczności

Proces reorganizacji stworzenie nowego porządku oceniania, wzorców zachowań, systemu instytucji w miejsce starych

Proces dezorganizacji jest wynikiem gwałtownych przemian społecznych i wzrostu patologicznych zachowań takich, jak np. narkomania. Prowadzą też do niej duże kataklizmy zachodzące na kuli ziemskiej takie jak: powódź, trzęsienia ziemi itd., których wynikiem jest dezorganizacja społeczeństwa, którą pogłębiać może nie radzenie sobie z tym problemem władz i służb porządkowych. Dłuższe nie radzenie sobie z tym problemem może prowadzić do rozruchów i wojen domowych.

16. Proces przystosowania, etapy procesu i czynniki wyznaczające jego przebieg (MO).

Przystosowanie – (adaptacja) zachodzi wówczas, gdy jednostka lub zbiorowość nie może narzucać własnych wzorów działania innym osobom lecz musi je modyfikować i nawzajem przystosowywać (każda nowa sytuacja np. nowa praca, szkoła). Proces ten jest dwustronny lecz zwykle dysproporcjonalny. Bardziej modyfikuje własne wzorce dotychczasowego za-chowania przybysz niż otoczenie go przyjmujące.

Etapy przystosowania:

• tolerancja,

• akomodacja,

• asymilacja,

• współpraca,

Czynniki wpływające na adaptację dziecka do warunków przedszkolnych:

- wysoka reaktywność na szereg bodźców,

- dominacja sfery emocjonalnej (poczucie miłości, bezpieczeństwa),

- poziom kompetencji językowych,

- poziom rozwoju poznawczego (pojęcie czasu, przestrzeni),

- przynależność do grupy społecznej (poziom rozwoju społeczno-emocjonalnego),

- poziom świadomości wychowawczej,

- poziom stawianych wymagań.

17. Rodzaje procesu współpracy (MO).

18. Konflikt, konflikt antagonistyczny, antagonizm (MO).

Konflikt społeczny - oznacza sytuację, w której dochodzi do zderzenia się sprzecznych interesów, postaw, wartości jednostek lub grup. Zaistnieje tam gdzie istnieją dwie, nastawione do siebie wrogo strony, będzie się przejawiał przez bierny lub czynny opór (atak fizyczny lub werbalny).

19. Tradycyjny i współczesny pogląd na temat konfliktu (MO).

Pogląd tradycyjny: Konflikt jest zawsze szkodliwy, a jego pojawienie się wskazuje na problemy przedsiębiorstwa. Konfliktu można uniknąć. Konflikt to sygnał, że coś dzieje się nie dobrze.

Pogląd współczesny: Konflikt nie musi być szkodliwy i może się przyczynić do wzrostu efektywności. Zależy to od umiejętności menadżera i umiarkowanego natężenia konfliktu. Konfliktu nie można uniknać.

20. Metody rozwiązywania konfliktów i ich ocena (MO)

Rozwiązanie konfliktów:

podporządkowanie → korzystne dla osoby mocniejszej (siła) gdyż ta słabsza musi ulec (słabość)

eliminacja → niekorzystna dla osoby wyeliminowanej

porozumienie → gdy każdy musi z pewnych rzeczy zrezygnować, iść na kompromis, daje korzyści tylko częściowe i jest rozwiązaniem na pewien czas.

integracja → znalezienie takiego rozwiązania konfliktu, by każda ze stron miała pełne korzyści, bez rezygnacji z niczego, nikt nie musi ustępować.

21. Istota socjotechniki. Argumenty przemawiające za socjotechniką cząstkową (MO).

SOCJOTECHNIKA to proces gromadzenia i wykorzystania wiedzy o zbiorowościach w procesie budowania reguł, określających jak skutecznie oddziaływać na zbiorowości w celu osiągania pożądanych przemian.