Rozdział III – Metody Wychowania

 

Metody wychowania zajmują znaczące miejsce w w realizacji całokształtu procesu wychowawczego. Na realizację tego procesu składa się określony sposób działania działania ,który jest celowy, planowy i przemyślany.

Proces ten nie sprowadza się jedynie do behawiorystycznej formuły (bodziec – reakcja), kieruje nim zasada determinizmu – każda z zastosowanych metod wychowawczych nie będzie działała bezpośrednio, lecz poprzez doświadczenia i możliwości wychowanka.

 

1. Pojęcie „metody wychowania”

2. Płaszczyzna psychologiczna – oparta na teorii behawiorystycznej.

3. Płaszczyzna pedagogiczna – metody wychowania w kontekście procesu wychowawczego, czyli szerokich działań opartych o cele wychowawcze.

 

Ogólnie -> Metody wychowania są to określone sposoby działania , które uwzględniają kryterium celowości, skuteczności , mogą być powtarzalne.

 

Zasady klasyfikacji metod wychowania

Metody wychowania to pewne schematy celowych działań.

 

Poziomy funkcjonowania metod wychowania wg E. Piotrowiak:

1. Pierwszy poziom (metoda karania i nagradzania)- zgodność między efektem kształtowanych zachowań a oczekiwaniami wychowawców.

2. Drugi poziom (metody: podporządkowanie-narzucanie, informowanie-perswazja, modelowanie-wzorowanie)- wyznacza drogę pośrednią, uzależnioną od społecznych norm etyczno-morlanych.

3. Poziom trzeci (prowokowanie-motywowanie)- prowadzi do aktywnego działania, najbardziej akceptowana przez wychowanków. Wychowanek musi posiadać własny system wartości.

W takim ujęciu metod wychowania zadanie nauczyciela polega na partnerskim współuczestnictwie w podejmowaniu decyzji przez wychowanka. Należy pamiętać o konieczności podmiotowego traktowania ucznia.

 

Klasyfikacja metod wychowania w ujęciu H. Muszyńskiego

Podstawą klasyfikowania metod wychowania jest sposób wywierania wpływu zachowanie się (aktywność) wychowanka – stosowanie kar i nagród (zdarzenia zaspokajające lub utrudniające potrzeby dziecka).

 

Elementy składające się na sytuację wychowawczą (mają wpływ na sposób wywierania wpływu na aktywność dziecka):

a)              wychowawca- jego autorytet, stosunek do wychowanków, działania

b)              aktualny stan rzeczy- od którego zależy możliwość zaspokajania potrzeb dziecka

c)               otoczenie społeczne- zwłaszcza grupa rówieśnicza

d)              wychowanek- jego poglądy, przekonania, postawy

 

Metody wychowania wg H. Muszyńskiego:

1. metody wpływu osobistego, do których zalicza:

•                  wysuwanie sugestii

•                  perswazja

•                  oddziaływanie przykładem osobistym

•                  wyrażanie aprobaty i dezaprobaty

                    

                          2.    metody wpływu sytuacyjnego, zalicza tu:

•                  nagradzanie wychowawcze

•                  karanie wychowawcze

•                  instruowanie

•                  organizowanie doświadczeń wychowanka

•                  wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno-moralnych

•                  przydzielanie funkcji i ról społecznych

•                  ćwiczenie

 

     3.    metody wpływu społecznego

➢                           4.    metody kierowania samowychowaniem

 

➢                Metody wpływu osoboistego- samo zachowanie wychowawcy może być nagrodą lub karą dla wychowanka. Wyróżniamy nastepujące techniki:

 

–                  wysuwanie sugestii- wiąże się z ujawnieniem osobistego stanowiska wychowawcy

–                  perswazja- podsuwanie wychowankowi określonego rozwiązanie za pomocą argumentów

–                  oddziaływanie przykładem osobistym- ukazywanie uczniom wzorów zachowań w określonych sytuacjach

–                  wyrażanie aprobaty i dezaprobaty- nauczyciel wyraża uznanie lub jego brak wobec zachowań uczniów

 

➢                Metody wpływu sytuacyjnego- powoduje następstwa w życiu ucznia (nagroda lub kara). Wyróżniamy następujące techniki:

 

–                  nagradzanie wychowawcze- zaspokajanie potrzeb dziecka w wyniku jego właściwego postępowania

–                  karanie wychowawcze- niespełnianie oczekiwań dziecka. Stosowanie tej techniki musi być przemyślane przez wychowawcę, niewłaściwe stosowanie może przynieść złe skutki

–                  instruowanie- uświadamianie wychowankom sytuacji i podawanie sposobu postępowania

–                  organizowanie doświadczeń wychowanków- uświadamianie i udowadnianie wychowankom, że zachowania pozytywne przynoszą pozytywne następstwa, a zachowania niewłaściwe przynoszą następstwa sprzeczne z ich potrzebami

–                  wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno-moralnych- przedstawianie wychowankom konsekwencji wywołanych ich postępowaniem

–                  przydzielanie funkcji i ról społecznych- przyznawanie wychowankom atrakcyjnych funkcji

–                  ćwiczenie- powtarzanie określonych czynności, prowadzących do ugruntowania się w dzieciach określonych postaw i przekonań

 

➢                Metody wpływu społecznego- stosunki z grupą mogą być źródłem kar i nagród. Wychowawca wpływa na wychowanka poprzez grupę społeczną (pośrednio), wykorzystując zjawiska grupowe.

 

➢                Metody kierowania samowychowaniem- ich skuteczność zależy od skuteczności trzech pierwszych metod oraz od dojrzałości uczniów i konkretnych sytuacji.

 

 

Metody te są w pełni zgodne z zasadą DETERMINIZMU.

 

 

Klasyfikacja metod wychowania w ujęciu K. Konarzewskiego

 

1.               Metody indywidualne

–                  nagradzanie i karanie

–                  modelowanie

–                  perswazję

–                  technikę zadaniową

 

➢                Nagradzanie- tworzenie atrakcyjnych następstw w celu wzmożenia tendencji do reagowania określoną czynnością na daną sytuację. (nagroda powinna być stosowana bez opóźnień)

➢                Karanie- tworzenie awersyjnych dla wychowanka zdarzeń w następstwie jego czynności. Zmierza do zahamowania reagowania tą czynnością w danej sytuacji.

➢                Modelowanie- dostarczanie wychowankowi sytuacji do obserwacji określonego zachowania innych (modeli). Można ją stosować np. przy modyfikacji różnorodnych sytuacji poznawczych.

➢                Perswazja- tworzenie i przekazywanie wychowankowi komunikatów językowych w celu wywołania w nim zmian o różnym zasięgu. Wg Konarzewskiego przekazy mają dwie klasy. Pierwsza klasa prowadzi do wzbogacenia systemu językowego, a druga do konstrukcji nowych znaczeń.

➢                Technika zdaniowa- uruchomienie i ukierunkowanie własnej aktywności wychowanka za pomocą stawianych mu zadań, w celu wywołania zmian. Autor wyróżnia zadania:

–                  zadania stawiane wychowankowi z myślą o zmianach w strukturze jego wiedzy

–                  zadania które mają wzbogacić repertuar jego technik adaptacyjnych

–                  zadania które mają doprowadzić do zmian w systemie jego postaw

2.  

3. Metody grupowe

–                  kształtowanie odniesienia porównawczego

–                  nacisk grupowy

–                  kształtowanie systemu ról i norm grupowych

–                  kształtowanie grupowych wzorów życia

 

➢                Kształtowanie odniesienia porównawczego- wychowawca kształtuje otoczenie społeczne, a szczególnie grupę. Pod wpływem grupy wychowanek może:

–                  kształtować pojęcie samego siebie

–                  definiować bieżącą sytuację zewnętrzną i wewnętrzną

–                  określać swój wewnętrzny stan

➢                Nacisk grupowy- w karaniu i nagradzaniu bierze udział aktywnie lub w formie milczącego poparcia wielu członków grupy.

➢                Kształtowanie systemu ról i norm grupowych- za pośrednictwem systemu ról, czyli wzajemnych oczekiwań partnerzy kontrolują swoje zachowania. (może to doprowadzić do przeobrażenia myślenia i działania człowieka)

➢                Kształtowanie grupowych wzorów życia- przyjęcie pewnego wzoru przez jednostkę powoduje niejako jej „uodpornienie” na inne wpływy.

 

Warunki powodzenia metod grupowych- wychowankowie muszą tworzyć grupę społeczną, wychowawca musi wiedzieć jak tworzyć taka grupę i jak modyfikować wpływy emitowane przez grupę.

Wychowawca ma kierować aktywnością wychowanków, nie jedynie wywoływać sprzyjające sytuacje.

 

 

 

 

Rodzina jako środowisko wychowawcze

 

Rodzina jako komponent środowiska wychowawczego

Rodzina zapewnia jednostce zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb zwierzania się z przeżyć konfliktowych, wyzbycie się doznawanych upokorzeń, daje poczucie bezpieczeństwa.

Rodzina jest najbardziej powszechnym środowiskiem wychowawczym człowieka.

Rodzina kieruje procesem poznawania przez dziecko procesem przyrody i kultury, procesem rozumienia zjawisk i faktów otaczającego świata, uczy je rozumienia norm i ich wartościowania.

 

Typy rodzin a prawidłowość przebiegu procesu wychowawczego

 

Typy rodzin: (Zaborowski)

1.               W pierwszym typie rodziny istnieją szczegółowe normy regulujące zachowanie jej członków. (odstępstw od norm nie są tolerowane, a za ich przekroczenie stosuje się represje)

2.               W drugim typie rodziny istnieją normy, lecz nie są one tak drobiazgowe jak w pierwszym typie. (odstępstwa od norm są tolerowane; przekraczanie norm spotyka się z sankcjami, które są przemyślane, stopniowane i zindywidualizowane)

3.               W trzecim typie rodziny jeśli istnieją jakieś normy to są one cały czas przekraczane. (łamanie ich jest tolerowane i nie pociąga za sobą sankcji)

Pierwszy i trzeci typ budują poważne zastrzeżenia wychowawcze. Najlepsze warunki rozwuju stwarza dzieciom drugi typ rodziny, od najmłodszych lat zdobywają one cenne nawyki i przyzwyczajenia.

 

Postawy rodziców przyjmowane wobec dzieci:

–                  partnerska- akceptuje potrzeby dzieci, uznaje ich prawo do samodzielności i aktywności, oparta na współpracy.

–                  autokratyczna- bezwzględne podporządkowanie się wymaganiom przyjętym w rodzinie , krępuje zachowania dzieci

–                  liberalna- realizowanie potrzeb i zachcianek, brak podporządkowania dobru wspólnemu

–                  obojętności wychowawczej- brak zainteresowania dzieckiem i jego sprawami

 

Podstawowe funkcje rodziny

Funkcja prokreacyjna- rodzina przyczynia się do reprodukcji społeczeństwa. Małżeństwo pełni funkcje prokreacyjną i funkcję zaspokajania potrzeb seksualnych małżonków.

 

Funkcja zarobkowa- zaspokojenie potrzeb ekonomicznych rodziny i indywidualnych potrzeb bytowych człowieka.

 

Funkcja socjalizująca- wprowadzenie do społeczeństwa najmłodszych obywateli, przekazanie im języka, podstawowych zasad dobrego zachowania, zwyczajów i obyczajów, przygotowanie do pełnienia późniejszych ról społecznych.

 

Funkcja psychohigieniczna- człowiek dojrzały emocjonalnie i zrównoważony psychicznie. Zaspokajanie potrzeb miłości, bliskiego kontaktu, zrozumienia, uznania i szacunku. (wzajemne zaspokajanie- dobre warunki do rozwoju osobowości)

 

Funkcja wychowawcza- wychowywanie dzieci i wychowywanie się pozostałych człownków rodziny. Zapoczątkowuje proces wychowania. Może mieć charakter celowy, planowy i świadomy, może też odbywać się w sposób przygodny i samorzutny.

 

Funkcja opiekuńcza- zaspokajanie potrzeb potrzeb opiekuńczych jednostek.

 

 

Rodzaje oddziaływań wychowawczych rodziny

 

1.               Oddziaływania niezamierzone, obojętne z wychowawczego punktu widzenia- sytuacje zwyczajne, codzienne, nie powodujące nowych przeżyć.

 

2.               Oddziaływania rodzinne niezamierzone, lecz nieobojętne z wychowawczego punktu widzenia- sytuacje oddziaływania będące konsekwencją naturalnego uczestnictwa w życiu rodziny, brakuje im jednak wyraźnych zamiarów wychowawczych.

 

3.               Zamierzone oddziaływania wychowawcze rodziców, ale ukierunkowane na realizację celów wychowawczych- kształtowanie umiejętności praktycznych, podział obowiązków w domu i poza domem.

 

4.               Zamierzone oddziaływanie wychowawcze rodziców, ukierunkowane także na realizację celów wychowawczych- planowe. Jest to także selekcja wpływów docierających do dzieci z innych źródeł

 

Powody podejmowania działalności opiekuńczej

a)              tworzenie normalnych warunków wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży

b)              likwidowanie sytuacji zagrażających prawidłowemu rozwoju dzieci i młodzieży

 

Kierunki działalności opiekuńczej w rodzinie

1. Kierunek działalności podstawowej- organizowanie warunków niezbędnych do normalnego życia.

2. Działalność stymulująca- związana ze stanem możliwości i potrzeb opiekuńczych oraz z sytuacją poszczególnych osób w rodzinie.

3.Oddziaływania asekuracyjne- uświadamianie sobie występujących nieprawidłowości w zachowaniu, mogących z czasem zagrozić rozwojowi i życiu dzieci, pragnienie uchronienia dzieci przed tymi zagrożeniami.

4. Działania opiekuńcze o charakterze kompensacyjnym- wyrównywanie braków w prawidłowym funkcjonowaniu dzieci i młodzieży poprzez umożliwienie im uczestnictwa w specjalnie organizowanych ćwiczeniach korekcyjnych lub rekreacyjnych.

5. 1q1Działania ratownicze- przejmowanie od rodziców pieczy nad dziećmi przez inne instytucje lub członków dalszej rodziny, w przypadku wyraźnego zagrożenia rozwoju biologicznego w rodzinie macierzystej.

 

Postawy rodzicielskie i ich wpływy na wychowanie

 

Postawy rodzicielskie:

1.   akceptacja dziecka

2.  współdziałanie z nim

3.  zapewnienie dziecku rozsądnej swobody

4.  uznanie jego praw.

 

Nieodpowiednie postawy rodzicielskie:

1.     odtrącająca

2.   unikająca

3.   nadmiernie chroniąca

4.     nadmiernie wymagająca.

 

Szkoła jako środowisko wychowawcze

 

Szkoła jako system społeczny

 

Szkolny system społeczny spełnia cztery następujące funkcje:

1.  zewnętrzno-celową (osiąganie celów ogólnospołecznych)

2.  wewnętrzno-celową (integrowanie zbiorowości szkolnej)

3.  zewnętrzno-instrumentalną (przystosowywanie systemu do warunków zewnętrznych)

4.  wewnętrzno-instrumentalną (utrzymuje strukturę społeczną, rozładowuje napięcia)

 

Inne systemy funkcjonujące w szkole:

•   system dydaktyczny- cele i metody nauczania

•  system wychowawczy- cele i metody wychowania

•   system wartości kulturowych- wiedza naukowa o uczestnictwie w kulturze, wartościach moralnych

•   system administracyjny- struktury organizacyjne szkoły

•   system ekonomiczny- określa wysokość środków materialnych

 

Podział szkoły na podsystemy:

1. Zbiorowość uczniowska:

•    klasa szkolna (klasa jako całość i klasa jako zespół dydaktyczny)

•    samorząd uczniowski

•    organizacje uczniowskie

•    nieformalne grupy uczniów

2. Grono nauczycielskie:

•  dyrekcja

•   rada pedagogiczna

•  organizacje społeczno-polityczne nauczycieli

•   nieformalne grupy nauczycieli

3. Administracja:

•   sekretariat szkolny

•   personel techniczny

4. Rodzice:

•  komitet rodzicielski

•   konferencje dla rodziców

5.               Społeczność lokalna:

•   komitet opiekuńczy szkoły

•   społeczność lokalna działająca jako całość w postaci opinii społecznej

 

Klasa szkolna jako grupa społeczna

 

Podział klasy na grup

*   Małe grupy- bezpośredni kontakt członków połączonych więzią przyjaźni, wspólnymi zadaniami lub zainteresowaniami. (klub towarzyski, paczka rówieśnicza)

* Duże grupy- liczne osoby, kontakty mogą być bezpośrednie i pośrednie. Członkowie połączeni są więzami rzeczowymi np. wspólne interesy. (społeczność nauczycielska)

*     Grupy formalne- posiadają formalny system organizacji i kontroli. Są to grupy celowe, mają ustalone normy i zadania. Mogą być małe i duże.

*   Grupy nieformalne- dobrowolne i spontaniczne. Istnieje silna więź emocjonalna. Małe.

 

 

Cechy specyficzne klasy:

–                  głównym celem jest nauka

–                  przynależność do zespołu ma charakter przymusowy, zadaniami kieruje nauczyciel

–                  na zespół klasowy oddziałuje wielu nauczycieli

–                  klasa szkolna jest grupą względnie jednorodną

–                  uczestnictwo w życiu klasy trwa długo

–                  uczestnictwo w życiu klasy angażuje niemal całość jej członków

–                  klasa szkolna jest powiązana z innymi grupami na terenie szkoły

 

 

 

Charakterystyka zjawisk grupowych w klasie szkolnej

zjawiska grupowe=dynamika grupowa

 

Zjawiska grupowe które oddziałują na ucznia:

–   normy

– struktura

–   przywództwo

–   klimat

–                  spoistość

 

➢                NORMY GRUPOWE KLASY SZKOLNEJ- wyobrażenia w świadomości członków grupy o tym jak powinni się zachowywać w określonych sytuacjach.

 

            Elementy normy grupowej (Pilkiewicz):

1. zbiorowa ocena znaczenia określonych rodzajów zachowań z punktu widzenia interesów grupy

2. oczekiwania ze strony grupy, dotyczące sposobów zachowania poszczególnych członków grupy

3. określone reakcje grupy na poszczególne zachowania członków grupy

 

             Kategorie norm (Janowski):

1. normy o charakterze ogólnoludzkim

2. normy szkolne, związane z realizowanymi przez szkołę celami dydaktyczno-wychowawczymi, np. nie podpowiadaj

3. normy regulujące współżycie uczniów w grupie, tzw. Normy koleżeńskie

 

➢                STRUKTURA GRUPOWA- układ powiązanych ze sobą za pomocą specyficznych stosunków pozycji zajmowanych przez poszczególnych członków grupy .

 

            Wyróżniono:

•                  Strukturę socjometryczną- relacje typu sympatia, uznanie

•                  Struktura władzy- pozycja jednostki zależy od stopnia podporządkowania się innym

•                  Struktura komunikowania się- o zajmowanej pozycji decyduje ilość przekazywanych informacji

•                  Struktura awansu- powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy

 

 

 

 

Struktury formalne i nieformalne.

 

Struktura formalna- wynika z przepisów i zarządzeń szkolnych (regulamin szkoły), wyznacza uczniom funkcje i zadania.

 

Struktura nieformalna- powstaje spontanicznie, poprzez oddziaływanie na siebie rożnych czynników.

 

➢                PRZYWÓCTWO- przywódca grupy wywiera znaczny wpływ na pozostałych członków grupy. W każdej klasie istnieje jednocześnie kilku przywódców, spełniających różne role.

 

➢                KLIMAT GRUPOWY-  wypadkowa stosunków społecznych panujących w klasie szkolnej.

 

Postawy nauczycieli i ich wpływ na klimat grupy: (Anderson)

–                  postawa dominująca- aktywność dziecka jest determinowana przez nauczyciela. Powstaje klimat konfliktowy  w grupie.

–                  postawa integrująca- opiera się na wzajemnej współpracy, udzielaniu pochwał i wsparcia. Powstaje klimat odznaczający się dobrym samopoczuciem.

 

Postawy nauczycieli i ich wpływ na klimat grupy: (Flanders)

–                  nauczyciele o stylu ekspansywnym- indywidualizują proces dydaktyczno-wychowawczy, potrzeby i możliwości uczniów.

–                  nauczyciele o stylu ograniczającym- działają poprzez nakazy i zakazy, wyzwala to u uczniów wrogość lub empatię

 

➢                SPOISTOŚĆ- zespół czynników wiążących wzajemnie członków grupy i grupę jako całość.

 

Elementy składające się na spoistość grupy: (Janowski)

–                  poczucie odrębności grupy

–                  zbieżność motywów skłaniających członków do przynależności do grupy

–                  akceptowanie norm

–                  więzi łączące członków grupy

 

Czynniki wpływające na spoistość grupy:

–                  zachowanie nauczyciela

–                  umiejętność współdziałania i współpracy w grupie

–                  poczucie zagrożenia

–                  normy grupowe

 

 

Współdziałanie szkoły z innymi instytucjami

 

 

Współpraca z innymi instytucjami przebiega na trzech płaszczyznach:

 

–                  pierwsza- praca z wychowankami w miejscach ich zamieszkania

–                  druga- praca z domem rodzinnym wychowanków

–                  trzecia- praca z organizacjami obejmującymi swą działalnością dzieci i młodzież

 

 

 

Formy współpracy:

1.               Działania szkoły na rzecz środowiska

–                  rozwijanie działalności pozalekcyjnej uczniów

–                  organizowanie indywidualnych form pracy uczniów

–                  stała pomoc uczniom w przygotowaniu się do lekcji

–                  pedagogizacja rodziców

–                  udostępnianie określonym grupom pomieszczeń i urządzeń szkolnych

2.               Wpływ środowiska na rzecz szkoły

–                  pomoc materialna szkole

–                  udostępnienie własnych lokali do realizacji zadań szkoły

–                  pomoc w spełnianiu obowiązku szkolnego

–                  opieka nad dziećmi z zagrożonych wychowawczo środowisk

–                  służenie doświadczeniem i wiedzą fachową

3.               Grupa działań ściśle zespolonych w obu tych środowiskach

–                  wycieczki

–                  poznawanie historii środowiska lokalnego

–                  imprezy kulturalno-rozrywkowe

 

Całokształt poczynań należy wyprzedzić: (ETAP PIERWSZY)

–                  zbadaniem rzeczywistych potrzebami

–                  opracowaniem koncepcji współpracy

–                  przedyskutowaniem zarysowanej koncepcji ze sponsorami

–                  wstępnym przygotowaniem warunków organizacyjno-materialnych

–                  przygotowaniem kadry do realizacji określonych działań

(ETAP DRUGI)- opracowanie szczegółowego planu pracy, należy go systematycznie realizować, co pewien czas dokonywać oceny i modyfikacji pewnych zadań.

(ETAP TRZECI)- kontynuowanie założeń etapu drugiego oraz rozszerzenie kierunków pracy.

 

Szkoła powinna być koordynatorem działań. Chodzi więc o współdziałanie systemów w którym to szkoła powinna odgrywać rolę wiodącą. Obejmuje ono:

1.               podstawowe formy kontaktów

2.               podstawowe treści i formy wzajemnych zobowiązań

3.               tryb podejmowania podstawowych decyzji w sprawach będących przedmiotem współdziałania

 

Ad 1. Szkoła może inicjować i organizować kontakty z innymi instytucjami środowiska następująco:

a)              w formie przekazywania tym instytucjom określonych komunikatów (wyciągi z planu pracy, apele o pomoc, oceny, oferty pomocy).

b)              w formie konstytuowania stałych organów oraz komisji problemowych, skupiających przedstawicieli różnych instytucji (zespół organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży)

Funkcją omawianych kontaktów jest przede wszystkim wymiana informacji, wzajemne poznanie się, zaznajomienie się z planami i możliwościami działania środowiskowego oraz potrzebami w zakresie wzajemnej pomocy.

 

Ad 2. Wzajemne zobowiązania mogą być dwustronne (zawarte między szkołą a poszczególnymi instytucjami), lub wielostronne (zawarte pomiędzy wszystkimi instytucjami ze szkołą włącznie, mogą przybierać postać jednolitego planu pracy samorządu lokalnego).

 

 

 

Treścią takich porozumień lub integralnych planów pracy powinno być:

a)              określanie dziedzin, w odniesieniu do których zakłada się współdziałanie

b)              określenie zakresu i rodzajów świadczenia wzajemnego pomagania

c)               określenie form wzajemnej wymiany informacji oraz rodzajów tych informacji

d)              ustalenie dotyczące podziału kompetencji oraz odpowiedzialności poszczególnych partnerów

Inicjatywa i propozycja zawierania porozumień powinny wychodzić od szkoły, a sam akt podpisania powinien mieć charakter uroczysty.

 

Ad 3. Podstawowe decyzje w sprawach będących przedmiotem współdziałania- tę funkcje pełnią obecnie samorządy lokalne.