PSYCHOLOGIA

Spotkanie 1 i 2 (wykłady 1- 6) [2.10.2010]

Psychologia jako nauka i wiedza praktyczna

0. Informacje o wykładzie, egzaminie i innych sprawach organizacyjnych

1. Etymologia nazwy „psychologia” i historia tej nazwy

2. Poglądy wybranych filozofów na temat relacji między ciałem i duszą

3. Powstanie psychologii naukowej

4. Skrótowy historyczny przegląd kierunków i nurtów psychologii

5. Typy i przykłady określeń przedmiotu psychologii

6. Psychologia jako nauka o człowieku i jego czynnościach

7. Główne dziedziny psychologii akademickiej

8. Psychologia jako wiedza praktyczna

9. Psychologia jako zawód w Polsce

10. Czy jest jedna psychologia czy jest wiele psychologii ?

11. Przykłady pytań egzaminacyjnych

12. Literatura cytowana

1. Etymologia nazwy „psychologia” i historia tej nazwy

Etymologicznie „psychologia” to „nauka o duszy”.

Po grecku „dusza” to „ψυχή” („psychē”), „nauka, wiedza” to „λόγος” („lógos”).

Nazwa „psychologia” pojawiła się dopiero w czasach nowożytnych (XV wiek).

Symbolem psychologii jest grecka litera „psi” (duża: Ψ lub mała: ψ).

2. Poglądy wybranych filozofów na temat relacji między ciałem i duszą

Filozof grecki DEMOKRYT z Abdery żył na przełomie V i IV wieku p.n.e. (460 - 370 p.n.e.

Demokryt był pierwszym przedstawicielem monizmu materialistycznego, czyli poglądu, że rzeczywistość ma jednolitą naturę (monizm) i że nie istnieje nic poza materią (materializm).

PLATON (V / IV wiek p.n.e.) był dualistą: zakładał istnienie w człowieku dwóch niezależnych od siebie pierwiastków: duchowego i materialnego. Dusza ludzka nie ma początku i końca.

ARYSTOTELES (IV wiek p.n.e.) napisał pierwszą filozoficzną rozprawę na temat duszy („Peri psychē” czyli „O duszy”). Nazwy „psychologia” Arystoteles nie używał

Arystoteles był uczniem Platona, ale miał inny pogląd na relację ciało - dusza. Duszę określał jako formę ciała. Pogląd Arystotelesa na relacje ciała i duszy nazwano hylemorfizmem

Hylemorfizm to pogląd, że aktywność duszy (psychika) jest przejawem działania materialnego ciała, które ma bardzo złożoną (w porównaniu ze zwierzętami) formę (budowę). Arystoteles w sprawie relacji ciało-dusza zajmował stanowisko monistyczne - przyjmował, że człowiek składa się z jednego rodzaju tworzywa.

Zdaniem Pietera, Arystoteles nie uznawał nieśmiertelności duszy.

Zdaniem Szewczuka Arystoteles zakładał nieśmiertelność ludzkiego rozumu.

Również według współczesnego filozofa francuskiego Claude TRESMONTANTA (1927–1997), Arystoteles głosił boskie pochodzenie rozumu. „(...) Rozum pochodzi z zewnątrz, on sam jest boski”.

Rozwiązanie sprzeczności między interpretacją Pietera i Szewczuka leży – jak się okazuje - w tym, że Arystoteles rozróżniał „rozum (umysł) czynny” i „rozum (umysł) bierny”. Pierwszy uważał za nieśmiertelny a drugi za śmiertelny, ginący wraz z ciałem.

Rozum czynny to czynnik sprawczy w człowieku (zob. Arystoteles, 1988, s.128), ośrodek myślenia.

Rozum bierny to między innymi pamięć.

Arystoteles znany jest też z wyróżnienia czterech rodzajów przyczyn: przyczyny sprawczej, celowej, materialnej i formalnej. Zostaną tu omówione pierwsze dwie. Przyczyna sprawcza to zdarzenie wywołujące skutek w postaci innego zdarzenia. Pierwsze z tych zdarzeń jest przyczyną sprawczą drugiego. Przyczyna celowa to zdarzenie, które ktoś stara się wywołać.

Arystotelesowskie rozróżnienie przyczyny sprawczej i celowej można odnieść do używanego współcześnie rozróżnienia zachowań reaktywnych i zachowań celowych (Tomaszewski, 1998, s.9). Zachowanie reaktywne (reakcja) to odruch będący automatyczną odpowiedzią na jakiś bodziec. Zachowanie celowe to dążenie do osiągnięcia określonego celu.

Święty TOMASZ z Akwinu żyjący w XIII wieku ( ur. ok.1225, zm.1274) nawiązał do Arystotelesa. Uważał, że dusza jest formą ciała a więc ciało i dusza stanowią jedność. Jedna z wypowiedzi św. Tomasza na ten temat brzmi: „(...) Istota duszy rozumnej jest bezpośrednio połączona z ciałem, jak forma jest połączona z materią a odcisk z woskiem” (za: Tresmontant, 1973, s. 130-1). Św. Tomasz z Akwinu traktował duszę jako stworzoną (wraz z ciałem), ale nieśmiertelną. Pogląd, że rozumna dusza jest formą ciała, uznano za składnik oficjalnej nauki kościoła rzymskokatolickiego na soborze w Vienne [czytaj: Wjen] we Francji w roku 1312. W wyznaniu wiary (Credo) przyjętym w kościele rzymskokatolickim jest mowa o zmartwychwstaniu ciała.

Rene Descartes [Czytaj: Dekart] określany w Polsce mianem KARTEZJUSZ (XVII w.) kontynuował dualizm platoński. Ponieważ dysponował już sporą wiedzą anatomiczną, wiedział dużo o budowie mózgu. Przyjął, że nieśmiertelna dusza „kontaktuje się” ze śmiertelnym ciałem w miejscu, w którym znajduje się szyszynka. Jest to gruczoł wydzielania dokrewnego położony w pobliżu podstawy mózgu. Kartezjusz wprowadził pojęcie „łuku odruchowego”.

Niemiecki filozof Gottfried Wilhelm LEIBNITZ [czytaj: Lajbnic] (1646 - 1716) swymi poglądami na temat relacji duszy i ciała dał początek idei tzw. „paralelizmu psychofizycznego” (paralelizm= równoległość, w tym przypadku chodzi o równoległość tego, co dzieje się w ciele i w duszy). Leibniz był zdania, że sprawcą zgodności, równoległości zdarzeń w ciele i w duszy jest Bóg.

Leibniz mówił o „harmonii przedustanowionej” czyli ustanowionej przed wiekami.

Inną wersję idei paralelizmu zjawisk fizycznych i psychicznych głosił filozof francuski – ksiądz Mikołaj MALEBRANCHE [czytaj: Malebransz] (1638 - 1715). Rozwinął on koncepcję formułowaną już wcześniej przez innych autorów zwaną okazjonalizmem. W myśl tego poglądu zdarzenia fizyczne i zjawiska psychiczne są skoordynowane nie dlatego, że Bóg dokonał tej koordynacji w zaraniu dziejów, jak sądził Leibniz, ale dlatego, że Bóg stale (na bieżąco) je koordynuje. Okazją do działania Boga są ludzkie decyzje oraz procesy zachodzące w ciele.

Jest jeszcze trzecia wersja koncepcji paralelizmu zjawisk fizycznych i psychicznych. Jej autorem był niderlandzki filozof żyjący w Amsterdamie Baruch (późniejsze imię Benedykt) SPINOZA (1632 -1677). Spinoza uważał, że zjawiska fizyczne i psychiczne są to dwie strony tych samych zjawisk.

Spinoza jest uważany za panteistę utożsamiającego wszechświat z Bogiem. Dwie strony zjawisk (fizyczna i psychiczna) to jakby dwa aspekty tej samej boskiej rzeczywistości.

Podsumowanie przedstawionych informacji dotyczących poglądów różnych filozofów na tzw. problem psychofizyczny, czyli problem relacji między sferą psychiczną (duszą) a sferą cieles-ną ujmę w następującą tabelę (Tab. 1).

Tab.1. Sześć sposobów, w jakie ujmowano tzw. problem psychofizyczny

Nazwa stanowiska	Treść stanowiska	Przedstawiciele
A. Monizm psychofizyczny	Natura człowieka jest jedna
A 1. Monizm materialistyczny	Człowiek to tylko ciało	DEMOKRYT, De la METTRIE
A 2. Monizm idealistyczny	Człowiek to tylko dusza	BERKELEY
A 3. Hylemorfizm	Ciało i dusza stanowią jedną substancję, dusza to forma ciała	ARYSTOTELES, św. TOMASZ z Akwinu
A 4. Panteizm	Procesy fizyczne i procesy psychiczne to dwie strony tych samych zjawisk	SPINOZA
B. Dualizm psychofizyczny	Natura człowieka jest podwójna (stanowi ją ciało i dusza)
B 1. Interakcjonizm	Dusza i ciało są niezależne, ale oddziałują na siebie	PLATON, KARTEZJUSZ
B 2. Paralelizm psychofizyczny	Procesy fizyczne (w ciele) i procesy psychiczne (w duszy) są równoległe, ale bezpośrednio nie zależą od siebie	LEIBNITZ, MALEBRANCHE

3. Powstanie psychologii naukowej

„Psychologia ma długą przeszłość, ale krótką historię” - tak napisał, w wydanej w 1908 r. książce „Zarys psychologii” (Abriss der Psychologie), Hermann EBBINGHAUS [czytaj: Ebinkhauz] (1850-1909) – niemiecki psycholog pracujący m. in. we Wrocławiu, znany z pierwszych badań nad zapamiętywaniem i zapominaniem. Miał na myśli setki lat filozoficznych rozważań o ludziach i krótki czas, jaki minął od rozpoczęcia doświadczalnych badań nad doznaniami psychicznymi.

Za umowną datę narodzin psychologii naukowej przyjęto rok 1879. Uważa się, że wówczas Wilhelm WUNDT założył na Uniwersytecie w Lipsku pierwsze w świecie laboratorium psychologiczne.

W roku 2008 psychologia naukowa „ma” 129 lat. Długi okres refleksji nad człowiekiem, obejmujący wiele wieków, traktuje się jako przednaukową fazę rozwoju psychologii. Chciałbym jednak podkreślić, że zarówno data powstania laboratorium w Lipsku, jak i określenie, że rozwijana odtąd psychologia ma charakter naukowy, mają charakter umowny.

Wilhelm WUNDT [wymowa: Wunt] (1832-1920) był synem pastora. Wundt ukończył studia medyczne, specjalizował się w fizjologii. W roku 1875 Wundt został profesorem filozofii [tak!] na uniwersytecie w Zurychu a w roku 1879 profesorem filozofii na Uniwersytecie w Lipsku. Tu założył swe laboratorium psychologii eksperymentalnej, przekształcone w roku 1883 w Instytut Psychologii. W latach 1900-1920 Wundt opublikował 10 tomowe dzieło Psychologia ludów, w którym analizował problematykę pochodzenia języków, mitów i obyczajów. Wundt uważał, że psycholodzy powinni traktować duszę jako ogół procesów psychicznych, nie zaś jako szczególny rodzaj substancji stanowiącej „nośnik” procesów psychicznych. Swój pogląd na duszę określał Wundt jako „aktualistyczną teorię duszy”. Pod kierunkiem Wundta prowadzono badania głównie nad wrażeniami, spostrzeżeniami i szybkością reakcji.

W Polsce trzy pionierskie laboratoria psychologiczne założono w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku (w Krakowie, Lwowie i Warszawie).

4. Skrótowy historyczny przegląd kierunków i nurtów psychologii

1. Chronologicznie rzecz biorąc pierwszym kierunkiem była psychologia introspekcyjna

Metodą poznawania tych zjawisk była introspekcja (dosłownie tłumacząc: metoda „zaglądania do wnętrza”) czyli metoda samoobserwacji.

W psychologii introspekcyjnej były dwa nurty:

1 a) Psychologia atomistyczna (Tomaszewski, 1963, s. 61), zwana także strukturalizmem (Gerrig i Zimbardo, 2006) albo wundtyzmem

1 b) Psychologia postaci, zwana też psychologią całości (Tomaszewski, 1963, s. 63) lub gesztaltyzmem (Tomaszewski, 1963, s. 65) to nurt badań i rozważań inspirowanych przez tezę, że człowiek najpierw spostrzega pewne całości (zwane postaciami lub z niemiecka „gesztaltami”), a dopiero wtórnie „rozkłada” je na składniki.

1. Behawioryzm to kierunek oparty na postulacie, by psycholodzy uczynili swym głównym zainteresowaniem ustalanie praw rządzących ludzkim zachowaniem.

2. Zwolennicy psychoanalizy uważali, że większa część zjawisk psychicznych ma charakter nieświadomy.

Różne nurty nawiązujące do psychoanalizy określa się niekiedy jako podejście psychodynamiczne, ze względu na to, że głównym obiektem zainteresowania są w nich siły napędowe postępowania człowieka.

1. Psychologia humanistyczna pojawiła się na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, jako „trzecia siła” wobec ścierających się wpływów behawioryzmu i psychoanalizy.

2. Psychologia poznawcza wyłoniła się w latach sześćdziesiątych XX wieku jako rezultat badań nad procesami poznawczymi (spostrzeganie, myślenie) realizowanych w ramach nowego podejścia opartego na założeniu analogii między mózgiem a komputerem.

3. Inne nurty w psychologii wiążą się z różnicami w założeniach filozoficznych lub ideologicznych, jakich przyjęcie postulowali bądź nadal postulują zwolennicy danego systemu filozoficznego bądź danej ideologii. Zwolennicy marksizmu są za rozwijaniem psychologii marksistowskiej, zwolennicy filozofii chrześcijańskiej postulują uprawianie psychologii chrześcijańskiej. Wyznawcom buddyzmu i innych odmian religii Wschodu odpowiada psychologia transpersonalna. Zwolennicy teorii ewolucji są za rozwijaniem psychologii ewolucyjnej. Feministki chcą budować psychologię feministyczną.

5. Typy i przykłady określeń przedmiotu psychologii

Pierwszy rodzaj określeń przedmiotu psychologii nawiązuje do etymologii nazwy „psychologia”.

Według I. B. Radziszewskiego „Psychologia jest nauką mającą na celu badanie duszy ludzkiej w najgłębszej treści jej przejawów świadomych i nieświadomych”.

Drugi typ określeń przedmiotu psychologii wskazuje jako przedmiot jej badań ludzką psychikę.

Trzeci rodzaj definicji przedmiotu psychologii podaje, że jej przedmiotem jest badanie zachowania.

Czwarty typ definicji przedmiotu psychologii wskazuje, że psychologia interesuje się zarówno zjawiskami psychicznymi jak zachowaniem się. Tego typu ujęcie przedmiotu psychologii jest obecnie najbardziej rozpowszechnione.

Ostatnią odmianą definicji przedmiotu psychologii są definicje niestandardowe.

Należy do nich definicja pochodząca z podręcznika prof. Tadeusza TOMASZEWSKIEGO wydanego w roku 1963 pt. „Wstęp do psychologii”. Definicja ta jest krótka: „Psychologia jest to nauka o wyższych czynnościach istot żywych”¹

6. Psychologia jako nauka o człowieku i jego czynnościach

Za ważny wkład polskiej psychologii do psychologii światowej przyjęto u nas uważać koncepcję Tadeusza TOMASZEWSKIEGO (1910 – 2000). Nazwano go „ojcem duchowym polskiej psychologii”.

Tadeusz Tomaszewski jest przedstawicielem tzw. „szkoły lwowskiej”. Przez „szkołę lwowską” rozumie się grono naukowców będących uczniami pracującego we Lwowie polskiego filozofa Kazimierza TWARDOWSKIEGO (1866-1938) bądź uczniami jego uczniów. Twardowski został nazwany „nauczycielem nauczycieli”

Jak była o tym mowa wcześniej, Tadeusz TOMASZEWSKI sformułował w 1963 r. definicję psychologii jako nauki „o wyższych czynnościach istot żywych” . W tymże 1963 r. podał swą pierwszą definicję terminu „czynność”: „Czynność jest to proces ukierunkowany na osiągnięcie wyniku o strukturze kształtującej się stosownie do warunków, tak że możliwość osiągnięcia wyniku zostaje utrzymana” (Tomaszewski, 1963 s. 139). Tę definicję poddał krytycznej analizie mistrz Tomaszewskiego KREUTZ.

Tadeusz Tomaszewski w ramach drugiego ujęcia swej teorii czynności zaproponował (w roku 1975), by jako kluczowe terminy charakteryzujące „czynność” potraktować pojęcia „zadania” i „wyniku”.

„Zadanie” (Z) to sytuacja, którą człowiek chciałby zmienić, aby osiągnąć jakiś pożądany stan rzeczy.

„Wynik” (W) to pożądany stan rzeczy, który człowiek chciałby osiągnąć.

Drugą wersję teorii czynności Tadeusza Tomaszewskiego ujmowała symbolicznie jego formuła:

Z (S - R) W.

Symbol S pochodzi od angielskiego słowa stimulus [czytaj stimjulus], które znaczy bodziec.

Symbol R pochodzi od angielskiego słowa response [czytaj rispons], które znaczy reakcja, odpowiedź.

Człowiek, który chce zmienić niekorzystną dla niego sytuację (ta zmiana to ZADANIE) w sytuację korzystną (czyli w sytuację stanowiącą założony WYNIK), musi liczyć się z tym, że w trakcie jego działań zmierzających do osiągnięcia wyniku będą na niego działać różne bodźce (S) wywołujące jego reakcje (R). Wiedząc, jakie bodźce wywołują u niego jakie reakcje (S₁-R₁; S₂-R₂; S₃-_,R₃ itd.), człowiek musi tak sterować swoim zachowaniem, aby stykać się z bodźcami, które wywołają reakcje ułatwiające mu osiągnięcie wyniku (na przykład z bodźcem S₁, który wywoła pożądaną reakcję R₁), natomiast musi unikać stykania się z bodźcami, które wywołają reakcje utrudniające lub uniemożliwiające mu osiagnięcie wyniku (na przykład z bodźcem S₂, który mógłby wywołać niepożądaną reakcję R₂).

Proszę zwrócić uwagę, że formuła: Z (S – R) W odnosi się do dwóch rodzajów zachowań: do zachowań celowych (Z-W) i do zachowań reaktywnych (S-R).

W jednej ze swych ostatnich prac Tomaszewski (1998, s. 170) zdefiniował „czynność” jako „zachowanie ukierunkowane na osiągnięcie określonego stanu końcowego i zorganizowane ze względu na możliwość osiągnięcia tego stanu”.

W tej pracy ponownie określił psychologię jako naukę o czynnościach człowieka i o człowieku jako podmiocie czynności.

W psychologii światowej teorią czynności zajmowało się w czasie, gdy czynił to Tomaszewski, niewielu autorów. Idee podobne do koncepcji Tomaszewskiego rozwijał niezależnie od niego radziecki psycholog Aleksiej Nikołajewicz LEONTIEW (1904-1979), autor wydanej w 1975 r. książki Działalność, świadomość, osobowość;

Teorię czynności rozwijali również amerykańscy psycholodzy George MILLER i współpracownicy (Eugene GALANTER i Karl PRIBRAM). Są oni autorami przetłumaczonej w roku 1980 na język polski książki Plany i struktura zachowania). Autorzy tej książki uznali, że elementarną jednostką działania jest zbiór operacji, któremu nadali skrótową nazwę TOTE. Są to pierwsze litery czterech angielskich słów (TEST = sprawdź, OPERATE = zadziałaj, TEST = sprawdź, EXIT = zaprzestań działania, „wyjdź” [dosłowne znaczenie słowa exit]).

Psychologia akademicka jest wykładana w szkołach wyższych, przedstawiana jest w akademickich podręcznikach psychologii (por. Strelau, 2000; Strelau i Doliński, 2008). Psycholodzy akademiccy dążą do ustalania praw ogólnych i porządkowania tych praw w systemy twierdzeń zwane teoriami. Dlatego psychologię akademicką nazywa się też psychologią teoretyczną. Badania zmierzające do sprawdzania wartości teorii nazywa się badaniami podstawowymi.

7. Główne dziedziny psychologii akademickiej

Psychologia akademicka jest wykładana w szkołach wyższych, przedstawiana jest w akademickich podręcznikach psychologii (por. Strelau, 2000; Strelau i Doliński, 2008). Psycholodzy akademiccy dążą do ustalania praw ogólnych i porządkowania tych praw w systemy twierdzeń zwane teoriami. Dlatego psychologię akademicką nazywa się też psychologią teoretyczną. Badania zmierzające do sprawdzania wartości teorii nazywa się badaniami podstawowymi.

7.1. Psychologia ogólna

Przedmiotem psychologii ogólnej są dwie dziedziny:

Z jednej strony są to zagadnienia dotyczące całej psychologii jako nauki.

Z drugiej strony psychologia ogólna zajmuje się funkcjonowaniem człowieka dorosłego, niezaburzonego.

Jako działy psychologii ogólnej można traktować zagadnienia związane ze stosowaniem specyficznych metod badawczych, np. eksperymentów (psychologia eksperymentalna). Na tej zasadzie wyróżnia się też psychometrię (jest to dział psychologii ogólnej zajmujący się pomiarem właściwości psychicznych, w szczególności zaś przy pomocy testów i kwestionariuszy).

7.2. Psychologia rozwojowa

Przedmiotem psychologii rozwojowej są zmiany w psychice i zachowaniu, które zachodzą regularnie wraz z wiekiem bądź wraz ze zmianą warunków życia. Od kilkudziesięciu lat psychologia rozwojowa interesuje się całym życiem ludzkim od okresu przed urodzeniem się (od okresu prenatalnego) aż do śmierci.

8. Psychologia jako wiedza praktyczna

8.1. Ogólne uwagi o psychologii praktycznej i jej relacji do psychologii teoretycznej

Niemiecki psycholog, który w czasach nazizmu wyemigrował do USA, Kurt LEWIN [wymowa zgodna z pisownią], stwierdził, że „nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria”. Niektóre dziedziny psychologii praktycznej są rzeczywiście wynikiem zastosowania wiedzy teoretycznej do praktyki. Stąd słuszność synonimu psychologii praktycznej – „psychologia stosowana”.

8.2. Główne działy psychologii praktycznej

8.2.1. Psychologia kliniczna

Psychologia kliniczna zajmuje się prawidłowościami leczenia zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Chodzi przede wszystkim o leczenie metodami wpływającymi na sferę psychiki (różne odmiany psychoterapii).

8.2.2. Neuropsychologia

Neuropsychologia jest działem psychologii praktycznej, który związany jest z oceną uszkodzeń centralnego układu nerwowego na podstawie symptomów neurologicznych (zaburzenia mowy, porażenia, niedowłady).

8.2.3. Psychologia zdrowia

Psychologia zdrowia (dawniej określana jako psychologia lekarska lub medyczna) interesuje się psychiczną stroną schorzeń somatycznych (schorzeń ciała), w tym profilaktyką zachorowań somatycznych, psychologicznym przygotowaniem chorych do zabiegów, rehabilitacją chorych somatycznie.

8.2.4. Psychologia wychowawcza

Tradycyjne obszary psychologii wychowawczej to psychologia nauczania (psychodydaktyka) i psychologia wychowania. Ze względu na to, że duża część problemów nauczania i wychowania wiąże się z funkcjonowaniem szkoły, wyodrębnia się jako dział psychologii wychowawczej psychologię szkolną.

8.2.5. Psychologia pracy i organizacji

Psychologia pracy zajmuje się optymalizacją warunków wykonywania pracy (ten dział psychologii pracy nazywa się ergonomią lub psychologią inżynieryjną), doborem pracowników (badania przydatności), zasadami motywowania pracowników, zasadami oceniania.

8.2.6. Psychologia sądowa

psychologia kryminologiczna

Psychologia kryminalistyczna,

psychologią śledczą)

psychologii w prawie rodzinnym i cywilnym

8.2.7. Psychologia ekonomiczna

8.2.8. Psychologia środowiskowa

8.2.9. Inne działy psychologii praktycznej

Psychologia wojskowa

Psychologia sportu

Psychologia pastoralna

9. Psychologia jako zawód w Polsce

Największe polskie stowarzyszenie zrzeszające psychologów to działające od 1949 r. Polskie Towarzystwo Psychologiczne (PTP). Strona internetowa PTP ma adres: http://www.ptp.org.pl

W roku 1950 PTP liczyło 224 członków. Pod koniec 2006 roku PTP zrzeszało ponad 4100 członków zwyczajnych

Artykuł 10 Statutu PTP obowiązujący od 2001 r. stwierdza: „Członkiem zwyczajnym [PTP] może zostać osoba mająca dyplom magistra psychologii, wprowadzona do Towarzystwa przez dwóch członków zwyczajnych”.

zawodowym psychologów” (197 posłów za, 176 przeciw, 25 wstrzymało się). Ustawa została skierowana do Senatu RP.

Jeszcze w tym samym 2001 r. (21.12.2001) Sejm uchwalił nowelizację tej ustawy („Ustawa o zmianie ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów” (...) [Dz.U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1798]. Zasadnicza zmiana dotyczyła daty wejścia Ustawy w życie: przyjęto, że Ustawa, zamiast od 1 stycznia 2002 r., będzie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2006 r.

oficjalnej oceny Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (z marca 2010 r.): „ustawa [o zawodzie psychologa...] obowiązuje, ale nie ma możliwości wykonywania jej z powodu braku samorządu”.

Omawiana wyżej Ustawa przewidywała, że aby być wpisanym na listę psychologów, po ukończeniu studiów należy odbyć „podyplomowy staż zawodowy, pod merytorycznym nadzorem psychologa posiadającego prawo wykonywania zawodu, który ponosi odpowiedzialność za czynności zawodowe wykonywane przez psychologa - stażystę”

10. Czy jest jedna psychologia czy jest wiele psychologii ?

Marzenie o jedności psychologii sformułował już pod koniec XIX wieku (w roku 1874) Franz BRENTANO (była o nim mowa wcześniej w punkcie 5). Napisał on: „Na miejsce wielu psychologii musimy wprowadzić jedną psychologię”

---

1. W jednej ze swych ostatnich prac Tomaszewski (1998, s. 170) określił psychologię jako naukę o czynnościach człowieka i o człowieku jako podmiocie czynności. Wiadomość ta pojawi się jeszcze raz na str. 19 niniejszych Materiałów. Jest tam zaznaczona jako wiadomość A (zapisana tłustym drukiem i podkreślona).↩