Konkurencja w transporcie

Konkurencja – rys historyczny

• XIX w. – szybki rozwój gospodarki kapitalistycznej uwarunkowany nieskrępowaną administracyjnie i prawnie wolną konkurencją

• Wolna konkurencja charakteryzowała się:

  • Dużą liczbą przedsiębiorstw

  • Nieingerencją państwa w stosunki gospodarcze

• Następstwem konkurencji był postęp techniczny spowodowany centralizacją produkcji i kapitału u podmiotów gospodarczych lepiej prosperujących

Próba zdefiniowania konkurencji

• Rywalizacja przedsiębiorstw o korzyści ekonomiczne uzyskiwane przy sprzedaży towarów i usług oraz przy zaopatrywaniu się w czynniki produkcji, takie jak surowce, materiały i siła robocza

• Konkurencja może występować między sprzedającymi jak i kupującymi

• O tym kto i co rywalizuje decyduje sytuacja – rynek producenta lub rynek konsumenta

Korzyści ekonomiczne jako cel konkurencji

• Podstawowy cel finansowy

  • maksymalizacja zysku

• Pośrednie cele finansowe

  • Maksymalizacja wielkości sprzedaży (przychodu)

  • Maksymalizacja tempa wzrostu

• Cele pozafinansowe

  • Zwiększanie udziału w rynku zbytu

  • Zdobywanie dominującej pozycji na rynku

  • Posiadanie cech wyróżniających spośród uczestników rynku

  • Wprowadzanie postępu technicznego jako pierwszy podmiot na rynku

  • Kształtowanie polityki w danym sektorze

Rodzaje konkurencji

Warunki istnienia konkurencji doskonałej

• Istnienie bardzo dużej liczby firm o niewielkim udziale w rynku

• Wytwarzane są standardowe, jednorodne usługi

• Żadna firma nie wpływa na cenę, rynek kształtuje jedną cenę dla wszystkich

• Duża liczba podmiotów (przewoźników) umożliwia swobodę w świadczeniu i nabywaniu usług po aktualnej cenie

• Pełna swoboda wejścia i wyjścia z rynku

Konkurencja niedoskonała

monopolistyczna

• Najbardziej zbliżona do doskonałej

• Duża liczba producentów

• Małe ich udziały w rynku

• Swoboda wejścia i wyjścia

• Produkty tego samego typu, ale są niejednorodne

• Przez co producenci mogą ustalać odrębne ceny

• Przeważa konkurencja o charakterze poza cenowym

• W transporcie – rynek usług substytucyjnych

Oligopolistyczna

• Kilku producentów niezależnych od siebie, jeśli dwóch = duopol

• Bariery wejścia na rynek

• Poziom cen zależy od zachowań konkurentów, a nie od wielkości produkcji

• Sposoby ustalania cen:

  • Przywództwo cenowe z liderem cenowym

  • umowa dżentelmeńska, kartel, syndykat

• Poza cenowe formy konkurencji

• Praktyki monopolistyczne

• W transporcie – towarzystwa lotnicze, armatorzy w transporcie morskim

Monopol

• Rynek zdominowany przez jedno przedsiębiorstwo (najczęściej państwowe użyteczności publicznej)

  • Monopol czysty/pełny, gdy podmiot ma 80-90% udziału w rynku

• Produkt monopolisty nie ma bliskiego substytutu

• Monopolista narzuca warunki sprzedaży oraz cenę

• Nabywcy są rozproszeni i mają małą siłę wobec producenta

• 3 rodzaje monopolu:

Modele konkurencji w transporcie – podsumowanie struktur rynkowych

		Bariery wejścia na rynek
		niskie
Elastyczność cenowa popytu	duża	WOLNA KONKURENCJA
	mała	KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

Konkurencja wewnątrzgałęziowa

• Prowadzona pomiędzy firmami tej samej branży

• Oferowane są produkty tego samego typu

• Przedsiębiorstwa rywalizują o:

  • Rynki zbytu

  • Rynki zaopatrzenia

  • Warunki i wielkość sprzedaży

• Cena określana jest przez warunki produkcji

• Tendencja do postępu technicznego dzięki przodującym przedsiębiorstwom, które dzięki niższym kosztom produkcji wyrabiają zysk nadzwyczajny i mogą inwestować w nowe technologie

Konkurencja międzygałęziowa

• Występuje pomiędzy podmiotami działającymi na rynkach oferujących substytucyjne produkty i usługi

• Również między branżami zabiegającymi o dostęp do tych samych czynników produkcji

• Rzadziej pomiędzy firmami, częściej pomiędzy sektorami (zespołami firm)

• W transporcie – pomiędzy podmiotami działającymi w poszczególnych gałęziach transportu, na poziomie usług substytucyjnych

• Rywalizacja pomiędzy przedsiębiorstwami
  z różnych krajów

• Przedsiębiorstwa
  te świadczą usługi jednorodne lub substytucyjne

• Może być wewnątrz- lub międzygałęziowa

Konkurencja globalna

• Zachodzi ekspansja konkurencji poza granice państw, regionów i kontynentów – zasięg światowy

• Nie konkurują pojedyncze, niewielkie przedsiębiorstwa, a wielkie globalne
  i transnarodowe korporacje

• Pozycja takich korporacji na rynkach cząstkowych zależy od ogólnej pozycji w skali globalnej

• W transporcie – transport lotniczy, morski, usługi spedycyjne

Konkurencja uczciwa i rujnująca

uczciwa

• Oparta na konkurowaniu jakością, innowacyjnością

• Obniżka cen jest efektem obniżenia kosztów produkcji

• Używane są narzędzia marketingowe (promocja, reklama)

• Zgodna z prawem i etykietą biznesu

Rujnująca (nieuczciwa)

• Naruszająca interesy klientów i konkurentów

• Występuje na rynkach ze znaczną nadwyżką podaży,
  a obniżka cen (często poniżej kosztów produkcji) ma na celu usunięcie konkurentów
  z rynku

• Oparta na działaniach sprzecznych z prawem

DUMPING – sprzedaż produktów/usług za granicą po cenie niższej niż krajowa lub poniżej kosztów produkcji

Narzędzia walki konkurencyjnej

Czynniki natężenia konkurencji w transporcie

• Natężenie konkurencji w transporcie zależy od struktury ekonomicznej danego sektora:

  • Rywalizacji obecnych konkurentów wewnątrz sektora

  • Groźby nowych wejść do sektora

  • Groźby substytucji

  • Siły przetargowej klientów

  • Siły przetargowej dostawców

Skutki konkurencji w transporcie

pozytywne

• Obniżanie kosztów produkcji

• Podnoszenie jakości usług

• Wprowadzanie nowych usług

• Wymuszanie postępu techniczno-organizacyjnego

• Zapewnianie rozwoju podmiotom efektywnym

• Eliminacja podmiotów świadczących usługi niskiej jakości

Negatywne

• Wzrost kosztów wewnętrznych i zewnętrznych transportu

  • Degradacja środowiska naturalnego

  • Łamanie norm i przepisów o czasie pracy, co zwiększa „wypadkowość”

• Utrata klientów i słabe wyniki finansowe

• Obniżenie rentowności całej gałęzi transportu

• Zachwianie równowagi rynkowej

Regulacja konkurencji w transporcie

• Zakres regulacji konkurencji w transporcie jest wysoki

• Celem takiej regulacji jest eliminacja szeroko pojętej nieuczciwej/rujnującej konkurencji

• Wyróżniamy 3 grupy regulacji prawnych w zakresie konkurencji w transporcie

3 grupy regulacji konkurencji w transporcie

Polityka konkurencji Unii Europejskiej

1. Eliminowanie porozumień ograniczających konkurencję

2. Niedopuszczanie do wykorzystywania przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej na rynku

3. Kontrola procesów fuzji i przejęć

4. Liberalizacja zmonopolizowanych sektorów

5. Ułatwianie dostępu do infrastruktury należącej do innych przedsiębiorstw

6. Monitorowanie pomocy państwowej dla przedsiębiorstw

Polityka konkurencji w Unii Europejskiej i w Polsce

• Jakie porozumienia nie naruszają zasad uczciwej konkurencji?

• Czym różni się dotacja od subwencji?

Dotacja- bezzwrotna pomoc służąca osiągnięciu określonych celów, których z reguły nie można osiągnąć bez pomocy z zewnątrz

Subwencja- bezzwrotne środki finansowe przekazane biorcy do względnie swobodnej dyspozycji na takie potrzeby i cele, jakie biorca uważa za najważniejsze w danym czasie

Harmonizacja norm regulujących konkurencję w transporcie

• Harmonizacja techniczna

  • Infrastruktury

  • Taboru

• Harmonizacja przepisów socjalnych

  • Norm czasu pracy, jazdy, długości urlopów, wielkości wynagrodzeń…

• Harmonizacja fiskalna

  • Znoszenie granic podatkowych pomiędzy krajami poprzez ujednolicanie systemów podatkowych

Konkurencja a konkurencyjność

Istota konkurencyjności

Firmy, sektory, regiony, narody, ugrupowania ponadnarodowe są konkurencyjne, gdy mają:

• Zdolność do funkcjonowania w danej branży w warunkach gospodarki wolnorynkowej

• Umiejętność konkurowania

• Zdolność do zwiększania swoich udziałów w rynkach, do zapewnienia wysokiej stopy zwrotu z zastosowanych czynników produkcji oraz wysokiego zatrudnienia

Rodzaje konkurencyjności

Czynnikowa

• Szybka reakcja na zmiany w otoczeniu

• Umiejętne wykorzystywanie własnych zasobów

• Podejmowanie racjonalnych decyzji

• Wykorzystywanie sprzyjających warunków zewnętrznych

Wynikowa

• Inaczej – zewnętrzny przejaw konkurencyjności czynnikowej, wyniki konkurowania

• Udział w rynku

• Wyniki finansowe na tle liderów/średnich firm w sektorze

Czynniki warunkujące konkurencyjność przedsiębiorstw transportowych

• Poziom technologiczny

  • Nowoczesność taboru

  • Dostępność i jakość wykorzystywanej infrastruktury

  • Systemy informatyczne

• Kwalifikacje pracowników

• Sprawność organizacyjna

• Strategie marketingowe

Wewnętrzne i zewnętrzne czynniki konkurencyjności w transporcie