UKŁAD ODDECHOWY
NOS I JAMA NOSOWA
Nos ma kształt trójściennej piramidy, podstawą zwróconej ku dołowi. Wierzchołek piramidy tworzy nasada nosa. Powierzchnie boczne nosa mają kształt trójkątny, stykając się ze sobą tworzą one grzbiet nosa. Rusztowanie nosa tworzą kości nosowe oraz chrząstki. Część górna nosa jest kostna zaś część dolna ma szkielet chrząstkowy. Poniżej kości nosowych grzbiet nosa stanowi chrząstka przegrody nosa. Po obu jej stronach znajdują się chrząstki boczne. W skrzydłach nosa leżą chrząstki skrzydłowe. W ustawionej poziomo podstawie nosa znajdują się otwory zwane nozdrzami przednimi, które prowadzą do jamy nosowej
Jama nosowa- podzielona jest na dwie połowy przegrodą nosa. Przegroda ustawiona w płaszczyźnie strzałkowej zbudowana jest z kości, chrząstki i skóry. W skład części kostnej przegrody nosa wchodzi lemiesz i blaszka pionowa kości sitowej. Część chrzęstną tworzy chrząstka przegrody nosa. Najbardziej ku przodowi wysunięta część przegrody zbudowana jest ze skóry i nosi nazwę części błoniastej. Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem przez nozdrza tylne. Przewód nosowy górny leży między małżowiną nosową górną a środkową, środkowy znajduje się między małżowinami nosową środkową a dolną. Przewód nosowy dolny leży między małżowiną nosową dolną a dnem jamy nosowej. Między wolnymi brzegami małżowin a przegrodą nosa znajduje się przewód nosowy wspólny
KRTAŃ- ma kształt trójściennej piramidy, szerszej u góry, zwężającej się ku dołowi. Zawieszona za pomocą więzadeł i mięśni na kości gnykowej leży na wysokości IV i V kręgu szyjnego. Od dołu krtań łączy się z tchawicą. Do powierzchni bocznych krtani przylega gruczoł tarczowy (tarczyca) i częściowo mięśnie szyi. Tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z gardłem. Krtań jest jednocześnie narządem głosu i wskutek wysoce wyspecjalizowanych czynności jej budowa jest bardzo złożona.
Chrząstki krtani:
Chrząstka tarczowata- składa się z dwóch czworokątnych płytek chrzęstnych złączonych pod kątem skierowanym wierzchołkiem ku przodowi. W części górnej połączenia widnieje głębokie wcięcie tarczowe górne. W części dolnej słabo zaznaczone wcięcie tarczowe dolne. Tylne krawędzie obu płytek przechodzą w rogi górne, ku dołowi w rogi dolne. Rogi dolne łączą się ze stawami chrząstką pierścieniowatą
Chrząstka pierścieniowata- leży poniżej chrząstki tarczowej i ma kształt sygnetu. Składa się ze skierowanego ku przodowi łuku i leżącej od tyłu płytki. Na płytce leżą powierzchnie stawowe służące do połączenia się z chrząstkami nalewkowatymi. Na bocznych powierzchniach łuku chrząstki pierścieniowatej znajdują się powierzchnie stawowe dla rogów dolnych chrząstki tarczowej.
Chrząstka nagłośniowa- ma kształt zbliżony do liścia. Chrząstka nagłośniowa ma dużą sprężystość i pochylając się ku tyłowi zamyka wejście do krtani.
Chrząstka nalewkowata- parzysta, ma kształt zbliżony do ostrosłupa trójściennego o podstawie trójkątnej. Kąt podstawy zwrócony ku przodowi tworzy wyrostek głosowy, kąt skierowany ku bokowi. Wierzchołek chrząstki nalewkowatej skierowany ku górze łączy się z chrząstką różkowatą.
Chrząstka różkowata- bardzo mała, ma kształt stożka i łączy się z wierzchołkiem chrząstki nalewkowatej
Chrząstka klinowata- parzysta, bardzo mała o zmiennym kształcie, tkwi w tylnej części fałdu nalewkowo-nagłośniowego.
Jama krtani wysłana jest błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem wielorzędowym migawkowym.
Wnętrze krtani dzielimy na odcinki:
Przedsionek krtani- rozpoczyna się wejściem do krtani ograniczonym od przodu krawędzią nagłośni, z boku fałdami nalewkowo-nagłośnieniowym. W tylnej części fałdu widoczne są dwie wyniosłości. Boczną tworzy guzek klinowaty. Przyśrodkowa zwana guzkiem różowatym jest utworzona przez leżącą w niej chrząstkę o tej samej nazwie.
Głośnia- jest najwęższą częścią krtani. Od góry ograniczają ją fałdy kieszonki krtaniowej. Pod błoną śluzową znajduje się więzadło kieszonki krtaniowej. Poniżej fałdów kieszonki krtaniowej przebiegają fałdy głosowe. We wnętrzu znajduje się więzadło głosowe oraz przebiegający bocznie mięsień głosowy. Część szpary głośni zawarta między fałdami głosowymi nosi nazwę części międzybłoniastej. Ku tyłowi między wyrostkami chrząstki nalewkowatej znajduje się część międzychrząstkowa szpary głośni.
TCHAWICA-> ma kształt sprężystej, spłaszczonej od tyłu rury, która górnym końcem łączy się z krtanią, dolnym przechodzi do wnętrza klatki piersiowej, gdzie dzieli się na dwa oskrzela główne.
Długość tchawicy u człowieka dorosłego wacha się w granicach od 10 do 15 centymetrów.
Tchawicę dzielimy na część szyjną i piersiową. Część szyjna łączy się z chrząstka pierścieniowatą krtani więzadłem pierścienno-tchawicznym. Od przodu sąsiaduje ona z mięśniami powierzchownymi szyi. Spłaszczona powierzchnia tylna przylega do przełyku. W dolnym odcinku części szyjnej tchawica objęta jest przez tarczycę. Między przełykiem a tchawicą po obu stronach leżą: nerw błędny, tętnica szyjna wspólna, i żyła szyjna wewnętrzna. Poniżej otworu górnego klatki piersiowej znajduje się część piersiowa tchawicy zakończona rozdwojeniem tchawicy. Po stronie lewej piersiowej części tchawicy leży łuk aorty, od przodu pień ramienno-głowowy.
Rusztowanie tchawicy tworzą sprężyste chrząstki tchawicze , które utrzymują drożność światła tchawicy nie pozwalając na zapadanie się jej ścian. Każda z chrząstek ma kształt podkowy wypukłością zwróconą ku przodowi. Poszczególne chrząstki łączą się ze sobą za pomocą więzadeł obrączkowych. Tylna przylegająca do przełyku cześć tchawicy nie zawiera chrząstek i nosi nazwę ściany błoniastej.
OSKRZELA
Tchawica na wysokości IV krążka międzykręgowego dzieli się na dwa oskrzela główne rozchodzące się pod kątem 90 stopni. Oskrzele prawe jest grubsze, krótsze i przebiega bardziej pionowo, leżąc niejako w przedłużeniu tchawicy. Lewe oskrzele jest cieńsze i biegnie bardziej poziomo. Oskrzele główne prawe jest objęte od góry łukiem żyły nieparzystej, która biegnie z tylnej ściany klatki piersiowej do żyły głównej górnej.
Budowa oskrzeli głównych jest podobna do budowy tchawicy. Występują tu również podkowiaste chrząstki połączone ze sobą więzadłami. Tylną część oskrzeli głównych stanowi ściana błoniasta. Błonę śluzową pokrywa nabłonek wielorzędowy migawkowy zawierające gruczoły oskrzelowe.
PŁUCA
Płuca mają kształt stożków, obciętych z jednej strony. Część górna płuca nazywa się szczytem, dolną podstawą. Oba płuca różnią się nieco między sobą: płuco prawe jest krótsze i szersze od lewego.
Na każdym płucu wyróżniamy trzy powierzchnie: przeponową, żebrową i przyśrodkową. Powierzchnia przeponowa jest wklęsła, powierzchnia żebrowa wypukła, powierzchnia przyśrodkowa zwrócona do śródpiersia i kręgów, na pewnej powierzchni przylega do serca. Miejsce to nosi nazwę wycisku sercowego.
Powierzchnie płuc oddzielone są od siebie brzegami. Brzeg dolny oddziela powierzchnię żebrową i przyśrodkową od przeponowej. Brzeg przedni leży na granicy powierzchni żebrowej i przyśrodkowej. Na płucu lewym w dolnej części tego brzegu widnieje wcięcie sercowe płuca lewego.
Każde płuco podzielone jest na płaty. Płuco prawe ma ich trzy: płat górny, środkowy i dolny. Płuc lewe ma dwa płaty: górny i dolny. Płaty płuc oddzielone są szczelinami. Jedna z nich zwana szczeliną skośną przebiega jednakowo w obydwu płucach. Rozpoczyna się w okolicy wnęki, biegnie ku górze i tyłowi, przechodząc na tylną powierzchnię płuc na wysokości wyrostka kolczystego III kręgu piersiowego.
Szczelina pozioma znajduje się jedynie w płucu prawym i jest znacznie płytsza od szczeliny skośnej. Biegnie poziomo wzdłuż IV żebra do brzegu przedniego płuca do linii pachowej prawej.
Każdy z płatów rozpada się na odrębne jednostki czynnościowe zwane segmentami oskrzelowo-płucnymi, do których prowadzą odpowiadające im oskrzela segmentowe. W każdym płucu wyróżnia się 10 segmentów.
Na przyśrodkowej powierzchni płuca znajduje się miejsce nie pokryte opłucną zwane wnęką płuca. Przez wnękę przechodzą do płuc: tętnica płucna, gałęzie oskrzelowe aorty piersiowej, oskrzela i nerwy. Opuszczają płuca: żyły płucne, żyły oskrzelowe i naczynia limfatyczne.
OPŁUCNA- jest to gładka lśniąca cienka błona która pokrywa płuca oraz wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej. Należy ona do błon surowiczych. Zbudowana jest z cienkiej warstwy tkanki łącznej i pokrywające ją nabłonka śródjamowego.
Opłucna dzieli się na:
Opłucną ścienną
Opłucną płucną
Obydwie blaszki opłucnej oddziela szczelinowata przestrzeń zwana jamą opłucnej. Opłucna ścienna przechodzi w opłucną płucną na korzeniu płuca oraz w linii biegnącej od niego ku tyłowi i dołowi. Dwie blaszki opłucnej biegnące wzdłuż wspomnianej linii tworzą więzadło płucne.
Opłucna ścienna przyjmuje nazwy od narządów do których przylega. Część pokrywająca ścianę klatki piersiowej nosi nazwę opłucnej żebrowej. Opłucna przeponowa wyściela przeponę. Opłucna śródpiersiową pokrywa przyśrodkową ścianę jamy opłucnej i narządy śródpiersia. Część opłucnej odpowiadająca szczytowi płuca nazywa się osklepkiem opłucnej.
W miejscu przejścia opłucnej żebrowej w opłucną przeponową znajduje się szczelinowaty zachyłek żebrowo-przeponowy. W miejscu przejścia opłucnej żebrowej w śródpiersiową zachyłek żebrowo-śródpiersiowy
ŚRÓDPIERSIE przestrzeń leżąca między obiema blaszkami opłucnej śródpiersiowej. Od przodu ograniczone przez mostek, od tyłu przez kręgosłup, od dołu przez przeponę. Od góry jako granicę śródpiersia przyjmujemy płaszczyznę górnego otworu klatki piersiowej.
W śródpiersiu mieści się wiele narządów a przestrzeń między nimi wypełnia tkanka łączna. W dolnym odcinku znajduje się serce w worku osierdziowym. W odcinku górnym leży część wstępująca aorty wraz z głównymi naczyniami (żyłę główną górną, tętnicami i żyłami płucnymi) oraz piersiowa część tchawicy z oskrzelami głównymi. Między osierdziem a opłucną ścienną przebiegają nerwy przeponowe. W tylnej części śródpiersia znajduje się przełyk. Na lewo od przełyku znajduje się część zstępująca aorty. Między przełykiem a kręgosłupem leży przewód piersiowy. Nieco na prawo biegnie żyła ramienno-głowowa.