Zagrożenia niemilitarne
Pojęcie zagrożeń bezpieczeństwa narodowego było dawniej definiowane w ścisłym związku w przyjmowanym za priorytetowy, a nawet jedyny, militarnym obszarem bezpieczeństwa narodowego. Z upływem czasu i różnymi katastrofalnymi wydarzeniami, zidentyfikowano nowe obszary bezpieczeństwa narodowego. Przykładem jest teza: Współczesne bezpieczeństwo narodowe, obrona narodowa obejmują w coraz większym stopniu oprócz siły militarnej, zdolności ochrony i ratownictwa ludności, substancji materialnej i środowiska przed zagrożeniami niemilitarnymi. Zagrożenia jakie niosą dla współczesnych społeczeństw katastrofy i awarie techniczne, klęski żywiołowe oraz skarżenie środowiska są równe skutkom wojny.
Zatem uwzględniając współczesne rozumienie bezpieczeństwa narodowego przyjmuje się, że bezpośrednim zagrożeniem bezpieczeństwa państwa mogą być zdarzenia niemilitarne, które niewątpliwie stanowią niezwykle trudny obszar do zdefiniowania. Jest to taki splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych w których z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego, bądź naruszenie lub utrata suwerenności państwa oraz jego partnerskiego traktowania w stosunkach międzynarodowych, w wyniku zastosowania przemocy politycznej, psychologicznej, ekonomicznej bądź militarnej itp.
W innym ujęciu zagrożenie niemilitarne może być rozpatrywane jako działanie lub ciąg wydarzeń, które zagrażają drastycznie i w stosunkowo krótkim okresie jakości życia mieszkańców danego państwa.
Taka definicja zagrożeń niemilitarnych pozwala na sformułowanie podziału typologicznego zagrożeń bezpieczeństwa narodowego.
Przykładowe typologie zagrożeń bezp. Narodowego:
Źródła zagrożeń:
Naturalne
Techniczne
Ustrojowe
Demograficzne
Ideologiczne
Gospodarcze
Edukacyjne
Psychologiczne
Kulturowe
Inne
Zasięgu zagrożeń:
Globalne
Kontynentalne
Regionalne
Subregionalne
Lokalne
Skali zagrożeń:
Światowe
Międzynarodowe
zPaństwa
Jednostki administracyjnej
Dynamiki rozwoju:
Dynamiczne
Pełzające
Jednakże najczęściej używane jest oraz powszechnie stosowane kryterium przedmiotowe (można podzielić na: polityczne, ekonomiczne, społeczne, ekologiczne i informacyjne) i to właśnie według tego kryterium postaram się w owej pracy przybliżyć istotę niemilitarnych zagrożeń bezpieczeństwa państwa.
Zagrożenie polityczne bezpieczeństwa narodowego definiowane jest jako stan, w którym nasilają się działania zorganizowanych grup społecznych (politycznych) uniemożliwiających wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a przez to osłabiające lub niweczące działania organów lub instytucji realizujących cele lub interesy narodowe. Zagrożenia te obejmują politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, a także politykę uprawianą na arenie międzynarodowej. Tak duży obszar zainteresowania polityki państwa, sprawia, że liczba i rozmiar tego typu zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa jest największy.
Zagrożenia takie bardzo często mogą powstawać w wyniku działań które prowadzą do obalenia legalnych władz, naruszenia racji stanu, interesów narodowych i praworządności czy podważenia pozycji międzynarodowej państwa. Ich przyczyny mogą być bardzo różne, co stanowi i dużym ryzyku występowania zagrożeń politycznych. Najczęściej jest to rozwój agresywnej religii i ideologii, za czym często występuje istnienie w państwie secesjonistycznych grup i ich dążenie do autonomii (przykładem mogą być działania bojówek ETA, które są podziemną organizacją walczącą o niezależność Baskonii na terenie Hiszpanii lub Irlandzka Armia Republikańska walcząca o przyłączenie Irlandii Północnej do Republiki Irlandii), przeciwstawianie się tendencjom stabilizacyjnym i integracyjnym w regionie, korupcja i przenikanie struktur przestępczych do władzy jak i również fałszerstwa wyborcze, dyskryminacja mniejszości narodowych w kraju i poza jego granicami, manipulacja świadomością i psychiką społeczeństwa, upartyjnienie struktur państwa (czego swego czasu w latach komunistycznych Polska była doskonałym przykładem (Poznań 1956)), brak skutecznego zarządzania w sytuacjach kryzysowych (drastyczna sytuacja społeczeństwa na Haiti po tegorocznym trzęsieniu ziemi), postępujący spadek nakładów na bezpieczeństwo.
Zagrożenie polityczne bezpieczeństwa państwa stanowią duże wyzwanie dla rządów panujących w poszczególnych krajach. Bezpieczeństwo należy postrzegać w kategorii potrzeby podstawowej, której niezaspokojenie uniemożliwia bytowanie człowieka. Z tego wynika, iż dobre rządzenie, to takie, które niweluje bądź neutralizuje polityczne zagrożenia funkcjonowania władzy.
Wymienione w tej części zagrożenia nie trudno sklasyfikować jako mogące mniej lub bardziej dotknąć Rzeczypospolitą. Ryzyko w przypadku Polski stanowi głównie kształt obecnego systemu bezpieczeństwa regionalnego i światowego, oraz aktualnej sytuacji międzynarodowej.
Szansa przeciwstawiania się tego typu zagrożeniom tkwi głównie w analizie kształtu systemów politycznych państw sąsiadujących i ich możliwą ewolucję. W Rosji system polityczny cały czas znajduje się w stanie budowy, w wyniku wojny w Czeczenii, ataku terrorystycznego w Biesłanie, system polityczny ewoluuje wyraźnie w kierunku wzmocnienia władzy centralnej a zwłaszcza prezydenta. Tendencja ta mogłaby owocować utrwaleniem się bardzo centralistycznej władzy, opartej na resortach siłowych, przejawiającej neoimperialne ambicje. A przecież w ciągu ostatnich lat symptomy takiego zagrożenia były widoczne już nie raz. Warto wziąć także pod uwagę ewentualne całkowite przyłączenie do Rosji Białorusi (zwiększenie długości całej granicy!). Skutkować mogłoby to wysuwaniem jakiś żądań w stosunku do Ukrainy – co nie wydaje się tak całkiem nierealne w kontekście wyników ostatnich wyborów. W takiej sytuacji Polska, będąca „adwokatem” Ukrainy byłaby postawiona w dość niezręcznej sytuacji gdyż znalazłaby się na drodze imperialnej Rosji. Represje w stosunku do obywateli Polskich na Białorusi występują już dzisiaj, więc nie jest to tylko zagrożenie hipotetyczne.
Innego rodzaju zagrożenia polityczne mogą powstawać dla Polski ze strony sojuszników. Sytuacja polityczna jaka wynikła po interwencji Stanów Zjednoczonych na Irak, jednoznaczne poparcie udzielone Koalicji przez Polskę i negatywne stanowisko przede wszystkim Francji i Niemiec spowodowało szereg napięć wewnątrz Sojuszu Północnoatlantyckiego i wpłynęło znacząco na wzajemne stosunki polityczne między krajami. Chociaż trzeba pamiętać iż to Niemcy konsekwentnie wspierały Polskę w dążeniu naszego państwa do przystąpienia w NATO i UE.
Kolejnymi zagrożeniami niemilitarnymi na jakie należy wskazać jest coraz większa biurokratyzacja struktur państwowych na wszystkich szczeblach władzy. Mnożą się coraz nowsze stanowiska w urzędach oraz coraz to nowsze instytucje, a gdy dochodzi do tego już wszechobecny nepotyzm w sprawowaniu władzy w urzędach, nie ma wątpliwości, że zagraża to bezpieczeństwu państwa.
Zagrożenia ekonomiczne bezpieczeństwa narodowego dotyczą problematyki produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego nimi dysponowania dla pomnażania ogólnego dobrobytu. Często są one identyfikowane i utożsamiane jako zagrożenia gospodarcze.
Obejmują one finanse państwa, proces produkcji, handel i dostęp do surowców w szczególności energetycznych. Ryzyko wystąpienia owego zagrożenia jest bardzo duże, ponieważ w poszczególnych przypadkach zagrożenie ekonomiczne państwa może urzeczywistnić się na wiele sposobów. Najczęściej mamy do czynienia z niskim tempem rozwoju gospodarczego pogłębiającym dysproporcję w rozwoju ekonomicznym w stosunku do innych państw (w tym przypadku po raz kolejny lata komunizmu w Polsce i innych krajach europy środkowo-wschodniej stanowią idealny wzorzec w którym wystąpiło tego typu zagrożenie. Polska po przemianach ustrojowych w latach 89-90 okazała się być o kilkadziesiąt lat wstecz w stosunku do szybko rozwijających się państw europy zachodniej. Zacofanie cywilizacyjne, w szczególności uwidaczniające się w psychice oraz mentalności społeczeństwa jest w naszym kraju odczuwane do dnia dzisiejszego.), ograniczenie dostępu do rynku wewnętrznego innych państw, środków finansowych i zasobów naturalnych oraz utratę rynków zbytu. Innymi również istotnymi czynnikami świadczącymi o ekonomicznych zagrożeniach bezpieczeństwa państwa są egoizm ekonomiczny rozwiniętych państw świata i międzynarodowych koncernów (zamykanie własnego rynku na produkty pochodzące z zagranicy), reglamentacja lub ograniczanie dostępu do najnowszych technologii przez państwa rozwinięte, powstawanie stref głodu i ubóstwa (najlepszym przykładem na to jest sytuacja krajów tzw. trzeciego świata, np.: Etiopii, gdzie występuje najniższy współczynnik pkb na jednego mieszkańca, głód i skrajna nędza ludzi zamieszkujących teren tego państwa). Warto również wymienić ograniczanie wydatków na badania naukowe i brak transferu osiągnięć naukowych do gospodarki, blokady gospodarcze i dyskryminację gospodarczą, obecność w gospodarce międzynarodowych grup przestępczych oraz tworzenie warunków do „prania brudnych pieniędzy”, niestabilność finansowa państwa (deficyt bilansu płatniczego, odpływ kapitału) i kryzys wydatków publicznych.
Dużym niebezpieczeństwem jest również masowe bezrobocie (zagrożenie ekonomiczne) i wynikające z tego tzw. niezadowolenie społeczeństwa, bardzo szybko może przerodzić się w typowe zagrożenia polityczne państwa.
Oprócz zagrożenia wynikającego zamykania własnego rynku, można także zaobserwować nadmierny import towarów, co prowadzi do nieopłacalności własnej produkcji i zmniejszenia zatrudnienia w kraju. Często zagrożenia ekonomiczne występują również w formie spekulacji finansowych, braku mechanizmów konkurencji gospodarczej i nakręcanie koniunktury przez produkcję zbrojeniową (ZSRR podczas II wojny światowej, w czasie „zimnej wojny”).
Jeśli zagrożenie ekonomiczne postrzegamy patrząc tylko przez pryzmat naszego kraju, głównie zwracamy uwagę na to, iż system rynkowy w Polsce jest jeszcze w zasadzie w fazie permanentnej restrukturyzacji, a zatem narażony jest bardzo na tego rodzaju zagrożenia.
Rozpoczynając analizę od zagrożeń zewnętrznych, należałoby do nich zaliczyć: nagłe zmiany kursów walut na rynkach światowych rzutujące na stabilność złotego, nierównowagę bilansów płatniczych w stosunkach Polski z partnerami handlowymi, protekcjonizm ze strony państw będących ekonomicznymi gigantami. W przypadku Polski wystąpienie tego typu zagrożeń (zwłaszcza łącznie) mogłoby doprowadzić do poważnego kryzysu ekonomicznego. Kolejnym zagrożeniem ekonomicznym jest dla Polski jej zadłużenie. Zwłaszcza, gdy w sytuacji przechodzącej z budżetu na budżet tzw. „dziury” zadłużenie to jest lub będzie spłacane z kolejnych pożyczek (przykładem jest Grecja, która sama już nie radzi sobie ogromnym zadłużeniem).
Rząd Polski popełnia też duże błędy w procesie prywatyzacji. Branże strategiczne dla naszego kraju, takie jak przemysł zbrojeniowy, wydobywczy, lotniczy czy paliwowo-energetyczny powinny w procesie prywatyzacji w większości pozostawać w dyspozycji rządu (dane przedsiębiorstwo lub gałąź gospodarki). Niestety w niektórych sektorach gospodarki błędy prywatyzacyjne zostały już popełnione, np.: sektor bankowy. Stanowi to znaczne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa.
Kolejnym terminem postrzeganym z punktu widzenia kryterium przedmiotowego niemilitarnych zagrożeń bezpieczeństwa państwa są zagrożenia społeczne. W publikacjach jednakże zwrot ten pojawia się stosunkowo rzadko. Częściej w typologiach zagrożeń bezpieczeństwa wymienia się nazwy: społeczno-kulturowe, psychospołeczne, kulturowe lub cywilizacyjne.
Określenie zagrożenia społecznego zawiera w sobie wszystkie przypadki odnoszące się do niebezpieczeństwa utraty życia i zdrowia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego. Wynika to z wyróżnianych cech każdego społeczeństwa, jakim jest odrębność od innych zbiorowości (leży u podstaw kultury, zupełnie inne usposobienie i system wartości mają przedstawiciele rasy mongoloidalnej (żółtej) a chociażby europeidalnej (białej), co bardzo szybko może wpłynąć na zachwianie bezpieczeństwa publicznego na całym świecie. Odmiennością poglądów zagrażających bezpieczeństwu oczywiście mogą wykazywać się również przedstawiciele tego samego gatunku, czego najlepszym przykładem może być sytuacja Tybetu, czyli „rygorystycznego kontrolowania” go przez państwo Chińskie), wzajemne oddziaływanie pomiędzy jego członkami, wspólne terytorium, instytucje, sposób komunikowania się, podobieństwo warunków życia, podział pracy, normy i wzorce postępowania.
Zaliczyć można do nich: naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności (uwidaczniające się we wspomnianym już Tybecie), uprzedzenie kulturowe i religijne oraz dyskryminację mniejszości narodowych (Polacy na Białorusi), etnicznych (Kurdowie, największa narodowość nie posiadająca własnego państwa), kulturowych, religijnych i językowych. Dyskryminację płci, manipulacje świadomością i psychiką przy pomocy środków masowego przekazu (tzw. walka psychologiczna), ograniczanie wolności mediów, nacjonalizm, szowinizm, ksenofobię, feudamentalizm religijny, patologie społeczne (przestępczość, struktury mafijne, narkomanię, epidemie, prostytucję, alkoholizm, analfabetyzm, masowe bezrobocie, rodziny dysfunkcjonalne), masowe migracje (głównie ekonomiczne), alienację społeczną (konsumeryzm [działalność mająca na celu obronę praw konsumenta], sekciarstwo religijne, eskapizm [oderwanie się od rzeczywistości ruchów społecznych], powstanie klasy tzw. kognitatorów – osób nie uznających wartości narodowych, a odnajdujących się w świecie wirtualnym). Przyczynami społecznych zagrożeń bezpieczeństwa może być również nadużycie wiedzy przeciwko ludzkości, dewaluacja wartości ludzkich, zacieranie się różnic pomiędzy dobrem a złem, kult przemocy oraz brutalizacja stosunków międzyludzkich. Warto również wspomnieć iż do zagrożeń społecznych (nie tylko ekologicznych) można również zaliczyć różnego rodzaju katastrofy i kataklizmy (klęski) prowadzące do naruszenia systemu społecznego, upadek systemu zdrowia ludności oraz kradzieże dóbr kultury, masowy import obcej kultury (kolonializm kulturowy innych państw), kryzysy demograficzne, ubożenie i głód dużych grup społecznych, degradacja infrastruktury komunalnej oraz mieszkaniowej i środków transportu.
Podsumowując społeczne zagrożenia bezpieczeństwa narodowego w oparciu o bezpieczeństwo publiczne łatwo zauważyć, iż bardzo duży wpływ na zachowanie ludzi pozostaje w gestii mediów. To one kształtują światopogląd społeczeństwa (wspomniany kult przemocy, brutalizacja stosunków międzyludzkich). Stąd ryzyko dla państwa.
Do zagrożeń społecznych bezpieczeństwa publicznego warto także podciągnąć terroryzm, ze względu na jego społeczne korzenie, chociaż jego źródłem są też konflikty o podłożu politycznym czy narodowościowym. Należy podkreślić, często spotykane w obecnych czasach związki terroryzmu międzynarodowego z międzynarodową przestępczością zorganizowaną. Międzynarodowemu terroryzmowi sprzyjają procesy globalizacji, których przejawem są, m. in. nieograniczone w skali świata możliwości komunikowania się, w pełni dostępne sieci powiązań informacyjnych, istniejąca infrastruktura transportu, globalne finanse, możliwość przekraczania granic i swobodnego podróżowania w demokratycznych państwach. Wszystkie te elementy globalizacji są widoczne w naszym kraju. Jak każde państwo staramy się zapobiegać ewentualnym atakom terrorystycznym i szkolimy w tym celu siły stojące na straży bezpieczeństwa publicznego. Przykładem na to jest szkolenie, które odbyło się w dniach 28–29 października w Mińsku Mazowieckim pod tytułem „Współpraca Żandarmerii Wojskowej i Policji w przeciwdziałaniu zagrożeniom niemilitarnym”. Głównym tematem był terroryzm.
Kolejną grupę zagrożeń stanowią zagrożenia związane z migracją. Prawidłowością jest przemieszczanie się ludności z państw biedniejszych do bogatszych. Polska, ze względu na swoje położenie geograficznego staje się atrakcyjnym krajem tranzytowym dla imigrantów z krajów byłego Związku Radzieckiego oraz krajów Azji i Dalekiego Wschodu. Oczywiście przynależność do UE powoduje tylko nasilenie się owej tendencji.
Znacząco spada również w Polsce świadomość tożsamości narodowej, a co za tym idzie spadek świadomości obronnej obywateli, a więc mającej ścisły związek z bezpieczeństwem państwa.
Kolejnym, a zarazem przedostatnim czynnikiem niemilitarnym stanowiącym zagrożenie bezpieczeństwa publicznego jest problem zagrożeń ekologicznych.
Zagrożenia ekologiczne odnoszą się do funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w tym środowisku i trwałego rozwoju narodu. Zagrożenia te mogą wywołać działalności człowieka (antropomorficzne) i czynniki naturalne (nieantropomorficzne). Zagrożenie ekologiczne definiowane jest jako rodzaj zagrożenia w wyniku którego może nastąpić niebezpieczeństwo dla istot żywych, na skutek zmiany środowiska naturalnego. Do zdarzeń tego typu możemy zaliczyć: niekontrolowaną eksploatację zasobów naturalnych (wyrąb lasów, nadmierne odłowy zwierząt, rabunkowe wydobywanie kopalin), masowe zanieczyszczanie wody (zlew ścieków często z chemikaliami wprost do rzek lub zbiorników wodnych), powietrza, gleb, brak gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi i nuklearnymi. Do zagrożeń ekologicznych bezpieczeństwa narodowego zaliczamy również stosowanie niebezpiecznych technologii przemysłowych prowadzących do zmian w atmosferze (likwidacja powłoki ozonowej, ocieplanie klimatu, wzrost emisji promieniowania ultrafioletowego), katastrofy naturalne i przemysłowe oraz naruszanie stosunków wodnych w środowisku (odwracanie biegu rzek- prowadzące do erozji gleb, osuwisk i pustynnienie terenów). Wpływ na zagrożenia ekologiczne ma również brak racjonalnej gospodarki leśnej, chaotyczna urbanizacja, próby nuklearne i nowe typy broni (np.: geofizyczna i meteorologiczna).
Jeśli chodzi o Polskę ogromne zagrożenie dosłownie „wypływa” z zanieczyszczeń wodnych. Uprzemysłowienie powoduje ogromne ilości ścieków w wodach zarówno jeśli chodzi o wody śródlądowe jak i wody przybrzeżne Bałtyku. Tym bardziej, że większość państw położonych nad Bałtykiem ma duży potencjał przemysłowy, dlatego też poziom zanieczyszczeń odbiega tam od pożądanej równowagi ekologicznej.
Znacznym zagrożeniem może być handel materiałami rozszczepialnymi lub ich tranzyt przez nasz kraj. Zagrożeniem może być też rozprzestrzenienie się substancji toksycznych, nie dających się biologicznie rozłożyć – chemicznych oraz radioaktywnych. Mogą one przenikać do Polski z różnych kierunków, najczęściej w sposób nielegalny.
W przypadku naszego kraju, największe zagrożenia o charakterze ekologicznym mogą wyniknąć z katastrofalnego stanu elektrowni atomowych, działających na terytorium byłego ZSRR a więc na terenie Rosji, Białorusi, Litwy i Ukrainy. Ponieważ większość z nich znajduje się w podobnym stanie jak elektrownia w Czarnobylu nie można więc wykluczyć, że któraś z nich nie ulegnie podobnej awarii.
Zdaniem T. Burgera nasze społeczeństwo odczuwa obawę przed dziurą ozonową, natomiast lęk przed kwaśnymi deszczami wyraźnie zmalał.
Ostatnim już zagadnieniem z serii niemilitarnych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego są zagrożenia informacyjne. Samo bezpieczeństwo informacyjne często nie jest brane pod uwagę w klasyfikacji przedmiotowej zagrożeń niemilitarnych.
Stanowiły one często jedynie jedno z możliwych zagrożeń w grupie zagrożeń ekonomicznych tzn. niszczenie lub zakłócanie sieci informacyjnych. Obecnie można powiedzieć, że tak jak w przeszłości zagrożenia o charakterze politycznym były źródłem zagrożeń innego rodzaju, tak teraz zagrożenia informacyjne mogą negatywnie oddziaływać na wszystkie sfery działalności państwa, zwłaszcza na ich cywilną i militarną, krytyczną infrastrukturę czyli powiązane ze sobą systemy komunikacyjne, transportowe, sieci komputerowe i energetyczne. Wiąże się to oczywiście z większą zależnością wszelkich dziedzin życia zarówno społecznego, politycznego jak i ekonomicznego od przepływu informacji a zatem i od ich nośników, których działanie stosunkowo łatwo zakłócić (cybeterroryzm). W ostatnich latach pojawiło się pojęcie wojny informacyjnej. W zasadzie dokonano nowego zdefiniowania tego pojęcia. Za Ivanem k. Goldbergiem przytacza ją dr Paweł Soroka w cytowanym tu artykule Zagrożenia dla bezpieczeństwa informacyjnego państwa. Według Goldberga wojna informacyjna jest to ofensywne lub defensywne użycie informacji i systemów informacyjnych oraz sieci komputerowych do przerwania lub zniszczenie sieci informacyjnych przeciwnika, jego baz danych i sieci komputerowych.
Szczególnie groźne może być również zaatakowanie elementów, wspomnianej już, krytycznej infrastruktury państwa. Praktycznie taki atak byłby w stanie zakłócić normalne funkcjonowanie kraju.
Kolejną kategorią zagrożeń mogą być ataki skierowane przeciwko ekonomicznym sieciom informacyjnym. W dobie powszechnego obracania „pieniędzmi elektronicznymi” nawet lekka destabilizacja kursów walut może wpłynąć na sytuację w naszym kraju i tak ekonomicznie nie bardzo stabilnym.
Zagrożeniem dla systemów informacyjnych państwa może być również możliwość ich fizycznego zniszczenia. Rozpatrując potencjalne cele dla „klasycznych” terrorystycznych ataków (a jak wspomniano powyżej – należy się z nimi liczyć).
Nie zapominając o czysto ludzkim czynniku należy wspomnieć o możliwościach pozyskania przez osoby niepowołane informacji o klauzuli niejawnej. Pomimo procedur uzyskiwania dostępu do takich informacji w ostatnich latach mieliśmy przykłady w kraju, że system ten nie funkcjonuje perfekcyjnie.
Podsumowując analizę współczesnych niemilitarnych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego oraz stanu organizacji bezpieczeństwa Polski należy zwrócić uwagę na różnorodność tych zagrożeń i złożoność problematyki związanej z zapobieganiem ich powstawaniu lub ograniczaniem ich negatywnych skutków w przypadku ich powstania. Na rozwijanie bezpieczeństwa narodowego naszego kraju bardzo duży wpływ ma nasza obecność w EU, gdyż wciąż polepsza się przez to sytuacja Polski w przeciwdziałaniu zagrożeniom niemilitarnym. Ważnym jest również kreowanie większej świadomości zagrożeń oraz przygotowanie ochronne i obronne społeczeństwa, gdyż niski poziom świadomości zagrożenia sam w sobie stanowi zagrożenie bezpieczeństwa narodowego, prowokując los i przeciwników oraz skazując nas na reaktywne (post fatum), improwizowane działania w sytuacji zaistnienia zagrożeń.