Klasyfikacja i znaczenie instrumentów ekonomicznych podjętych w ramach WPR

Polska, podobnie jak dziewięć przystępujących wraz z nią do UE nowych państw członkowskich, spodziewała się istotnego wsparcia procesów restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, zwiększenia poziomu dochodów rolniczych, zróżnicowania form aktywności na obszarach wiejskich oraz poprawy bilansu wymiany handlowej. Członkowstwo w UE spowodowało, że zmniejszyła się wysokość pomocy udzielanej gospodarstwom rolnym z budżetu krajowego. Zastąpiły je znacznie większe transfery z budżetu unijnego. [Chećko, Grochowska 2007]

W 1995 r. w wyniku wprowadzenia w życie reformy Mac Scharry’ego nastąpiła zmiana w gospodarowaniu środkami finansowymi Wspólnoty. Aby zapobiec niewłaściwemu wydatkowaniu pieniędzy unijnych, kraje członkowskie zostały zobowiązane do utworzenia specjalnych instytucji, które pośredniczyły w ich wydatkowaniu na potrzeby wspólnej polityki rolnej. Powołano wiec agencje płatnicze, które istnieją w każdym kraju członkowskim. [ polityka rolna 2000]

W Polsce funkcjonowanie instytucji płatniczych reguluje ustawa z 30 lipca 2003 r. o uruchamianiu środków pochodzących z Sekcji Gwarancji EFOiGR (Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej ). Funkcję agencji płatniczej dla większości instrumentów wspólnej polityki rolnej pełni ARiMR. Jest ona jednocześnie instytucją wdrażającą programy współfinansowane z funduszy strukturalnych UE. [Sawicka 2004]

Czym jest Wspólna Polityka Rolna?

Wspólna Polityka Rolna jest jedną z tak zwanych "polityk sektorowych" Unii Europejskiej. Jej podstawy zostały zapisane w Traktacie Rzymskim o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 25 marca 1957 r. i pozostają zasadniczo niezmienne do dzisiaj. Głównym celem prowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej jest finansowe wspieranie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w państwach członkowskich UE. Te działania mają prowadzić do:

1. zwiększenia wydajności rolnictwa;

2. podniesienia poziomu życia ludności wiejskiej;

3. stabilizacji rynków rolnych;

4. bezpieczeństwa dostaw produktów rolnych;

5. zapewnienia rozsądnych cen produktów rolnych dla konsumentów.

Wspólna Polityka Rolna ma wspierać tzw. europejski model rolnictwa. Charakteryzuje się on tym, iż dofinansowywana jest intensywna produkcja rolnicza, jak również prowadzenie działalności rolniczej w zgodzie z zasadami ochrony, zachowania i poprawiania środowiska naturalnego. Europejski model rolnictwa wspiera również działania o charakterze społecznym np. aktywizujące mieszkańców wsi i terenów wiejskich.

[http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna/wspolna-polityka-rolna/czym-jest-wspolna-polityka-rolna.html]

Instrumenty wsparcia krajowego

Po zgłoszeniu do Komisji Europejskiej możliwe było uzyskanie przez Polskę, już po przystąpieniu do struktur unijnych, zgody na stosowanie dopłat z budżetu krajowego do realizacji programów które miały służyć poprawie warunków produkcji w gospodarstwach rolnych oraz zakładach przetwórstwa rolno – spożywczego. W tej grupie instrumentów finansowych przewidziano dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych w ramach linii kredytowych o strategicznym znaczeniu dla poprawy konkurencyjności oraz dostosowujących sektor przetwórstwa rolno-spożywczego do wymogów unijnych, a także poręczenia i gwarancje spłaty kredytów. W tym kontekście trzeba zauważyć, że prawodawstwo unijne nie zezwala na udzielanie krajowej pomocy w obszarach, w których możliwe jest uzyskanie wsparcia ze środków UE.

Pomoc finansowa ze środków krajowych udzielana jest za pośrednictwem ARIMR po dostosowaniu do przepisów UE.

Wśród kredytów wydzielono następujące linie:

• kredyt na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych,

  • kredyt na zakup gruntów rolnych,

  • kredyt na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40 roku życia,

    • kredyt na realizację inwestycji w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych przez grupy producentów rolnych,

    • kredyt na zakup nieruchomości rolnych przeznaczonych na utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rodzinnego,

    • kredyt na realizację inwestycji, w zakresie nowych technologii produkcji w rolnictwie zapewniających wysoką jakość produktu,

    • kredyty inwestycyjne i obrotowe na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych, gdzie szkody powstały w związku z klęską suszy, gradobicia, nadmiernych opadów atmosferycznych, wymarznięcia, powodzi, huraganu, pożaru spowodowanego wyładowaniem atmosferycznym lub osuwisk ziemi.

Oprocentowanie kredytów dofinansowywanych przez ARIMR wynosi od (1,0 1,2, 2,0 3,0 %:) i jest dużo korzystniejsze niż kredytów komercyjnych udzielanych przez banki. Ponadto premiowane są kredyty udzielane na przedsięwzięcia o charakterze innowacyjnym, które skutkują wprowadzeniem nowej technologii.

Obok dofinansowania kredytów inwestycyjnych ARIMR została upoważniona do udzielania poręczeń i gwarancji spłaty kredytów inwestycyjnych. Poręczenia i gwarancje były udzielane terminowo, do wysokości 60% wykorzystanej kwoty udzielonego kredytu, ale nie więcej niż 1 mln zł.

Z uwagi na ograniczoną dostępność młodzieży zamieszkującej na obszarach wiejskich do kredytów studenckich udzielanych przez banki ARiMR zaczęła realizować inicjatywę polegająca na udzielaniu poręczeń kredytowych. Działalność ta została sprowokowana problemami, jakie miała młodzież wiejska ze znalezieniem poręczycieli kredytów o dochodach adekwatnych w stosunku do oczekiwań banków. Wysokość udzielanego poręczenia jest uzależniona od wysokości dochodu przypadającego an osobę w rodzinie kredytobiorcy

[ARiMR instrumenty pomocy krajowej na lata 2007-2013, warszawa 2007].

Unijne instrumenty wspierające rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.

Płatności bezpośrednie

Płatności bezpośrednie zostały wprowadzone w 1992 r. w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej Mac Sharry’ego, które w wyniku kolejnych reform WPR stały się głównym instrumentem wsparcia rolnictwa. Celem płatności bezpośrednich było rekompensowanie rolnikom spadku ich dochodów spowodowanego znaczną obniżką cen gwarantowanych i stąd ich początkowa nazwa „płatności kompensacyjne”. Reforma WPR, Agenda 2000 dokonała dalszej redukcji cen gwarantowanych/interwencyjnych w zamian za zwiększenie płatności bezpośrednich. Reformy z lat 1992 i 2000 odniosły duży sukces, przyczyniając się do poprawy równowagi rynkowej oraz stabilizacji dochodów rolniczych.

Zgodnie z reformą Wspólnej Polityki Rolnej uchwaloną w czerwcu 2003 roku, płatności bezpośrednie w Unii Europejskiej są oddzielone od produkcji rolnej, ponieważ ich nadrzędnym celem jest wsparcie dochodów rolniczych, a nie powodowanie zachęt do zwiększania produkcji. Dzięki temu rolnicy dostosowują swoją produkcję do faktycznego zapotrzebowania rynku i swoich przewag konkurencyjnych, a nie kierują się wysokością płatności bezpośrednich. Wypłata wsparcia nie jest zatem powiązana z obowiązkiem prowadzenia określonej produkcji rolnej, a jej wysokość została określona na podstawie danych historycznych z okresu referencyjnego.

W wyniku kolejnych reform WPR płatności bezpośrednie stały się ważnym instrumentem tej polityki odpowiedzialnym za: wsparcie i stabilizację dochodów rolniczych, utrzymanie użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej, zgodnej z wymogami środowiska, rekompensowanie kosztów związanych z wypełnianiem wymogów wspólnotowych (w odniesieniu do jakości i sposobów produkcji) związanych z realizacją pozaprodukcyjnych dóbr publicznych, zapewnienie równych warunków konkurencji w ramach jednolitego rynku rolno-żywnościowego, a także instrumentem pomocnym w celu realizacji nowych wyzwań, związanych z ochroną zasobów naturalnych, zmianami klimatycznymi, gospodarką wodną, różnorodnością biologiczną oraz energią odnawialną.

Na płatności bezpośrednie do gruntów rolnych składają się [ ARiMR-dwa ….2006]:

• Jednolita płatność obszarowa do gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym, utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej

• Płatności uzupełniające do powierzchni upraw utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej ( uprawy chmielu oraz innych roślin, których wykaz corocznie określany jest w rozporządzeniu Rady Ministrów)

System płatności bezpośrednich stosowany w Polsce

Płatności w ramach stosowanego w Polsce od 2004 roku systemu jednolitej płatności obszarowej (SAPS) podlegają stopniowemu dochodzeniu do poziomu stosowanego w krajach UE-15 . Jednocześnie, Polska podjęła decyzję o uzupełnianiu jednolitej płatności obszarowej krajowymi płatnościami uzupełniającymi w maksymalnie dopuszczanej przepisami wspólnotowymi wysokości, tj. do poziomu 30% płatności stosowanych w krajach UE – 15 na dzień 30 kwietnia 2004 r.

Poziom płatności bezpośrednich otrzymywanych przez polskich rolników, począwszy od roku 2004 wzrasta corocznie. W roku 2010 będzie mógł wynieść 100% poziomu wsparcia uzyskiwanego przez rolników UE-15 (70% z budżetu UE+30% krajowe płatności uzupełniające). Kształtowanie się poziomu płatności w latach 2004-2009 oraz w latach następnych przedstawia poniższy

Krajowe płatności uzupełniające w latach 2004 - 2009 realizowane były w następujących sektorach: upraw podstawowych (m.in. zboża, rośliny oleiste, wysokobiałkowe), chmielu, skrobi ziemniaczanej, tytoniu, roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych (płatność zwierzęca – wypłacana od 2007 roku).

Ponadto, z budżetu unijnego wypłacana jest oddzielna płatność cukrowa (od 2006 roku), która jest efektem przeprowadzonej reformy na rynku cukru, a także od 2008 roku oddzielna płatność do pomidorów oraz płatność do uprawy owoców miękkich kierowanych do przetwórstwa, które zostały wprowadzone w wyniku przeprowadzonej w 2007 roku reformy WPR na rynku owoców i warzyw.

Najwięcej środków finansowych jest kierowanych do rolników w postaci jednolitej płatności obszarowej oraz krajowych płatności uzupełniających (przede wszystkim do grupy upraw podstawowych i do płatności zwierzęcej) oraz oddzielnej płatności z cukrowej. Udział poszczególnych płatności w całkowitym wsparciu kierowanym do rolników w 2011 roku.

[PLAN ROZWOJU …. LATA 2004 – 2006]

Udział poszczególnych płatności w całkowitym wsparciu do rolników w 2011 roku

Źródło: http://funduszeue.info/blog/2011/12/01/arimr-wyplata-doplat-bezposrednich-za-2011-r/

PROW

PROW 2004-2006

PROW to dokument operacyjny, określający cele, priorytety i zasady wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Ukierunkowano go na aspekty społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Ukierunkowano go na aspekty społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. PROW przygotowało Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na terenie całego kraju był wdrażany przez ARiMR jako akredytowaną agencję płatniczą. Plan obejmował dwa priorytety: wzrost konkurencyjności gospodarstw oraz zrównoważony rozwój na obszarach wiejskich. Na realizacje PROW przeznaczono w latach 2004-2006 łącznie
3 592,4 mln euro, przy czym wkład unijny wynosił 2 866,4 mln euro. Środki finansowe zostały podzielone w następujący sposób :

24% przeznaczona na wzrost konkurencyjności gospodarstw, natomiast 53% na drugi z priorytetów, z czego 25% przeznaczono na płatność z tytułu gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach.

Priorytety i działania PROW na lata 2004-2006
Oznaczenie
Priorytet A – wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych
Działanie 1
Działanie 2
Działanie 7
Priorytet B – zrównoważony rozwój obszarów wiejskich
Działanie 3
Działanie 4
Działanie 5
Działanie 6
Dodatkowo realizowane działania
Działanie 8
Działanie 9

Działanie 1. Renty strukturalne.

Działanie to ma na celu zachęcać rolników, którzy są w wieku przedemerytalnym do zaprzestania prowadzenia gospodarstw i do przekazania ich następnemu pokoleniu, co przyspieszy poprawę struktury agrarnej. Instrument ten zapewni dochód rolnikom w wieku powyżej 55 lat. Na finansowanie rent strukturalnych przewidziano 17,8% środków PROW.

Działanie 2. Wspieranie gospodarstw niskotowarowych.

Celem tego działania jest świadczenie pomocy finansowej koniecznej dla zachowania płynności finansowej gospodarstw. Ma to im umożliwić podjęcie inwestycji prowadzących do spełnienia kryteriów żywotności ekonomicznej oraz umożliwić uczestnictwo w gospodarowaniu na obszarach wiejskich. Na sfinansowanie tego działania przewidziano 10,5% środków PROW.

Działanie 3. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

Wsparcie w ramach ONW ma na celu zapewnienie ciągłości produkcji na danym areale, poprawę żywotności obszarów wiejskich, zachowanie walorów krajobrazowych na obszarach wiejskich oraz promocję rolnictwa przyjaznego środowisku.

Pomoc finansowa udzielana jest w postaci corocznych zryczałtowanych płatności przyznawanych do hektara użytków rolnych położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Pomoc dla rolników gospodarujących na tych terenach ma rekompensować trudności związane z prowadzeniem gospodarstw w stosunku do gospodarowania na terenach o korzystniejszych uwarunkowaniach dla rolnictwa. Na wspieranie tego działania Polska przeznaczyła w ramach PROW największą kwotę wsparcia – 976,8 mln euro – co stanowi 27,2% wszystkich środków PROW.

Działanie 4. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt.

Działanie to jest skierowane na promocję systemów produkcji rolniczej przyjaznej środowisku oraz zapobieganie pogarszaniu stanu środowiska naturalnego i walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz wysokie walory przyrodnicze naszego kraju stanowią istotny zasób gospodarczy i mogą być źródłem przewagi konkurencyjnej polskiej społeczności wiejskiej. Na wsparcie tego działania w budżecie PROW stanowią 10,5%.

Działanie 5. Zalesianie gruntów rolnych.

Ma ono na celu powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie użytków rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa, utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. Na zalesianie przeznaczono nieco mniej niż 3% budżetu PROW.

Działanie 6. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE.

Celem tego działania jest dostosowanie polskich gospodarstw rolnych do wymogów UE w zakresie standardów środowiskowych oraz dobrostanu zwierząt. Konsekwencją wprowadzenia w życie wymienionych standardów jest przejście gospodarstw na nowoczesne technologie, których wprowadzenie jest kapitałochłonne. Budżet PROW przewiduje na to działanie wydatki stanowiące 6,8%.

Działanie 7. Wspieranie grup producentów rolnych.

Celem tego działania jest wsparcie procesów konsolidacji w ramach grup producentów i ich związków, przez co zostanie osiągnięta poprawa organizacji rynku produktów rolnych. Na ten cel przewiduje się środki w wysokości 0,7% budżetu PROW.

Działanie 8. Pomoc techniczna.

Udzielana jest bezpośrednio instytucjom zaangażowanym w realizację PROW oraz wykonującym zadania wynikające z Planu. Obejmuje ona pomoc w działaniach informacyjnych i promocyjnych oraz związanych ze wzmocnieniem systemu zarządzania i monitorowania, kontroli i stopnia realizacji Planu. Przewidywane na ten cel wydatki stanowią mniej niż 1% budżetu PROW [Czapiewski,Niewęgłowska 2006 ].

PROW 2007 -2013

Pomoc finansowa z PROW 2007-13 udzielana: rolnikom, przedsiębiorcom i lokalnym samorządom oraz właścicielom lasów  przeznaczana jest na budowę nowoczesnego, konkurencyjnego sektora rolno-spożywczego i leśnictwa, prowadzenie działalności rolniczej zgodnej z ochroną środowiska naturalnego, na rozwój kultury i zachowanie tradycji na wsi oraz działania na rzecz podniesienia jakości życia mieszkańców wsi i ich aktywizacji gospodarczej.

Główne cele, których realizację ułatwia pomoc finansowa udzielana z PROW 2007-2013 to:

• przyspieszanie modernizacji gospodarstw rolnych;

• podwyższanie konkurencyjności przetwórstwa spożywczego i jakości żywności;

• ożywienie przemian w rolnictwie i rynku ziemi przez przyznawanie rent strukturalnych oraz premii ułatwiających star zawodowy młodym rolnikom i finansowanie scalania gruntów;

• zachęcanie rolników do gospodarowania w sposób przyjazny środowisku oraz do zachowania rodzimych ras i cennych przyrodniczo siedlisk roślin;

• wspieranie dopłatami ONW działalności rolniczej na terenach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania;

• polepszanie lesistości kraju przez udzielanie pomocy finansowej na zalesianie gruntów o małej przydatności rolniczej;

• pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pacy na terenach wiejskich;

• odnowa wsi, rozbudzanie aktywności jej mieszkańców i budowa kapitału społecznego na wsi;

• podwyższanie kwalifikacji rolników i właścicieli lasów oraz ułatwianie im dostępu do płatnych usług  doradczych;

• polepszanie jakości życia na terenach wiejskich.

W ramach PROW uruchomione zostały 23 działania podzielone na cztery tzw. osie. Wśród nich znajduje się specjalna pomoc skierowane do rolników, których gospodarstwa zostały zniszczone podczas powodzi w 2010 r. Piętnaście działań z tego programu wdraża ARiMR, sześć samorządy wojewódzkie a po jednym Agencja Rynku Rolnego i Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa . 

[ http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna/prow-2007-2013-podstawowe-informacje.html]

W ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE, zdefiniowano cztery osie:

Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego;

Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich;

Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej;

Oś 4: Leader.

Powyższe kierunki wsparcia w pełni odzwierciedlają potrzeby Polski w zakresie rozwoju obszarów wiejskich i ustanawiają podstawowe sfery, wokół których zostaną zaprogramowane szczegółowe instrumenty wsparcia.

Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

Na ten cel zostaną zaplanowane działania wspierające proces restrukturyzacji gospodarstw rolnych i wzmocnienie kapitału rzeczowego, przy możliwości ograniczenia wsparcia dla gospodarstw największych. Ponadto instrumenty wsparcia Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich powinny być skierowane na dalszą poprawę konkurencyjności przemysłu spożywczego, w szczególności w odniesieniu do mikro i małych przedsiębiorstw, oraz wsparcie kreowania wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego będzie również realizowana poprzez zapewnienie wsparcia w zakresie jakości produkcji, polepszania infrastruktury wsi i tworzenia grup zrzeszających producentów rolnych.

W odniesieniu do zasobów ludzkich na obszarach wiejskich, w Polsce istnieje potrzeba szerokiego wsparcia w zakresie zdobywania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji. Podnoszenie poziomu wykształcenia i kwalifikacji będzie realizowane poprzez kształcenia zawodowe, działania informacyjne i szkoleniowe oraz umożliwienie korzystania z usług doradczych. Wsparcie to obejmować będzie zarówno sektor rolny jak i leśny. Dotychczasowe działania prowadzone przez doradztwo na rzecz rolników i mieszkańców wsi, skupione były głównie na przygotowaniu rolników do integracji z UE oraz umożliwieniu korzystania z pomocy ze środków wspólnotowych. W związku z nowymi wyzwaniami istnieje potrzeba zwiększenia zaangażowania doradztwa do podnoszenia kwalifikacji i wiedzy w zakresie nowoczesnego gospodarowania, zarządzania gospodarstwem jako przedsiębiorstwem, stosowania zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance), norm produkcji, zdrowia publicznego, dobrostanu zwierząt, jakości żywności, stosowania dobrej praktyki rolniczej i leśnej zgodnej z ochroną środowiska oraz czynnej ochrony zasobów przyrody. Poprawa konkurencyjności rolnictwa wymaga koncentracji ziemi przez usprawnienie przepływu gruntów rolnych z gospodarstw nieefektywnych, bądź w ogóle nieużytkowanej rolniczo, do gospodarstw sprawnych. Niezbędna jest także modernizacja techniczna gospodarstw (zarówno o technologiach industrialnych, jak i zrównoważonych), rozwinięcie usług produkcyjnych, tworzenie sprawnych łańcuchów produkcyjno-handlowych zwłaszcza w zakresie produktów markowych, obejmujących wszystkie ogniwa - od laboratoriów naukowych do handlu i gastronomii. Z kolei, w celu przyspieszenia odpowiednich przekształceń strukturalnych, zostaną zaplanowane instrumenty wsparcia skierowane do młodych rolników, jak również zapewnione zostaną źródła utrzymania osobom w wieku przedemerytalnym, rezygnującym z działalności rolniczej.

Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

Dobry stan środowiska naturalnego i różnorodność biologiczna Polski wyróżnia się na tle innych krajów Europy. W związku z tym wprowadzone zostaną odpowiednie instrumenty wsparcia oraz zachęty dla rolników, które będą sprzyjały zachowaniu i poprawie stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków, stanowiących dobro publiczne. Cel ten będzie realizowany poprzez bezpośrednie działania, związane z odpowiednimi praktykami rolniczymi w obrębie gospodarstwa, takimi jak promowanie zrównoważonego sposobu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, kształtowanie struktury krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo. W tym aspekcie szczególne znaczenie mają obszary objęte siecią Natura 2000 oraz obszary, na których będą realizowane działania zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną w zakresie wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przewiduje się uruchomienie działania pt. „Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej”, składającego się ze schematu Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz schematu Płatności związane z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej (program wodnośrodowiskowy).Zachowanie i dobry stan środowiska obszarów rolnych, w tym osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód i gleb, wiąże się między innymi z utrzymaniem ciągłości ich użytkowania rolniczego, tradycyjnego użytkowania łąk i pastwisk. Dotyczy to także obszarów, gdzie ze względu na utrudnienia wynikające z obecności gruntów słabszej jakości oraz położeniu na stokach oraz w paśmie podgórskim i górskim, jest to mało opłacalne. W rejonach tych istnieje ryzyko marginalizacji i zaprzestania działalności rolniczej na gruntach rolnych o słabszej jakości. W związku z tym szczególne tam konieczne będzie zapewnienie wsparcia dla użytkowania rolniczego. Planowany obszar do objęcia instrumentami sprzyjającymi unikaniu marginalizacji i zaprzestania działalności rolniczej na gruntach rolnych o słabszej jakości pokrywa ponad 53% powierzchni kraju.

Poprawa środowiska i zrównoważone użytkowanie obszarów wiejskich wiąże się nie tylko z gruntami rolnymi, ale również z lasami. W tym celu planowane są instrumenty, które przyczynią się do zwiększenia stopnia lesistości w Polsce, poprzez przeznaczanie gruntów rolnych (użytkowanych i odłogowanych) do zalesienia.

Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskie

Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich jest celem, który łączy się zarówno z podstawowymi kierunkami rozwoju ekonomicznego i społecznego gospodarstw rolnych poprzez wzmocnienie potencjału ekonomicznego, restrukturyzację i modernizację, jak i z dobrymi warunkami do życia pod względem jakości środowiska i krajobrazu, infrastruktury społecznej i technicznej. Instrumenty dostępne w ramach Osi 3 uzupełniają priorytety zdefiniowane w ramach pierwszych dwóch osi i w sposób synergiczny mogą pozytywnie oddziaływać na mieszkańców obszarów wiejskich. Pobudzanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich będzie pośrednio wpływać także na możliwość koncentracji produkcji rolniczej i przejścia ludności związanej z rolnictwem do pracy w innych sektorach gospodarki, a co za tym idzie – tworzyć warunki dla przekształceń wewnątrz sektora rolnego, w tym zwłaszcza redukcji bezrobocia ukrytego, powiększania areału gospodarstw rolnych, ich modernizacji, poprawy konkurencyjności i ukierunkowania rynkowego produkcji.

Pierwsza grupa działań dotyczy różnicowania działalności gospodarczej. W Polsce te działania stanowią ogromną szansę dla mieszkańców obszarów wiejskich, przede wszystkim ze względu na duże zasoby ludzkie i wysoki poziom bezrobocia. Do najważniejszych zadań należy zwiększanie wartości dodanej do produktów np. poprzez konfekcjonowanie, stymulowanie rynku produktów lokalnych i regionalnych, turystyki, handlu, doradztwa, usług. W tym kontekście priorytet stanowi zapewnienie pracy i dochodów przez rozwój działalności pozarolniczej.

Drugą grupę stanowią instrumenty mające na celu poprawę jakości życia. Dotyczą one odnowy wsi, poprawy stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. W pełni uwzględniają one ważne funkcje społeczne i kulturalne, co z pewnością przyczyni się do polepszenia jakości życia i może stanowić dodatkowy czynnik, kształtujący przemiany strukturalne i przeciwdziałający depopulacji, a wręcz tworzący silniejsze poczucie identyfikacji mieszkańców z obszarów wiejskich z ich regionem wraz z jego tradycjami i wartościami.

Oś 4: Leader

Celem Osi 4 jest aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowanie potencjału społecznego na wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja. Aktywizacja społeczności wiejskich wymaga włączenia do planowania i wdrażania lokalnych inicjatyw partnerów społecznych. Temu przedsięwzięciu służy podejście Leader. Leader jest podejściem do rozwoju obszarów wiejskich, polegającym na oddolnym opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii rozwoju obszarów wiejskich oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych projektów łączących zasoby, wiedzę i umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego.

Budowa lokalnych strategii niesie ze sobą szereg korzyści, wśród których najważniejsze to lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów (ludzkich, naturalnych), dostosowanie kierunków działania do potrzeb podmiotów funkcjonujących na danym obszarze.

Realizacja osi 4 w dłuższej perspektywie przyczyni się do osiągnięcia celów Odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz Strategii z Göteborga w tym: zwiększenia miejsc pracy i zwiększenia różnorodności gospodarczej obszarów wiejskich. Poprzez wdrażanie podejścia LEADER możliwe będzie wzmocnienie kapitału społecznego na wsi, poprawa samoorganizacji i zarządzania na poziomie lokalnym. Jednocześnie wdrażanie oddolnych zintegrowanych strategii lokalnych pozwoli na zapewnienie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, w tym zachowanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi. [ PROGRAM…… na lata 2007-2013, Warszawa 2010 ]

Czapiewski K., Niewęgłowska G. 2006 Warszawa Przestrzenne zróżnicowanie dopłat wyrównawczych ONW w Polsce w 2004 roku

Chećko m. Grochowska r. 2007. rolnictwo w: trzy lata członkowstwa polski w unii europejskiej. bilnas korzyści i kosztów społeczno- gospodarczych zwiaznanych z czlonkostwem w unii europejskiej – polska na tle regionu. 68-85.

polityka rolna 2000 ue. zagadnienia finansowe i instytucjonalne. rozwiazanie dla polski. 2000. fapa, warszawa

Sawicka j. 2004. polska w UE- wybrane zagadnienia sektorowe. sggw. warszawa

ARiMR instrumenty pomocy krajowej na lata 2007-2013, warszawa 2007

ARiMR instrumenty pomocy krajowej na lata 2007-2013, warszawa 2007]

http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna/wspolna-polityka-rolna/czym-jest-wspolna-polityka-rolna.html

http://funduszeue.info/blog/2011/12/01/arimr-wyplata-doplat-bezposrednich-za-2011-r/