Ryzyko walutowe - pojęcie, czynniki wpływające

na kształtowanie się kursów walutowych, kwanty-
fikacja ryzyka walutowego, zarządzanie ryzykiem
walutowym.

Wstęp

Według Encyklopedii multimedialnej PWN ryzyko jest to „niebezpieczeństwo
powstania szkody, obciążające poszkodowanego niezależnie od jego winy”.

Oznacza to, że każdy człowiek podejmując konkretne decyzje naraża się na po-
niesienie pewnych strat. W języku ogólnym ryzyko rozumiane jest, jako „możli-
wość, prawdopodobieństwo, że coś się nie uda”.

1

Biorąc pod uwagę te definicje możemy stwierdzić, że każdy przedsiębiorca

działający na rynku musi liczyć się z ryzykiem podejmowanych przez siebie dzia-
łań, ponieważ jest ono nieodłącznym elementem prowadzenia każdego rodzaju
działalności. Wynika to z faktu, że czynniki powodujące to ryzyko są niezależne
od przedsiębiorcy i nie można przewidzieć, kiedy ryzyko wystąpi. Przedsiębiorca
musi liczyć się z wystąpieniem straty na skutek ryzyka, któremu nie mógł wcze-
śniej zapobiec. W codziennej działalności firma napotyka wiele różnych rodza-
jów ryzyka. Możemy je ogólnie podzielić na ryzyko finansowe i niefinansowe.
Jednym z rodzajów ryzyka finansowego związanego z działalnością na rynku jest
ryzyko walutowe. Pojęciem ryzyka walutowego i jego specyfikacją będziemy
zajmować się w tej pracy.

i.1. Ryzyko walutowe

Ryzyko walutowe jest to jest to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji fi-
nansowej organu działającego na rynku (osoby fizycznej, przedsiębiorstwa,
spółki, banku) na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Kurs walu-
towy jest to „ustalany na zorganizowanych giełdach pieniężnych lub na rynkach

1

Ryzyko – pojęcie i definicja, nie tylko finansowa

http://www.bankier.y0.pl

Tytuł referatu………

Strona 2 z 9

pieniężnych niezorganizowanych przedstawiając ceny, według których dokonu-
ją się transakcje kupna-sprzedaży zagranicznych środków płatniczych. (..) Kurs
oznacza ilość krajowych jednostek pieniężnych płaconych za jedna lub sto jed-
nostek zagranicznych.”

2

Pojęcie ryzyka walutowego rozumiane jest też, jako ry-

zyko konwersji waluty oraz ryzyko transferu. Ryzyko konwersji waluty związa-
ne jest z polityka pieniężną państwa, w skutek której podmioty mogą napotykać
problemy z zamianą jednej waluty na drugą. Ryzyko transferu może wystąpić w
przypadku trudnej ekonomicznej lub politycznej sytuacji kraju, którego władze
ograniczają lub uniemożliwiają transfer należności.

Ryzyko walutowe jest bardzo trudne do przewidzenia, ponieważ zależy od

wahań kursów walut, które mogą stwarzać szansę zwiększenia zysku jak i po-
wodować straty finansowe. Oddziałują na obie strony bilansu i transakcje poza-
bilansowe. W zależności od tego, po której stronie transakcji występuje większe
zaangażowanie i jaki jest kierunek zmian kursów walutowych powoduje to stra-
tę jednej strony i korzyść drugiej lub odwrotnie.

i.1.1. Rozmiary ryzyka walutowego

Rozmiary ryzyka walutowego w danych okresie zależą od:



Wielkości otwartych pozycji walutowych (im większe ich rozmiary tym

większe zagrożenie ryzykiem lub szansa na pozyskanie korzyści).



Terminów zapadalności (wymagalności) planowanych transakcji (im

dłuższy okres tym większe zagrożenie ryzykiem).



Zakresu zmian kursu walutowego (wraz z wzrostem wahań kursowych

zwiększa się zagrożenie ryzykiem).

i.2. Czynniki wpływające na kształtowanie kursów walutowych

Kursy walutowe kształtują się w zależności od centrum finansowego. Odróżnia
się:



Kurs kupna danej waluty A do B



Kurs sprzedaży tej waluty

2

Dowgiałło Z. (red.), Słownik ekonomiczny przedsiębiorcy, Wydanie VI rozszerzone,

Wydawnictwo Znicz, Szczecin 1998.

imiona i nazwiska autorów

Strona 3 z 9

Biorąc pod uwagę czas dokonywania transakcji wyróżnia się:



Kurs natychmiastowy (kasowy, dnia)



Kurs terminowy

Te same waluty mogą być sprzedawane i kupowane po różnych kurasach w

zależności od okresu, na jaki zawierana jest transakcja (np. 3-miesięczne, 6-
miesięczne) i rodzaju ten transakcji (forward, future, swap, option).

Transakcja natychmiastowa występuje wtedy, gdy przy zawarciu umowy

ustalane są kursy kupna-sprzedaży waluty A za walutę B. Strony podejmują zo-
bowiązanie o dostarczeniu danych walut w czasie dwóch dni roboczych od
momentu zawarcia umowy.

Transakcja terminowa polega na tym, że przy zawarciu umowy ustalane są

kursy kupna-sprzedaży waluty A za walutę B, w oparciu o które w danym mo-
mencie w przyszłości transakcja będzie sfinalizowana. Te kursy nierzadko różnią
sie od kursów walutowych występujących w przyszłości (szczególnie w okresie
długim), co może wpłynąć na straty i zyski stron.

i.2.1. Teorie szacowania ryzyka walutowego

Kluczem do zarządzania ryzykiem walutowym jest oszacowanie przyszłych ten-
dencji kształtowania się kursów walutowych. Aby to osiągnąć stosowane są
różne teorie wyjaśniające te tendencje i pozwalające w pewnym stopniu prze-
widzieć, jak będą zmieniać się w przyszłości ceny walut.

Teoria siły nabywczej stosowana jest w okresie długim. Zakłada ona, że po-

ziom kursu danej waluty jest jej „ceną” wyrażoną w innej walucie. Wpływa na
niego poziom realnej siły nabywczej danej waluty. Wiąże się to nierozerwalnie
ze zjawiskami zmiany wartości pieniądza w czasie i inflacji. Jeżeli w kraju panuje
inflacja to jego waluta traci na wartości, co obniża jej cenę i powoduje zmianę
kursu walutowego. Obserwacje w okresach długich potwierdzają zależność
między kształtowaniem się siły nabywczej i kursu walutowego, jednak nie
sprawdzają się w badaniu okresów krótkich.

Teoria efektu Fishera uzupełnia teorię siły nabywczej pokazując zależność

między poziomem stopy procentowej a stopy inflacji w gospodarce danego kra-
ju. Waluty kraju, w którym panuje wysoka inflacja będą również charakteryzo-
wały się wysoką nominalną stopą procentową.

Teoria parytetu stopy procentowej pokazuje związek między kursem kaso-

wym (natychmiastowym) a terminowym (w dłuższym okresie czasu np. parę
miesięcy) danej waluty. Kursy te kształtują się w oparciu o zmiany poziomów

Tytuł referatu………

Strona 4 z 9

stóp procentowych w danych krajach. Zakładamy wolny przepływ kapitału na
obu rynkach, pomijamy koszty prowadzenia transakcji, a wtedy rynki walutowe
są w równowadze, gdy spełniona jest równość:

Z

Z

K

K

K

T

S

S

S

K

K

K









1

,

3

(1)

gdzie:

K

T

- kurs terminowy waluty zagranicznej(wyrażony w jednostkach waluty

krajowej za jednostkę waluty zagranicznej)

K

K

– kurs kasowy waluty zagranicznej

S

K

– stopa procentowa waluty krajowej

S

Z

– stopa procentowa waluty zagranicznej

Teoria kursu terminowego objaśnia kształtowanie się tego kursu, jako war-

tości oczekiwanej kursu natychmiastowego. Zakłada ona, że przy efektywnych
rynkach walutowych kurs terminowy tej waluty jest przyszłą wartością kursu
kasowego tej waluty.

Intensywność wahań kursu ma duże znaczenie dla oceny ryzyka walutowe-

go. Intensywność ta jest potrzebna do zaklasyfikowania poszczególnych walut
do różnych grup.
Kursy walutowe dzielimy ze względu na intensywność ich wahań:



Kursy stałe (fixed exchange rate) są podobne do kursów płynnych, jednak

różnią się zakresem interwencji władz monetarnych w celu ich ochrony.
W przypadku kursu stałego zakres tej interwencji jest większy.



Kursy płynne (floating lub flexible exchange rate). W przypadku kursów

płynnych władze monetarne stosują niższy zakres interwencji w celu ich
ochrony.



Kursy sztywne urzędowe (administrative exchange rate) dotyczą jedynie

walut niewymienialnych. Są to stałe kursy ustalone przez władze monetar-
ne danego kraju, nie kształtują się na rynku walutowym.

i.3. Kwantyfikacja ryzyka walutowego

3

Jaworski W., Zawadzka Z. (red.), Bankowość, Podręcznik akademicki, Wydanie drugie, Wydaw-

nictwo Poltext, Warszawa 2001.

imiona i nazwiska autorów

Strona 5 z 9

Kwantyfikacja ryzyka walutowego stwarza możliwość zobrazowania ryzyka w
ujęciu ilościowym. To ryzyko wyrażane jest jako nadwyżka w obcej walucie z
uwzględnieniem pozycji pozabilansowych. Nazywana jest także pozycją walu-
tową otwartą lub pozycją walutową netto (open foreign exchange position).

Pozycja walutowa otwarta jest to saldo wartości wszystkich aktywów i pa-

sywów w danej walucie łącznie z kontraktami pozabilansowymi.

Wyróżnia się:



Pozycję walutową długą (long position). Bank zajmuje tą pozycję, gdy

występuje nadwyżka aktywów w danej walucie nad pasywami w danej
walucie. Tym sposobem należności przewyższają zobowiązania.



Pozycja walutowa krótka (short position). Bank zajmuje ta pozycję, gdy

pasywa w danej walucie przewyższają aktywa. W tym przypadku zobo-
wiązania są większe niż należności.

Na podstawie tego wielkość ryzyka walutowego można oszacować jako iloczyn:

Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa X procentowa zmiana kursu

walutowego

Ponadto, dla wszystkich walut można określić pozycję walutową łączną, któ-

ra jest wyrażana różnicą między sumą wartości wszystkich wartości pozycji dłu-
gich i krótkich w walutach obcych.

Ryzyko walutowe można także zmierzyć za pomocą modeli symulacyjnych.

Służą prześledzeniu przyszłych zagrożeń, jakie mogą napotkać banki w skutek
przewidywanych zmian kursów walutowych. Bank bada jak te zmiany na mię-
dzynarodowych rynkach walutowych wpłyną na kształtowanie się strumieni
płatności i analizuje jak podejmowane przez niego przedsięwzięcia wpłyną na
jego sytuacje finansową.

i.4. Zarządzanie ryzykiem walutowym

Głównym celem zarządzania ryzykiem walutowym jest jego wczesne rozpozna-
nie i podjecie działań w celu jego zminimalizowania (ograniczenia) przy jedno-
czesnych staraniach zmierzających do maksymalizacji zysku.

Wyróżniamy wiele sposobów zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym.

Poza transakcjami walutowymi istnieją także:

Tytuł referatu………

Strona 6 z 9



Transakcje arbitrażowe (wykorzystujące różnice kursowe występujące na

rynkach walutowych)



Transakcje spekulacyjne (wykorzystujące zmiany kursów walutowych w

danym okresie)

i.4.1 . Strategie zabezpieczania przed ryzykiem walutowym



Zablokowanie otwartych pozycji walutowych w celu zabezpieczenia się

przed ryzykiem walutowym. Strategia ta znajduje swoje zastosowanie tylko
przy sporadycznie przeprowadzonych transakcjach (jednorazowych), które
nie ciągną za sobą dalszych strat.



Rezygnacja z zabezpieczenia. Stosuje się ją wtedy, gdy oszacowane kosz-

ty zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym są niższe niż przewidy-
wane straty spowodowane zmianą kursów walutowych. Równocześnie za-
bezpieczenie oznaczałoby rezygnację z możliwych zysków na tych transak-
cjach.



Kombinacja poprzednich strategii. Ta strategia pozwala uzyskać częścio-

we zabezpieczenie transakcji przed ryzykiem walutowym (czasami wymu-
szone przez przepisy prawa bankowego) jednocześnie nie rezygnując z
możliwości uzyskania zysku z transakcji niezabezpieczonych (mniej ryzy-
kownych).

i.4.2. Przedsięwzięcia umożliwiające zabezpieczenie się przed ryzykiem walu-
towym

Należą do nich:



Wyznaczenie odpowiednich limitów wewnętrznych w banku



Zawieranie tradycyjnych transakcji dewizowych, kasowych i termino-

wych



Zabezpieczenie się przed ryzykiem walutowym za pomocą nowych in-

strumentów finansowych



Zawieranie transakcji tylko w walucie krajowej



Klauzule kursowe



Uzyskanie gwarancji kursowych od agend rządowych



Wykupienie odpowiedniej polisy w towarzystwie ubezpieczeniowym

W praktyce stosowane są tylko trzy pierwsze rodzaje przedsięwzięć, ponie-

waż pozostałe są bardzo trudne do zrealizowania.

imiona i nazwiska autorów

Strona 7 z 9

Instrumentem stwarzającym największe możliwości zarządzania (i ograni-

czania) ryzyka walutowego są transakcje dewizowe, wśród których wyróżnia-
my:



Transakcje dewizowe terminowe (transakcje typu outright i tradycyj-

ne dewizowe transakcje swapowe).



Transakcje terminowe zaliczane do pochodnych instrumentów fi-

nansowych (walutowe futures, walutowe forward, swapowe, opcje
walutowe).

Tradycyjne transakcje walutowe podobne są do transakcji kasowych (kurs

walutowy ustalany jest w momencie zawierania transakcji) jednak czas sfinali-
zowania transakcji jest dłuższy (od jednego miesiąca do roku).

Transakcje na rynku terminowym różnią się tym od tradycyjnych transakcji

walutowych, że prowadzone są po innym kursie niż kurs kasowy tzw. kursie
terminowym. Kurs terminowy zależy od różnicy oprocentowania występującego
miedzy dwoma walutami w momencie zawierania transakcji. Różnica ta nazy-
wana jest marżą terminową. Jeśli kurs terminowy jest wyższy od kasowego to
marża jest dodatnia i waluta zagraniczna notowana jest z premia (report). Jeśli
jest odwrotnie, waluta zapisywana jest na termin z dyskontem (deport). Noto-
wanie waluty z premią oznacza, że przewidujemy wzrost jej kursu w przyszłości,
natomiast z dyskontem, że prawdopodobnie wartość jej kursu zmaleje.

Transakcje typu outright są popularna forma zabezpieczenia się przed ryzy-

kiem walutowym stosowaną zazwyczaj przez importerów i eksporterów towa-
rów. Pozwalają one na wykupienie lub sprzedaż określonej kwoty dewiz w przy-
szłości po kursie walutowym z góry ustalonym. Umożliwia to zabezpieczenie się
przed spadkiem wartości pieniądza w czasie. Zawierane są najczęściej między
bankami, a ich klientami (eksporterzy i importerzy), przy czym banki pełnią za-
zwyczaj rolę pośredników, by ograniczyć swoje własne ryzyko związane z trans-
akcją. Banki dążą do jak najszybszego zamknięcia ryzykownych transakcji zawie-
rając transakcje przeciwstawne. Aby zabezpieczyć się całkowicie przed ryzykiem
terminy tych transakcji muszą sobie odpowiadać.

Tradycyjne transakcje swapowe łączą w sobie istotę transakcji kasowej i

terminowej. Zawierane są między bankami, a przedsiębiorstwami, pomiędzy
bankami komercyjnymi lub pomiędzy bankami komercyjnymi i bankiem cen-
tralnym. Polegają one na:



Zakupieniu jednej waluty za drugą i jednoczesnej sprzedaży waluty

pierwszej za drugą walutę z późniejszym terminem odbioru.

Tytuł referatu………

Strona 8 z 9



Sprzedaży jednej waluty za drugą i jednoczesnym zakupie waluty

pierwszej za drugą walutę z późniejszym terminem odbioru.

i.5. Ryzyko walutowe w ujęciu indywidualnym

Ryzyko walutowe dotyczy nie tylko banków i innych instytucji finansowych.

Kredytobiorcy coraz częściej mają możliwość wyboru waluty kredytu czy jej
zmiany. Ponadto, w związku z rozwojem technologii informacyjnej, coraz bar-
dziej popularne staje się inwestowanie na rynku forex

4

. Inwestując na tym ryn-

ku, inwestor może korzystać z dźwigni finansowej, co prowadzi do zwiększenia
ryzyka. Dźwignia ta polega, na zwiększeniu efektywności posiadanego majątku,
tak że przy przeliczeniu 100:1, jedna złotówka może pracować na korzyść (lub
niekorzyść) inwestora jak sto złotych

5

. Aby zmniejszyć ryzyko walutowe inwe-

storzy korzystają z rozmaitych strategii inwestycyjnych.

Zakończenie

Podsumowując, ryzyko walutowe jest nieodłącznym elementem prowadze-

nia działalności rynkowej i jednym z celów polityki finansowej powinno być za-
rządzanie ryzykiem walutowym. Aby to osiągnąć konieczne jest dopasowanie
odpowiednich instrumentów zabezpieczających, które z jednej strony pozwolą
zminimalizować straty wynikające z możliwości pojawienia się ujemnych różnic
kursowych, a z drugiej strony pozwolą osiągnąć korzyści z dodatnich różnic kur-
sowych. Obecnie istnieją różne możliwości zabezpieczania się przed ryzykiem
walutowym jak na przykład cała grupa instrumentów zabezpieczających opar-
tych o rynek terminowy. Jedyny problem przy opracowywaniu strategii zabez-
pieczającej to wybór właściwych instrumentów odpowiednich do specyfiki dzia-
łalności firmy lub banku oraz do aktualnej sytuacji na rynku walutowym.

Bibliografia

Ryzyko – pojęcie i definicja, nie tylko finansowa

http://www.bankier.y0.pl

Czym jest ryzyko walutowe? <http://www.inwestycje.pl>
Jaworski W., Zawadzka Z. (red.), Bankowość, Podręcznik akademicki, Wydanie drugie,

Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2001.

4

Rylski M., Forex, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009, str. 17.

5

Czym jest lewar (dźwignia finansowa)?

http://edukacja.idmtrader.pl/czym-jest-lewar-dzwignia-

finansowa.html

imiona i nazwiska autorów

Strona 9 z 9

Dowgiałło Z. (red.), Słownik ekonomiczny przedsiębiorcy, Wydanie VI rozszerzone, Wy-
dawnictwo Znicz, Szczecin 1998.

Rylski M., Forex, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009.

Czym jest lewar(dzwignia finansowa)?

http://edukacja.idmtrader.pl/czym-jest-lewar-

dzwignia-finansowa.html