RACHUNKOWOŚĆ

Ewidencję gospodarczą przeprowadzano już w starożytności. W Mezopotamii – na glinianych tabliczkach zapisywano wpływy, wydatki, należności, zobowiązania, a także posiadane zasoby. W Egipcie do tego celu służyły zwoje papirusu. W Grecji i Rzymie stosowano tabliczki woskowe.

GENEZA RACHUNKOWOŚCI

Średniowiecze – księgowość kupiecka z tego czasu jest traktowana jako zaczątek współczesnej rachunkowości.

Znaczną rolę w tym okresie, nazywamy Wielką Rewolucją Handlową, odegrali włosy kupcy, którzy prowadzili działalność na terenie całej Europy. Wymagała ona prowadzenia zapisów transakcji, dłużników i należących do nich kwot, wierzycieli oraz wielkości zaciągniętych wobec nich zobowiązań, a także terminów spłat i faktów ich dokonania.

Zapisów księgowych dokonywano systematycznie, jednak nie ukazywały one jednoczesnych zmian w majątku i kapitale.

Zwiększająca się liczba prowadzonych transakcji i kontrahentów spowodowały, że ewidencja w systemie księgowości pojedynczej, jaka do tej pory była prowadzona, przestała być wystarczająca.

Dynamiczny rozwój handlu, zwiększające się potrzeby informacyjne oraz powstawanie spółek to główne przyczyny, które doprowadziły do wykształcenia się księgowości podwójnej.

Metoda, zgodnie z którą to, co jest wprowadzone po stronie debet jednego konta, musi być wprowadzone po stronie credit innego konta i vice versa, jest właśnie podwójną księgowością i okazała się być wielkim wynalazkiem w dziedzinie rachunkowości, na którym oparty jest współczesny system księgowości.

Systemy księgowości podwójnej zaczęły się pojawiać w XVI w we Włoszech.

Pierwszym kodyfikatorem rachunkowości był włoski franciszkanin LucaPacioli.

Jego dzieło ukazało się w Wenecji w 1494 r, a zatytułowane było „Zasady arytmetyki, geometrii, proporcji i proporcjonalności”. Był to przede wszystkim traktat naukowy z dziedziny matematyki. Zawierał jednak rozdział na temat księgowości podwójnej. Pacioli nie wynalazł rachunkowości, ale jego zasługą jest jej usystematyzowanie, wyjaśnienie i rozpowszechnienie praktyki stosowanej przedsiębiorstwach weneckich. Opisał on: zasady funkcjonowania poszczególnych kont, wprowadził po raz pierwszy rachunek zysków i strat oraz metodą poprawiania błędów za pomocą storna. Dlatego tytuł ojca rachunkowości historia przypisała Pacioliemu.

Kolejnym ważnym wydarzeniem w rozwoju światowej rachunkowości jest jej upowszechnienie się także w Europie Zachodniej. Wiązało się to z powstaniem nocy centrów handlowych w miastach leżących poza Włochami.

W 1673 r we Francji zostaje wydany kodeks handlowy. Od tego momentu prowadzenie dokumentacji księgowej przestaje być fakultatywne. Nakłada on na kupców obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, przygotowywania bilansu i inwentarza oraz archiwizowania ksiąg i dokumentów przez 10 lat. Powstanie tego kodeksu było istotnym krokiem w popularyzowaniu zasad księgowości w całej Europie.

Rewolucja przemysłowa w XVIII w była powodem zmiany księgowości kupieckiej, która okazała się być niewystarczająca. Potrzeby powstających kapitalistycznych przedsiębiorstw spowodowały, że szczególne znaczenie na brał nowy dział rachunkowości – rachunek kosztów.

Wiek XIX: Rachunkowość rozszerza swój zasięg oddziaływania poprzez rozwój sprawozdawczości finansowej, która tworzona jest już nie tylko dla właścicieli czy zarządów, ale i dla odbiorców zewnętrznych (potencjalnych inwestorów, banków). Wkrótce również obligatoryjny staje się obowiązek ujawniania sprawozdań.

XX: Doskonalenie rynku rachunkowości poprzez: stosowanie nowoczesnych środków technicznych w procesie przetwarzania danych, usprawnienie rozwiązań metodologicznych i standaryzację na większą skalę. Przyczyną tego był postęp w technice i gospodarce, złożoność procesów gospodarczych, globalizacja rynków.

Rachunkowość – proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji, które są potencjalnie użyteczne do podejmowania decyzji gospodarczych. Z punktu widzenia działań, jakie składają się na ten system, wyróżnia się: identyfikację, grupowanie, opis, ewidencję, przetwarzanie i przekazywanie informacji o wynikach działalności firmy, zmianach w jej majątku i sytuacji finansowej.

Rachunkowość jest współcześnie rozumiana jako system informacyjny służący użytkownikom do podejmowania decyzji gospodarczych, zwłaszcza finansowych oraz rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym majątkiem. Rachunkowość pozwala na porozumiewanie się wszystkim uczestnikom życia gospodarczego i powszechnie jest nazywana językiem biznesu.

Początkowo rachunkowość obejmowała jedynie ewidencję księgową i inwentaryzację. Później poszerzyła się o dokumentację, kiedy to wprowadzono obowiązek przechowywania ksiąg i dowodów księgowych.Z kolei zwiększające się potrzeby informacyjne dotyczące między innymi kosztów produkcji spowodowały wyodrębnienie elementów rachunkowości, takich jak rachunek kosztów i sprawozdawczość.

Trzy elementy rachunkowości: 1. Księgowość, 2. Rachunek kosztów, 3. Sprawozdawczość finansowa.

Zasadniczym zadaniem księgowości jest ewidencja zdarzeń gospodarczych zachodzących w konkretniej jednostce gospodarczej. Księgowość jest częścią rejestracyjną rachunkowości. Efektem tej rejestracji jest odwzorowanie rzeczywistości gospodarczej czyli odzwierciedlenie zmian w zasobach tej jednostki stanowiących jej majątek i zmian w źródłach finansowania majątku czyli kapitałach i zobowiązaniach.

Księgowość polega na prowadzeniu ksiąg rachunkowych. W praktyce nazywa się tak dział zajmujący się właśnie prowadzeniem tych ksiąg oraz realizacją czynności z zakresu rachunku kosztów i sprawozdawczości finansowej.

Rachunek kosztów – badanie i przekształcanie według przyjętych zasad informacji o kosztach działalności podmiotu służących odbiorcom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji gospodarczej i kontroli ich realizacji.

Sprawozdawczość finansowa – czynności końcowe w rachunkowości jako uwieńczenie prac kalkulacyjnych i ewidencyjnych (przepisy krajowe rachunkowości, standardy, dyrektywy).

Podział rachunkowości w rozwoju gospodarczym, w literaturze i praktyce:

• Finansowa – (ex post), system informacji w przedmiocie czy też szerzej – w podmiocie gospodarczym, który dostarcza dane liczbowe do określenia kondycji finansowo-majątkowej i wypracowanego wyniku finansowego; sprawozdawczość powstająca odbierana jest zarówno przez użytkowników zewnętrznych jak i wewnętrznych.

• Zarządcza – (pozwalająca na określenie kierunków dalszego działania – ex ante), system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentowania informacji finansowych i niefinansowych wspomagających kierowników w procesie podejmowania decyzji; informacje generowane skierowane są do odbiorców wewnętrznych i są wykorzystywane przez wszelkiego rodzaju decydentów w procesie zarządczym.

Użytkownicy wewnętrzni (decydenci):

- kierownictwo

- menedżerowie

- zarząd

Użytkownicy zewnętrzni:

- inwestorzy, akcjonariusze

- kredytodawcy, pożyczkodawcy

- dostawcy i inni wierzyciele

- klienci

- urzędy

- konkurencja

- pracownicy

- ośrodki naukowe

- sprawozdawczość finansowa

Bilans – statystyczny, tabelaryczny, dwustronny, w określonej prawem formie wartościowym zestawieniem majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania, sporządzonym na dany dzień.

- statystycznym – przedstawia majątek i źródła jego pochodzenia w określonym momencie na tzw. moment bilansowy

- tabelarycznym – sporządzony w formie tabeli według znormalizowanego wzoru opublikowanego w załączniku do Ustawy o rachunkowości

- dwustronnym – prezentuje składniki majątku firmy dwukrotnie, raz jako pasywa – określając tym samym źródła ich finansowania i drugi raz jako aktywa – prezentując majątek firmy w ujęciu rzeczowym.

Bilans majątkowy: AKTYWA (co mamy? Struktura rzeczowa majątku), PASYWA (skąd wzięliśmy pieniądze? Źródła finansowania) AKTYWA = PASYWA

Zarówno aktywa jak i pasywa są wykazywane w bilansie wartościowo, to znaczy każdemu ze składników bilnasu jest przyporządkowywana wartość pieniężna.

Porządek wykazywania składników:

• Aktywa – wg rosnącej płynności – czyli łatwości ich zamiany na środki pieniężne;

• Pasywa – wg rosnącej wymagalności spłaty – od kapitałów własnych pozostających trwale w danej firmie po zobowiązania krótkoterminowe, które należy uregulować w czasie krótszym niż rok.

Kiedy sporządza się bilans?

- Bilans zestawia się na koniec każdego roku obrotowego, który z reguły pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Bilans zamknięcia dla jednego roku obrotowego jest jednocześnie bilansem otwarcia dla kolejnego roku obrotowego.

Bilans sumuje się wewnętrznie w taki sposób, że wartość pozycji oznaczonych:

1. Cyframi rzymskimi to suma wartości pozycji oznaczonych cyframi arabskimi

2. Literami to suma pozycji oznaczonych cyframi rzymskimi

Podstawowa zasada bilansowa to zasada równowagi bilansowej – aktywa = pasywa.

Operacja gospodarcza – zmiany, które da się wyrazić wartościowo i dotyczą przynajmniej dwóch składników bilansu nazywa się operacjami gospodarczymi.

Cztery typy operacji:

1. Zmiany tylko po stronie aktywów.

2. Zmiany tylko po stronie pasywów.

3. Zwiększenie jednego składnika aktywów i pasywów.

4. Zmniejszenie jednego składnika aktywów i pasywów.

Zasady księgowania na kontach bilansowych.

Konto księgowe – dowolne w kształcie urządzenie służące do zapisywania operacji gospodarczych.

Do zapisów bilansowych operacji gospodarczych stosuje się bilansowe konta księgowe. Na potrzeby dydaktyki posługujemy się T-owymi kontami księgowymi.

Konto księgowe
Debet Winien
Obroty debetowe

Konto bilansowe

Saldo końcowe – różnica pomiędzy obrotami ustalonymi po obu stornach konta. Określa wartość danego składnika w bilansie zamknięcia.

Gdy obroty Dt> obroty Ct to konto wykazuje saldo debetowe i vice versa.

Zasada podwójnego zapisu

Każdą operację gospodarczą księguje się na dwóch różnych kontach, po przeciwnych stronach w tej samej kwocie.

Każdą operację gospodarczą księguje się na podstawie dokumentu księgowego. W praktyce rodzaj dokumentu określa się jego skrótem np. WB to dokument wyciąg bankowy, na którego podstawie dokonuje się wypłat i wpłat z rachunku bankowego

Aby sprawdzić czy księgowania są prawidłowe sporządza się zestawienie obrotów i sald.

Zapisy są prawidłowe jeżeli:

• Salda początkowe debetowe są równe kredytowym

• Obroty debetowe z saldami początkowymi są równe kredytowym

• Salda końcowe debetowe są równe kredytowym.

Metody poprawiania błędów księgowych.

Błędy:

• Zaksięgowanie dokumentu na niewłaściwym koncie

• Zaksięgowanie operacji gospodarczej w niewłaściwym miejscu

• Opuszczenie zapisu księgowego

• Dwukrotne ujęcie na kontach tej samej operacji gospodarczej

• Błędne sumowanie obrotów w urządzeniach ewidencyjnych

Popełniono i złamano zasadę podwójnego zapisu:

• Można wykryć w toku uzgadniania kont za pomocą obrotów i sald

• Poprawiamy przez skreślenie

Popełniono i nie złamano zasady podwójnego zapisu:

• Nie można wykryć w toku uzgadniania kont za pomocą obrotów i sald

• Poprawiamy przez skreślenie lub za pomocą storna księgowego

Skreślenie – czytelność błędnego zapisu, dokonujemy zapisu prawidłowego oraz wpisujemy datę i parafkę

Storno księgowe – stanowi specjalne księgowanie służące do korygowania zapisów błędów popełnionych z zachowaniem zasady podwójnego zapisu

Storno czarne – polega na dokonaniu zapisu korygującego na tych samych kontach, na których nastąpiło błędne księgowanie, lecz po odwrotnych stronach; poprawia błędy w poziomie (wadą storna jest zawyżanie obrotów)

Storno czerwone – polega na dokonaniu zapisu korygującego, na których nastąpiło błędne księgowanie po tych samych stronach, ale za pomocą liczb ujemnych, innymi słowy storno czerwone poprawia błędy w pionie

Dzielenie kont księgowych – konta analityczne i syntetyczne

Ilość kont jakimi posługuje się przedsiębiorstwo zależy od jego potrzeb. Może być większapotrzeba – stosuje się dzielenie kont, bądź mniejsza – łączenie kont.

Gdy potrzebne są bardziej szczegółowe dane o zapisach ma koncie można je podzielić poziomo.

Konto dzielone – konto macierzyste (np. z tytułu dostaw i usług)

Jeżeli np. prowadzi się interesy z trzema dostawcami otwiera się trzy konta analityczne, przy czym możliwe są dwie sytuacje:

1. Konto macierzyste nadal funkcjonuje jako konto syntetyczne

2. Konto macierzyste przestaje funkcjonować, a konta powstałe w wyniku jego podziału funkcjonują jak konta syntetyczne

Dzielenie kont:

W wyniku podziału poziomego pierwszego typu, konto dzielone nazywamy macierzystym, a konta powstałe w wyniku tego podziału analitycznymi.

Pomiędzy kontem syntetycznym a kontami do niego analitycznymi obowiązuje zasada powtarzanego zapisu. Zapis powtarzany dokonywany jest na koncie analitycznym do danego konta syntetycznego, w tej samej kwocie i po tej samej stronie co na koncie syntetycznym.

W wyniku podziału poziomego drugiego typu, konto dzielone zanika, a konta powstałe w wyniku tego podziału (konta szczegółowe) nazywane są kontami syntetycznymi.

Łączenie kont księgowych

Proces odwrotny do dzielenie to łączenie kont. Polega on na łączeniu konta aktywnego (należności) z kontem pasywnym (zobowiązania), np. łączy się konto należności z tytułu dostaw i usług z kontem zobowiązania z tytułu dostaw i usług. Konto powstałe w wyniku łączenia to konto dwusaldowe.

Łączenie kont księgowych przedstawione powyżej jest łączeniem brutto. Występuje ono z sytuacji gdy odbiorcą i dostawcą są inne podmioty i w związku z tym nie można kompensować zobowiązań wobec jednego odbiorcy należnościami od innego.

Salda końcowe na koncie dwusaldowym można ustalić:

• Pozaksięgowo

• Prowadząc analitykę do konta dwusaldowego

• Za pomocą storna

Jeżeli firma ma zobowiązania i należności od tego samego kontrahenta łączenie kont ma wówczas charakter łączenia netto. Typowym przykładem jest konto ‘rachunek bieżący’ w sytuacji gdy ten sam oddział banku prowadzi rachunek bieżący firmie i udziela krótkoterminowych kredytów w ciężar konta. Konto takie ma jedno saldo końcowe (albo debetowe albo kredytowe w zależności czy przeważają zobowiązania czy należności).

Amortyzacja środków trwałych

Środki trwałe – rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, po przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższej niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Środki trwałe są wykazywane w bilansie według następującej kolejności:

1. Grunty (prawo wieczystego użytkowania gruntów)

2. Budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej

3. Urządzenia techniczne i maszyny

4. Środki transportu

5. Inne środki trwałe

Środki trwałe, podobnie jak wartości niematerialne i prawne, mają jedną wspólną charakterystyczną cechę – mianowicie zużywają się stopniowo, głównie w wyniku ich zaangażowania w produkcję.

Księgowym odzwierciedleniem zużycia się środka trwałego jest umorzenie.

Jednocześnie zużycie to z punktu widzenia przedsiębiorstwa stanowi dla niego koszt. Kosztowym odzwierciedleniem zużycia środka trwałego jest amortyzacja.

Amortyzacja jest bardzo specyficznym kosztem w strukturze wszystkich kosztów z tego względu, że nie pociąga za sobą wydatku pieniężnego.

Amortyzacja i umorzenie są sobie równe co do wartości, a ich wyliczenie jest możliwe, jeżeli:

1. Znana jest wartość środka trwałego

2. Wiadoma jest stopa amortyzacji

3. Liczba lat, przez którą zakłada się, że dany środek będzie eksploatowany

Jeżeli przewidywany okres eksploatacji środka oszacowano na 4 lata, oznacza to, że roczna stopa amortyzacji wynosi:

100% : 4 lata = 25%

Amortyzacji można dokonywać metodą liniową albo przyspieszoną.

W metodzie liniowej roczną stawkę amortyzacji wylicza się mnożąc wartość początkową przez stopę amortyzacji. Wyliczona stawka jest taka sama przez cały okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Wartość początkowa pomniejszona o dotychczasowe umorzenie nazywana jest wartością bieżącą (wartością netto), według której ujmuje się środki trwałe i wartości niematerialne i prawne w bilansie.

W metodzie przyspieszonej roczną stawkę amortyzacji wylicza się biorąc za podstawę wartość bieżącą przy jednoczesnym zastosowaniu tzw. współczynnika podwyższającego (korygującego) przez który przemnaża się stopę amortyzacji rocznej. Współczynnik ten może przyjąć wartość od 1.0 do 2.0.

Jeżeli wyliczona w powyższy sposób stawka amortyzacji jest niższa od stawki wyliczonej metodą liniową, wówczas w następnym roku przechodzi się na amortyzację liniową.

Przykład 1. Ustal wartość

1. Rocznej i miesięcznej stawki amortyzacji

2. Rocznej i miesięcznej stopy amortyzacji

3. Wartość bieżącą po 1, 2, 3 roku użytkowania środka trwałego jeżeli wiadomo, że będzie on umarzany przez 5 lat oraz, że jego wartość początkowa wynosi 12 000 zł

1. Stopa amortyzacji (a%) = 100 % : t

Stopa amortyzacji (a%) roczna = 100 % : 5 lat = 20%

Stopa amortyzacji (a%) miesięczna = 20% : 12 miesięcy = 1,67 %

1. Stawka amortyzacji (A) = Wp * a% Wp – wartość początkowa

Stawka amortyzacji (A) = 12 000 * 20% = 2400 –roczna

Stawka amortyzacji (A) = 12 000 * 1,67% = 200 – miesięczna

1. Wartość bieżąca (WB) = Wp – U U – dotychczasowe dokonane umorzenie

Wartość bieżąca (WB₁) = 12 000 – 2400 = 9600

Wartość bieżąca (WB₂) = 12 000 – 4800 = 7200

Wartość bieżąca (WB₃) = 12 000 – 7200 = 4800

Przykład 2. – Amortyzacja liniowa

Firma zakupiła środek trwały z wartością początkową 7500, do którego zgodnie z obowiązującymi przepisami stosuje się stopę amortyzacyjną równą 20 %. Sporządź schemat liniowej amortyzacji tego środka.

Lata	Wartość pocz.	a%	A	Umorzenie	Wartość bieżąca
1	7500	20%	1500	1500	6000
2	7500	20%	1500	3000	4500
3	7500	20%	1500	4500	3000
4	7500	20%	1500	6000	1500
5	7500	20%	1500	7500	-
Razem		100%	7500

Amortyzacja przyspieszona

W tej metodzie amortyzacyjnej podwyższamy stopę amortyzacji dla danego środka, naliczonego metodą liniową, odpowiednim współczynnikiem podwyższającym (d).

Stopa amortyzacji w metodzie przyspieszonej (p%) = a% * d

a% - stopa amortyzacyjna metody liniowej d – współczynnik podwyższający

Stawkę amortyzacyjną nalicza się zawsze od wartości netto (bieżącej) środka trwałego.

Stawka amortyzacyjna = (Wp – U) * p%

Wp – wartość początkowa środka trwałego (brutto)

U – dotychczasowe umorzenie środka trwałego

Po roku, w którym stawka amortyzacyjna liczona metodą degresywną zrówna się lub będzie mniejsza od stawki amortyzacyjnej naliczonej metodą liniową wracamy do metody liniowej.

Przykład 3. Sporządź schemat amortyzacji środka trwałego metodą mieszaną wiedząc, że jego Wp = 1000, a roczna a% = 10 %. Współczynnik korygujący wynosi 2.0.

Ustalamy stawkę amortyzacyjną według metody liniowej.

1000 * 10% = 100

Ustalamy p %

10% * 2.0 = 20%

Przez pierwsze 4 lata, dokonujemy umorzenia metodą przyspieszoną.

Lata	Wp	p%	A	Umorzenie	WB
1	1000	20%	200	200	800
2	1000	20%	160	360	640
3	1000	20%	128	488	512
4	1000	20%	102,4	590,4	409,6

Ponieważ w roku piątym A wg metody przyspieszonej (81,92 = 20% * 409,6) jest mniejsza niż wg metody liniowej (100 = 10% * 1000) w roku piątym przechodzimy na amortyzację liniową.

Lata	Wp	a%	A	Umorzenie	WB
5	1000	10%	100	690,4	309,6
6	1000	10%	100	790,4	209,6
7	1000	10%	100	890,4	109,6
8	1000	10%	100	990,4	9,6
9	1000	10%	9,6	1000	-

Uwaga! W roku dziewiątym nie dokonujemy odpisu w wysokości 100 tylko 9,6, ponieważ tylko tyle wartości początkowej środka trwałego pozostało do odpisania (odpis resztowy).

Niektóre zdarzenia gospodarcze jak np. zakup środka trwałego są procesem złożonym z punktu widzenia rachunkowości i wymagają dokonania zapisu księgowego dwukrotnie.

1. Trzeba zaksięgować faktury FA

2. Trzeba zaksięgować odebranie środka trwałego PZ

Faktura zawiera podatek VAT (valueaddedtax), który musi trafić na konto „rozrachunku publiczno-prawne”.

Przy zakupie występuje tzw. VAT naliczony, który księguje się po stronie debetowej konta „rozrachunki publiczno-prawne”.

Przy sprzedaży mamy VAT należny, który księguje się po stronie kredytowej konta „rozrachunki publiczno-prawne”.

Podatek VAT może być również księgowany na koncie analitycznym do konta „rozrachunki publiczno-prawne”, czyli na koncie „VAT”.

Zaksięgowanie operacji typu „zakup środka trwałego” jest niemożliwe bez użycia konta niebilansowego.

Konto niebilansowe służy do rejestracji przebiegu procesów gospodarczych i ich wpływów na wynik finansowy.

Wyróżnia się tu konta:

1 rozliczeniowe

2 pomocnicze (korygujące)

3 wynikowe (przychodów i kosztów)

W przypadku operacji – zakup środka trwałego – niezbędne jest wprowadzenie konta rozliczeniowego – „rozliczenie zakupu”.

Konto „rozliczenie zakupu” jest kontem rozliczeniowym dwusaldowym.

Saldo końcowe debetowe tego konta (tzw. „materiały w drodze” lub „środki trwałe w drodze”) wykazywane będzie w bilansie pod pozycją „środki trwałe” lub „materiały” w aktywach.

Saldo końcowe kredytowe (tzw. „dostawy na fakturach”) wykazywane jest w bilansie po stronie pasywów pod pozycją „zobowiązania z tytułu dostaw i usług”.

Operacja gospodarcza dotycząca środka trwałego lub materiałów jest uważana za rozliczoną w przypadku gdy został dostarczony zarówno dokument FA jaki i PZ.

Do zaksięgowania umorzenia służy konto pomocnicze (korygujące). Konto to powstaje w wyniku podziału pionowego konta głównego i służy do rejestracji całości lub części zapisów dokonywanych po jednej ze stron konta.

Konto „umorzenie środków trwałych” powstaje w wyniku podziału pionowego konta „środki trwałe”. Na koncie „środki trwałe” po debecie księguje się zakup lub otrzymanie środka trwałego, a po stronie kredytowej sprzedaż lub nieodpłatne przekazanie środka trwałego.

Na tej samej stronie powinno się również księgować zapis oznaczający zmniejszenie wartości początkowej środka trwałego. To jednak zakłóciłoby czytelność wszystkich zapisów na koncie.

Przeniesienie zapisów dotyczących zużycia tzw. środka na osobne konto pomocnicze ma zwiększać czytelność i przejrzystość zapisów. Ponieważ konto umorzenie powstaje na skutek podziału konta aktywnego, dlatego też zmniejszenie wartości początkowej środka trwałego dokonuje się po stronie Ct. Strona Dt tego konta służy do wyksięgowania umorzenia na skutek np. sprzedaży lub likwidacji.

Operacje dotyczące kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo wpływają na kształtowanie się wyniku finansowego. Każdy koszt wpływa na niego ujemnie dlatego powinno być księgowane na koncie „Wynik finansowy netto roku obrotowego” po stronie Ct. Zaś operacje, które mają wpływ na wynik finansowe po stronie Dt.

Konto to w czasie roku obrotowego nie funkcjonuje. W miejscu tego konta w wyniku jego podziału pionowego powstają konta „koszty” i „przychody”.

„Koszty” także podlegają dalszemu podziałowi poziomemu na:

• Koszty działalności operacyjnej

• Koszty wytworzenia sprzedanych produktów

• Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu

• Pozostałe koszty operacyjne

• Koszty finansowe

• Straty nadzwyczajne

Z konta „koszty działalności operacyjnej” powstają:

• Amortyzacja

• Zużycie materiałów i energii

• Wynagrodzenia

• Ubezpieczenie społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia

• Usługi obce

• Podatki i opłaty

• Pozostałe koszty rodzajowe.

To są konta wynikowe kosztów.

Działają one tak samo jak konta aktywne – zwiększenia po Dt, a strona Ct służy do korekt.

„Przychody” w wyniku podziału poziomego:

• Przychody ze sprzedaży produktów

• Przychody ze sprzedaży towarów

• Pozostałe przychody operacyjne

• Przychody finansowe

• Zyski nadzwyczajne

Są to tzw. konta wynikowe przychodów.

Działają jak konta pasywne – zwiększenia po Ct, strona Dt do korekt.

Na koncie „pozostałe koszty operacyjne” księguje się głównie:

• Amortyzacja nieplanowana przy sprzedaży lub likwidacja środka trwałego lub wartości niematerialnych lub prawnych

• Zapłacone kary, grzywny itd.

Na koncie „pozostałe koszty operacyjne” księguje się głównie:

• Przychody ze sprzedaży środków trwałych

• Otrzymane kary

• Darowizny

„Przychody finansowe” i „koszty finansowe” służą do rejestracji operacji gospodarczych związanych z posiadaniem i pożyczaniem od innych środki pieniężne.

Księguje się na nich:

• Odsetki od środków pieniężnych na rachunku bankowym

• Nadwyżki powstałe przy sprzedaży

• Odsetki płacone od kredytów

Na kontach „straty nadzwyczajne” i „zyski nadzwyczajne” księgowane są operacje gospodarcze będące wynikiem tzw. zdarzeń nadzwyczajnych np. losowych jak pożar itd. Zyskiem nadzwyczajnym będzie w tym przypadku odszkodowanie z ubezpieczenia za zniszczenia.

Konta wynikowe nie mają sald początkowych i końcowych, bo działają w obrębie jednego roku obrotowego. Później zapisy są przenoszone na konto „wynik finansowy”.

W pewnych systemach istnieje konieczność objęcia ewidencją ksiąg, które nie stanowią operacji gospodarczych, bo nie wpływają na zmianę aktywów, pasywów i wyniku działalności. Zdarzenia te księgowane są w ewidencji pozabilansowej, której konta nie są wykazywane w bilansie.

Na kontach z ewidencji pozabilansowej wykazuje się:

1. Materiały lub towary znajdujące się na przechowaniu w jednym gospodarstwie przejęte do przerobu lub powierzone do komisowej sprzedaży („zapisy obce”)

2. Obce środki trwałe otrzymane w dzierżawę lub zarząd i użytkowane (konto „środki trwałe w dzierżawie”, „środku trwałe otrzymane w leasing”)

3. Własne środki trwałe przeznaczone do likwidacji („środki trwałe w likwidacji”)

4. Potencjalne („zobowiązania warunkowe”)

W ewidencji pozabilansowej stosuje się zapis pojedynczy.

EWIDENCJA ZAKUPU, ROZCHODU MATERIAŁÓW.

Materiały są to rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte od obcych kontrahentów lub ewentualnie wytworzone we własnym zakresie. Cechą charakterystyczną materiałów jest to, że zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym.

Obok materiałów podstawowych wyróżnia się:

• Materiały pomocnicze, czyli te które nadają określone cechy produktów, a także materiały przeznaczone na cele ogólne (np. do konserwacji maszyn i urządzeń, materiały biurowe…)

• Paliwo

• Części zapasowe do maszyn

• Opakowania

• Odpady

Zakupione materiały mogą być zewidencjowane w dwojaki sposób:

1. Po cenach ustalonych na poziomie

- ceny zakupu

- ceny nabycia, czyli ceny zakupu powiększonej o koszty zakupu

1. Po stałych cenach ewidencyjnych

Przykład 1. Ewidencja materiałów w cenie zakupu

1. FA faktura od dostawcy A.

1. Wartość materiałów – 1000

2. VAT 23% - 230

3. Koszt transportu – 100

4. VAT 23% - 23

5. Razem do zapłaty – 1353

1. PZ – przyjęto zakupione materiały do magazynu

Zobowiązania rozliczenie zakupu rozrachunki usługi obce materiały

wobec dostawców 1)1000 2)1000 publiczno-prawne 1)100 2)1000

1)1353 1)253

Przykład 2. Ewidencja materiałów w cenie nabycia

1. FA – faktura od dostawcy A

1. Wartość materiałów – 1000

2. VAT 23% - 230

3. Koszt transportu – 100

4. VAT 23% - 23

5. Razem do zapłaty – 1353

1. PZ – przyjęto zakupione materiały do magazynu

Zobowiązania wobec dostawców rozliczenie zakupu rozrachunki publiczno-prawne materiały

1)1353 1)1000 2)1100 1)253 2)1100

1)100

Ewidencja materiałów w stałych cenach ewidencyjnych

Potrzebne w procesie produkcyjnym materiały mogą być kupowane:

- od różnych dostawców

- w różnym czasie

- na innych warunkach zakupu

To powoduje, że ten sam materiał ma inną cenę w zależności od tego gdzie i kiedy był kupowany.

W celu ujednolicenia kosztu zużycia materiałów stosuje się stałe ceny ewidencyjne.

Cena ewidencyjna może być ustalona np. na poziomie:

- ceny najczęściej występującej

- średniej ceny z poprzedniego okresu

Różnica pomiędzy ceną zakupu a ceną ewidencyjną nazywana jest odchyleniem od cen ewidencyjnych materiałów i księgowana na koncie o tej samej nazwie.

Jeżeli cena zakupu jest wyższa od ceny ewidencyjnej powstają odchylenia debetowe.

Jeżeli cena zakupu jest niższa od ceny ewidencyjnej powstają odchylenia kredytowe.

Przykład 3.

1. FA – zakupiono materiały od dostawcy A

Ilość – 2000

Cena jednej sztuki – 2,5

Razem = 5000 + VAT 23% = 5000 + 1150 = 6150

1. PZ – przyjęcie materiałów do magazynu według stałych cen ewidencyjnych (stała cena ewidencyjna – 3)

2. PK – zaksięgowano powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych

Przykład 4.

1. FA – zakupiono materiały od dostawcy B

Ilość – 500

Cena jednej sztuki – 3,2

Razem = 1600 + VAT 23% = 1600 + 368 = 1968

1. PZ – przyjęcie materiałów do magazynu według stałych cen ewidencyjnych (stała cena ewidencyjna – 3)

2. PK – zaksięgowano powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych

Materiały wydawane są do produkcji na podstawie dokumentu RW oznaczającego rozchód wewnętrzny.

Przy wydawaniu materiałów należy pamiętać, że są one kupowane od różnych dostawców, w różnym czasie, w różnej ilości i w związku z tym po różnych cenach.

W momencie wydawania ich do produkcji należy więc ustalić wartość rozchodu (tzw. wartość wydanych do zużycia materiałów).

Jeżeli ewidencja materiałów na koncie „materiały” odbywa się według cen rzeczywistych wówczas wycena ich zużycia i wydanie do produkcji następuje zgodnie z metodą:

- FIFO (pierwsze weszło, pierwsze wyszło)

- LIFO (ostatnie weszło, pierwsze wyszło)

- średniej ważonej

Jeżeli ewidencja materiałów na koncie „materiały” odbywa się według stałych cen ewidencyjnych wówczas wycena ich zużycia i wydanie do produkcji muszą być korygowane o kwoty odchyleń, które ustalane są według wzorów:

NO – narzut odchyleń

NO = Saldo konta „Odchylenia…” * 100% / obrót debetowy materiałów

WNO – wskaźnik narzutu odchylenia

WNO = NO * wartość wydanych do zużycia materiałów / 100 %

Przykład 5. Zaksięguj poniższe operacje wiedząc, że:

Sp. konta „materiały” wynosi 1000

Sp. Konta „odchylenia od cen ewidencyjnych” wynosi 250 (dt)

1. RW – wydano do zużycia materiały – 500

2. PK – rozliczenie odchyleń przypadających na zużyte materiały

NO = 250 * 100% / 1000 = 25%

WNO = 25% * 500 / 100 % = 125

Rzeczywista wartość wydanych do zużycia materiałów = 500 + 125 = 625

Jeżeli saldo końcowe odchyleń od cen ewidencyjnych jest debetowe wówczas korekta odchyleń dokonywana jest stornem czarnym.

Przykład 6.Zaksięguj poniższe operacje wiedząc, że:

Sp. konta „materiały” wynosi 1000

Sp. Konta „odchylenia od cen ewidencyjnych” wynosi 250 (ct)

1. RW – wydano do zużycia materiały – 500

2. PK – rozliczenie odchyleń przypadających na zużyte materiały

NO = 250 * 100% / 1000 = 25%

WNO = 25% * 500 / 100 % = 125

Rzeczywista wartość wydanych do zużycia materiałów = 500 - 125 = 375

Jeżeli saldo końcowe odchyleń od cen ewidencyjnych jest kredytowe wówczas korekta odchyleń dokonywana jest stornem czerwonym.

Przykład 7.

1. PZ – przyjęto materiały X zakupione od dostawcy A

Ilość materiałów – 1000 sztuk cena jednostkowa – 1,9 zł wartość materiału – 1900

1. PZ – przyjęto materiały X zakupione od dostawcy B

Ilość materiałów – 800 sztuk cena jednostkowa – 2,1 zł wartość materiału – 1680

1. PZ – przyjęto materiały X zakupione od dostawcy C

Ilość materiałów – 500 sztuk cena jednostkowa – 1,7 zł wartość materiału – 850

I.

4. RW – wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X

5. RW - wydano do zużycia 700 sztuk materiału X

Rozchód według metody FIFO

4. 1300 sztuk: 1000 * 1,9 + 300 * 2,1 = 1900 + 630 = 2530

5. 700 sztuk: 500 * 2,1 + 200 * 1,7 = 1050+ 340 = 1390

II.

4. RW – wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X

5. RW - wydano do zużycia 700 sztuk materiału X

Rozchód według metody LIFO

4. 1300 sztuk: 500 * 1,7 + 800 * 2,1 = 850 + 1680 = 2530

5. 700 sztuk: 700 * 1,9 = 1330

III.

4. RW – wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X

5. RW - wydano do zużycia 700 sztuk materiału X

Rozchód według metody średniej ważonej

Cena średnioważona (1900 + 1680 + 850) / 2300 = 1,93

4. 1300 sztuk: 1300 * 1,93 = 2509

5. 700 sztuk: 700 * 1,93 = 1351

Koszt: wyrażone w pieniądzu, celowe i dające użyteczny efekt gosp. zużycie środków pracy, zużycie przedmiotów pracy i wynagrodzenia za pracę w określonym czasie.

Do kosztów nie zalicza się:

-zużycia spowodowanego zdarzeniami losowymi.

-zaniechania lub zawieszenia pewnego rodzaju działalności

-działania związanego z utrzymaniem nieczynnych zakładów lub wydziałów – są to straty nadzwyczajne.

Z kosztami i stratami łączy się pojęcie wydatki. Wydatkiem jest każdy rozchód środków pieniężnych, niezależnie od celu rozchodu. Wzajemną relację pojęć koszt – wydatek można określić następująco: każdy koszt był, jest lub będzie się wiązał z wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek będzie kosztem.

Koszt może wystąpić wcześniej, równolegle lub później niż wydatek np.:

1. Przy zakupie gotówkowym materiałów składowych w magazynie, mamy najpierw wydatek, a koszt następuje później ( w momencie wydania materiałów do użycia)

2. Przy zakupie gotówkowym materiałów wydanych bezpośrednio do zużycia, wydatek i koszt występuję równocześnie.

3. Przy zakupie gotówkowym materiałów składowych, gdy zakupione materiały zostały już wydane do zużycia, a nie dokonano za nie zapłaty, wcześniej występuje koszt niż wydatek.

Do celów sprawozdawczych koszty w zależności od potrzeb grupuje się w następujące układy:

1. Układ rodzajów kosztów

2. Układ funkcjonalny kosztów

3. Układ kalkulacyjny kosztów

1:

Układ rodzajowy kosztów odpowiada na pytanie: „Jakie koszty poniesiono? ”

Są to: amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki, opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe koszty.

Koszty rodzajowe ujmowane są na zespole kont nr. 4

Układ rodzajowy:

-ujmuję on koszty działalności podstawowej, pomocniczej i zarządczej, nie ujmuję on natomiast kosztów operacji finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych.

-ujmuję on koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym mimo, ze mogą one dotyczyć okresów przyszłych lub minionych

-ujmują one koszty proste, czyli takie, które w ramach danego podmiotu nie można rozłożyć na elementy składowe.

2:

Układ funkcjonalny kosztów odpowiada na pytanie: „ Gdzie koszty zostały poniesione?”

Zaliczamy do nich: koszt zakupu, koszt produkcji (produkcja podstawowa), koszt działalności pomocniczej( produkcja pomocnicza), koszty wydziałowe, koszty ogólne i zarządu, koszty sprzedaży.

Koszty produkcji mają wpływ na cenę. Układ funkcjonalny kosztów grupuje koszty wg. miejsc ich powstania w przedsiębiorstwie. Układ funkcjonalny kosztów tworzy zespół kont nr. 5

3:

Układ kalkulacyjny kosztów odpowiada na pytanie: „ Na wytworzenie jakich wyrobów poniesiono koszty i w jakiej wysokości? W układzie tym grupowane są koszty na: koszty bezpośrednie i pośrednie

Koszty bezpośrednie, czyli takie, które można odnieść wprost na dane zlecenie lub asortyment w oparciu o dokumenty źródłowe:

-materiały bezpośrednie

-płace bezpośrednie wraz z narzutami

-inne koszty bezpośrednie np. zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych używanych wyłącznie przy wytworzeniu danych produktów.

Koszty pośrednie: są to koszty, których na podstawie dokumentów źródłowych nie można odnieść na produkowane wyroby np. koszty wydziałowe.

Układ kalkulacyjny kosztów jest przydatny do obliczenia kosztu jednostkowego wyrobów gotowych.

WARIANTY EWIDENCJI KOSZTÓW:

Sposób ewidencji kosztów zależy bezpośrednio od typu i wielkości przedsiębiorstwa, w którym prowadzona jest księgowość.

W przypadku przedsiębiorstw prowadzących jednorodną działalność o niewielkich rozmiarach, bądź w przedsiębiorstwie o nierozbudowanej strukturze organizacji, albo o krótkim cyklu produkcyjnym, gdzie nie występuję produkcja niezakończona, możliwe jest ujmowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym, czyli zespole kont nr. 4

Przykład 1 (I wariant ewidencji kosztów )

RW-wydano materiały do produkcji: 4900

W przypadku tych przedsiębiorstw prowadzących działalność różnego typu lub w przedsiębiorstwach o rozbudowanej strukturze organizacyjnej, w których zachodzi potrzeba kontroli kosztów wg. miejsc ich powstawania, prowadzi się ewidencję kosztów w układzie wg. nośników i miejsc powstawania ( zespół kont nr. 5)

Przykład 2: Niedozwolony w Polsce ( II wariant ewidencji kosztów)

W przypadku dużych przedsiębiorstw prowadzących działalność różnego typu o rozbudowanej strukturze organizacyjnej, ewidencję kosztów prowadzi się równolegle zarówno w zespole 4 i 5. Przeksięgowanie konta z 1 układu do 2 jest wtedy możliwe, dzięki zastosowaniu konta „ rozliczenie kosztów”

Przykład 3 (III wariant ewidencji kosztów)

Konto „ rozliczenie kosztów” jest kontem wynikowym należącym do „4” zespołu kont.

Kwoty kosztów przenoszonych z układu rodzajowego są księgowane po stronie kredytowej tego konta i zgodnie z zasadą podwójnego zapisu-po stronie debetowej odpowiedniego konta z zespołu kont nr. 5

Strona debetowa konta „ rozliczenie kosztów” służy do ewentualnych korekt oraz do przeksięgowania zapisów z konta „ koszt własny sprzedaży „ pod datą 31.12

Konto rozliczenie kosztów może wykazywać saldo końcowe debetowe albo kredytowe, które na koniec okresu obrachunkowego jest przenoszone na odpowiednią stronę konta „ wynik finansowy”

Saldo końcowe debetowe oznacza, że w danych okresie powstały zapasy. Saldo końcowe kredytowe wskazuję, że sprzedano zapasy pochodzące z wcześniejszych okresów.

Przeksięgowania z 1 układu kosztów (4) na 2 (5) można dokonywać dwojako:

1. Na bieżąco w sposób przelotny oznacza to, że każdą operację gosp. dotyczącą ewidencji kosztów księguje się dwukrotnie na podstawie tych samych dokumentów źródłowych; ujmując koszty wg. rodzajów nast. wg. nośników i miejsc powstania.

2. Na koniec miesiąca na podstawie rozdzielników albo arkuszy rozliczeniowych - są to zestawienia miesięczne kosztów wynikające z sumowania jednorodnych dokumentów źródłowych, sporządzanych odrębnie dla poszczególnych rodzajów kosztów.

Zasady funkcjonowania konta „ ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW”

W przypadku, gdy koszty odnoszą się do wielu okresów sprawozdawczych lub dotyczą innego okresu niż okres, w którym je poniesiono, są one wówczas przedmiotem rozliczeń międzyokresowych, więc podlegają rozliczeniu w czasie.

Stosowanie rozliczenia kosztów w czasie ma na celu zachowanie współmierności ponoszonych kosztów i uzyskiwanych przychodów, co ma szczególne znaczenie dla prawidłowego ustalenia wyniku finansowego.

Są to koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym, ale dotyczące przyszłych okresów.

Przykład 4: Zaksięguj poniższe operacje gosp. wiedząc, że koszty księgowane są wg. I wariantu ewidencji kosztów.

1)WB-opłacono prenumeratę czasopisma specj. Za cały rok: 1200

2)PK - Przeksięgowanie kosztu do rozl.w czasie.

3)PK-zaksięgowano raty przypadające na okres

1200/12=100

Przykład 5. Zaksięguj poniższe operacje gosp. wiedząc, że koszty księgowane są wg. III wariantu ewidencji kosztów.

1)WB-opłacono prenumeratę czasopisma specj. Za cały rok: 1200

2)PK - Przeksięgowanie kosztu do rozl.w czasie.

3)PK-zaksięgowano raty przypadające na okres

1200/12=100

Rozliczenia międzyokresowe bierne

Koszty danego okresu przewidywane do poniesienia w przyszłości, często nazywane także rezerwami.

Tworzenie rezerw w ciężar kosztów (rozliczenie międzyokresowe kosztów bierne) jest dopuszczalne, jeżeli koszty dotyczą danego okresu sprawozdawczego, a rzeczywiście będą poniesione w okresie przyszłym.

Rezerwy tworzy się także na prawdopodobne koszty, których kwota bądź data powstania zobowiązania z ich tytułu nie są jeszcze znane.

Dotyczy to między innymi następujących kosztów: - remontów maszyn, urządzeń, budynków lub budowli - napraw gwarancyjnych, na które rezerwy tworzone są z reguły w procencie od wartości sprzedaży, oddzielnie dla poszczególnych typów (rodzajów) produktów z wyróżnieniem roku, w którym produkt sprzedano - czynszów i dzierżawy płaconych z dołu - zużycie energii opłaconego z dołu - odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

Bierne rozliczenie międzyokresowe kosztów są księgowane na koncie ,,rozliczenia międzyokresowe kosztów”

Po stronie kredytowej tego konta księguje się rezerwę na planowany koszt przypadającą na dany miesiąc. Kontem korespondującym dla tego zapisu będzie konto ,,rozliczenie kosztów”

Koszty rzeczywiste są księgowane w pierwszej kolejności na odpowiednim koncie kosztów, a następnie rozliczane to znaczy przenoszone na konto ,,rozliczenie kosztów” – strona kredytowa i ,,rozliczenie międzyokresowe kosztów” – strona debetowa.

Przykład 6. Jednostka gospodarcza planuje przeprowadzenie w I kwartale roku remont środka trwałego (maszyny produkcyjnej)

Planowany koszt remontu: 24000

Koszty remontu mają być rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.

W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturę na sumę: 29520

Rzeczywisty koszt remontu: 24000

VAT wg23%: 5520

I wariant ewid. kosztów

Planowany koszt remontu: 24000

Koszty remontu mają być rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.

Miesięczna planowana rata = 24000/6=4000

I-III księgowanie rat planowanych

W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturę: 29520

Rzeczywisty koszt remontu: 24000

VAT wg23%: 5520

IV – zaksięgowanie faktury

IV-VI – zaksięgowanie raty rzeczywistej

Rata rzeczywista= (24000-12000)/(6-3)=4000

III wariant ewid. kosztów

Planowany koszt remontu: 24000

Koszty remontu mają być rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.

Miesięczna planowana rata = 24000/6=4000

I-III księgowanie rat planowanych

W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturę: 29520

Rzeczywisty koszt remontu: 24000

VAT wg23%: 5520

IV – zaksięgowanie faktury

IV-VI – zaksięgowanie raty rzeczywistej

Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych

Księgowanie kosztów według nośników i miejsc powstawanie (III wariant ewid. kosztów) jest szczególnie przydatne do kontroli kosztów produkcji i umożliwia określenie kosztów jednostkowych wytwarzanych wyrobów gotowych lub świadczonych usług.

Dla celów kalkulacyjnych (czyli dla ustalenia kosztów jednostkowych produkowanych wyrobów) koszty zakupu oraz koszty wydziałowe są przeksięgowywane na konto zespołu nr V : Produkcja podstawowa.

Dzięki temu przeniesieniu, na jednym koncie zostają zgrupowane wszystkie koszty tworzące techniczny koszt wytworzenia, według którego wycenia się produkowane wyroby gotowe.

W trakcie okresu obrachunkowego do ewidencji wyrobów gotowych stosuje się stałe ceny ewidencyjne ustalone np. na poziomie przewidywanego kosztu wytworzenia.

W przypadku stosowania cen ewidencyjnych potrzebne jest wprowadzenie konta: Rozliczenie produkcji przemysłowej (podstawowej)

Powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych są księgowane na koncie: Odchylenia od cen ewidencyjnych i wyrobów gotowych.

Przykład 7. (ewidencja wyrobów gotowych)

1. PK – przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe po planowanym koszcie wytworzenia 5000

2. PK - przeksięgowano rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych 6500

3. PK – ustalono i przeksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych

4. FA – sprzedano wyroby gotowe

Cena sprzedaży netto 3800

VAT wg 23%: 874

Razem: 3800+874=4674

5. WZ – wydano odbiorcy wyroby gotowe, których wartość w cenie ewidencyjnej wynosi: 3000

6. PK – obliczono i zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na sprzedane wyroby gotowe

Wno=1500*100%/5000=30%

No=30%*3000=900

Na koniec okresu sprawozdawczego należy ustalić wynik finansowy, to znaczy obliczyć czy w danym roku firma uzyskała zysk czy poniosła stratę.

W celu określenia wyniku finansowego należy zapisy z kont wynikowych zarówno kosztów jak i przychodów przenieść na konto : ,,Wynik finansowy”

Ustalenie wyniku finansowego

Największy problem z ustaleniem wyniku finansowego jest właściwe ustalenie wyniku ze sprzedaży co związane jest z prawidłowym wyliczeniem kosztów działalności operacyjnej.

Wynik na sprzedaży może być ustalony w przypadku prowadzenia ewidencji kosztów według III wariantu dwoma sposobami:

1. w sposób porównawczy

2. w sposób kalkulacyjny.

W pierwszym przypadku bierze pod uwagę koszty działalności operacyjnej księgowane w układzie rodzajowym.

W drugim przypadku bierze się pod uwagę koszty działalności operacyjnej księgowane w układzie według nośników i miejsc powstawania.

Ustalenie wyniku na sprzedaży wg wariantu porównawczego wymaga następujących księgowań:

1. Przeksięgowanie kosztów według rodzaju na konto „wynik finansowy”.

2. Przeksięgowanie kosztu ogólnego zarządu na konto „koszt wytworzenia wyrobów gotowych”.

3. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży na konto „koszt wytworzenia wyrobów gotowych”.

4. Przeksięgowanie salda konta „koszt wytworzenia wyrobów gotowych” na konto „rozliczenie kosztów”.

5. Przeksięgowanie salda konta „rozliczenie kosztów” na odpowiednią stronę konta „wynik finansowy”.

6. Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych na konto „wynik finansowy”.

W przypadku występowania obrotu towarami dodatkowo mamy:

7. Przeksięgowanie zapisów z konta „wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu” na konto „wynik finansowy”.

8. Przeksięgowanie zapisów z konta przychody ze sprzedaży towarów na konto „wynik finansowy”.

Ustalenie wyniku na sprzedaży według wariantu kalkulacyjnego wymaga następujących księgowań:

1. Przeksięgowanie zapisów z konta „koszt wytworzenia wyrobów gotowych” na konto ­­­­­„wynik finansowy”.

2. Przeksięgowanie kosztu ogólnego zarządu na konto „wynik finansowy”.

3. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży na konto „wynik finansowy”.

4. Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych na konto „wynik finansowy”.

W przypadku występowania obrotu towarami dodatkowo mamy:

7. Przeksięgowanie zapisów z konta „wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu” na konto „wynik finansowy”.

8. Przeksięgowanie zapisów z konta przychody ze sprzedaży towarów na konto „wynik finansowy”.

Rachunek zysków i strat jest dokumentem wchodzącym w skład sprawozdania finansowego, który prezentuje wielkości strumieniowe, czyli poniesione w okresie sprawozdawczym koszty i straty oraz osiągnięte przychody i zyski.

W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie:

- przychody i koszty dotyczące sprzedaży produktów i towarów,

- pozostałe przychody i koszty operacyjne,

- przychody i koszty finansowe,

- zyski i straty nadzwyczajne,

- obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.

Przedsiębiorstwa mają możliwość wyboru sporządzenia rachunku zysków i strat według jednej z czterech wersji:

- w wariancie porównawczym jednostronnym,

- w wariancie porównawczym dwustronnym,

- w wariancie kalkulacyjnym jednostronnym,

- w wariancie kalkulacyjnym dwustronnym.

Wariant porównawczy rachunku zysków i strat różni się od kalkulacyjnego sposobem postrzegania kosztów dotyczących sprzedanych produktów.

Wariant porównawczy opera się na kosztach rodzajowych, które w celu sprawdzenia obliczeń wielkości odpowiadającej sprzedanym produktom powinny być korygowane o zmianę stanu produktów. Zmiana ta jest wykazywana w grupie przychodów przy czym zwiększenie produktów podaje się ze znakiem +, a zmniejszenie -.

Wariant kalkulacyjny opiera się na kosztach grupy według układu kalkulacyjnego. Ujmuje się w nim zatem koszt wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży oraz koszty ogólnego zarządu.

W konstrukcji rachunku zysków i strat można wyróżnić kilka poziomów tworzenia wyniku finansowego:

1. wynik ze sprzedaży,

2. wynik na pozostałej działalności operacyjnej,

3. wynik na działalności operacyjnej,

4. wynik operacji finansowych,

5. wynik brutto na działalności gospodarczej,

6. wynik na operacjach nadzwyczajnych,

7. wynik brutto,

8. wynik netto.

Wynik oznacza zarówno zysk jak i stratę.

Wynik ze sprzedaży jest to różnica przychodów ze sprzedaży produktów oraz towarów i kosztów działalności operacyjnej.

Wynik na pozostałej działalności operacyjnej to różnica pomiędzy pozostałymi przychodami i kosztami operacyjnymi.

Wynik ze sprzedaży + wynik na pozostałej działalności operacyjnej = wynik na działalności operacyjnej.

Wynik na operacjach finansowych to różnica przychodów i kosztów finansowych.

Wynik na działalności operacyjnej + wynik na operacjach finansowych = wynik brutto na działalności gospodarczej.

Wynik na operacjach nadzwyczajnych to różnica pomiędzy zyskami i stratami nadzwyczajnymi.

Wynik brutto na działalności gospodarczej + wynik na operacjach nadzwyczajnych = wynik brutto.

Wynik brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego = wynik netto.

Wynik na działalności podstawowej na sprzedaży

Wynik na sprzedaży = przychód ze sprzedaży – koszt własny sprzedaży.

Wariant porównawczy

Koszt własny sprzedaży = koszty rodzajowe – przyrost stanu wyrobów gotowych.

Odejmujemy przyrost wyrobów gotowych, ponieważ mniej sprzedano niż wytworzono.

Lub

Koszt własny sprzedaży = koszty rodzajowe + ubytek stanu wyrobów gotowych.

Dodajemy ubytek wyrobów gotowych, bo więcej sprzedano niż wyprodukowano.

Wariant kalkulacyjny

Koszt własny sprzedaży = koszt wytworzenia sprzedanych produktów + koszty ogólne i zarządu + koszt sprzedaży.
_______________________________________________________________________________________

Przykład 1
Na podstawie danych sporządź rachunek zysków i strat metodą kalkulacyjną.

Przykład 2

Na podstawie danych sporządź rachunek zysków i strat metodą porównawczą.

Dane:

Koszty rodzajowe – 200000 (suma obrotów z kont zespołu nr 4)

Pozostałe koszty operacyjne – 6000

Produkcja podstawowa – 20000

Pozostałe przychody operacyjne – 20000

Koszty wydziałowe – 40000

Koszty finansowe – 17000

Koszty ogólnego zarządu – 40000

Przychody finansowe – 1000

Koszty sprzedaży – 10000

Straty nadzwyczajne – 2000

Koszt wytworzenia sprzedanych produktów – 90000

Zyski nadzwyczajne – 3000

Przychody ze sprzedaży – 200000

Podatek dochodowy – 23600

Przykład 1: metoda kalkulacyjna:

1. Zapisy z konta „przychody ze sprzedaży” na konto „wynik finansowy” 200000

2. Zapisy z konta „koszt wytworzenia wyrobów gotowych” na konto „wynik finansowy” 50000

3. Zapisy z konta „koszty ogólnego zarządu” na konto „wynik finansowy” 40000

4. Zapisy z konta „koszty sprzedaży” na konto „wynik finansowy” 20000

Rachunek zysków i strat sporządzony metodą kalkulacyjną: wariant JEDNOSTRONNY:

1. Przychody netto ze sprzedaży 200000

2. Koszt sprzedanych produktów 90000

3. Wynik brutto ze sprzedaży (A-B) 110000 (ustalany tylko w war. Kalkulacyjnym)

4. Koszty sprzedaży 40000

5. Koszty ogólnego zarządu 10000

6. Wynik ze sprzedaży (C-D-E) 60000

7. Pozostałe przychody operacyjne 20000

8. Pozostałe koszty operacyjne 6000

9. Wynik z działalności operacyjnej (F+G-H) 74000

10. Przychody finansowe 10000

11. Koszty finansowe 17000

12. Wynik z działalności gospodarczej (I+J-K) 58000

13. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych 1000

14. Wynik brutto (L+/-M) 59000

15. Podatek dochodowy 23600

16. Wynik netto (N-O) 35400

Przykład 2: metoda porównawcza:

1. Zapisy z konta „przychody ze sprzedaży” na konto „wynik finansowy” 200000

2. Zapisy z kont zespołu „4” na konto „wynik finansowy” 200000

3. Zapisy z konta „koszty ogólne i zarządu” na konto „koszt wytwarzania wyrobów gotowych” 40000

4. Zapisy z konta „koszty sprzedaży” na konto „koszty wytwarzania wyrobów gotowych” 10000

5. Suma zapisów z konta „koszt wytwarzania wyrobów gotowych” na konto „wynik finansowy” 60000

Suma zapisów z konta „koszt wytwarzania wyrobów gotowych” = koszt własny sprzedaży

1. Saldo konta „rozliczenie kosztów’’ na konto „wynik finansowy”

Saldo konta „rozliczenie kosztów” =zmiana stanu zapasów

Rachunek zysków i strat metodą porównawczą: wariant JEDNOSTRONNY:

1. Przychody netto ze sprzedaży 260000

1. Przychody netto ze sprzedaży produktów 200000

2. Zmiana stanu produktów 60000

1. Koszty działalności operacyjnej (rodzajowe) 200000

2. Wynik ze sprzedaży (A-B) 60000

3. Pozostałe przychody operacyjne 20000

4. Pozostałe koszty operacyjne 6000

5. Wynik działalności operacyjnej (C+D-E) 74000

6. Przychody finansowe

7. Koszty finansowe

8. Wynik z działalności gospodarczej (F+G-H) 58000

9. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych 1000

10. Wynik brutto (I+/-J) 59000

11. Podatek dochodowy 23600

12. Wynik netto (K-L) 35400

WYNIK NETTO BEZ WZGLĘDU NA METODĘ MUSI BYĆ TAKI SAM!!!

Podział wyniku finansowego:

Zasady podziału zysku zależą od formy prawnej danego przedsiębiorstwa

1. W przypadku spółek akcyjnych o zasadach podziału zysku decyduje Kodeks Spółek Akcyjnych oraz status danej spółki

2. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością o podziale zysku decyduje wyłącznie umowa spółki

3. W przedsiębiorstwach państwowych podział wyniku finansowego reguluje ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw.

Podział wyniku finansowego ma miejsce w roku następnym, na podstawie uchwały odpowiednich organów, które zatwierdzają roczne sprawozdanie finansowe i określają przeznaczenie wykazywanego w nim zysku netto.

W większych jednostkach (np. spółkach notowanych na giełdzie) poprawność, stanowiącego przedmiot zatwierdzenia sprawozdania finansowego i wynikającego z niego zysku netto, badają przed podjęciem uchwały o zatwierdzeniu podziale wyniku BIEGLI REWIDENCI.

Podział zysku w spółce akcyjnej:

Zysk brutto:

-podatek dochodowy od osób prawnych

=zysk netto:

-obowiązkowy odpis na kapitał zapasowy

-odpisy z zysku na kapitały rezerwowe

-dywidendy dla akcjonariuszy

zysk niepodzielny (zatrzymany w przedsiębiorstwie

-Obowiązkowy odpis ba kapitał zapasowy dokonywany jest w wysokości 8% zysku, do momentu, aż osiągnie on poziom 1/3 kapitału akcyjnego.

-odpisy z zysku na kapitały rezerwowe służą na pokrycie szczególnych strat i wydatków. Wysokość odpisu na kapitał rezerwowy zależy od statusu firmy.

-zysk pomniejszony o odpisy na kapitał zapasowy i rezerwowy podlega podziałowi między akcjonariuszami. O zasadach podziału decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy, którzy decydują o wypłacie dywidendy.

Wysokość dywidendy jest uzależniona od wartości nominalnej akcji. Przy czym w pierwszej kolejności wypłaca się dywidendy właścicielom akcji uprzywilejowanych, a w drugiej właścicielom akcji zwykłych.

-Strata bilansowa jest pokrywana z kapitału zapasowego. W przypadku, gdy jej wysokość przekracza wielkość kapitału zapasowego mogą być uruchomione procedury obniżenia kapitału własnego spółki.

Podział zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością:

W spółce z o.o. nie ma obowiązku dokonywania odpisów na kapitał zapasowy. Możliwe jest dokonywanie na mocy uchwały wspólników odpisów zysku na tzw. kapitały (rezerwy) celowe. Podział reszty zysku dokonywany jest w stosunku do wartości nominalnej udziałów. Wspólnicy decydują również o sposobie pokrycia straty bilansowej.

Podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym:

Zysk netto w pierwszej kolejności jest pomniejszany o odpisy obligatoryjne, czyli podatek dochodowy oraz wpłatę z zysku do budżetu. Organy przedsiębiorstwa decydują, co zrobić z pozostałą częścią zysku.

Może on być przeznaczony na:

- tworzenie dowolnych funduszy celowych (np. fundusz na rozwój)

- dofinansowanie funduszu socjalnego

- premie i nagrody dla załogi przedsiębiorstwa oraz prowizje z zysku dla kierownictwa w granicach dopuszczalnych przepisami norm

- odpis na fundusz przedsiębiorstwa.

Kapitały własne:

Przez kapitały własne należy rozumieć fundusze wniesione do firmy przez jej właścicieli bezterminowo. Można je podzielić na:

1. Kapitał zakładowy – powstaje w momencie założenia firmy w wyniku wniesienia części majątku właściciela w postaci gotówkowej lub rzeczowej. Ma on charakter stały. Nie można nim dobrowolnie rozporządzać. Nazywany jest również kapitałem podstawowym, nominalnym lub powierzonym

2. Kapitał samofinansowania – w tym: kapitał rezerwowy oraz kapitał zapasowy. Powstaje w trakcie działalności firmy, w wyniku zatrzymania wypracowanego zysku.
   Kapitał rezerwowy może powstać również na skutek dopłat wspólników oraz aktualizacji wyceny środków trwałych.

Sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej (czyli np. w bilansie są punkty oznaczone cyframi rzymskimi, a nie ma już tych oznaczonych arabskimi) mogą sporządzać jednostki, które spełniają 2 z poniższych warunków:

- zatrudniają nie więcej niż 50 pracowników (liczy się w etatach, nie osobach);

- suma bilansowa nie przekroczyła równowartości 2 mln €;

- przychody netto ze sprzedaży oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 mln €.

Badaniu przez biegłego rewidenta i publicznemu ogłaszaniu podlegają:

- roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych;

- roczne sprawozdania finansowe banków, zakładów ubezpieczeń, spółek akcyjnych, jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, jednostek działających na podstawie przepis ów o funduszach inwestycyjnych i emerytalnych;

- roczne sprawozdania finansowe jednostek, które spełniają 2 z poniższych warunków:

- zatrudniają w ciągu roku średnio ponad 50 pracowników (liczy się w etatach, nie osobach);

- suma bilansowa przekroczyła równowartość 2,5 mln €;

- przychody netto ze sprzedaży oraz operacji finansowych w walucie polskiej przekroczyły równowartość 5 mln €.

Cel badania przez biegłego rewidenta: wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem, które odpowiadają na pytanie, czy sprawozdanie finansowe jednostki jest poprawne i rzetelne oraz czy jasno przedstawia sytuację finansową i majątkową, wynik finansowy i politykę rachunkowości jednostki.

Rewident może wydać opinię pozytywną z zastrzeżeniami lub bez. Może też wydać opinię negatywną lub odmówić wydania opinii (kiedy pracownicy lub zarząd jednostki uniemożliwia mu pracę).

Raport zawiera:

- ogólną charakterystykę jednostki;

- stwierdzenie uzyskania informacji i wyjaśnień;

- ocenę prawidłowości systemu rachunkowości;

- charakterystykę pozycji sprawozdania finansowego wymagających omówienia;

- wskazanie zjawisk negatywnie wpływających na sytuację majątkową i finansową jednostki.

Ocenione przez rewidenta sprawozdanie finansowe musi potem zatwierdzić lub nie organ zwierzchni jednostki. Dopiero po zatwierdzeniu można wypłacić dywidendy.

W celu ułatwienia porównywania sprawozdań finansowych przedsiębiorstw działających w różnych krajach od lat podejmowane są kroki w celu harmonizacji i standaryzacji zasad rachunkowości.

Harmonizacja – redukowanie różnic w zasadach rachunkowości różnych krajów.

Standaryzacja – sytuacja, w której wszystkie zainteresowane strony stosują identyczne praktyki rachunkowości. Nie jest to to samo, co harmonizacja. Jeśli nawet stworzymy standardy rachunkowości w danym kraju (np. ustawa o rachunkowości określi, w jaki sposób wyceniać produkty itd.), to standardy te mogą być inne niż w innym kraju, więc nie ma mowy o harmonizacji.

Istnieją dwa podstawowe zbiory zasad rachunkowości obowiązujące międzynarodowo: MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej) i US GAAP (Amerykańskie Ogólnie Akceptowane Standardy rachunkowości). GAAP są bardziej szczegółowe – zawierają także rozwiązania problemów z interpretacją przepisów i kwestii spornych. GAAP bazują na zasadzie precedensów, a MSSF opierają się o standardy i wydawane interpretacje. Żaden zbiór nie określa sposobu księgowania.