TEMAT: „Globalna i alternatywna wizja szkoły XXI w. Koncepcja Wrocławskiej Szkoły Przyszłości

prof. R. Łukasiewicza od teorii do praktyki.”

Praca napisana pod kierownictwem

Dr Zofii Remiszewskiej

Karolina Szymala

I Gerontopedagogika

Opole, dnia 20.05.2009

Globalizacja jest pojęciem używanym do opisywania zmian w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyśpieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej. Globalizację w potocznym rozumieniu tego słowa utożsamiamy z procesem tworzenia się „globalnej wioski”, rozwojem techniki wymiany informacji oraz przekroczeniem fizycznych barier w komunikacji między wszystkimi mieszkańcami globu. W szerszym ujęciu globalizacja jest zjawiskiem przede wszystkim przestrzennym, polegającym na poszerzeniu się przestrzeni ekonomicznej, politycznej czy kulturowej. Zjawisko to polega na włączeniu nowych obszarów i nowych zbiorowości w całokształt oddziaływań wspólnej kultury , polityki i gospodarki. Globalizacja zaś w węższym znaczeniu to zjawisko dotyczące nie tylko przestrzeni ale także czasu. ZDANIEM Melosika stanowiska wobec globalizacji w zakresie różnorodnych sfer, takich jak : ideologia, polityka, kultura, dają się zakwalifikować jako jedno z dwóch podstawowych spojrzeń. Pierwsze zakłada, że globalizacja wiąże się ze wzrastającą współzależnością poszczególnych regionów, społeczeństw czy państw, a także społeczności lokalnych. Spojrzenie drugie sprowadza globalizację do procesu „ ekspansji dominacji i zależności, której istotą jest polityczne, kulturowe i ekonomiczne podporządkowanie << peryferii> wobec <<normatywnego centrum>>, którego misją jest edukować świat w <<cywilizowany sposób>> „. Globalizacja jako proces różnorodnych wiąże się z rewolucją techniczną, która dokonuje się nieustannie. Zacierają się granice między państwami czy kontynentami wskutek upowszechnienia się nowoczesnych środków transportu , Internetu czy telefonii komórkowej. Umożliwiło to przybliżenie społeczności żyjących w najdalszych zakątkach naszego globu, uwypuklając stare podziały wyznaczające harmonię. Globalizacja uznana jest jako narzędzie wyzwolenia i zrównania szans ludzi na całym świecie. Postępowi demokracji życia społecznego sprzyja Internet, który umożliwia tworzenie ie nieformalnych, niezhierarchizowanych grup i społeczności. Zdaniem Baumana ponowoczesność wymaga od ludzi porzucenia wszelkiej stałości, która dotychczas była ich cechą nienaruszalną. Wyłania się postać turysty jako człowieka pozbawionego swego miejsca, ukształtowanego wg wzorów postmodernistycznej kultury globalnej, otwartego na wyzwania świata. Równolegle do procesu globalizacji zachodzi także proces lokalizacji. Małe społeczności kształtują u umacniają własną odmienną od innych tożsamość, która charakteryzują wspólne wartości, kształtują się więzi bliskości terytorialnej, kulturowej, religijnej czy etnicznej. W ramach globalizacji występuję również zdarzenie homogenizacji i uniwersalizacji oraz indywidualizacji i różnicowania. Jednakże procesy te nie muszą się wzajemnie niwelować. Miarą sukcesu globalizacji jest stopień, w jakim to, co lokalne, jest nasycone tym, co globalne, a wiec upozorowaną wersją wielu lokalnych kultur. Globalizacje postrzegamy również jako proces ujednolicenia, czyli jako jednostronny przepływ wzorców i wartości kulturowych Stanów Zjednoczonych do reszty świata, dotyczy on wzorców Ameryki tworzonych w procesie upozorowania.¹

Wrocławska Szkoła Przyszłości.

Szkoła od lat poddana była i jest wielostronnej krytyce. Zdaniem A.S Neila, szkoła zmuszająca do siedzenia w ławkach i uczenia się nieprzydatnych w większości przedmiotów jest złą szkołą. Z kolei Ch. Lindenberg twierdzi że: „Jest chyba wielka stratą większości współczesnych uczniów, że nie rozwijają naturalnych dziecięcych sposobów życia, pragnienia aktywności, ale tłamszą je i dławią. Szkoły premiują dostosowanie się do tej jałowości, czyniąc z ortografii kryterium inteligencji. W ten sposób kryterium selekcji staje się umiejętność odtwarzanie czegoś stale w ten sam sposób”. Wszystkie zarzuty wobec szkoły sprowadzają się do tego, że szkoła nie wydobywa z uczniów potencjału, jaki w każdym z nich drzemie, a kształcenie odbywa się w taki sposób, że najważniejszy jest program nauczania, a nie jego podmiot. O jakiej zatem szkole marzymy? Zapewne o szkole, która by stanowiła instytucję otwartą na problemy współczesnego świata. Stwarzałaby poczucie bezpieczeństwa, wzajemnego zrozumienia i zaufania w relacji uczeń- nauczyciel, tworzyłby atmosferę autentyczności, dialogu i współdziałania, odchodząc od moralizowania. Umożliwiałaby dziecku, wychowankowi, uczącemu się człowiekowi poznawanie samego siebie, swych możliwości, talentów czy własnych potrzeb. Daleka by była od sztucznych światów, przestarzałych programów nauczania. Tak więc szkoła współczesna powinna być symulatorem rozwoju intelektualnego i emocjonalnego uczucia, zapewniając mu odpowiednią atmosferę pracy w procesie dydaktyczni-naukowym. Wiąże się to z adekwatnym ograniczeniem metod asymilacji wiedzy na rzecz metod samodzielnego dochodzenia do owej wiedzy oraz z zapewnieniem każdemu uczniowi podmiotowego traktowania. Istnieje pewnie wiele możliwości preferowania innego sposobu podejścia do szkoły, szkoły innej niż ta tradycyjna; do nich należą m. In. Szkoły wolne, alternatywne, steinorowskie , inicjatywy edukacji elastyczne, klas autorskich czy szkoły- laboratoria. Wrocławska Szkoła Przyszłości stanowi model szkoły- laboratorium. Szkoła stanowi wartościową propozycję, wyrastającą z określonej, humanistycznej filozofii edukacyjnej wobec związków człowieka ze światem. Pryncypia filozofii Wrocławskiej Szkoły Prszyszłości: konteksy globalny, ekologiczny i alternatywny sfery publicznej – to integralna częśc całej koncepcji edukacyjnej. Wizja edukacji z wyobrażenia jako opcja prospektywna- przesądza o wyborach i preferencjach. Oto one: „ Edukacja, jak poezja- jest sposobem patrzenia na świat. Odnajdujemy w niej to samo przesłanie , które zawarł Vico w heroizmie poetyckiej wyobraźni- wiarygodną niemożliwość”. „Edukacja jest instrumentem układania się człowieka ze światem, w następstwie czego wzrastają szanse jego samoorganizacji w ekologicznym porządku życia” . Tak wiec Łukaszewicz powiada, że edukacja jest procesem celowego tworzenia, organizowania i reorganizowania okazji do urzeczywistnienia się życia ludzkiego w jego humanistycznych treściach. Metoda projektowania okazji znaczy: prowokować- oferować- wybierać. Autor uważa, że projektowanie okazji edukacyjnych obejmuje tylko te obszary aktywności, które dotyczą wspomagania, inspirowania i kierowania, przy czym charakter owych związków nie jest ani stały ani zamknięty.

Projektowanie okazji edukacyjnych zmierza ku temu, aby uczyć z wyobraźni, figuratywnie aktualizować własne możliwości, podmiotowo wybierać realizować cele , wyzwalać nowe inicjatywy, odkrywać sensy twórczego życia, zmieniać świat zastany. To droga do rozwoju osobowości każdego dziecka, droga do wspomagania kreowania jego indywidualności i samodzielności, a także droga, która respektuje ekologiczny porządek życia w związkach człowieka ze światem. Projektowanie okazji edukacyjnych angażuje uczestników, stymulując ich pomysłowość, cierpliwość, wyrabiają odporność na różnorodne przeszkody, rozwijają pasje i emocje. Istnieje zatem strategia postępowania wedle formuły tzw. gry z zadaniem. To znaczy występuje wówczas taka sytuacja , w której „ partnerem” gry jest na ogół zadanie otwarte, a drogi dojścia oraz rezultat nie dadzą się określić w sposób pewny. Edukacja wtedy przybiera formę przygody.²

Wrocławska Szkoła Przyszłości stanowi alternatywną ofertę edukacyjną. Długoletnie studia teoretyczne i kilkunastoletnie realizacje praktyczne umożliwiły opracowanie własnego, oryginalnego modelu doboru i układu treści edukacyjnych (STOPES). Stanowi on połączenie układu i doboru treści metodą projektowania okazji edukacyjnych, form organizacyjnych oraz podmiotowych związków miedzy nauczycielem i dziećmi. Występuje tu rozwiązanie jednocześnie globalne i systemowe a system treściowej organizacji procesu edukacji szkolnej jest czymś znacznie więcej niż tradycyjny program nauczania. STOPES jest rozgałęziona strukturą idei organizujących, o hierarchicznym uporządkowaniu wedle szczebli, poziomów, sekwencji podstawowych i pochodnych, czyli „drzewem dendrytowym” projektowanych okazji edukacyjnych. Ogólne przesłanki koncepcji Wrocławskiej Szkoły Przyszłości to strategia trzech opcji.

Pierwsza z opcji wiąże się z perspektywą globalną. Z edukacyjnego punktu widzenia oznacza to takie projektowanie okazji, które inspiruje rozwijanie umiejętności, wiedzy i postaw, osobistego poczucia odpowiedzialności i zrozumienia historycznej natury świata. Druga opcja dotyczy pespektywy ekologicznej. Z edukacyjnego punktu widzenia oznacza to takie projektowanie okazji, które inspiruje zasadnicze zmiany w pojmowaniu miejsca i roli istot ludzkich w ziemskim systemie ekologicznym. Trzecia opcja łączy się z perspektywą alternatywnej sfery publicznej. Z edukacyjnego punktu widzenia oznacza to takie projektowanie okazji, które daje szanse praktycznej partypacji w lokalnych inicjatywach i zawiązanych wspólnotach, a także sprzyja wzmaganiu troski o kreowanie sfery publicznej wszędzie tam, gdzie to jest możliwe. Współcześnie coraz częściej tworzą się samorzutne i wielorakie formy współdziałania ludzi, szczególnie wokół „gorących” problemów świata i ich lokalnych odniesień.

Integrują się one na marginesach dotychczasowych form organizacyjnych , ale zawsze w nadziei na znalezienia lepszych sposobów rozwiązywania kwestii, które bezpośrednio dotyczą współdziałających. To właśnie owe wolne inicjatywy tworzą alternatywną sferę publiczną.³

Wrocławska Szkoła Przyszłości (WSP) jest najstarszą taką inicjatywą w Polsce. Mamy już ponad 30-letni dorobek badań uniwersyteckich, a ponad 20-letni studiów eksperymentalnych oraz działań praktycznych. Od początku jej liderem jest prof. dr hab. Ryszard Łukaszewicz z programem szkoły autorskiej.Wrocławska Szkoła Przyszłości to droga odkrywania przez dzieci ekologicznego porządku życia. Odkrywania poprzez bogactwo i różnorodność doświadczeń, które potem będą zmieniać w wizje lepszego świata. Mamy modelowe rozwiązania innowacyjne, które eksponują edukacyjną wartość aktywności każdego dziecka, a także niekonwencjonalne rozwiązania praktyczne. Osiągnięte rezultaty lokują nas wśród znaczących, europejskich szkół wolnych i alternatywnych.

Wrocławska Szkoła Przyszłości kieruje się następującymi zasadami: maksymalizowania szans rozwoju osobowości każdego dziecka, wspomagania kreowania jego indywidualności i samodzielności, respektowania ekologicznego porządku życia w związkach człowieka ze światem, wspomagania rozwoju świadomości demokratycznej oraz promowania edukacyjnych spotkań i dialogu z innymi, uczenia krytycyzmu, tolerancji i szacunku dla odmienności ludzi i racji, rozumienia rzeczywistości w sposób uważny i otwarty, przygotowywania do wymagań przyszłości, także w jednoczącej się Europie. Od roku 1989 prowadzimy grupy przedszkolne oraz klasy I - VI. Realizujemy program rozbudowy, który poprawi warunki lokalowe szkoły, a tym samym umożliwi m.in. zorganizowanie pracowni warsztatowych.⁴

WROCŁAWSKA SZKOŁA PRZYSZŁOŚCI

PRZESŁANKI ORGANIZACYJNE

Najważniejsze przesłanki organizacyjne szkoły:

1. Dzieci są przyjmowane bez wstępnej selekcji, po wyrażeniu zgody przez rodziców,

2. Wyodrębnione etapy edukacji: okres adaptacyjny 4-6 rok życia, okres nauczania początkowego 7-9, okres nauczania systematycznego 10-12,

3. Otwarta organizacja czasu edukacji (czas zadaniowy wyznaczony przez projektowane okazje edukacyjne, czas warsztatowy jako indywidualna forma aktywności przeznaczona na metodyczne porządkowanie wiedzy, czas otwarty przeznaczony na spontaniczną aktywności dzieci).

4. Indywidualny projekt architektoniczny o walorach użyteczności uniwersalnej, pozwalający na swobodne tworzenie przestrzeni, kreowanie jej wizualizacji i realizowanie edukacji rozumianej jako rozwój i uczenie się oraz przeznaczonej na zajecia z oferty "warsztaty".

METODYKA NAUCZANIA

Wrocławska Szkoła Przyszłości:

1. umożliwia dzieciom podejmowanie różnorodnych form aktywności:

   • spontanicznej dzięki odpowiedniemu zaprojektowaniu przestrzeni edukacyjnej i wykorzystaniu bogactwa naturalnych materiałów świata przyrody,

   • inspirowanej m.in. poprzez projektowane okazje edukacyjne,

   • kierowanej poprzez metodyczne porządkowanie wiedzy, wielorakie zajęcia warsztatowe oraz realizacje ekologiczne, społeczne, kulturalne itp.

2. umożliwia uczenie się poprzez odkrywanie i podejmowanie różnorodnych form dialogu w środowisku lokalnym jak i w dialogu o kłopotach współczesnego świata,

3. umożliwia dzieciom kreowanie nowych sytuacji edukacyjnych na podstawie zdobytej wiedzy i doświadczeń w konfrontacji z wyzwaniami wyobraźni.

Istotą tej szkoły jest umożliwianie dzieciom i młodzieży wypróbowania siebie i świata w poczuciu sprawstwa i odpowiedzialności. A wszystko po to, aby: ROZUMIEĆ ŚWIAT - KIEROWAĆ SOBĄ

INFORMACJE ORGANIZACYJNE Radę stanowią:

• Lider projektu prof. dr hab. Ryszard Łukaszewicz

• Dyrektor dr Krystyna Leksicka

Wrocławska Szkoła Przyszłości ma uprawnienia szkoły publicznej. Decyzja MEN z dn. 20.06.97. DKO-723-3/97/OC; przyznany status szkoły eksperymentalnej; wpis do ewidencji szkół publicznych zaśw. Nr 48 z dn. 13.09.1993 Kuratorium Oświaty we Wrocławiu.

Ramowy rozkład dnia:

• 7.30 - 8.30 - czas otwarty

• 8.30 - 10.00 - czas zadaniowy kl. 0, I-VI

• 9.00 - 10.45 - czas zadaniowy 4-5 latki

• 10.00 - 10.45 - czas warsztatowy kl. 0, I-VI

• 10.45 - 11.00 - II śniadanie

• 11.00 - 13.45 - czas warsztatowy / warsztaty

• 14.00 - 14.30 - obiad

• 14.30 - 17.00 - czas warsztatowy / warsztaty i czas otwarty (możliwość przedłużenia oferty placówki).

W ramach czesnego obowiązkowy język angielski dla 4-5 latków 2 razy w tygodniu, dla kl. I-III 3 razy w tygodniu, dla kl. IV-VI 4 razy w tygodniu, język niemiecki dla kl. IV-VI 2 razy w tygodniu.

Propozycja warsztatów dodatkowo płatnych:
język niemiecki, język włoski, język hiszpański, szachy, rzeźba, religia, logopedia, gimnastyka korekcyjna, nauka pływania, pantomima, karate, informatyka, lepszy start, sztuka zielarska, zajęcia malarskie, ceramika.

Wrocławska Szkoła Przyszłości jest zatem szkołą, która stwarza okazję próbowania świata i siebie. Łukasiewicz przedstawia szkołę jako miejsce, w którym gromadzą się przecież czujące, wrażliwe, czasami oporne, ale zawsze chłonne tworzenia- dzieci. Autor uważa, że właśnie w szkole można dokonać rzeczy niemożliwych i być niezadowolonym ze zwykłego, utartego porządku ludzkiej egzystencji. Dla młodych jest ona „ziemia obiecaną” czy żeglowaniem ku „trafnym utopiom”, lecz także wielkim kęsem życia. Szkoła to miejsce, gdzie ciągle od nowa stawia się znak równości między twórczością i zmianą, a nie odtwarza się zastany ład. To miejsce, w którym istnieje potrzeba doświadczenia siebie jako części świata, tak aby intuicja, fantazja, kreacja i zabawa, ekspresja i emocja mogły sprzyjać ekologicznemu porządkowi życia. Dlatego w świecie przyrody poszukuje się metafor dla nowych, alternatywnych inspiracji oraz sensów, które mogą wyrazić różnorodne oczekiwania. ⁵

Łukasiewicz uważa, że szkoła „ w swojej idei wielkiego i długiego próbowania powinna- poprzez oferowanie, wspomaganie, inspirowanie, kierowanie- doprowadzić do tego , aby demokratyzowanie własnych możliwości oznaczało: uwierzenie w siebie – budowanie autonomii- zachowanie indywidualności – bycie otwartym; aby spotkanie i dialog oznaczały: godność- podmiotowość- sztukę bycia naprzeciw siebie- układ- wspólnotę- tożsamość kulturową- partycypację z wyboru; aby przymierze z rzeczywistością potencjalną oznaczało: determinacje celu- ryzyko ciekawości- zwyciężanie, lecz nie zwyciężanie- naruszenie równowagi. Tworzenie wiedzy o samym sobie i podstaw wyboru drogi indywidualnego rozwoju, kształtowanie kompetencji komunikacyjnych oraz sposobów współdziałania i współistnienia ludzi, stymulowanie wzrostu kompetencji heurystycznych i emancypacyjnych stają się wartościami i wyborem edukacji w jej powinnościach egzystencjalnych”.⁶

BIBLIOGRAFIA:

1. Zofia Remiszewska, „ Kryzys egzystencjalny a edukacja szkolna” ; Opole, 2007

2. R. Łukasiewicz, „Studia nad alternatywami w edukacji”; Warszawa, 2007

3. http://edu.wroc.pl/wsp/

---

1. Z. Remiszewska, „Kryzysy egzystencjalne a edukacja szkolna”↩

2. Ch. Lindenberg, „Szkoła bez lęku”↩

3. R. Łukasiewicz, Edukacja z wyobraźnią”↩

4. http://edu.wroc.pl/wsp/↩

5. R. Łukasiewicz, „Studia nad alternatywami w edukacji”↩

6. R. Łukasiewicz, „Edukacja dialektyczna”↩