1. Kasty: matka, robotnice, trutnie

matka – osobnik żeński, składa jaja w rodzinie, zazwyczaj jest tylko jedna (wyjątek podczas rójki i przy wychowie młodych matek), żyje nawet do 5 lat (użytkuje się realnie około 2-3), matka składa jaja w marcu (maxymalna ilość w czerwcu)

robotnice – zasadnicza część rodziny pszczelej, zimą jest ich 15-20 tysięcy a latem 60-80 tysięcy, genetycznie są samicami, nie składają zapłodnionych jaj, pszczoły urodzone w sezonie żyją 6-7 tygodni a urodzone późnym latem lub jesienią 6-8 miesięcy, praca zbieraczki, budowa plastrów, magazynowanie produktów, temperatura w gnieździe, sprzątanie w ulu, kitowanie, opieka

trutnie – samce, tylko są w sezonie, pierwsze rodzą się w kwietniu lub maju, pod koniec lata są usuwane z ula i giną, nie zajmują się pracami w ulu, zadanie: kopulacja z matkami, jest od kilkuset do 2 tysięcy, pozytywnie wpływają na nastrój robotnic

1. Podział pracy wśród robotnic:

czyszczenie komórek plastra – 1-2 dni (wiek)

karmienie larw starszych (mieszanka miodu i pyłku) – 3-6

karmicielki – 7-14

praca przy nektarze (magazynierki) – 8-14

budowa plastrów – 15-18

obrona gniazda (strażniczki – 19-21

praca w polu (zbieraczki) – 22-49

1. Substancja mateczna – wydzielina matki pszczelej (ektohormon), działa uspokajająco na zachowanie pielęgnujących ją pszczół, tłumi produkcję hormonu juwenilnego i aktywność jajników u robotnic, feromon przywabiający samce. Zlizywana z ciala i podawana wraz z pokarmem innym pszczołom.

2. Nastrój rojowy – wywołany czynnikami genetycznymi lub niedostatkiem substancji matecznej, ale także ciasnotą i zaduchem w ulu, brakiem miejsca do budowy plastrów.

Jak rozpoznać? Zaczynają budować miseczki matecznikowe, przestają budować plastry i latać po pożytek.

Zapobieganie? Ramki z węzą (poszerzanie przestrzeni – tłumi na strój rojowy), zrywać zaczątki mateczników rojowych oraz pełne formy, wymieniać matki co 2 lata, zabierać ramki z zasklepionym miodem do odwirowania, poszerzać gniazdo, tworzyć odkłady i zmniejszać siłę rodziny, ramki pracy, zakładać nadstawki, blokować wylot matce

1. Przedwiośnie – dlaczego trudny okres?

Wyczerpane zimowlą pszczoły muszą podjąć prace prowadzące do odbudowy składu biologicznego rodziny. Wiosną zbieraczki będą musiały wyruszyć na pożytki , by gromadzić kolejne zapasy i wyżywić czerw .

1. Wiosna:

- obserwacja pierwszego wiosennego oblotu

- usuwamy szyby zakrywające mostek i wkładki zwężające wylotem

- przegląd rodzin podejrzanych (jak najkrócej żeby nie wyziębić gniazd), szybka ocena dotyczy ilości zapasów, obecności czerwiu i wystąpienia nosemozy

- wymienić wilgotne maty i poduszki

- jeśli zapas jest mniejszy niż 4-5 kg trzeba podać ciasto cukrowe lub cukrowo-pyłkowe po 0,5kg/ul

- rodzinom słabym należy zwęzić wylotki i ocieplić gniazda

- po obserwacji pierwszego oblotu zapewniamy spokój, należy na pasieczysku uruchomić poidło z czystą wodą

- w kwietniu przy sprzyjającej pogodzie (min.15 stopni w cieniu) robimy główny przegląd wiosenny

- sprawdzamy stan zapasów pokarmu, ilość i jakość czerwiu, stan matki, obecność chorób, ogólny stan rodzin

- podkarmiamy niewielkimi dawkami syropu

- podczas przeglądu dzielimy rodziny na silne, słabe, średnie. Słabe łączymy ze sobą, podczas łączenia spryskujemy syropem aromatyzowanym, aby zapobiec ścinaniu się pszczół.

- w drugiej połowie kwietnia często zachodzi potrzeba powiekszania gniazda, dodajemy najpierw ramki młode ale już przeczernione obok ostatniej ramki z czerwiem

- poszerzamy wylotki w silnych rodzinach, zapewniamy też stałą wentylacje,

- dezynfekcja pustych uli – najlepsza dezynfekcja to opalanie płomieniem palnika gazowego połączonego z butlą turystyczną (nie do uli styropianowych)

- z zewn. malujemy farbą olejną

1. Pożytki pszczele w Polsce:

- pyłki kwiatowe, nektar i spadź, kit pszczeli,

- można uzyskać miody odmianowe: rzepakowy, akacjowy, lipowy, gryczany, wielokwiatowy, wrzosowy i miody spadziowe

- miody spadziowe: dwa gatunki miodów spadziowych – spadź liściasta i iglasta. Są zbierane przez pszczoły z wydzielin pasożytujących na liściach tych drzew owadów: zmieszanych z wyciekającym – na skutek nakłucia owadów – sokiem komórkowym.

- miody nektarowe: miód pochodzi z nektaru najczęściej różnych roslin, miody takie odbiera się z ula zaraz po przekwitnieniu danej rośliny miododajnej

1. Co to jest i ew.jak powstaje (miód, pierzga, pyłek kwiatowy, nektar, nakrop, obnóże pyłkowe, spadź i miód spadziowy):

1. Miód – produkt spożywczy wytwarzany przez pszczoły z nektaru roślin lub spadzi. Są trzy typy: nektarowy, spadziowy, nektarowo – spadziowy

2. Miód spadziowy – liściaste i iglaste, wyżej wytłumaczone :D

3. Pierzga – pokarm pszczół, który powstaje w wyniku fermentacji pyłku roślin owadopylnych albo wiatropylnych zbieranego przez pszczoły robotnice.

4. Pyłek kwiatowy – męskie komórki rozrodcze wytwarzane przez rośliny w ogromnych ilościach, każda roślina wytwarza pyłek o innej barwie i kształcie poszczególnych ziaren. Dla pszczół pyłek jest źródłem białka które niezbędne jest do żywienia larw i młodych robotnic.

5. Obnóże pyłkowe – kulka pyłkowa znajdująca się na ostatniej parze odnóży w koszyczkach

6. Nektar – wydzielina miodników roślin, jest to wodny roztwór cukrów, głównie fruktozy i glukozy. Jest wytwarzany przez rośliny w gruczołach zwanych miodnikami lub nektarnikami

7. Nakrop – świeżo zebrany nektar lub spadź, przyniesiony przez robotnice, składany w komórkach plastra, zawierający duże ilości wody

8. Spadź – rosa miodowa, słodka ciecz występująca głównie latem zazwyczaj w postaci kropel na igłach i gałęziach świerka, modrzewia i jodły oraz na liściach niektórych drzew liściastych m.in. dębu i lipy. Sklada się głównie z soków roślinnych z uszkodzonych przez mszyce, czerwce lub miodówki komórek oraz z płynnych odchodów tych owadów.

1. Jaki pokarm jedzą (produkują, gromadzą) pszczoły miodne? Co jest źródłem białka, a co źródłem energii?

Pierzga – białko

Nektar – energia, węglowodany

Pyłek – białko

Miód – energia

Gromadzą – miód i pyłek (z pyłku pierzgę)

Produkują – miód

1. Rozwój społeczny pszczół.

Rój pszczeli składa się z królowej-matki, robotnic oraz trutni. Każda rodzina buduje gniazdo złożone nawet z 50 tysięcy osobników. Matka i robotnice są diploidalne, podczas gdy trutnie są osobnikami haploidalnymi. Pszczoły przechodzą przeobrażenie zupełne, to znaczy z jaj wylęgają się larwy (czerw), a te przekształcają się w nieruchomą poczwarkę. Dopiero z poczwarki (która kształtem przypomina dorosłą pszczołę) wykluwa się postać dorosła - imago. Z jaj diploidalnych, które składa tylko matka, wylęgają się samice. W zależności od sposobu odżywiania z larw wyrastają albo robotnice, albo królowe-matki. Matka może też składać jaja niezapłodnione, z których wylęgają się samce. Zjawisko to, zwane dzieworództwem, opisał jako pierwszy u pszczół Jan Dzierżon w XIX w. Larwy są karmione miodem (który nie zawiera substancji białkowych) i mleczkiem (zawierającą białko wydzieliną gruczołów ślinowych) oraz papką miodowo-pyłkową. Larwy, które mają się przeistoczyć w robotnice i samce są karmione mleczkiem tylko 3 dni, natomiast larwy-królowe są karmione mleczkiem do samego przeistoczenia w poczwarkę.

W pewnych okolicznościach robotnice mogą składać jaja, jednakże są one niezapłodnione, ponieważ zbiorniczek nasienny niezbędny do zapłodnienia wewnętrznego jaj jest u nich niedorozwinięty. Z jaj złożonych przez robotnice wylęgają się prawie wyłącznie samce (możliwe jest sporadyczne powstanie z tych jaj normalnych samic). Taka robotnica składająca jaja nazywana jest trutówką.

Po 3 dniach z jaj wylęgają się larwy, przepoczwarzają się w matki (po 2 tygodniach), robotnice (po 3 tygodniach) lub trutnie (po prawie 4 tygodniach). Pierwsza wylęgła matka zabija pozostałe, osiąga dojrzałość w wieku ok. 6 dni i odbywa lot godowy, w trakcie którego zostaje unasieniona. Po zakończeniu lotu powraca do gniazda, by przepędzić starą królową-matkę i zająć jej miejsce. Jest to tzw. rójka, czyli czas, gdy stara matka wylatuje z ula z grupą robotnic w celu poszukiwania miejsca na nowy ul.

1. Determinacja płci.

U owadów błonkoskrzydłych ( pszczoły, osy, mrówki) determinacja płci zależy od tego czy są złożone:

1. Niezapłodnione jaja – haploidalne- rozwijają się samce- trutnie

2. Zapłodnione jaja- diploidalne-rozwijają się samice- królowa i robotnice. Mechanizm zależy od genu posiadającego allele wielokrotne. Jeśli gen występuje w stanie heterozygotycznym to owad jest płci żeoskiej, trutnie nie mogą być heterozygotami bo są haploidalne, ale w ulach gdzie dochodzi do wielu krzyżowao wstecznych występują także samce diploidalne.

3. Robotnica czy królowa-zależy od diety- jeżeli jest uboga w białko powoduje niedorozwój płciowy u robotnic.

1. Predyspozycje murarki do hodowli :

Aktywność biologiczna w okresie największego zapotrzebowania na owady zapylające. Naturalna skłonność do tworzenia kolonii i przywiązanie do miejsca gnieżdżenia.

Łatwość zajmowania gniazd sztucznie przygotowanych.

Spokojny charakter i całkowity brak agresywności (ignorowanie człowieka blisko gniazd wynika z faktu, że murarka nie broni gniazd i nawet w przypadku bliskiego kontaktu z ludźmi nie jest agresywna).

Szerokie preferencje pokarmowe (murarka ogrodowa jest cenionym zapylaczem około 150 gatunków roślin uprawnych i dziko rosnących, aktywnym wiosną, kiedy kwitnie większość naszych roślin uprawnych).

Wysoka efektywność zapylania roślin (obliczenia wykazały, że do należytego zapylenia 1 hektara sadu jabłoniowego potrzeba jedynie 560 samic, porzeczki czarnej - 960 samic, a sadu wiśniowego - 3100 samic murarki, podczas gdy pszczoły miodnej - od 2 do 5 rodzin tj. 80-200 tys. robotnic). Przy wyliczaniu właściwej ilości kokonów murarki należy uwzględnić fakt, że w wylęgłej populacji murarek samice stanowią 30-50% i dlatego kokonów powinno być 2-3 krotnie więcej.

Niewątpliwą zaletą murarki jest umiejętność pracy w tunelach foliowych.

Niewielki dystans lotów po pokarm (do 300 m od gniazd).

1. Zapylenie

- Pyłek jest produkowany w dużych ilościach, szczególnie u roślin wiatropylnych.

- Zapylenie to przeniesienie pyłku na znamię słupka. Zależnie od sposobu zapylenia rośliny dzielimy na samopylne i obcopylne. Samopylność (autogamia) to zdolność do wytwarzania nasion po zapyleniu pyłkiem pochodzącym z tego samego kwiatu lub kwiatu tego samego osobnika. Występuje rzadko, jest niekorzystna z punktu widzenia ewolucji, najczęściej ma miejsce u roślin uprawnych, np. zboża. Obcopylność (allogamia) lub zapylenie krzyżowe to zdolność wytwarzania nasion po zapyleniu pyłkiem pochodzącym z kwiatu innego osobnika. Jest korzystna genetycznie, gdyż wówczas dochodzi do rekombinacji materiału genetycznego i zmienności u potomstwa.

- Rośliny obcopylne wytwarzają mechanizmy zapobiegające samozapyleniu; są to:

· Rozdzielenie płci – funkcjonowanie roślin dwupiennych oraz jednopiennych.

· Heterostylia (różnosłupkowość) – wynika z różnicy w budowie zapylanych przez owady kwiatów u różnych osobników tego samego gatunku, różnice dotyczą pręcików i słupków oraz różnego umieszczenia pręcików wobec słupków, różnice te zapobiegają samozapyleniu.

· Samopłonność (samosterylność) – zamieranie lub niewytwarzanie łagiewki przez własny pyłek, ziarna pyłku giną na znamieniu słupka.

· Dichogamia (przedsłupność lub przedprątność) – zjawisko polegające na wcześniejszym dojrzewaniu pręcików niż słupków lub odwrotnie w kwiatach obupłciowych, dzięki temu samozapylenie jest niemożliwe.

- Obcopylność wymaga przenoszenia pyłku z jednych roślin na drugie na znaczne odległości, w związku z tym wyróżnia się: wiatropylność – anemofilię, zoofilię (entomofilia, ornitofilia, chiropterofilia) i hydrofilię. Rośliny wiatropylne wytwarzają olbrzymie ilości lekkiego i sypkiego pyłku, np. trawy, leszczyny, a znamiona słupków są duże i łatwo dostępne, nie mają okwiatu lub bardzo zredukowany, są zazwyczaj bezwonne. Inaczej jest w przypadku kwiatów roślin owadopylnych odwiedzanych głównie przez owady, a także ptaki, nietoperze, małe ssaki. Mają one barwne, wonne, okazałe okwiaty przywabiające zwierzęta. Pyłek łatwo przykleja się do ciała zwierząt. U roślin wodnych kwiaty są zanurzone lub pływają na powierzchni. Ziarna pyłku są duże, unoszą się na powierzchni wody.

1. Pszczoły:

Pszczoły żyją obecnie dziko na terenie Azji, Afryki i Ameryki Południowej, a pszczoła miodna i pszczoła wschodnia zostały udomowione. Większość pszczół gniazduje w ziemi, kopiąc w podłożu różnego typu (piasek, glina, less) mniej lub bardziej skomplikowane kanały. Do niedawna pszczoły wykorzystywały do tego celu naturalne gliniane lub lessowe zbocza, skarpy, wąwozy i urwiska. Wraz z rozwojem rolnictwa człowiek zmieniał krajobraz, coraz bardziej ograniczając dostępność naturalnych miejsc, w których pszczoły zwykły zakładać gniazda. Coraz częściej jedynym miejscem dogodnym do zakładania gniazd były budynki gospodarcze budowane z gliny. Pszczoły żywią się nektarem i pyłkiem z kwiatów. Obecnie występuje około 20tyś gatunków pszczół.

Pszczoła miodna są to owady bardzo pożyteczne. Żyją w społeczności, która składa się z królowej, robotnic i trutni. Zbierając nektar zapylają rośliny. Produkują miód, który posiada duże walory smakowe i lecznicze. Oprócz miodu pszczoły produkują kit pszczeli (propolis). Ma on zastosowanie w lecznictwie. Ma działanie odczulające i przeciwbólowe. Pyłek pszczeli korzystnie wpływa na trawienie. Mleczko, którym karmione są larwy, spożywane przez człowieka pobudza apetyt, usuwa zmęczenie. Produkowany przez pszczoły wosk wykorzystuje się do wyrobu świec. Pszczoła jest ogromnie pożytecznym owadem.

Najważniejsze- przenoszenie pyłku- rozwój i rozmnażanie.

1. Pszczoła miodna:

Pszczoła miodna swym pierwotnym zasięgiem terytorialnym obejmowała Europę, Afrykę i Bliski Wschód. Pozostałe 6 gatunków bytowało w różnych regionach Azji. Jest owadem średniej wielkości z widocznymi na ciele włoskami, o różnej intensywności ubarwienia oskórka i włosków. Mogą przyjmować kolor od jasnej do ciemnej szarości często w jednej pasiece łatwo możemy dostrzec różnice w barwie pszczół w poszczególnych ulach, nie jest odporna na warroze

A pszczoła wschodnia (Cerana) : żyjący dziko w południowej i wschodniej Azji, na kontynencie i wyspach, od dorzecza Indusu po dorzecze Amuru. Gniazdo zbudowane z wielu plastrów zakłada w pomieszczeniu zamkniętym. Jest trochę mniejsza od pszczoły miodnej, żółta lub ciemniejsza (matki i trutnie zawsze ciemne). Nie używa kitu. Różni się od pszczoły miodnej między innymi sposobem wentylowania gniazda: wachluje skrzydełkami zwrócona głową na zewnątrz gniazda. Jest łagodna, rzadko żądli, ale niekiedy szczypie żuwaczkami, podczas ataku wydaje dźwięki, odporna na warroze

7 gatunków pszczół: miodna, wschodnia, czerwona, olbrzymia,skalista, karłowata i buszu. Chów miodnej, czerwonej, wschodniej i w pewnym stopniu karłowatej.

Jedynie pszczoła miodna, wschodnia, czerwona i w pewnym stopniu karłowata została udomowiona i wykorzystuje się ją do produkcji miodu i zapylania przy czym tylko ta pierwsza tworzy silne rodziny zdolne do wysokiej produkcji. Dlatego też pszczoła miodna wypiera miejscowe gatunki w Azji oraz została introdukowana i zaaklimatyzowana w obu Amerykach i Australii.

1. Miodobranie - przystępujemy do niego w kilka dni po zakończeniu pożytku tak aby pszczoły miały czas na odparowanie wody(proces zwany dojrzewaniem miodu trwa 7 dni). Miód dojrzały jest zasklepiony za pomocą wosku. Jeśli plastry poszyte w 50 % to uznajemy miód za dojrzały i przystępujemy do miodobrania. Miodobranie przeprowadzamy w pogodny dzień zaczynamy od góry , zabieramy ramki i chowamy je do transportera a do ula dajemy nowe ramki czynności te wykonujemy szybko by nie doszło do rabunku . pozyskane ramki zabieramy do pracowni by odsklepić ramki z miodem a następnie je odwirować(z jednej i drugiej strony) potem cedzimy i rozlewamy do słoików.

2. Jak zapewnić dobrą zimownie: Zimownia po ostatnim miodobraniu ,bardzo ważne ponieważ stanowią fundament do przeżycia zimy przez rodzinę pszczela : zapewnienie dobrej wentylacji, ocieplenie gniazda , gruntowny przegląd pasieki, zapewnienie dobrej jakościowo matki , ścieśnianie ula, zakarmienie pszczół odpowiednia ilości syropu wyprodukowanie odpowiedniej ilości pszczół pokolenia zimowego do połowy września , zwalczenie choroby.

3. Czy należy ograniczyć czerwienie matek jeśli tak to co jeśli nie to co

- Silny rozwój rodzin przed pożytkiem głównym wybitnie sprzyja wydajności pasieki. Jeśli trwa on również przez okres pożytku głównego, wówczas przynosi stratę. Pszczoły zamiast nastawić się całkowicie na zbiór miodu, będą zajmowały się pielęgnowaniem czerwiu i będą zużywały na jego wychów duże ilości pokarmu. Teoretycznie wychów czerwiu na jednym plastrze kosztuje 2 kg miodu. Każdy zbyteczny plaster czerwiu – to jeden plaster miodu mniej. 

1. Odbudowanie węzy a produkcyjność - węza ułatwia pszczołom budowanie plastrów, dzięki możliwosci produkcji węz zarówno o dnie kom.roboczej i trutowej decydujemy jakie komórki wybudują i jaki czerw złoży w nich matka, dzięki węzie budują plastry tam gdzie chcemy, nie tworzą dzikiej zabudowy, dzięki ułatwieniu pracy pszczoły mają wiecej siły i czasu na pracę

2. Sezon pszczelarski od ostatniego miodobrania do zimowni:

Po ostatnim miodobraniu, które w różnych pasiekach wypada w różnym terminie przystępujemy do przygotowania rodzin do zimowli. Zacząć musimy od tego, że nawet w sezonie letnim cały czas sprawdzamy, czy nie brakuje pokarmu. Po odbiorze miodu w lipcu, jeśli nie przewidujemy dalszych pożytków należy rozpocząć systematyczne podkarmianie „ na siłę” niewielkimi dawkami rzadkiego syropu co kilka dni. Chodzi o to, aby skłonić matkę do silniejszego czerwienia. Podkarmianie to stosujemy aż do początku sierpnia. W drugiej połowie sierpnia przystępujemy do układania gniazd na zimę, a następnie do jesiennego podkarmiania. Układanie gniazd Podczas ostatniego miodobrania usuwamy część ramek zbytecznych już dla rodziny np. nadstawki. Później, tzn. w drugiej połowie sierpnia gniazda układamy ostatecznie. Przystępując do układania gniazda zwężamy wylotki, aby zapobiec ewentualnym rabunkom w trakcie prac jesiennych i karmienia. Podkarmianie Zaraz po ułożeniu gniazda przystępujemy do podkarmiania. Tradycyjnie używa się syropu cukrowego o stosunku cukru do wody 3:2. Podkarmianie powinno być zakończone do 5-15 września, jednakże nie zawsze jest to możliwe. W razie występowania późnych pożytków / np. spadzi/ cały proces przygotowania rodziny do zimowli przeciąga się. Należy pamiętać o walce z warrozą. W listopadzie lub grudniu rozpoczyna się okres zimowli pszczół.

1. Trzmiele:

Trzmiele - pszczoły społeczne (tak jak pszczoły miodne), różnica: społeczeństwo u tych owadów jest sezonowe. Matka jest przystosowana do przenoszenia pokarmu i wszelkich prac w ulu. Zimują tylko matki, budzą się wiosną i poszukują miejsca na budowę gniazda (tam zakładają rodzinę).Gniazda zwykle znajdują się w ziemi, głównie są to norki po gryzoniach. Jest wspólna komórka dla wszystkich larw (tzw. kołyska), które wylęgają się i konkurują między sobą o pokarm. Pierwsze pokolenia są małe. Robotnice w końcu przejmują pracę matki. W kokonach przetrzymywany jest nektar. Matka wysiaduje jaja, ponieważ w ulu jest zimno. Z jaj niezapłodnionych powstają samce. Matka agresją musi akcentować swoją pozycję w rodzinie. Samica kopuluje tylko raz, samiec wielokrotnie. Samce żyją dość krótko. Trzmiele są bardzo pracowitymi owadami i nadają się do zapylania kwiatów, z którymi nie radzą sobie pszczoły miodne, ze względu na zbyt krótki języczek i mniejszą masę.

Duże owady (do 30 mm), gęsto owłosione, często jaskrawo ubarwione, ale zwykle z przewagą czerni lub też całkiem czarne. Mają bardzo duże znaczenie w gospodarce rolnej, ponieważ poszukując pyłku, którym się żywią zapylają wiele gatunków roślin uprawnych, polowych i szklarniowych, oraz dziko rosnących. Niektóre z nich są organizmami modelowymi w badaniach zachowania, fizjologii, strategii żerowania oraz ewolucji relacji społecznych wśród owadów. Są pospolitymi owadami łąk, pól i sadów. W Polsce stwierdzono występowanie 40 gatunków należących do tego rodzaju, z czego najpospolitszymi są: trzmiel ziemny, trzmiel polny, trzmiel łąkowy i trzmiel kamiennik. Ich gniazdo składa się z części zewnętrznej – zbudowanej z suchej trawy, mchu i tym podobnych budulców, często wzmacnianych woskiem, oraz części wewnętrznej, gdzie samica matka buduje woskowy garnuszek, do którego znosi nektar z kwiatów. Następnie buduje z wosku pierwszą komórkę kolebkę, gdzie składa jaja, które ogrzewa ciepłem własnego ciała. Użądlenia trzmieli nie są tak niebezpieczne jak pszczół lub os, ponieważ ich jad zawiera mniej niebezpiecznych dla człowieka substancji, a ponadto nie posiadają haczyków na żądle, więc nie pozostaje ono w skórze człowieka.

1. Jedwabniki:

Jedwabniki – grupa owadów wytwarzających włókno jedwabne, wykorzystywanych do produkcji jedwabiu. Jedwab jest produkowany przez większość gąsienic ciem. Najlepszą jakość przędzy uzyskuje się od gatunków z rodzinpawicowatych i prządkowatych , a w szczególności od gąsienic jedwabnika morwowego z Azji, popularnie nazywanego jedwabnikiem. Według chińskiej legendy włókno jedwabne było znane już około 2700 lat p.n.e., ale przez wieki metody wykorzystania i produkcji jedwabiu handlowego były dobrze strzeżone. Wywóz jedwabników oraz ich jaj poza Chiny był surowo karany, nawet śmiercią. Z czasem jaja jedwabników oraz ich morwy, na której jedwabniki żerują, zaczęto przemycać z Chin do innych rejonów świata, ukrywając je w wydrążonych kijach. Nawet po wprowadzeniu jedwabników przez Arabów do Hiszpanii i założeniu centrów hodowli we Włoszech, ceny jedwabiu w Europie były bardzo wysokie. Obecnie jedwabnik stal się tak udomowiony, że nie występuje w warunkach naturalnych.

Produkcja jedwabiu przez jedwabniki

1. Poszukiwania miejsca: Gąsienica jedwabnika Bombyx mori z Azji wybiera odpowiednie miejsce na liściach przed rozpoczęciem przędzenia jedwabiu. Jedwab jest produkowany przez gruczoły znajdujące się w ciele gąsienicy i wydzielany na zewnątrz przez aparat przędny na spodzie głowy.

2. Wczesne stadia: Na początku gąsienica przędzie małą siateczkę, zwijając jedwabna nić w luźny kokon. W tym momencie siateczka kokonu jest niezbyt gęsta, tak że gąsienice jeszcze wyraźnie przez nią widać.

3. Wznoszenie ścian: Gąsienica, aby utworzyć kokon, pracowała obracając się na zmianę do tyłu i do przodu pomiędzy liśćmi. Cały czas jedwab był wydzielany na zewnątrz przez gruczoły przędne.

4. Zwiększenie gęstości: Twardniejące warstwy jedwabiu powiększają się, a powstały kokon chroni gąsienicę przed drapieżcami.

5. Bezpieczne ukrycie: Kokon jest teraz dostatecznie mocny, żeby całkowicie chronić gąsienice podczas przepoczwarzania.

1. Bartnictwo:

Bartnictwo to dawna forma pszczelarstwa leśnego, polegającego na hodowli pszczół w barciach wydrążonych w drzewach. Pszczoły leśne, zwane borówkami, wytwarzały miód głównie z kwiatów lip i wrzosów. Barcie przewyższały wartością zwykłe ule gdyż borówki były bardziej wydajne od pszczół hodowlanych. Główną przyczyna upadku bartnictwa był rozwój rolnictwa, handel drewnem jak i pożary lasów, przez co zaniknął gatunek pszczół leśnych. W Polsce odbywają się próby reaktywacji tego zawodu.

1. Apiterapia:

Apiterapia jest dziedziną medycyny, zajmującą się leczeniem i profilaktyką schorzeń za pomocą produktów pszczelich.

Leczenie chorób produktami zebranymi, przetworzonymi lub wydzielonymi przez pszczołę. Do produktow tych zaliczamy :

pyłek kwiatowy - produkt przyniesiony przez pszczoły, propolis, miód nektarowy, pierzgę - produkty przyniesione i przetworzone przez rodzinę pszczelą, mleczko pszczele, jad pszczeli i wosk - substancje wydzielane przez pszczołę.

Wiele z tych produktów przyspiesza regenerację tkanaek oraz poprawia samopoczucie, przyspiesza powrót do zdrowia po przebytej chorobie i wzmacnia organizm osób starszych.

Przewagą produktów pszczelich (apiterapeutyków) nad produktami syntetycznymi, czyli popularnymi lekami - jest brak skutków ubocznych (oczywiście przy fachowym stosowaniu) i łatwość przyswajania przez organizm (w przeciwieństwie do chemiofarmaceutyków, traktowanych przez organizm jako ciało obce).

Stosowanie jadu - może odbywać się tylko pod nadzorem lekarza, oraz po wykonaniu wcześniejszych badań!

1. Choroby:

1. Choroby: Zgnilec złośliwy/ amerykański Jest on zakaźną chorobą czerwiu pszczelego wywoływaną przez bakterię Paenibacillus larvae. Objawy zgnilca: - zamarły, gnijący czerw pod zasklepem, który często jest zapadnięty i podziurawiony, - ciało zamarłej larwy zmienia się w brązową masę, która za pomocą zapałki daje się wyciągać w długie, cienkie nitki /objaw charakterystyczny/, - gnijący czerw wydziela zapach kleju stolarskiego, często wyczuwalny już po otwarciu ula. Zwalczanie: zapytać l.weterynarii , można zwalczać przez: kuracje olejkiem cynamonowym, utworzenie sztucznych rojów, wysiarkowanie Kiślica, zgnilec łagodny, europejski kiślica jest zakaźną i zaraźliwą chorobą czerwiu pszczelego powodowaną przez bakterię Melissococcus pluton i wtórnie przez kilka innych rodzajów bakterii. Objawy: Objawy kiślicy w odróżnieniu od zgnilca złośliwego zauważyć można już na czerwiu odkrytym /łagodna postać choroby/. Pierwszym objawem jest przezroczystość oskórka larwy z prześwitującym układem tchawkowym i jelitem środkowym. Następnie larwa ciemnieje, a po zamarciu żółknie i brunatnieje. Zwalczanie: W postaci łagodnej gniazdo zwężamy, ocieplamy i podkarmiamy ciepłym syropem. Matkę zamykamy w klateczce na 8-10 dni. W tym czasie pszczoły usuną chore larwy. Wskazana jest również wymiana matki. Natomiast przy postaci ostrej (cuchnącej) stosuje się zabieg polegający na przesiedleniu na węzę z przegłodzeniem, identycznie jak przy zwalczaniu

2. c/ Nosematoza /choroba sporowcowa/ Nosematoza zwana popularnie nosemą jest powszechnie występującym schorzeniem pszczół wywoływanym przez sporowca pszczelego Nosema apis, jednokomórkowego organizmu zaliczanego dawniej do pierwotniaków, a obecnie klasyfikowanego jako grzyb.

3. Objawy: Typowym objawem nosemy są plamy kału na wylotach i we wnętrzu ula. Pszczoły mają rozdęte odwłoki, tracą zdolność do lotu, pełzają przed ulem. Obserwujemy drżenie skrzydeł i całego ciała.

4. Zwalczanie: unikanie pozostawiania na zimę zbyt dużej ilości spadzi, usuwanie źródeł zakażenia w postaci plastrów poplamionych kałem, dezynfekcja ramek i uli po chorych i spadłych rodzinach, zapewnienie czystych wodopojów. Pod żadnym pozorem nie wolno przenosić do zdrowych rodzin plastrów z zapasami jeśli noszą ślady biegunki lub choćby pochodzą ze spadłych rodzin.

5. d/ Grzybica otorbielakowa /askosferioza, grzybica wapienna/. Jest to zakaźna choroba czerwiu wywołana przez grzyba, otorbielaka pszczelego Ascosphaera apis. Objawy: Zarodniki grzyba porażają kilkudniowe larwy które zamierają a następnie są przerastane przez grzybnie tworząc mumie o wyglądzie kawałeczka kredy. Na koniec mumie pokrywają się czarnym nalotem zarodników. Zwalczanie: Polega na usunięciu plastrów z chorym czerwiem, zebrania zmumifikowanego czerwiu z ula i z ziemi przed ulem. Przy silnym porażeniu celowe jest przesiedlenie do nowego ula. Rodzinę ocieplamy i podkarmiamy syropem.

6. Choroba woreczkowa /SBV/ Jest to zaraźliwa choroba atakująca 2-dniowe larwy głównie w maju i czerwcu. Larwy pod zasklepem zamierają żółkną i brązowieją, tylna część jest obrzmiała, tworząca jakby woreczek, przednia jest podgięta do góry /pantofelek/. Larwa nie usunięta przez pszczoły zasycha przekształcając się w brunatny strupek. Zwalczanie polega na usunięciu porażonych plastrów, ścieśnieniu i ociepleniu gniazda, podkarmieniu ciepłym syropem, ew. przesiedleniu na węzę i wymianie matki.

7. Ostry paraliż pszczół /APV/ Objawy to czasami zamieranie czerwiu otwartego ale przede wszystkim masowe, gwałtowne wymieranie pszczół jesienią /podobnie jak w wypadku Nosema ceranae/ Pszczoły jakby „opuściły ul” pozostawiając nietknięte zapasy, nie ma śladów biegunki, ani rabunku.

8. Choroba czarnych mateczników /BQCD/ Wirus atakuje dorosłe pszczoły chore na nosemozę. Skraca ich życie. Chore karmicielki podczas karmienia zarażają larwy mateczne. Już w zasklepionym mateczniku larwa zamiera, żółknie. Potem matecznik pokrywa się brunatnymi plamami. Wirus zdeformowanych skrzydeł /DWV/ Występuje powszechnie na ogół bezobjawowo. Jednak przy silnym porażeniu warrozą pojawiają się pszczoły kalekie, bez skrzydeł ze skróconymi odwłokami, niezdolne do życia. Zapobieganie polega na kompleksowym zwalczaniu warrozy.

9. Warroza : pasożyt Varroa destructor Objawy: upadki pszczół. Zwalczanie: Metody hodowlane. Polegają na selekcji i wzmacnianiu instynktu usuwania i niszczenia samic Varroa destructor. Jest to metoda przyszłościowa, na zadowalające efekty przyjdzie nam zapewne jeszcze poczekać. Metody chemiczne. Są stosowane w okresie po pożytkowym, aby nie dopuścić do skażenia produktów pszczelich. Obecnie do dyspozycji mamy tabletki do odymiania Apiwarol z amitrazą jako substancją czynną, nadal bardzo skuteczne, paski Biowaru krajowej produkcji także na bazie amitrazy i Baywarol z zawartością flumetryny, którego skuteczność oceniana jest różnie przez pszczelarzy. Stosowanie kwasów organicznych Dość popularne jest wykorzystanie kwasu mrówkowego 60-85 % -ego w postaci par w okresie pożytkowym, kiedy to stosowanie środków chemicznych jest niemożliwe.

1. Historia:

Pszczelnictwo-- nauka o pszczelarstwie

Pszczelarstwo- rzemiosło zajmujące się hodowla pszczół wywodzące się od bartnictwa

• Slady prehistoryczne

• 96-74 mln lat temu pierwsze kopalne ślady nadrodziny apoidae okres kredy

• W bursztynie w bałtyckim datowanym na okm40 mln zachowały się z wczesnego oligocenu szczatki pszczół które w 95 % wymarły

• Okres kenozoiczny- wykopaliska A, adonisk ?? 35 mln lat temu Seeley 85’ odkrycie skamieniłałosci w niem. I Francji z wczesnego oligocenu

• Dolny miocen- pszczoły z pokladu wegla brunatnego

• Neolit 7-12 tys lat temu malowidła skalne w Hiszpanii koło Walencji

• W Azji malowidła indyjskie z okresu post mezolitycznego A dorasta

• HISTORIA STAROZYTNA

• MIÓD I wosk odgrywały rolę w obrzedach

• Pszczoły zaczeto otaczac opieką ze względu na to ze dostarczały człowiekowi podstawowych składników(miód czerw-uzupełnienie białka) kit wosk

• Kolebka pszczelarstwa Basen M. śródziemnego

• Zwoje orientalne Talmud Koran biblia – uzdraiajace właściwości produktów z ula

• Daly poczatek mitom wykorzystywane przez pierwotne religie

• KRETA- Pierwsza inf o0 pszczelarstwieXX w p,n,e , największy exporter miodu głównie do Grecji Azji Mniejszej i Egiptu dała podstawe do rozwoju pszczelarstwa w Grecji i Rzymie doskonała wiedza o miodzie utrzymywanie w ulach terakotowych miód przechowywany w naczyniach glinianych o duzej pojemności 100 i wiecej litrów miód najczęściej w piwnicach i grotach skalnych wizerunek pszczoły na monetach towarzyszka wielkiej matki(Artemida) na niej umieszczano wizerunek pszczoły-symbol płodnosci

• EGIPT 3 TYs lat temu wykorzystanie gospodarcze pszczół dolina nilu stwarzał b. dobre warunki do rozwoju pszczół duzo rodzin pszczelich krótki okres wegetacji ule walcowate z giny symbol górnego Egiptu-godło króla trzina+pszczoła zaliczane w poczet świetych stworzen stwiały opró szerszeniom obelisk flaninski??? Jeden z najstarszych wosk do mumifikacji kit do lecznictwa miód i produkty w lekach od 6-5 wieku p.ne podlegało wpływom z Rzymu(pszczelnictwo egipskie)

• Palestyna poczatki gospodarki 2 wiek pne hebrajczycy-miód od dikich pszczół pszczoły w grotach pierwszy pszczelarz wnuk Kaina tubel-kain zastosował piłe do wycięcia z pnia fragmentu zajmowanego przez pszczoły ule ceramiczne

• Grecja ule kształtu cylindrycznego z wikliny pszczoły utrzymywane tez w kłodach ule ustawione pinowo najdoskonalszy miód z góy Hymett

• Rzym- wiedza od Fenicjan i greków nie przyczynili się do rozwoju pszczelarstwa ule ze słomy kształt zbliżony do walca lub dzwonu utrzymywali pszczoły tez w kłodch rozwój wiedzy pszczelarskiej przez podboje najlepszy miód z Attylni nisko cenione te z Korsyki

• Nowowzytnośc

• Średniowiecze—wszystkie ludy zajmowały się hodowla pszczół rozwój bartnictwa w pisach pisali o pszczółkach

• Pasiecznictwo- pojawia się an slasku i w Wielkopolsce ok. XIII i X w.- wysoka kultura rolna intensywny rozwój Mazowsze-XV TERENY WSCHODNIE XVI-XVIII proces ten nie przebiegał gwałtownie część pasiek bartnych prztwała do XIX W

• Pierwotnym ulem była kłoda stosowana w pozycji pionowej lub poziomej nad nia czapa ze słomy dno uli z gliny kłody były cięzkie