Praca socjalna w społeczności lokalnej
Istniejąca debata pomiędzy podejściem pracy socjalnej skoncentrowanym na kliencie a na środowisku społeczności lokalnej sprawiła, że zaczęto bardziej przyglądać się tym dwóm podejściom. Widać to wyraźnie w Raporcie Barclaya, wg którego praca socjalna winna charakteryzować się partnerstwem zaproponował szersze rozumienie roli departamentów p.s- pomoc świadczona w sposób pośredni. Definicja wg raportu przedstawia się: Praca socjalna w społeczności rozumiana jest jako ta, która zaczynając od problemów jednostek lub grup, przez zadania wydziałów pracy socjalnej, organizacji ochotniczych, stara się zabezpieczyć, wesprzeć, umożliwić rozwój lokalny sieci formalnych i nieformalnych- społeczność lokalna. Od czasu raportu nastąpiła stopniowa polaryzacja na dwa zespoły: scentralizowane- które służą określonym grupom klientów oraz zdecentralizowane- zajmujące się różnymi sprawami wcielające w życie ideę pracy w społeczności.
Trudno jest określić czym jest praca socjalna, warto przytoczyć składniki pracy socjalnej wg Bennett, które określane są jako: 1. Praca socjalna w społeczności obejmuje funkcje całościowe instytucji ; 2. Pracuje w zespołach świadczących usługi, harmonijnie pracujących ze społecznością lokalną. 3. Skupia się na relacjach pomiędzy jednostkami, rodzinami, organizacjami i grupami; 4. Ważną częścią opieki w społeczności jest opieka nieformalna tj. rodzice, krewni, sąsiedzi i inni; 5. Opieka socjalna jest pro aktywna i łatwo dostępna dla potrzebujących jej; 6. Obejmuje planowanie, które maksymalizuje efektywność, planowanie wymaga stałej kontroli potrzeb i możliwości w danej społeczności.
Cele przyświecające tym, którzy propagują pracę socjalną w społeczności lokalnej to: 1. Zapewnienie łatwo dostępnej opieki społecznej ; 2. Zachęcanie do definiowania rodzaju i stylu usług przez samych członków społeczności; 3. Rozwinięcie zakresu metod interwencji odpowiadającym potrzebom występującym w społeczności; 4. Nawiązywanie współpracy z innymi agencjami pomocy; 5. Zainicjowanie samopomocy w społeczności; 6. Stworzenie projektów opieki w ramach społeczności we współpracy z lokalnymi strukturami.
Istnieją trzy modele świadczenia usług w zakresie pracy socjalnej, są to:
1.podejście skoncentrowane na kliencie
2.Podejście polegające na prowadzeniu pracy socjalnej w społeczności
3. Podejście mieszane wyżej wymienionych w ramach którego rozmieszczone na terenie zespoły składają się z pracowników określonej specjalizacji
Zasadnicze różnice pomiędzy pierwszymi i drugim podejściem są następujące:
-w podejściu zorientowanym na klienta (oznaczonym jako pierwszy) to zespół okręgowy na 20 000-50 000 mieszkańców, a w zorientowanym na społeczność (oznaczonym jako drugi) to zespół miejscowy na 5000-10 000 mieszkańców.
- jeśli chodzi o dostępność to w pierwszym podejściu zespoły nie sa łatwo dostępne dla ludności, a w drugim zespoły lokalnie rozmieszczone charakteryzują się łatwym dostępem do możliwości uzyskania porady, wsparcia.
-podejście reaktywne czy proaktywne? w pierwszym zespoły reagują na zapotrzebowanie na świadczone przez nie usługi; zwykle jednak interwencje podejmowane są gdy sytuacja jest kryzysowa, w drugim podejściu zespół uczestniczy w kreowaniu usług na zasadach partnerskich ze społecznością, często wcześniej się dostaje informacje o stanach ryzyka.
- jeśli chodzi o sposób pracy to pierwsze łączone jest z rutynowym traktowaniem przypadków, normami biurokratycznymi, programami i odgórnymi ustaleniami ; w drugim są to tradycyjne działania jak i działania prewencyjne z użyciem nieformalnych struktur w zasięgu społeczności, działania definiowane przez potrzeby społeczności
-organizacja zespołów w pierwszym : struktura scentralizowana, budżet ustalany centralnie, planowanie centralne; w drugim planowanie na poziomie lokalnym, lokalne zarządzanie środkami, lokalny budżet.
-odpowiedzialność zawodowa w pierwszym pracownik odpowiedzialny za rozwiązywanie problemów klienta, w drugim odpowiedzialność oparta na współodpowiedzialności czynników lokalnych, instytucji oraz organizacji ochotniczych.
Ukazane powyżej różnice świadczą o konieczności określonej w raporcie Barclaya ,,nastawiania umysłów”, które ukazują następujące kategorie:
1. Obsługiwany obszar- wymagana jest pełna jego znajomość
2.Dostępność- sieć lokalnych biur oraz informowanie o ich istnieniu i usługach, miejsce łatwo dostępne, budynek przyjemny, atmosfera zapraszająca i zachęcająca.
3.Podejście proaktywne celem jest wcześniejsze ostrzeganie o występowaniu ryzyka, zamiast reagować już na powstały kryzys
4. Implikacje reaktywne – Praca prowadzona w społeczności dąży do udziału ze strony lokalnej społeczności rodzaju i stylu prowadzonych prac i świadczeń na rzecz społeczności odchodząc od stylu determinowanego postanowieniami władz centralnych.
5. Kwestie profesjonalizmu i problem odpowiedzialności – nacisk kładzie się na podejście zespołowe i zespołową odpowiedzialność.

Występuje pewien opór co do tego podejścia. Dlaczego? Możliwym jest, że jest to opór wyższego kierownictwa do zmian, co wiązało by się z koniecznością podzielenia się władzą i kontrolowaniem budżetu a w konsekwencji do osłabienia władzy centralnej i zaniku hierarchii. Podejście to również wymaga przestawienia się na długookresową, która pozwoli na dokładne zdiagnozowanie i poznanie samej społeczności co wymaga niewątpliwie czasu, rozwinięcie relacji uczestnictwa w takiej zbiorowości wymaga bardzo dużo czasu.
W założeniu świadczenie pomocy w tym modelu jest odpowiedzią na potrzeby danej społeczności co nie zawsze może się pokrywać z wymaganiami niektórych grup. Może wystąpić konflikt interesów pomiędzy wymaganiami społeczności a wymaganiami władz lokalnych.

Warto wspomnieć z całą pewnością o ,,opiece w społeczności” zawartej w Raporcie Griffithsa oraz w tezach ,,Białego Dokumentu” , która posiada tożsame cele z tymi prezentowanymi w pracy socjalnej w społeczności a są to m.in. :
-możliwość indywidualnego decydowania jak chcą żyć oraz czego potrzebują.
-zapewnienie elastycznego sposobu reakcji na poszczególne osoby i ich opiekunów.
-zapewnienie lepszej informacji o dostępnych możliwościach.
Filozofia zawarta w raporcie może być postrzegana jako ta, która ma wiele wspólnego z pracą socjalną w społeczności.

Ewa Rzeszotek
Praca socjalna IIrok