114. Rządzenie imperatywne a zarządzanie interaktywne- omów znaczenie i różnice obu pojęć.
→ Z podręcznika „Zarządzanie publiczne” Jerzy Hausner (nigdzie tego nie mogłam znaleźć dopiero w tej książce). Występuje tutaj termin rządzenie interaktywne- w pytaniu jest „zarządzanie” ale chyba nie robi dużej różnicy :D
Można wyróżnić dwa podstawowe sposoby rządzenia: imperatywny i interaktywny.
Istotą rządzenia imperatywnego jest wymuszanie za pomocą różnych dostępnych narzędzi pożądanych zachowań i zmian. Przy tej metodzie ośrodek kierowniczy, wywołujący i ukierunkowujący zmiany, działa jakby w roli eksperymentatora, który w oparciu o przyjęta teorie stosuje określone środki, aby spowodować pewne reakcje, których zaistnienie złoży się na powstanie nowej sytuacji. Dla ośrodka kierowniczego uczestnicy systemu społecznego są obiektami oddziaływania. Chodzi o to, aby za pomocą dostępnych środków spowodować oczekiwane zmiany ich mentalności i zachowania, odpowiadające regułom ustalonym przez ten ośrodek. Dla rządzących te reguły są oczywiste, jedynie słuszne, dane, natomiast obiekty oddziaływania niekoniecznie muszą je rozumieć czy akceptować. Jeżeli je przyjmują , zadanie ośrodka kierowniczego staje się łatwiejsze; jeżeli nie, to aby je wykonać, co jest imperatywem (moralnym, intelektualnym, politycznym) musi on osłabić opór i wymusić przystosowanie się do reguł. Zestaw reguł stanowi przy tym dla ośrodka kierowniczego spójną wizję ładu społecznego, którego urzeczywistnienie zapewni pożądany stan społecznej równowagi. Podejście imperatywne jest silnie nacechowane konstruktywizmem, rozumianym jako dążenie do całościowego zastępowania rozwiązań istniejących rozwiązaniami wyobrażonymi i zaprojektowanymi przez ośrodek kierowniczy, który ustanawiając je, testuje je zarazem w danych warunkach, czyli postępuje jako eksperymentator.
Rządzenie interaktywne jest przeciwieństwem i polega na wywołaniu pożądanych zmian przez generowanie procesu społecznej innowacji, dokonującego się w następstwie społecznych interakcji. Ośrodek wywołujący i ukierunkowujący zmiany przyjmuje rolę uczestnika i traktuje uczestników jako podmioty, których postępowanie może ulec zmianie tylko w następstwie wzajemnego oddziaływania. Zadanie ośrodka wywołującego proces zmian nie polega na ustanawianiu reguł i wymuszaniu ich respektowania, lecz na stymulacji procesu definiowania i formowania takich reguł, które pozwolą uczestnikom zaspokajać potrzeby i realizować interesy. W tym procesie społecznemu definiowaniu i formowaniu podlega także pozycja ośrodka kierowniczego.
W przypadku pierwszej metody podstawą sukcesu jest zdolność ośrodka kierowniczego do narzucenia planowanej zmiany, co wymaga przede wszystkim osłabienia możliwości uczestników systemu do działania dysfunkcjonalnego wobec nowych reguł, a więc do znacznego ograniczania swobody i autonomii ich działania.
Odmiennie w przypadku metody interaktywnej: tutaj idea centralnego „złotego punktu” zostaje odrzucona, sukces zależy od wyzwolenia przez ośrodek kierowniczy zdolności uczestników systemu społecznego do aktywnego przystosowania się i tworzenia nowych rozwiązań poprzez proces społecznej komunikacji i negocjacji. Często uzależnia się rozwój i upowszechnienie takiej formy rządzenia od rosnącego uznania przez część społecznych i politycznych aktorów kompleksowości, dynamiki i różnorodności systemów społeczno- politycznych.
| Rządzenie imperatywne | Rządzenie interaktywne | |
|---|---|---|
| Kompleksowość | Związki przyczynowo-skutkowe Jednostronne zależności Podział na jednostki i dyscypliny |
Całości i części Wielowymiarowe współzależności Sieci komunikacyjne |
| Dynamika | Liniowość i przewidywalność Ciągłość i odwracalność Stosowanie mechanizmów jednokierunkowej transmisji |
Nieliniowość i chaotyczne zachowania Nieciągłość i nieodwracalność Stosowanie mechanizmów dwukierunkowej transmisji i sprzężenia zwrotnego |
| Różnorodność | Podejścia/analizy oparte na wartościach przeciętnych | Analiza sytuacyjna i dotycząca odrębnych przypadków |
W literaturze wyróżnia się wspólne warunki dla pojawienia się interaktywnego rządzenia:
symetryczny rozdział władzy między głównych aktorów społecznych
brak „opcji exit” w przypadku każdego z nich
ucywilizowanie, prawne uregulowanie i zinstytucjonalizowanie konfliktu klasowego
rozproszenie, wielocentryczność władzy państwowej
pewien stopień kulturowej homogeniczności, co umożliwia komunikację i uzyskiwanie konsensusu.
Takie warunki są zazwyczaj efektem złożonego i długotrwałego procesu, rezultatem społecznego rozwoju, społecznej ewolucji.
Interaktywność w rządzeniu oznacza komunikację i współpracę różnych aktorów. Oznacza także różnorodność aktorów, która umożliwia zachodzenie interaktywności w wymiarach : międzysystemowości, wieloprzestrzenności i wieloczasowości. Bardzo ważne jest także międzysystemowe zaufanie, umożliwiające zrozumienie i porozumienie między aktorami.