Podstawowe prawa, które przysługują każdemu człowiekowi: od momentu narodzin aż do śmierci – niezależnie od jego pochodzenia, wyznania, wieku, zawodu, rasy i płci .

Prawa te mają charakter:

• przyrodzony - istnieją niezależnie od woli władzy i przysługują każdej osobie z racji urodzenia, należą do każdego człowieka stanowiąc część jego człowieczeństwa,

• niezbywalny - człowiek nie może się zrzec swoich praw lub z nich zrezygnować,

• nienaruszalny - państwo służy, jako narzędzie ich ochrony i realizacji,

• powszechny - przysługują bez wyjątku każdemu człowiekowi indywidualnie, niezależnie od przynależności państwowej, koloru skóry, czy też od wyznawanej religii.

Polska wniosła duży udział w proces tworzenia systemu praw człowieka i ich ochrony. Prawna ochrona obywateli przed nadużyciami władzy związana jest z rozwojem demokracji szlacheckiej. Rzeczpospolita obojga narodów była państwem wielokulturowym i wielowyznaniowym, z wyjątkowo, jak na europejskie warunki, liczną warstwą szlachecką. Zachowanie wewnętrznego porządku w takim państwie wymagało wysokiego poziomu tolerancji religijnej i ustawowych gwarancji praw obywatelskich, zdobywanych przez szlachtę w drodze licznych przywilejów.

Teraz chciałabym przedstawić głowne daty i wydarzenia które dotyczą praw człowieka w Polsce.

W latach 1425-1433 król Władysław Jagiełło nadał stanowi szlacheckiemu przywileje nietykalności osobistej, chroniącej szlachcica przed uwięzieniem bez sądowego wyroku. Hasło: „Neminem Captovabimus nisi iure victum” – nietykalność osobista. W 1433r- potwierdzony w Krakowie przywilej Jedleńsko-Krakowski.

W tym samym czasie chwalebnie w historii zapisał się rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Paweł Włodkowic. W trakcie Soboru w Konstancji występował w obronie doktryny tolerancji religijnej, powołując się na przykazanie miłości bliźniego, obejmującej również obowiązek tolerancji wobec pogan.

KONSTYTUCJA 3 MAJA - uchwalona 3.05.1791r., Przede wszystkim zmniejszono możliwość wpływania magnaterii na wybór króla. Zostało utrzymane poddaństwo chłopów, ale szlachta straciła swoją władzę, ponieważ poddani zostali wzięci "pod opiekę prawa i rządu krajowego". Szlachta nie mogła więc już sama decydować o unieważnieniu umowy z chłopami odnośnie zamiany pańszczyzny na czynsz.

Konstytucja 3 maja głosiła: „Bezpieczeństwo osobiste i wszelką własność komukolwiek z prawa przynależną, jako prawdziwy społeczności węzeł, jako źrenicę wolności obywatelskiej szanujemy, zabezpieczamy, utwierdzamy.” Wprowadzając, jako „religię narodową panującą” wiarę rzymskokatolicką, konstytucja zapewniała ludziom innych wyznań „pokój, opiekę i wolność”. Ustanawiała także trójpodział władz. Hugo Kołłątaj napisał w Prawie politycznym narodu polskiego z 1790 roku: „Nigdy, niezależnie od epoki, niezależnie od warunków, nie jest dozwolone gwałcić prawa człowieka ani odmawiać mu przywrócenia jego praw. Żaden kraj nie jest godny nazywać się wolnym, jeśli choć jeden człowiek zmuszony jest do niewoli. Żadne ustawodawstwo nie może więc przemilczeć praw człowieka, żadne społeczeństwo nie może poświęcać jednego człowieka dla innych. Rozumowanie, które by to umożliwiło, byłoby objawem strachu bądź niesprawiedliwości.” Począwszy od ostatniej dekady XVIII wieku upowszechniają się w Europie konstytucyjne formy rządów - Polska, Francja.

Niestety próby reformy państwa zostały przerwane w 1792r. Główną przyczyną było zawiązanie się konfederacji targowickiej oaz wkroczenie do Polski rosyjskich wojsk. Mimo to Konstytucja 3 Maja uznawana jest za wielkie osiągnięcie, gdyż wprowadzała szansę na rozwój państwa, poruszała kwestię wolności i praw człowieka oraz regulowała sposób organizacji władz państwowych. Do jej dorobku odwoływały się następne pokolenia należące do różnych opcji politycznych.

Konstytucja uchwalona w marcu 1921 roku określiła ustrój państwa jako rzeczpospolitą (republika). Źródłem władzy w państwie był Naród, sprawujący ją przez przedstawicieli. Fundamentem ustroju był trójpodział władz na ustawodawczą (sejm i senat), wykonawczą (prezydent i rząd) oraz sądowniczą, wykonywaną przez niezawisłe sądy.

Konstytucja marcowa zawierała bardzo szeroki katalog praw i wolności. Towarzyszyły im też obowiązki obywatelskie. Za najwyższy z nich uznawano wierność dla Rzeczypospolitej, dalej przestrzeganie Konstytucji i prawa, obowiązek służby wojskowej, ponoszenia ustawowych powinności (podatki), pełnienia nałożonych funkcji publicznych oraz patriotycznego wychowania swoich dzieci i zapewnienia im minimum wykształcenia.

Trzy naczelne prawa: do życia, wolności i mienia, państwo gwarantowało wszystkim bez względu na pochodzenie, narodowość, język, rasę czy religię. Z nich wywodzono prawa pochodne, które podzielić możemy na kilka grup.

Pierwsza to gwarancje wolności osobistej: zakaz zatrzymywania powyżej 48 godzin i wymóg sankcji sądowej na tymczasowe aresztowanie, równość wobec prawa i prawo sądu. Do tej dziedziny należała także nietykalność mieszkania, tajemnica korespondencji i swoboda emigracji.

Drugą grupę nazwać by można prawami polityczno-światopoglądowymi. Należały tu wolność sumienia, wyznania, myśli, prasy, składania petycji, zrzeszania i zgromadzeń.

Trzecia to prawa społeczne, a wśród nich: wyróżniamy prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych, bezpłatnego nauczania w szkołach publicznych. Szczególną ochroną otaczano dzieci: pozbawione troski rodzicielskiej miały prawo do opieki i pomocy państwa, normowana była praca młodocianych (od 15 roku życia) i kobiet.

Specjalnej regulacji podlegała kwestia własności. Uznano ją za jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego. Konstytucja stała na gruncie równej ochrony własności prywatnej (indywidualnej i zbiorowej) oraz publicznej (instytucji, samorządu i państwa. Za dobro szczególne ustawa zasadnicza uznawała ziemię. Państwo zastrzegało sobie regulację jej obrotu i prawo przymusowego wykupu (reforma rolna).

Czwartą grupę tworzyły wolności kulturalno-narodowe. Wymieniano tu wolność swobodę badań naukowych, nauczania i prawo do zachowania tożsamości narodowej przez jednostki jak i grupy (mniejszości narodowe)

W konstytucji kwietniowej z 1935 roku zasadę republikanizmu wyrażono w nazwie państwa oraz zwrotem - "wspólne dobro obywateli". Świadomie zrezygnowano ze stwierdzenia, że źródłem wszelkiej władzy jest Naród. Odchodzono od zasady trójpodziału władzy. Odtąd miała być ona jednolita i skupiać się w urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej, postawionego na czele państwa oraz wszystkich jego organów, poczynając od Rządu, przez Sejm, Senat, Siły Zbrojne, Sądy i kończąc na organach Kontroli Państwowej.

Do rangi naczelnych zasad ustrojowych zaliczono idee odpowiedzialności, służebności i dobra powszechnego. Prezydent zdawał sprawę przed Bogiem i historią za losy kraju. Naczelne zadanie organów państwa definiowano jako służbę Rzeczypospolitej.

Konstytucja PRL-u 1952, . Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są wyrazem interesów i woli ludu pracującego. Ścisłe przestrzeganie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest podstawowym obowiązkiem każdego organu państwa i każdego obywatela. Wszystkie organy władzy i administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Polska Rzeczpospolita Ludowa, utrwalając i pomnażając zdobycze ludu pracującego, umacnia i rozszerza prawa i wolności obywateli. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy

Obowiązująca od 1997 roku Konstytucja RP, poświęciła cały drugi rozdział prawom i wolnościom człowieka i obywatela: Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Katalog przewidzianych w Konstytucji praw jest bardzo rozbudowany i obejmuje swoim zasięgiem wszystkich obywateli RP bez względu na płeć, pochodzenie społeczne, wyznanie czy narodowość. Zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja w dostępie do kształcenia, pracy, awansów i sprawowania funkcji publicznych. Państwo gwarantuje obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej. Obywatele podlegają szeroko pojętej ochronie życia i zdrowia, zabronione jest poddawanie ludzi eksperymentom medycznym (bez ich zgody), torturom, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu oraz karom cielesnym.