Wojna o Falklandy-Malwiny

Wojna o Falklandy-Malwiny
Mapa pokazujące ruchy brytyjskich zespołów morskich, mających za zadanie odbicie Falklandów i innych wysp na południowym Atlantyku
Czas
Miejsce
Terytorium
Przyczyna
Wynik
Strony konfliktu  Wielka Brytania Dowódcy  Sir John Fieldhouse  John "Sandy" Woodward  Jeremy Moore  Julian Thompson  Michael Clapp Straty Lądowe: 258 zabitych 775 rannych 115 wziętych do niewoli Morskie: 2 niszczyciele 2 fregaty 1 transportowiec 1 okręt desantowy 1 kontenerowiec Powietrzne: 10 myśliwców 24 śmigłowce
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Wojna o Falklandy-Malwiny
Argentyńska inwazja • South Georgia • Okupacja • Operacja Paraquet • Operacja Black Buck • Pebble Island • Operacja Sutton • San Carlos • Seal Cove • Goose Green • Top Malo House • Mount Harriet • Two Sisters • Mount Longdon •Wireless Ridge • Mount Tumbledown • Port Stanley

Agentyńscy jeńcy wojenni w Stanley

HMS "Antelope" płonie po trafieniu przez bomby argentyńskich samolotów, 23 maja 1982 roku

Mapa desantów brytyjskiej piechoty we wschodnich Falklandach i w San Carlos

Mapa Falklandów. Zaznaczone miejsca lądowań pod San Carlos

Mapa bitwy o Goose Green

Wojna o Falklandy lub wojna o Malwiny (hiszp. Guerra de las Malvinas/Guerra del Atlántico Sur, ang. Falklands War lub Falklands Conflict/Crisis) – konflikt zbrojny pomiędzy Argentyną i Wielką Brytanią, do którego doszło w marcu 1982 roku. Wyspy na południowym Atlantykunależące do Wielkiej Brytanii zostały zaatakowane przez wojska argentyńskie. Konflikt trwał do czerwca 1982. W wyniku wojny Falklandypozostały we władaniu Wielkiej Brytanii, co było zgodne z oczekiwaniami ich mieszkańców, a rządząca Argentyną junta wojskowa upadła i wprowadzono tam demokrację.

Malwiny[edytuj]

W końcu XVI wieku wyspy zostały odkryte niezależnie przez dwóch angielskich żeglarzy. Anglia ustanowiła swoje zwierzchnictwo nad nimi w1761, jednak pierwszą kolonię (Port Louis) założyli na nich Francuzi w 1763. Hiszpania uznała ten fakt za godzący w jej interesy i wyparła Francuzów w 1768. Pod naciskiem brytyjskim Hiszpania scedowała Malwiny w układzie z 22 stycznia 1771 na rzecz Wielkiej Brytanii. W praktyce, wyspy pozostawały nieskolonizowane i swe pretensje do nich zgłosiła w 1820 r. nowo powstała Republika Argentyńska. W rok później Argentyńczycy stworzyli w Port Louis garnizon wojskowy i ciężki obóz karny, jednakże w wyniku buntu miasto i wyspy przeszły pod faktyczną władzę kryminalistów. W 1831 miasto zostało zburzone.

W 1833 Wielka Brytania zdecydowała się w końcu skolonizować wyspy. Argentyna nie wycofała jednak swoich żądań w sprawie zwrotu spornego terytorium.

W XX wieku w kolejnych rządach brytyjskich dominowała tendencja do pozbycia się niewygodnych z punktu widzenia politycznego i nie przynoszących prawie żadnego dochodu Falklandów. Około 2000 mieszkańców (Kelpers) powoływało się jednak na Artykuł 73 Karty Narodów Zjednoczonych i żądało pozostawienia ich w ramach Wspólnoty Brytyjskiej. Wbrew ich woli, w 1965 rozpoczęto negocjacje na temat przynależności wysp, jednak przez 17 lat ich trwania niewiele się zmieniło.

Przyczyny konfliktu[edytuj]

Lotniskowiec HMS "Invincible" stanowił wraz lotniskowcem HMS "Hermes" trzon brytyjskich sił ekspedycyjnych które miały odzyskać Falklandy

Od roku 1976 w Argentynie panowała dyktatura wojskowa kierowana kolejno przez generałów Jorge Videlę, Roberto Violę, i Leopoldo Galtierego. Morderstwa przeciwników politycznych, terror i masowe aresztowania przyczyniały się do skrajnie niskiego poparcia społecznego junty. Dodatkowo, w roku 1982 dały się odczuć pierwsze skutki kryzysu gospodarczego spowodowanego zachowawczą polityką gospodarczą i izolacją Argentyny na arenie międzynarodowej. Bezrobocie wzrastało w zastraszającym tempie, PKB malał o 6% rocznie, a wskaźnik inflacji w 1982 roku wzrósł do 160%.

Sytuacja polityczna kraju także była nie najlepsza. Argentyńska junta nie potrafiła w sposób normalny wyprowadzić kraju na prostą drogę, związki zawodowe łączyły swoje siły tworząc organizacje, które przeciwstawiały się rządom dyktatorskim. W praktyce znaczyło to, że argentyńska klasa średnia wydała wojnę rządowi, na którego czele stał Leopoldo Galtieri.

Na początku 1982 roku powstał plan przeprowadzenia zwycięskiej operacji zbrojnej, która mogłaby podreperować w społeczeństwie argentyńskim nadszarpnięty prestiż rządu w Buenos Aires oraz przywrócić spokój wewnętrzny. Poglądy na temat Falklandów, nazywanych przez Argentyńczyków Malwinami, były zawsze przykładem narodowej jedności, a wzmocnienie tej jedności mogło odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych kraju.

Przebieg wojny o Falklandy (chronologia)[edytuj]

Argentyński krążownik ARA "General Belgrano" tonie po ataku brytyjskiego okrętu podwodnego HMS "Conqueror", 2 maja 1982

26 marca 1982 Argentyńska junta podjęła decyzję o zbrojnym zajęciu wyspy. Generał Galtieri wprowadził w życie plany militarnej inwazji na wyspy o kryptonimie Operación Rosario (Operacja Różaniec). Całą operacją, która zaplanowana była na 25 maja (rocznica rewolucji) lub 9 lipca(dzień niepodległości), miał dowodzić admirał Jorge Anaya. Jednakże z powodu zaostrzenia się sytuacji tak wewnętrznej, jak i międzynarodowej, inwazja została przyspieszona i rozpoczęła się 2 kwietnia 1982 roku.

2 kwietnia 1982 Argentyńska marynarka wojenna z tysiącem żołnierzy wylądowała na Malwinach. Mały oddział Królewskich Marinesznajdujących się na wyspie bronił się zaciekle, lecz daremnie. Po krótkotrwałej strzelaninie, gubernator Rex Hunt rozkazał im zawiesić broń. Siły marines oraz brytyjski gubernator odleciały do Montevideo, stolicy Urugwaju. Wieść o zajęciu Falkandów dotarła do Wielkiej Brytanii w godzinach popołudniowych. Decyzję o odbiciu wysp podjęto tego samego dnia o godzinie 19.30.

3 kwietnia 1982 Wojska argentyńskie zajęły wyspy: Georgia Południowa i Sandwich Południowy (około 1600 km na wschód). W potyczce z wojskami brytyjskimi jeden argentyński śmigłowiec został zniszczony, a 4 żołnierzy zginęło. Generał Mario Menendez ogłosił się wojskowym gubernatorem wysp. Zgodnie z przewidywaniami Galtierego, posunięcie to przyniosło juncie sporą popularność. W Buenos Aires, gdzie jeszcze niedawno odbywały się masowe demonstracje sprzeciwu wobec krwawych rządów, teraz odbywały się demonstracje poparcia. Rada Bezpieczeństwa ONZ, powołując się na rezolucję Nr 502 nakazała Argentyńczykom wycofanie wojsk z Malwinów i zaprzestanie agresji na terytorium brytyjskim. Żądanie to zostało zignorowane.

8 kwietnia 1982 Amerykański Sekretarz Stanu Alexander Haig przybył do Londynu aby rozpocząć mediacje. Brytyjczykom udało się przekonać amerykańskiego prezydenta Ronalda Reagana do poparcia ich stanowiska. Było to o tyle istotne, że brytyjska Wyspa Wniebowstąpienia, stanowiąca doskonałą bazę wypadową dla ewentualnej operacji odbicia Falklandów, była oddana w wieczystą dzierżawę USA.

10 kwietnia 1982 Wspólnota Europejska nałożyła na Argentynę sankcje gospodarcze. Haig poleciał do Buenos Aires aby rozmawiać z juntą. Brytyjczycy zdecydowali się wysłać w rejon konfliktu dwie grupy uderzeniowe marynarki pod dowództwem admirała Johna Fieldhouse'a, dowódcy marynarki. Pierwszą z nich dowodził admirał John Woodward, drugą komandor M. C. Clapp.

17 kwietnia 1982 Haig spotkał się ponownie z argentyńską juntą, a po zakończeniu rozmów powrócił do Waszyngtonu 19 kwietnia.

21 kwietnia Grupa rozpoznawcza SAS wylądowała na Georgii Południowej, jednak fatalne warunki atmosferyczne spowodowały kilka katastrof lotniczych i zmusiły komandosów do odwrotu.

23 kwietnia 1982 Brytyjski Minister Spraw Zagranicznych radził brytyjskim obywatelom wysp opuścić Falklandy.

24 kwietnia Kolejna operacja desantowa została wstrzymana z powodu alarmu podwodnego. Późnym wieczorem argentyński okręt podwodnyARA "Santa Fe" został zaatakowany i unieruchomiony przez brytyjskie śmigłowce, a następnie opuszczony przez załogę.

25 kwietnia 1982 Rozpoczęcie operacji Paraquat. Małe siły brytyjskich komandosów SAS i piechoty morskiej dokonały desantu i odbiły z zaskoczenia Georgię Południową. Dowódca argentyńskich sił na wyspie, kapitan Largos, na pokładzie brytyjskiego okrętu HMS "Antrim" podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji. Alfredo Astiz, który był w tym czasie porucznikiem oddziału szturmującego na Stromness, poddał się wraz ze swoimi żołnierzami, podpisując na pokładzie HMS "Plymouth" identyczny dokument.

30 kwietnia 1982 Misja Alexandra Haiga została oficjalnie przerwana. Prezydent Reagan oficjalnie zadeklarował wsparcie dla Brytyjczyków oraz nałożył ekonomiczne sankcje na Argentynę. Brytyjska wojna "wykluczająca" przyniosła efekty.

1 maja 1982 Atak lotniczy na Stanley (Puerto Argentino) - stolicę Falklandów. Jako, że wszystkie argentyńskie myśliwce zostały wycofane na kontynent, jedynie trzy samoloty pomocnicze zostały zniszczone. Dwa skrzydła argentyńskich myśliwców zostały wezwane na pomoc, jednak Brytyjczycy zestrzelili cztery z argentyńskich myśliwców typu Mirage, bez strat własnych. Kolejny Mirage został uszkodzony i zestrzelony przez własną obronę przeciwlotniczą nad Stanley.

2 maja 1982 Terry Belaunde, prezydent Peru, zgłosił się do stron konfliktu z propozycjami pokojowymi. Argentyński prezydent Leopoldo Galtieri zadeklarował wstępną zgodę na proponowane warunki. Przed ratyfikowaniem przez juntę tego dokumentu, brytyjski atomowy okręt podwodny HMS "Conqueror" zatopił argentyński krążownik ARA "General Belgrano" (okręt pełnił rolę jednostki szkolnej i był obsadzony w większości przez rekrutów) poza strefą ogłoszoną przez Brytyjczyków jako strefa działań wojennych (320 km od brzegów wysp). 321 marynarzy argentyńskich zginęło w wyniku ataku. Junta odwołała swoje deklaracje.

Brytyjskie zwycięstwo spowodowało, że cała argentyńska flota została wezwana do portu i przestała stanowić zagrożenie dla brytyjskich działań.

4 maja 1982 Samolot marynarki argentyńskiej Super Etendard, startujący z bazy lądowej Rio Gallegos, uszkodził pociskiem kierowanym AM39 Exocet brytyjski niszczyciel rakietowy HMS "Sheffield" (zginęło 20 marynarzy a 24 odniosło rany; okręt po odholowaniu na pełne morze został 6 dni później zatopiony)^[1].

7 maja 1982 ONZ otworzyła negocjacje pokojowe

9 maja 1982 Wyspy bombardowane były z powietrza i wody.

11 maja 1982 Brytyjski okręt HMS "Alacrity" zatopił argentyński statek zaopatrzeniowy "Isla de los Estados".

14 maja 1982 Trzy argentyńskie samoloty A-4 Skyhawk zostały zestrzelone. Brytyjska premier Margaret Thatcher ostrzegła, że spokojne osadnictwo na wyspach może już nie być możliwe. Brytyjskie siły specjalne najechały w nocy Wyspę Pebble, niszcząc na lotnisku 6 samolotów typu FMA IA 58 Pucará, 4 śmigłowce Aérospatiale Puma i jeden transportowiec Short SC.7 Skyvan. W trakcie tego ataku zniszczono również argentyńskie składy amunicji oraz paliwa. Brytyjskie straty wyniosły 2 rannych komandosów^[2].

18 maja 1982 Propozycja pokojowa zaprezentowana przez Sekretarza Generalnego ONZ, Pereza de Cuellara, została odrzucona przez Wielką Brytanię.

21 maja 1982 3 Brygada Komandosów RM wylądowała w pobliżu portu San Carlos, na Wschodnim Falklandzie (Operacja Sutton). Z tej plaży Brytyjczycy przesunęli się na południe, aby odbić osiedla Darwin i Goose Green przed natarciem na Stanley. Argentyńczycy podjęli ataki lotnicze, zatapiając bombami brytyjską fregatę HMS "Ardent" i uszkadzając "Argonaut". 12 argentyńskich samolotów zostało zestrzelonych.

23 maja 1982 Brytyjska fregata HMS "Antelope" została zatopiona bombami argentyńskich samolotów. 6 argentyńskich samolotów zostało zniszczonych.

24 maja 1982 Zniszczono kolejnych siedem samolotów argentyńskich.

25 maja 1982 Niszczyciel rakietowy HMS "Coventry" został zatopiony bombami przez argentyńskie Skyhawki, 19 Brytyjczyków zginęło. Transportowiec wojska MV "Atlantic Conveyor" został zniszczony przez argentyński pocisk Exocet, zginęło 12 Brytyjczyków. Wraz z transportowcem utracono 3 z 4 ciężkich helikopterów Chinook, które miały wspierać marsz armii brytyjskiej po wylądowaniu na wyspach (jeden opuścił statek przed atakiem).

28 maja 1982 Brytyjskie naloty na Stanley.

Brytyjski 2. batalion pułku spadochroniarzy (2-Para), odbił Darwin i Goose Green. Wybuchła walka, którą wygrali Brytyjczycy pomimo dużej dysproporcji sił, braku amunicji i wsparcia ogniem z morza czy powietrza. Co więcej, bitwa rozegrała się na otwartym terenie, naprzeciw przygotowanych argentyńskich pozycji. Wielki sukces militarny Brytyjczyków, 2-Para wygrała ważną bitwę na Falklandach. Śmierć poniósł podpułkownik Jones, odznaczony Krzyżem Wiktorii. Podsumowując, w bitwie zginęło 18 Brytyjczyków i 200 Argentyńczyków. Około 1400 żołnierzy argentyńskich poddało się.

29 maja 1982 Flota brytyjska zaatakowała argentyńskie pozycje na wyspach.

30 maja 1982 Ataki nadal trwały, a Brytyjczycy posuwali się nadal na południe. Brytyjskie 45 Commando broniło osiedla Douglas, 3-Para zajęła Teal Inlet.

31 maja 1982 Stolica Falklandów – Stanley została otoczona przez Brytyjczyków.

1 czerwca 1982 Brytyjczycy raz jeszcze proponowali zawieszenie ognia.

4 czerwca 1982 Wielka Brytania zawetowała panamsko-hiszpańską rezolucję zawieszenia ognia, która przedstawiona została radzie ONZ.

8 czerwca 1982 Atak argentyńskich samolotów uszkodził okręty desantowe "Sir Galahad" (następnie samozatopiony) oraz "Sir Tristram", dokonujące desantu w Porcie Pleasant, na południe od Bluff Cove. Zginęło 50 Brytyjczyków.

12 czerwca 1982 Brytyjski 3-Para zaatakował Mount Longdon. Bitwa toczyła się na z góry upatrzonych pozycjach. Uważano, że trwać będzie jedną noc, ale okazało się, że trwała o wiele dłużej. W końcu Mount Longdon została otoczona przez siły brytyjskie i poddała się. Zginęło 23 Brytyjczyków, w tym sierżant Ian John McKay z 3-Para, który pośmiertnie został uhonorowany Krzyżem Wiktorii. Czterdziestu siedmiu Brytyjczyków zostało rannych w bitwie. Zginęło 50 żołnierzy argentyńskich, wielu zostało rannych.

2. Gwardia Szkocka wdała się w krwawą bitwę o Mount Tumbledown. Zginęło 9 Brytyjczyków i 50 Argentyńczyków. Trzydziestu czterech Argentyńczyków dostało się do niewoli, 32 żołnierzy brytyjskich zostało rannych.

14 czerwca 1982 Duży argentyński garnizon w Stanley został zdobyty i konflikt praktycznie dobiegł ku końcowi. Dowódca argentyńskich sił Mario Menendez podpisał akt zawieszenia broni. W tym momencie poddało się 9800 żołnierzy argentyńskich.

20 czerwca 1982 Brytyjczycy odzyskali Południowy Sandwich. Wojna o Falklandy została formalnie zakończona. Wydzielona została 200 milowa strefa wokół wysp (była to nowa strefa, szersza o 50 mil od starej strefy "FIPZ - Falkland Island Protection Zone").

Straty w ludziach

Podczas 74 dni konfliktu zginęło łącznie 907 ludzi:

Argentyna – 649

• Ejército Argentino (Siły Lądowe) – 194

• Armada de la República Argentina (Marynarka) – 341

• IMARA (Komandosi) – 34

• Fuerza Aérea Argentina (Siły Powietrzne) – 55

• Gendarmería Nacional Argentina (Straż Graniczna) – 7

• Prefectura Naval Argentina (Straż Przybrzeżna) – 2

• Żeglarze – 16

Wielka Brytania – 258

• Royal Navy – 88

• Royal Marines – 27

• Royal Fleet Auxiliary – 8

• Merchant Navy – 8

• British Army – 123

• Royal Air Force – 1

• Brytyjscy mieszkańcy wyspy – 3 (3 kobiety zabite od brytyjskiego ognia)

Podsumowanie

Ta niewypowiedziana wojna po 72 dniach zakończyła się niekwestionowanym zwycięstwem Wielkiej Brytanii, która zajęła cały sporny obszar, po tym jak pozbawiła zdolności operacyjnej argentyńską marynarkę wojenną i lotnictwo, straty wynosiły;

Wielka Brytania: 258 żołnierzy, 3 mieszkańców, 7 okrętów i 10 samolotów, 24 śmigłowce.

Argentyna: 649 żołnierzy, 6 okrętów i 75 samolotów, 25 śmigłowców.

Łącznie kosztowała 2 miliardy dolarów. Z politycznego punktu widzenia wojna przyniosła znaczący wzrost poparcia społecznego dla Margaret Thatcher, której notowania przed konfliktem falklandzkim były mocno obniżone, zapewniając jej zwycięstwo w wyborach 1983. Upadł także rząd Leopoldo Galtieriego, który szybko podał się do dymisji, a Argentyna otrzymała szansę powrotu do demokracji. Dodatkowo, setki byłych żołnierzy popełniło samobójstwa w latach po wojnie (ponad 260 Brytyjczyków^[3] i ponad 450 Argentyńczyków^[4]).

Po wojnie Brytyjczycy znacznie wzmocnili garnizon wysp i ogromnym kosztem zbudowali nowe lotnisko wojskowe, na którym stale stacjonuje klucz myśliwców Tornado. Kosztowny i odległy garnizon jest utrzymywany do dnia dzisiejszego.

Falklandzka wojna, wojna pomiędzy Argentyną a Wielką Brytanią, trwająca od 2 kwietnia do 14 czerwca 1982. Przedmiotem konfliktu byłyFalklandy, które od 1833, kiedy zajęła je Wielka Brytania, stanowiły źródło napięć między obydwoma państwami. U źródeł konfliktu leżała też sytuacja wewnętrzna w Argentynie. Rządząca junta wojskowa zdecydowała się na inwazję wysp, chcąc odwrócić uwagę społeczeństwa od sytuacji wewnętrznej w kraju. Po bezowocnych próbach pokojowego zażegnania konfliktu, w których jako mediatorzy występowali przedstawiciele USA, Peru i ONZ, premier Wielkiej Brytanii, M. Thatcher, wysłała flotę w rejon wysp w celu odzyskania straconej posiadłości. Po krótkich, lecz zaciętych walkach, w których śmierć poniosło niemal tysiąc osób, wojska argentyńskie skapitulowały. Efektem wojny falklandzkiej było nadanie wyspom konstytucji (1985), przyznającej mieszkańcom prawo do samostanowienia.

WOJNA FALKLANDZKA

Falklandy to archipelag usytuowany w południowej części Oceanu Atlantyckiego, około 500 kilometrów od wybrzeży Argentyny i 13000 kilometrów od Wielkiej Brytanii. Na archipelag składają się dwie większe wyspy - Falklandy Wschodnie i Zachodnie - oraz około 200 wysepek i raf koralowych. Bardziej w głąb Atlantyku znajduje się Południowa Georgia i kilka innych wysepek, które nie stanowią części Falklandów, ale są z nimi powiązane administracyjnie. 

W XVIII wieku o panowanie nad Falklandami rywalizowały Hiszpania, Francja i Wielka Brytania. Na początku wieku XIX Argentyna uzyskała niepodległość i archipelag znalazł się pod jej władaniem, ale w 1833 roku wyspy zostały zajęte przez Brytyjczyków i od tej pory znajdowały się pod ich kontrolą. Od tego czasu archipelag zasiedlała głównie ludność pochodzenia brytyjskiego, niemniej jednak Argentyńczycy cały czas żądali jego zwrotu, uzasadniając swoje roszczenia tym, że z geograficznego punktu widzenia Falklandy należy uznać za część ich kraju. 
Od 1958 roku sprawa przynależności Falklandów systematycznie pojawiała się na forum ONZ. Wielka Brytania odpierała argumenty Argentyny, twierdząc, że mieszkańcami wysp jest ludność pochodzenia brytyjskiego, która pragnie zachować związek z metropolią. Argentyńczycy uważali jednak, że brytyjska kontrola nad archipelagiem to relikt epoki kolonializmu i w tym wypadku prawo do samostanowienia nie powinno obowiązywać. Ponadto brytyjskość populacji była utrzymywana w sposób sztuczny, poprzez zakaz osiedlania się na wyspach ludności argentyńskiej. 
Od 1965 roku prowadzono ciągłe negocjacje w sprawie przyszłości Falklandów, a jedną z dyskutowanych opcji było uznanie argentyńskiego zwierzchnictwa nad wyspami, z równoczesnym oddaniem ich w dzierżawę Brytyjczykom. W roku 1982 negocjacje trwały nadal, a ich powolny przebieg odzwierciedlał przekonanie - występujące przynajmniej po stronie brytyjskiej - że los grupy skalistych wysepek zamieszkiwanych przez około 2000 ludzi nie jest problemem, który wymaga natychmiastowego rozwiązania. Od czasu do czasu naciski Argentyńczyków nasilały się, pojawiały się także groźby inwazji, jednak za każdym razem wracano w końcu do rozmów. Przeświadczeni o całkowitym braku zagrożenia, członkowie konserwatywnego rządu brytyjskiego, w ramach oszczędności na wydatkach wojskowych, wycofali nawet ostatnią fregatę strzegącą wyspy. 
W marcu 1982 roku miała miejsce deportacja argentyńskich handlarzy złomem, którzy wylądowali na Południowej Georgii i rozpostarli tam swoją narodową flagę. Być może incydent ten sprowokował wojskowy rząd Argentyny do inwazji na Falklandy, jednak bardziej prawdopodobne jest, iż stanowił on jedynie pretekst do rozpoczęcia akcji przygotowywanej od wielu tygodni. 

2 kwietnia 1982 roku oddziały argentyńskie wylądowały na Falklandach. W skład desantu weszły siły o łącznej liczbie ponad tysiąca żołnierzy dysponujących pojazdami opancerzonymi. Komandosi z brytyjskiego garnizonu stacjonującego na wyspach stawili opór, zanotowano pierwsze ofiary konfliktu. Po krótkich walkach Brytyjczycy poddali się na rozkaz gubernatora kolonii Rexa Hunta. Następnego dnia siły argentyńskie zajęły Południową Georgię i inne okoliczne wyspy. "Operacja Rosario" przebiegła bez komplikacji, Falklandy formalnie przyłączono do Argentyny, przemianowano na Malwiny i pomimo że całość populacji stanowili ludzie mówiący po angielsku, językiem urzędowym ustanowiono hiszpański. 
Motywów tej nagłej zmiany polityki argentyńskiej wobec archipelagu należy dopatrywać się w spadku popularności rządzącej krajem junty. Jak często w takich wypadkach, reżim próbował zjednać sobie naród, odnosząc "błyskotliwy" sukces na arenie międzynarodowej. Na krótką metę taktyka ta wydawała się zdawać egzamin, jako że aneksja archipelagu wywołała w Argentynie falę entuzjazmu. Junta uznała, że ze względu na odległość dzielącą Falklandy od Wielkiej Brytanii rząd brytyjski nie zdecyduje się na interwencję zbrojną i ograniczy się do oficjalnych protestów i negocjacji: W takim wypadku Argentyna; jako strona sprawująca kontrolę nad wyspami mogła liczyć na ostateczny sukces polityczny. 

Kalkulacja taka okazała się fatalną pomyłką. Można się było bowiem spodziewać, że prowadzący politykę "twardej ręki" konserwatywny rząd Margaret Thatcher odpowie siłą na siłę. Zresztą, jak twierdzą niektórzy, "Żelazna Dama" także była w tym czasie bardzo niepopularna w swoim kraju i erupcja emocji patriotycznych, jaką z pewnością wywołałby konflikt zbrojny, mogła tylko wzmocnić jej pozycję polityczną. Z tego powodu później pojawiły się zarzuty, że rząd brytyjski celowo sabotował wszelkie próby pokojowego rozwiązania kryzysu falklandzkiego. Chociaż w publicznych wypowiedziach członkowie rządu brytyjskiego okazywali zaskoczenie działaniami Argentyny, to jednak już wcześniej raporty wywiadu skłoniły ich do podjęcia pewnych działań wstępnych - wśród nich wysłania okrętu podwodnego o napędzie jądrowym Spartan w kierunku południowego Atlantyku. Kiedy nadeszły wiadomości o inwazji, Wielka Brytania zażądała od Argentyńczyków opuszczenia wysp, uzyskując poparcie ONZ i EWG. 
John Nott, sekretarz obrony Wielkiej Brytanii, ogłosił, że organizowana jest akcja zbrojna. Nie- mniej jednak żadna ze stron nie wypowiedziała oficjalnie wojny, dzięki czemu przyszły konflikt zachował lokalny charakter. Intencje brytyjskie były w tym względzie bardzo przejrzyste - strefą wojny ogłoszony został 320-kilometrowy obszar wokół wysp, w granicach którego zaatakowany mógł być każdy okręt. Poza tą strefą, według zapewnień Brytyjczyków, jednostki argentyńskie mogły czuć się bezpieczne. 

Siły marynarki brytyjskiej, które 5-6 kwietnia opuściły bazę w Portsmouth, składały się ze 107 okrętów nawodnych i 6 podwodnych. Wśród nich były przejęte przez marynarkę wojenną liniowce oceaniczne Queeu Elizabeth ll i Canberra, na pokładach których płynęło 6000 żołnierzy. Niewielka marynarka wojenna Argentyny nie miała szans zatrzymać takiej armady, z drugiej strony jednak jej siły powietrzne były znaczne, a 12000 ludzi stacjonujących na wyspach mogło stawić skuteczny opór Brytyjczykom. 
W czasie, kiedy armada płynęła przez Ocean Atlantycki, ONZ i USA podejmowały próby zażegnania konfliktu zbrojnego, które nie przyniosły jednak żadnych konkretnych rezultatów. 25 kwietnia Brytyjczycy odnieśli pierwszy sukces, zdobywając Południową Georgię i pod koniec miesiąca okręty Marynarki Królewskiej zaczęły zbliżać się do Falklandów. 1 maja ostrzelały one argentyńskie pozycje wojskowe, podczas gdy bombowce RAF- u zaatakowały lotniska w stolicy kolonii, Port Royal, i w Goose Green. 

Francis Pym, brytyjski minister spraw zagranicznych, ogłosił, że podjęte akcje zbrojne nie muszą stanowić wstępu do generalnego ataku, a ich celem było jedynie skłonienie Argentyńczyków, by jeszcze raz przemyśleli swoje stanowisko. Pym pod- kreślił, że nie zostaną podjęte dalsze akcje zbrojne, oprócz takich, których celem będzie zapewnienie bezpieczeństwa w wytyczonej strefie. 
Ataki przeprowadzone 1 maja ostatecznie przekonały juntę, że Brytyjczycy nie żartują i że otwarta wojna nie jest wskazana ze względu przewagę militarną przeciwnika. Z inicjatywy prezydenta Peru podjęto ostatnią próbę pokojowego rozstrzygnięcia konfliktu. Podobno w serii rozmów telefonicznych osiągnięto nawet ogólne porozumienie, a wyjaśnienia wymagało tylko jedna, niemniej jednak bardzo ważna kwestia - czy przyszłe porozumienie ma uwzględniać "wolę" mieszkańców wysp, czy też ich "aspiracje". Jednak według wyrażonej później opinii brytyjskiego rządu projekt nie wykraczał poza pewne ogólne sformułowania i nawet nie dotarł do Londynu do popołudnia 2 ma- ja. Fakty są w tym względzie trudne do ustalenia, pewne jednak jest, że porozumienia nie osiągnięto - 2 maja argentyński krążownik General Belgra - no został storpedowany i zatopiony przez brytyjską łódź podwodną z napędem jądrowym Conqueror. 

Zginęło 386 Argentyńczyków, a wraz z ich śmiercią pogrzebane zostały szanse pokojowego rozwiązania konfliktu. 
Jeżeli plan prezydenta Peru stwarzał rzeczywiste szanse na uniknięcie wojny, moment zatopienia krążownika wskazuje na świadomy krok brytyjskiego rządu w celu uniemożliwienia porozumienia. General Belgrano znajdował się wszak poza wytyczoną strefą wojenną i chociaż Margaret Thacher twierdziła, że stanowił on "oczywiste zagrożenie" dla sił brytyjskich, wykazano później, że argentyński krążownik płynął w kierunku przeciwnym do ich pozycji. 
W Wielkiej Brytanii głosy krytyczne wobec zatopienia argentyńskiej jednostki nie spotkały się początkowo z większym odzewem, jednak sprawa ta wypłynęła później, wprawiając w zakłopotanie brytyjskie władze. 4 maja Argentyńczycy przeprowadzili przeciwuderzenie, zatapiając niszczyciela HMS Sheffiedd przy użyciu pocisków Exocet. Zginęło 21 członków załogi okrętu. Incydent ten wykazał skuteczność pocisków wystrzeliwanych z samolotów znajdujących się kilkadziesiąt kilometrów od celu i lecących zbyt nisko, by mogły zostać odkryte przez radary. 

Od tego momentu Argentyńczycy ograniczali się do ataków powietrznych i nie angażowali do walki marynarki wojennej. Akcje lotnictwa argentyńskiego stały się szczególnie intensywne, kiedy Marynarka Królewska zaczęła wspierać desant na wyspy, co znalazło swoje odzwierciedlenie w znacznych stratach po obydwu stronach. W ciągu całej wojny zestrzelone zostały 72 argentyńskie samoloty i zatonęło 19 brytyjskich okrętów, między innymi niszczyciel Coventry, fregaty Ardent i Antelope oraz Atlantic Conveyor. 
21 maja Brytyjczycy wylądowali w okolicach San Carlos na Falklandach Wschodnich. Utworzony został przyczółek, z którego piechota zaczęła uderzać na południe. W przeciwieństwie do wojny na morzu i w powietrzu, w której decydujące znaczenie miała technika, rezultat starć lądowych w dużej mierze zależał od wyszkolenia i determinacji oddziałów. Tutaj zawodowa armia brytyjska miała przewagę nad liczniejszymi oddziałami argentyńskimi, w których skład wchodziło wielu rekrutów. Moment zwrotny tej krótkiej kampanii nastąpił 25 maja, kiedy 450 spadochroniarzy brytyjskich pokonało 1450 Argentyńczyków w bitwie pod Green Goose. 
Siły brytyjskie skierowały się na wschód w celu zdobycia stolicy Falklandów - Port Stanley. Argentyńczycy stawili zaciekły opór na otaczających miasto wzgórzach, który jednak został ostatecznie złamany. 14 czerwca, zdając sobie sprawę z beznadziejności swojej pozycji, generał Menendez, dowódca sił argentyńskich, poddał się. Pomimo wcześniejszych zapewnień członków junty, nie było mowy o dalszej walce. Falklandy ponownie znalazły się pod kontrolą Brytyjczyków, jednak ogłoszenie oficjalnego zaprzestania działań wojennych nastąpiło dopiero w 1989 roku. 

Polityczne konsekwencje wojny falklandzkiej były bardzo istotne. Dni junty były policzone. Trzy dni po kapitulacji generał Galtieri został zdymisjonowany ze stanowiska prezydenta i zwierzchnika sił zbrojnych. Dyskredytacja wojskowego reżimu przyspieszyła proces demokratyzacji i w 1983 roku władzę w kraju przejął rząd cywilny. Bez względu na przegraną, jeden z ubocznych skutków wojny, upadek wojskowej dyktatury, okazał się dla Argentyny bardzo korzystny. Równie istotny wpływ miała wojna falklandzka na sytuację polityczną w Wielkiej Brytanii. W 1983 roku Partia Konserwatywna Margaret Thatcher zdecydowanie wygrała wybory, co z pewnością można było przypisać sukcesowi falklandzkiemu. Chociaż Argentyna ogłosiła, że od tej pory swoje roszczenia wobec archipelagu wysuwać będzie wyłącznie w drodze dyplomatycznej, Wielka Brytania konsekwentnie realizuje politykę umacniania obronności wysp, zamieniając je w tak zwaną "falklandzką twierdzę". 
Z biegiem lat stosunki brytyjsko-argentyńskie ulegały stopniowej poprawie, a w 1993 roku doszło do wizyty ówczesnego brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Douglasa Hurda w Argentynie - pierwszej od czasów kryzysu wizyty członka rządu brytyjskiego w tym państwie. Spotkanie przebiegało wprawdzie w przyjacielskiej atmosferze, jednak żadna ze stron nie zmieniła swojego zdania w kwestii falklandzkiej. 

Falklandy (ang. Falkland Islands, hiszp. Islas Malvinas) – terytorium zależne na południowym Atlantyku, około 480 km od wybrzeży Argentynyobejmujące wyspy o tej samej nazwie. Wyspy znajdują się pod administracją brytyjską, ale prawa do nich rości sobie także Argentyna, z tego powodu czasem również zwane, od nazwy hiszpańskiej, Malwinami.

Spis treści   [ukryj]  1 Ustrój polityczny 2 Historia 3 Geografia 4 Klimat 5 Demografia 6 Religia 7 Gospodarka 8 Bibliografia 9 Linki zewnętrzne 10 Przypisy

Ustrój polityczny[edytuj]

Brytyjskie terytorium zamorskie – samorządna parlamentarna monarchia konstytucyjna. Zgodnie z konstytucją, głową terytorium jest królowa brytyjska, na czele władzy wykonawczej stoi gubernator mianowany przez rząd brytyjski spośród lokalnych polityków. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament składający się z 10 członków – 8 wybieranych w wyborach powszechnych i dwóch mianowanych.

Historia[edytuj]

Wyspy zostały odkryte w XVI wieku przez angielskiego kapitana Johna Davisa. Anglia ustanowiła swoje zwierzchnictwo nad nimi w 1761. Następnie należały do Francji. W 1764 roku Louis Antoine de Bougainville założył na wyspach pierwszą kolonię (Port Louis). Potem wyspy należały do Hiszpanii, która przejęła wyspy od Francuzów w 1767 roku. Hiszpanie zmienili nazwę głównego miasta na Puerto Soledad. Następnie Hiszpania w układzie z 22 stycznia 1771 roku scedowała Malwiny na rzecz Wielkiej Brytanii. Argentyna swoje pretensje do wysp zgłosiła w 1820 roku, a w rok później stworzyła w Port Louis garnizon wojskowy i ciężki obóz karny, jednakże w wyniku buntu miasto i wyspy przeszły pod władzę dawnych więźniów. W 1831 roku miasto zostało zburzone, by w roku 1833 powrócić do Wielkiej Brytanii dzięki pomocy marynarki USA. Od 1892 roku uznana za kolonię brytyjską. Do 1985 roku tworzyła, wraz z wyspami Georgia Południowa i Sandwich Południowy, tzw. Dependencję Falklandów. Obecnie te wyspy tworzą odrębne terytoriumGeorgia Południowa i Sandwich Południowy. Prawa do wysp rości sobie również Argentyna, która w 1982 zajęła je na około 2 miesiące (zobacz: Wojna o Falklandy-Malwiny). Reakcją brytyjską było wysłanie potężnej floty, która odzyskała wyspy po krótkiej walce. Od tego czasu pozostają one terytorium brytyjskim, i rząd brytyjski nie dyskutuje z rządem argentyńskim na temat tego archipelagu.

Geografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Geografia Falklandów.

Terytorium Falklandy obejmuje wyspy Falklandy składające się z dwóch dużych wysp noszących nazwy Falkland Wschodni (ang. East Falkland, hiszp.Gran Malvina) i Falkland Zachodni (ang. West Falkland, hiszp. Soledad), stanowiących około 98% powierzchni archipelagu, oraz ok. 700 mniejszych o łącznej powierzchni 12 173 km². Powierzchnia wysp jest pagórkowata – najwyższy szczyt Mount Usborne sięga 705 m n.p.m. Dwie duże wyspy dzieliCieśnina Falklandzka. Największa odległość ze stolicy archipelagu Stanley do skrajnych zachodnich wysepek (wyspa New Island) Falklandów wynosi 238 km.

Roślinność naturalna wysp to: łąki, torfowiska, wrzosowiska, mchy, porosty, brak drzew.

Klimat[edytuj]

Na wyspach panuje klimat podbiegunowy morski, obmywają je zimne prądy morskie i smagają silne wiatry (strefa wiatrów zachodnich), roczna suma opadów wynosi około 600 mm (opady równomiernie rozłożone w roku, brak dużych ulew), średnie miesięczne temperatury powietrza wahają się od 4 °C w lipcu (zima) do 13 °C w styczniu (lato), skrajne temperatury to -8 °C zimą i 24 °C latem. Często zdarzają się też nagłe pogorszenia pogody – z ich powodu w czasie wojny o Falklandy na 64 dni trwania konfliktu łącznie przez 27 nie można było używać lotnictwa.

Demografia[edytuj]

W 1982 roku ludność archipelagu tworzyło ok. 1950 osób, głównie potomków szkockich kolonistów, zwanych Kelperami^{[potrzebne źródło]}. Większość mieszka w stolicy Stanley (ok. 1300 mieszkańców w 1982 roku). Pozostali mieszkańcy żyją w izolowanych farmach lub kilku niewielkich osadach. Farmy i osady połączone są drogami gruntowymi, dróg bitych jest na wyspach zaledwie kilka kilometrów. W 2003 wyspy zamieszkiwało około 2900 osób z czego 70% pochodzenia brytyjskiego, pozostali to potomkowie Skandynawów, mieszkańcy Ameryki Południowej (głównie z Chile) oraz mieszkańcyŚwiętej Heleny, którzy przybyli na wyspy w poszukiwaniu pracy.

Religia[edytuj]

• Protestantyzm: 66,08%

  • Anglikanizm: 38,15%

  • Wolny Zjednoczony Kościół: 23,5%

  • Zielonoświątkowcy: 4,4%

• Katolicyzm: 26,16% (wyspy tworzą osobną Prefekturę apostolską Falklandów)

• Inne religie: 4,4%

• Ateizm: 2,7%

• Świadkowie Jehowy: 0,35% (zobacz: Świadkowie Jehowy na Falklandach)

• Bahaizm: 0,31%^[1]

Gospodarka[edytuj]

Ludność zajmuje się głównie hodowlą owiec i rybołówstwem.

10 lat temu wokół wysp odkryto bardzo bogate złoża ropy naftowej (wynoszące nawet 60 mld baryłek). Od 2008 roku planowano ich eksploa