Monitoring przyrody
bioindykacja – jest to proces w którym na podstawie ilościowych i jakościowych zmian jednego obiektu określa się stan innego obiektu lub całego ekosystemu łącznie z parametrami biotycznymi i abiotycznymi w tym także substancji i oddziaływania antropogenicznych
bioindykator- organizm o specyficznych właściwościach informacyjnych, które uzewnętrzniają się przy pomocy charakterystycznych symptomów określając stan czynnika środowiska przyrodniczego.
Podział bioindykatorów:
biomarkery:
-wskaźniki reagujące
-wskaźniki akumulacyjne
-skale gatunkowe
-Skale krajobrazowe
Bioindykatory:
filowskaźniki stanu środowiska wykorzystywane do oceny stanu środowiska wodnego, lądowego, stopnia skażenia powietrza itp.
porosty, mchy, rośliny naczyniowe, zbiorowiska roślinne, krajobraz, procesy biologiczne
zoowskaźniki; odbierają bodźce pośrednie jak i bezpośrednie z otaczającego środowiska
kręgowce i bezkręgowce
W ramach podsystemu monitoringu przyrody realizowane są zadania:
-monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych
-monitoring ptaków
-monitoring lasów
-zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego
Monitoring gatunków i siedliska przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedliska Natura 2000
Głównym celem zadania jest uzyskanie informacji w skali regionu biogeograficznego oraz całego kraju nt. stanu zachowania wybranych dzikich gatunków flory i fauny ( z wyłączeniem ptaków) oraz siedlisk przyrodniczych
Monitoring ptaków w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
Celem zadania jest:
zapewnieni informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków w Pl dla potrzeby oceny skuteczności metod ochrony
Zgromadzenie danych niezbędnych do wypełnienia obowiązków sprawozdawczych
Monitoring ptaków składa się z czterech wiodących programów
monitoringu gatunków rozpowszechnionych (MGRO)
monitoringu gatunków średniolicznych (MGS)
Monitoringu gatunków przelotnych (MGP)
monitoringu gatunków rzadkich (MGR)
Obejmuje takie parametry jak: liczebność, areał, trendy, status ochrony.
Monitoring zintegrowany
Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP)
Celem ZMŚP jest:
dostarczenie danych do określania aktualnego stanu środowiska
w oparciu o wieloletnie cykle obserwacyjne, przedstawienie krótko i długookresowych przemian środowiska w warunkach zmian klimatu i narastającej antropopresji
Program ZMSP jest programem monitoringu funkcjonowania geoekosystemów (krajobrazów), służy zachowaniu struktury krajobrazowej Polski
Podstawowym obiektem badań ZMŚP jest zlewnia rzeczna (jeziorna) w zasięgu które zlokalizowane są testowe powierzchnie badawcze ujmujące możliwie wszystkie typy ekosystemów badanego krajobrazu
Podstawowe zadania ZMSP to:
-rejestracja i analiza krótko i długookresowych zmian zachodzących w systemach ekologicznych pod wpływem
zmian klimatu
zanieczyszczeń
innych przejawów integracji człowieka
Ustalenia
bilansu energetycznego systemu ekologicznego
bilansu materialnego systemu ekologicznego
zmiany struktury wewnętrznej
Przedawnienie prognozy i planu ochrony
Metody badawcze stosowane w systemie pomiarowym ZMSP obejmują następujące cechy funkcjonowania systemu zlewni rzecznej:
-uwarunkowania funkcjonowania systemu
-źródła dostawy energii i materii
-aktualny stan systemu
-obieg wody na różnych poziomach
-obieg części rozpuszczonych i stałych w tym bioklastów
-miejsca i charakter odpływu energii i materii
-bilans energetyczny i materialny
Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego
lokalizowany jest na obszarze typowego krajobrazu Polski
obszar musi zawierać zlewnię rzeczną lub jeziorną o wielkości kilku- kilkudziesięciu km2
użytkowanie terenu powinno być kotnrolowane i znane od czasów historycznych
na obszarze powinny występować zróżnicowane typy siedlisk charakterystycznych dla danego geoekosystemu
obszar powinien posiadać strefę buforową
na terenie istnieje stała stacja badawcza
Stacje bazowe w PL Święty Krzyż, Szymbark, Koniczynka, Wigry, Puszcza Borecka, Storkowa, Kampinos, Biała Góra, Roztocze (2011)
Znaczna część zlewnie badawczych Stacji Bazowych ZMSP położonych jest na obszarach włączonych do sieci Natura 2000
Program ZMŚP może być wykorzystany do oceny stanu zachowania oraz ewentualnych zagrożen siedlisk w programie Natura 2000.
Spośród 8 Stacji Bazowych ZMSP 6 jest położonych całkowicie, albo w znacznej części, na obszarach Natura 2000.
Jedynie zlewnie Stacji Bazowych w Koniczynie oraz w Szymbarku.
Realizując program ZMŚP określany jest:
typy energii i materii w geoekosystemach
ich efekty sedymentacyjne i morfologiczne
w konsekwencji aktualny krajobraz i jego ewolucja
Zastosowanie koncepcji funkcjonowania systemu do realizacji programu ZMŚP stanowi dobrą podstawę do
określania przeszłości środowiska przyrodniczego
ego stanu aktualnego
kierunków zagrożeń
i podania różnych scenariuszy
Program badań ZMSP służy realizacji następujących celów
poznaniu mechanizmów obiegu energii i materii w podstawowych typach geoekosystemow Polski
zebraniu podstawowych danych (jakościowych i ilościowych) o stanie aktualnym geoekostemy kraju
określeniu rodzaju i charakteru zagrożeń geoekosystemów kraju
Wskaźnik tendencji
Do najważniejszych zadań programowych należy zaliczyć
weryfikacja aktualnego programu i systemu pomiarowego oraz monitorowanych elementów środowiska przyrodniczego
przedstawienie propozycji wskaźników ilościowych jakość środowiska przyrodniczego, zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie środowiska przyrodniczego
opracowanie koncepcji o aktualnym stanie środowiska
opracowanie koncepcji mapy geosozologicznej monitorowania
Wskaźniki termiczno-opadowy
Klasyfikacji termiczno- opadowa jest stosowane w opracowaniach raportów przez wszystkie Stacje Bazowe
Ustala warunki meteorologiczne na ogólnym ale bardzo ważnym poziomie stosunków opadowych oraz termicznych
VII klas
Wskaźnik tendencji opadowych
długookresowe trendy opadowe decydują o zasilania
odnawianiu bądź naruszaniu zapasów wodnych retencjonowanych w zlewni
wielkości odprowadzanych ze zlewni ładunków soli rozpuszczonych
Stan flory i fauny zlewni
Klasyfikacja pH/SEC opadów atmosferycznych
Wskaźniki ten ze względu na swą przydatność do oceny podstawowych, najważniejszych cech jakościowych opadów atmosferycznych, czyli odczynu i przewodności elektrolitycznej.
Wskaźnik udziału czynników kwasogennych w zakwaszaniu opadów
Monitoring w zlewniach badawczych ZMSP wykazuje iż najważniejsze znaczenie dla funkcjonowania sfery abiotycznej i biotycznej geoekostystemów Polski ma obieg wody w tym
ilość wody krążącej w geoeksystemi
Dynamika obiegu wody
rozkład czasowy opadów i odpływu rzecznego
okresy posuch
okresy nasilonych opadów rozlewnych bądź skumulowanych w czasie opadów nawalnych
długookresowe trendy dostawy wody do geoekosystemów
Monitoring lasu
jest system oceny środowiska leśnej i kondycji zdrowotnej drzewostanów na podstawie ciągłych lub periodycznych obserwacji pomiarów wybranych ondykatórów na stałych powierzchniach obserwacyjnych .
Cel monitoringu lasu
określenie przestrzennego zróżnicowanie zdrowotnego lasu
śledzenie zmian stanu zdrowotnego lasu w czasie
analiza związków przyczynowo- skutkowych pomiędzy stanem zdrowotnym lasu biotycznymi i abiotycznymi czynnikami środowiska
opracowanie krótkookresowych prognoz zmian stanu zdrowotnego
wypełnianie międzynarodowych zobowiązań Polski
gromadzenie info o stanie lasów użytecznych przy formułowanie polityki leśnej oraz polityki ekologicznej państwa
Dostarczenie info dla administracji rządowej, samorządowej społeczeństwa oraz jednostek administracji Lasów Państwowych
Defoliacja – jest podstawową cechą morfologiczną korony drzewa używaną do oceny poziomu uszkodzenia drzewa
Jest ona definiowana jako procentowy ubytek powierzchni asymilacyjnej drzewa w odniesieniu do drzewa referencyjnego o pełnej powierzchni asymilacyjne dla danego typu morfologicznego korony drzewa.
System monitoringu lasu opera się na sieci stałych powierzchni obserwacyjnych (sPo)
Stałe powierzchnie obserwacyjne I rzędu (SPO
obserwacje i pomiary wykonywane raz w roku
Obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych
pomiary dendrometryczne
liczebności owadów liściożernych w drzewostanach iglastych
poziom zagrożenia lasów grzybami patogenicznymi
Corocznie przeprowadzona jest ocena stanu zdrowotnego drzew w oparciu o szereg cech morfologicznych korony. Wyniki są grupowane łącznie i wg gatunków w klasy
0(bez defoliacja)- 4 (martwe)
Wyróżnia się także klasy uszkodzeń drzewostanów przyjmując że klasa stanowi kombinację klasy defoliacji i klasy odbarwienia
Stałe Powierzchnie Obserwacyjne II rzędu (SPO II)
Zostały utworzone w drzewostanach:
sosnowych i świerkowych w wieku 50- 60 lat
Pomiary ciągle
stężenia So2 i no2
skład chemiczny opadów atmosferycznych
opad podkoronowe
roztwory glebowe
Strefa uszkodzenia lasów na skutek emisji przemysłowych i gazów i pyłów
obszar lasu charakteryzuje się jednakowym stopniem uszkodzenia
ustaleni stref uszkodzenia wykonuje się na podstawie rejestracji zmian powstałych w drzewostanie głównie :
zmian w aparacie asymilacji
przyroście wysokości i żywotności drzew wskaźnikowych
zmian charakteru roślinności
jako drzewa wskaźnikowe przyjmie się jodłę , świerk
ICP Forest- międzynawowy program oceny i monitoringu wpływów zanieczyszczeń powietrza na lasy (ustanowiony przez UNECE)
Monitoring składowisk odpadów
Monitoring składowiska odpadów obejmuje:
fazę przedeksploataycjną
fazę eksploatacji
fazę poeksploatacyjną
Monitoring w fazie przede
określenia średnich danych meteorologicznych
kontroli poprawności wykonywania elementów składowiska odpadów
pomiarze i ocenie zgodności projektem poziomem wód podziemnych w wykonanych otworach obserwacyjnych
wyznaczaniu miejsc poboru prób gazu składowiskowego, dla wód powierzchniowych odciekowych
Dla gazu składowiskowego wymagany monitoring
metan
dwutlenek węgla
tlen
Spośród parametrów dla wód powierzchniowych i odciekowych składowisk odpadów niebezpiecznych i obojętnych wymagany jest monitoring:
odczyn ph
przewodność
eksploatacyjna
badanie wielkość opadów atmosferycznych
badaniu substancji i parametrów wskaźnikowych
obserwacji poziomu wód podziemnych w otworach obserwacyjnych
kontroli struktury
po eksploatacji;
badanie wielkość opadu atmosferycznego
pomiarze poziomów wód podziemnych
kontroli osiadania powierzchni składowiska odpadów
badaniu parametrów wskaźnikowych
Pomiar wielkości przepływu i składu płynących wód powierzchniowych, odbywa się w nie mniej niż dwóch punktach
jeden w górnym biegu każdego cieku powyżej składowiska
drugi w dolnym brzegu poniżej składowiska odpadów
pomiar objętość i składu wód odciekowych odbywa się w każdym
pomiar emisji gazu składnikowego odbywa się w miejscach jego gromadzenia przed wlotem do instalacji oczyszczania i wykorzystani lub unieszkodliwienia
Badania składu wód podziemnych
3 otwory dla każdego z poziomów wodonośnych
z czego jeden powinien znajdować się na dopływie a drugi gdzieś u wylotu poniżej
przynajmniej raz w roku w fazie eksploatacji oraz w fazie poeksploatacji powinien być badany przebieg osadznia powierzchni składowiska