Bakteria

Dżumę wywołuje nieruchoma pałeczka Yersinia pestis. Bakteria ta posiada zespół genów wytwarzających szczególne wypustki białkowe na powierzchni komórek bakteryjnych oraz endotoksyny. Dzięki tym wypustkom rozpoznawane są fagocyty zainfekowanego organizmu oraz wprowadzane są do cytoplazmy fagocytów endotoksyny bakteryjne, które blokują fagocytozę.

Patogen (ciałko obce) ten wrażliwy jest na popularne środki dezynfekcyjne (środki chemiczne i wysoką temperaturę). Wykazuje względnie dużą oporność na niskie temperatury. W środowisku przeżywa zwykle od miesiąca do pół roku.

Wyróżnia się trzy zasadnicze postacie dżumy:

• Dymienicza - do zakażenia dochodzi zwykle w wyniku pokąsania przez pchły (głównie pchły szczurze) wcześniej zainfekowane w wyniku pokąsania małych ssaków (szczury). Infekcji bakterie migrują wraz z krwią i chłonką do węzłów chłonnych, (5 dni) objawia się regionalnym powiększeniem(tzw. dymienicą). Postać dymienicza dżumy wywołana może być także spożyciem skażonego pokarmu lub wody (rzadkie u ludzi).

• Posocznicowaci (septyczna) - zazwyczaj powikłanie dżumy dymieniczej. U części chorych rozwija się, z pominięciem postaci dymieniczej, od razu pierwotna sepsa (zakażenie całego organizmu).

• Płucna - występuje, jako zakażenie pierwotne (w tym przypadku dochodzi do niego drogą kropelkową, bezpośrednio od chorej osoby) lub jako wtórne, dżumowe zapalenie płuc, będące komplikacją postaci dymieniczej. Postać tę cechuje bardzo wysoka zaraźliwość (nieznane nauce są jednak przypadki zakażeń dżumą płucną poprzez np. system wentylacyjny).

Objawy (od dwóch dni do tygodnia od ukąszenia):

• Postać dymienicza -

  • Początkowy (objawami nieswoiste) wysoka gorączka, poty, dreszcze, rozszerzenie naczyń krwionośnych, ból głowy i znaczne osłabienie.

  • Później: powiększenie węzłów chłonnych oraz objawy zapalenia naczyń chłonnych. Powiększone węzły chłonne stają się bolesne (czasem wywołując przykurcze kończyny), miękkie (z powodu martwicy i zmian ropnych w centralnych częściach), ich zawartość może ulec opróżnieniu przez samoistne przetoki (powstawanie kanalików między węzłami chłonnymi, a porami w skórze i sączenie się cieczy).

  • W lekkich przypadkach - tylko węzły chłonne.

• Postać septyczna –

  • Objawy nieswoiste,

  • Duża bakteriemia (zakażenie krwi bakteriami),

  • Zapalenie całego organizmu, powstają mikro zatory bakteryjne w końcowych naczyniach krwionośnych palców rąk i stóp oraz nosa, czego skutkiem jest zgorzel (objawiająca się czarnym zabarwieniem tkanek).

• Postać płucna –

  • Ciężkie, wysięków zapalenia płuc, z krwiopluciem, dusznością i sinicą.

  • Niezwykłą zaraźliwością drogą kropelkową.

Diagnostyka

Wczesna diagnostyka opiera się na wywiadzie epidemiologicznym i badaniu klinicznym. Do potwierdzenia dżumy stosuje się hodowle bakteriologiczne materiału z węzłów limfatycznych, krwi lub plwociny. Duże znaczenie mają także metody serologiczne (badanie ilości przeciwciał w organizmie) oraz PCR (Reakcja łańcuchowa polimerazy). Ostatecznego potwierdzenia dokonuje się w laboratoriach o wysokiej (3, 4 stopień) klasie bezpieczeństwa biologicznego.

Leczenie

Leczenie polega podawaniu antybiotyków. Konieczność chirurgicznego opracowania dymienic (czarniejącej skóry) jest rzadkością. W Polsce chorzy na dżumę podlegają przymusowej hospitalizacji.

Rokowanie

W przypadkach nieleczenia w postaci dymieniczej szacuje się od kilkunastu do nawet 80%.

Nieleczona postać septyczna jak i płucna dżumy jest w 100% śmiertelna (śmierć w postaci płucnej następuje najczęściej w ciągu kilku dni, w postaci posocznicowej nawet w ciągu 48 godzin)

Prawidłowa i odpowiednio wcześnie rozpoczęta antybiotykoterapia pozwala obniżyć śmiertelność w postaci dymieniczej poniżej 5%, w postaci septycznej i płucnej poniżej 20% (pod warunkiem, że leczenie zostanie podjęte podczas pierwszej doby po wystąpieniu objawów choroby).

Profilaktyka

• Unikanie kontaktu z dzikimi martwymi zwierzętami.

• Używanie środków przeciw pchłom u zwierząt domowych.

• Szczepionka przeciw dżumie, która zawiera bakterie zabite formaliną (przy postaci płucnej skuteczność jest niewielka).

Jest uważana za broń biologiczną (Tatarzy i Chińczycy).

Nazwa	Yersinia pestis (bakteria)
Rezerwuar	głównie gryzonie
Śmiertelność	10-20% (w nieleczonej postaci septycznej i płucnej bliska 100%)
Droga szerzenia	poprzez pchły; zakażenie drogą powietrzną
Występowanie	na całym świecie
Przymusowe leczenie	Tak