ĆWICZENIA SŁUCHOWE

Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy

Ćwiczenia słuchowe

1. Ćwiczenia słuchu fizycznego i muzycznego

Są to ćwiczenia doskonalące umiejętność różnicowania dźwięków otoczenia, dźwięków instrumentów muzycznych ,cech tych dźwięków. Słuch fizyczny i muzyczny ma znaczenie dla różnicowania akcentu, tempa czy intonacji wypowiedzi czyli tzw. elementów prozodycznych mowy.

rozpoznawanie kolegów po głosie•
wskazywanie kierunku z którego• pochodzi dźwięk
poruszanie się w stronę źródła dźwięku (z zasłoniętymi• oczami)
prezentowanie dźwięków wydawanych przez różnorodne przedmioty,• wskazywanie źródła słyszanego dźwięku (stopniujemy trudność włączając nowe dźwięki, podając jednocześnie 2 lub 3, prosząc o powtórzenie z zachowaniem określonej kolejności)
rozpoznawanie dźwięków otoczenia nagranych na taśmę• magnetofonową (nazywanie danego dźwięku lub wskazywanie obrazka)
• różnicowanie wysokości dźwięku – słysząc dźwięk o danej wysokości dzieci reagują w określony sposób (np. wysoki - ptaki fruwają, niski - zbierają z ziemi okruszyny)
różnicowanie liczby dźwięków – podajemy różną liczbę dźwięków• tej samej wysokości – dziecko określa ją licząc, powtarzając, układając określoną liczbę klocków etc.
rozpoznawane przyspieszonego lub zwolnionego• tempa, ilustrowanie go ruchem
rozpoznawanie dźwięków zagłuszanych innymi• (np. w trakcie słuchania muzyki dzieci maja za zadanie rozpoznać inne, prezentowane w tym czasie odgłosy otoczenia)
różnicowanie rytmu•
- odtwarzanie rytmu ilustrowanego układem przestrzennym
- rozpoznawani układu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu rytmowi
- rozpoznawanie rytmu zgodnego z układem przestrzennym
- słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtworzenie z uwzględnieniem następstwa czasowego
- odgadywanie słyszanego rytmu-wyszukanie go w zestawie rytmów
- graficzne odtwarzanie wysłuchanego rytmu za pomocą kresek i in.


2. Ćwiczenia słuchu fonetycznego


Słuch fonetyczny związany jest ze słuchem muzycznym. Na ogół dobrze wykształcony jest już u dzieci pięcioletnich. dzięki niemu stajemy się wrażliwi na piękno mowy, potrafimy prawidłowo akcentować, mówić w różnym tempie, nasza mowa staje się bardziej ekspresyjna. Od stanu słuchu fonetycznego zależy też powodzenie w usuwaniu takich wad wymowy, jak seplenienie, rotacyzm, nosowanie i in. Ćwiczenia słuchu fonetycznego łatwiej prowadzić po ćwiczeniach słuchu muzycznego.
ćwiczenia iloczasu-• różnicowanie długości dźwięku przez wskazywanie np. krótkiego lub długiego paska papieru, malowanie palcem, pędzlem, rysowanie, przesuwanie przedmiotów, dmuchanie itd.(jeśli chcemy do ćwiczeń wykorzystać spółgłoski, musimy pamiętać o tym, by dawały się przedłużać - f, w, s, z, sz. ,ż, h, m, n)
ćwiczenie• tempa wypowiedzi-wypowiadamy proste zdania dzieląc wyrazy na sylaby i przedłużając samogłoski, potem tempo wolne zmieniamy na szybkie zachowując dokładną artykulację samogłosek
ilustrowanie tempa wypowiedzi ruchem-„mama• idzie powoli”, ”mama idzie szybko”
ćwiczenia akcentu zdaniowego - np.• zabawa w prezentację : miś idzie, małpka idzie /akcentujemy nazwę zwierzęcia/
ćwiczenia akcentu wyrazowego - dzielimy wyrazy na sylaby,• głośniej wyklaskujemy sylabę akcentowaną, dopasowujemy do tego odpowiednie etykietki np.: sa-mo-lot o-o-o, te-le wi-zor o-o-o-o
ćwiczenia intonacji• wypowiedzi- wypowiadamy krótkie zdania jako oznajmujące lub pytające, dobieramy do tego określony znak graficzny: . ,?, ! albo układamy za pomocą klocków przebieg linii intonacyjnej, potem wypowiadamy zdania wg. określonego schematu


3. Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Słuch fonematyczny (in. zwany fonemowym) to umiejętność odbioru, utożsamiania i różnicowania dźwięków mowy. Dzięki niemu odróżniamy tzw. dźwięki opozycyjne np. p-b, t-d, p-t-k, s-sz, t-s itd., co pozwala nam w efekcie różnicować wyrazy podobne brzmieniem np. półka- bułka, kasa- kasza. Słuch fonematyczny kształtuje się u dzieci w wieku 2,3 lat, dotyczy także głosek, których dziecko jeszcze nie wypowiada. Dzięki jego usprawnianiu koncentrujemy uwagę dziecka na wypowiadanych przez nas dźwiękach, pomagamy mu opanować poprawną wymowę w krótszym czasie .W przypadku zaburzeń słuchu fonematycznego dziecko ma trudności z różnicowaniem i artykulacją dźwięków podobnych. Ćwiczenia słuchu fonematycznego również powinny być poprzedzone ćwiczeniami słuchu fizycznego i muzycznego.
W języku polskim wyróżniamy następujące opozycje:
dźwięczność-• bezdźwięczność
p-b,pi-bi,f-w,fi-wi,t-d,k-g,ki-gi,s-z ,ć-dż, s-z, c-dz, sz-ż, cz-dż
ustność- nosowość•
stopień zbliżenia•b-m,bi-mi, babimi-n,dż-ń narządów mowy
f-p,w-b, fi-pi,wi-bi,s-t,z-d,sz-cz,ś-ć,ź-dź, ch-k,r-l
• miejsce artykulacji
f-ch,s-sz,fi-ś,wi-ż,m-n,w-z-ż,p-t-k,b-d-g,pi-ki,bi-gi,c-cz-c,dz-dż-dź


Przykładowe ćwiczenia:
różnicowanie głosek poprzez wskazywanie obrazków, rysowanie,• wycinanie itp.(np. które zwierzę wydaje dany odgłos wąż – sssss…,mucha-zzzz)
różnicowanie głosek z użyciem gestów-wymawiamy• opozycyjne głoski, gdy dziecko usłyszy np. [sz]- podnosi rękę do góry (tak jak układa się język przy artykulacji), gdy [s] -opuszcza na dół
różnicowanie• takich samych głosek w szeregu różnych lub o podobnym brzmieniu (s, z, s s, z, s, s) lub sylab (np.ba- da- ga- ba…) – dzieci sygnalizują moment usłyszanej głoski lub sylaby


Małgorzata Siczek

Data dodania: 2005-03-20
Dodano przez: Magda KiliszekRewalidacja dzieci z wadą słuchu

układ i opracowanie: mgr Aneta Woda, surdopedagog

I etap wstępny

Ćwiczenia słuchowe

• ćwiczenia oddechowe mające na celu wydłużenie fazy wydechu, sprawnego operowania strumieniem powietrza,

• ćwiczenia usprawniające narządy mowy mające na celu przygotowanie do wypowiadania głosek,

• ćwiczenia artykulacyjne- ćwiczenia narządów mowy,

• ćwiczenia rozróżniania rozmaitych zjawisk dźwiękowych mające na celu rozwijanie uwagi słuchowej, rozróżniania dźwięków - różniących się od siebie i bardzo podobnych.

Rodzaje ćwiczeń słuchowych:

• czas trwania sygnału akustycznego (długo-krótko,)

• ilość nadawanych sygnałów dźwiękowych,

• tempo nadawanego sygnału (szybko-wolno),

• natężenie dźwięku ( głośno – cicho),

• częstotliwość ( wysoko-nisko),

• lokalizacja źródła dźwięku,

• rytm.

II etapy pracy korekcyjno-kompensacyjnej ( I okres)
Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego.

1. ćwiczenia na konkretnych przedmiotach i materiale obrazkowym:

   1. nazywanie przedmiotów znajdujących się na obrazkach,

   2. określanie nazw czynności,

   3. składanie obrazka z części,

   4. wyodrębnianie różnic między obrazkami – identyfikacja,

   5. wyliczanie największej liczby zapamiętanych przedmiotów znających się w otoczeniu

2. ćwiczenia na materiale geometrycznym:

   1. rozróżnianie i klasyfikowanie figur geometrycznych,

   2. układanki z kolorowych figur geometrycznych.

3. ćwiczenia na materiale literopodobnym i literowym.:

   1. utrwalenie samogłosek,

   2. opracowanie specyficznych, indywidualnych trudności w przebiegu procesu czytania i pisania:

      • poprawa sprawności w pisaniu:

      • pisanie z pamięci, ze słuchu,

      • przepisywanie, odwzorowywanie,

      • podniesienie tempa pisania

      • opracowanie podstawowych reguł ortograficznych.

      • Pisanie ciągłym ruchem pojedynczych liter

      • Kreślenie dużych liter całą ręką

      • Kreślenie liter za pomocą szablonów

      • Pisanie liter w zeszycie w trzy linie.

      • poprawa sprawności w czytaniu: -

        • Układanie zdań z pojedynczych wyrazów

        • Stopniowe dopełnianie jednego zdania

        • Dobieranie całych zdań do obrazków

        • Dobieranie podpisów do ilustracji przedstawiających historyjkę obrazkową

        • czytanie głośne ze zrozumieniem,

        • stopniowe rozszerzanie pola czytania,

        • zapamiętywanie i odtwarzanie treści czytanych tekstów.

Ćwiczenia sprawności manualnej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej

1. Ćwiczenia usprawniające duże grupy mięśni ramienia i przedramienia oraz zmniejszające napięcie mięśniowe;

   1. zabawy z piłką, woreczkiem, balonem,

   2. malowanie na dużym arkuszu.

2. ćwiczenia usprawniające dłoń i końce palców:

   1. lepienie z plasteliny lub gliny,

   2. wydzieranki i wyklejanki.

3. ćwiczenia graficzne:

   1. obrysowanie konturów, wycinanie, naklejanie,

   2. kopiowanie obrazków przez kalkę,

   3. wykorzystanie technik plastycznych do ćwiczeń rozmachowych rozluźniających

4. ćwiczenia orientacji czasowo-przestrzennej:

   1. orientacja w schemacie własnego ciała,

   2. pojęcie pór roku, nazw dni tygodnia, miesięcy itp.,

   3. orientacja z zastosowaniem pojęć określających stosunki przestrzenne: nad, pod, obok, lewo, prawo,

   4. wyrobienie zdolności rozumienia pojęć czasowych,

   5. rozplanowanie kartki rysunkowej, liniatury lub kratek zeszytu

Ćwiczenia słuchu fonematycznego:

1. wskazywanie obrazków, którego nazwa zaczyna się na dana literę,

2. wymyślanie przez dziecko wyrazów zaczynających się podanym dźwiękiem,

3. loteryjki wyrazowe,

4. rozwiązywanie zagadek odbieranych słuchowo,

5. dobieranie rymujących się nazw obrazków,

6. rozsypanki wyrazowe.

Kształtowanie umiejętności matematycznych.

1. Przeliczanie przedmiotów, podawanie ilości.

2. Kształtowanie pojęcia liczby.

3. Porównywanie ilości przedmiotów na przykładach zbiorów.

4. Zapis cyfrowy

5. Porównywanie liczb za pomocą znaków , =.

6. Dodawanie i odejmowanie liczb w zakresie 100.

7. Rozpoznawanie i nazywanie figur geometrycznych.

8. Kształtowanie umiejętności praktycznych:

9. Posługiwanie się linijką (mierzenie długości)

10. Odczytywanie wskazań zegara

11. Umiejętność posługiwania się pieniędzmi

12. Odczytywanie dat i temperatury

     Kształtowanie mowy, swobodnych wypowiedzi, poprawa błędów językowych, gramatycznych, artykulacyjnych. Nauka krótkich rymowanek na pamięć. Analiza i synteza mowy – wydzielanie zdań i wyrazów. Ćwiczenia relaksujące i rozluźniające silne napięcie