http://www.studianet.pl/so_1_izk/winxp/monitorowanie/menedzer%20zadan.htm

Prawie każda aplikacja uruchomiona w systemie Windows XP wyświetla na pasku zadań reprezentujące ją przyciski. Sporo programów po uruchomieniu znika i jedynym ich śladem jest niewielka ikona w zasobniku systemowym. Zwykle są to skanery antywirusowe albo narzędzia związane z urządzeniami typu karta graficzna, dźwiękowa itp. Jednak to, co jest ci pokazywane, stanowi tylko część wielu uruchomionych zadań. W tle pracują różne usługi związane z systemem lub zainstalowanymi programami. Pełna informacja o tym, co działa w Windows XP, jest bardzo przydatna. Możesz wykorzystać ją na przykład do ustalenia, co powoduje nadmierne obciążenie systemu lub który z programów przestał funkcjonować. Jest kilka sposobów zarządzania uruchomionymi zadaniami.

Większość użytkowników systemów okienkowych zdążyła się doskonale zapoznać z kombinacją klawiszy [Ctrl Alt Del]. Jeśli jakaś aplikacja nie będzie chciała z tobą rozmawiać, możesz ją wyprosić, stosując tę kombinację. Podobnie postępujesz, jeśli cały system odmówi współpracy. Podczas korzystania z rodziny systemów Windows XP omawiane klawisze nie zawsze zaprowadzą cię do okna, w którym będziesz mógł "zabić" źle działające programy. Aby tego dokonać, musisz uruchomić Menedżera zadań Windows. Można to zrobić na kilka sposobów, najprostsze jest naciśnięcie kombinacji klawiszy [Ctrl Shift Esc], wpisanie TASKMGR w oknie Uruchom oraz kliknięcie prawym przyciskiem myszy wolnego miejsca na pasku zadań i wskazanie opcji Menedżer zadań.

Menedżer zadań jest mocnym narzędziem, pozwalającym na wykonanie wielu operacji związanych z zarządzaniem aplikacjami uruchomionymi w Windows. Dodatkowo udostępnia użytkownikom grupę informacji opisujących bieżące wykorzystanie zasobów, obciążenie systemu operacyjnego i sieci.
Karta Aplikacje

Menedżer zadań pozwala wygodnie zarządzać uruchomionymi aplikacjami i procesami.

Okno Menedżera zadań zawiera cztery bardzo istotne karty. Pierwsza, Aplikacje, służy do zarządzania uruchomionym oprogramowaniem. Najważniejsza sekcja tej karty pokazuje stan funkcjonowania programów. Jeśli aplikacja działa poprawnie, kolumna Stan będzie zawierać wpis "Uruchomiony". Gorzej, gdy program się na przykład zawiesi. Wtedy otrzymasz komunikat "Nie odpowiada". W takim wypadku należy zakończyć jego pracę, naciskając przycisk Zakończ zadanie.

Przez Menedżera zadań możesz również uruchamiać inne aplikacje. Służy do tego przycisk Nowe zadanie - po jego naciśnięciu pojawia się takie samo okno, jak po wybraniu polecenia Uruchom z menu Start. Aby rozpocząć dowolne zadanie, wystarczy wprowadzić nazwę programu bądź pliku wsadowego i kliknąć OK.

Na karcie Aplikacje możesz wykonywać większość operacji dostępnych zwykle z paska zadań. Kliknięcie prawym przyciskiem myszy uruchomionego zadania wyświetla menu podręczne z takimi opcjami, jak Przełącz na, Przesuń na wierzch, Minimalizuj i Maksymalizuj. Ostatnia opcja, Przejdź do procesu, pozwala na łatwą identyfikację nazwy procesu, z którym związane jest wskazane zadanie. Warto pamiętać, że na tej karcie bez przeszkód można używać klawisza [Shift], co pozwala na kończenie wielu uruchomionych zadań za jednym zamachem.

Wskazówka. Dwukrotne kliknięcie lewym przyciskiem myszy wolnej przestrzeni wewnętrznej ramki Menedżera zadań powoduje ukrycie wszystkich kart, paska tytułu, paska menu i paska stanu. Aktywne pozostaje jedynie główne okno bieżącej karty. Powtórne podwójne kliknięcie przywraca pełno okno Menedżera zadań.

Karta Procesy

Karta Procesy w Menedżerze zadań pozwala głębiej zajrzeć w to, co dzieje się w systemie.

Równie istotna jest karta Procesy. Wyświetla szczegółowe informacje o uruchomionych w Windows XP procesach. W wypadku niestabilnej pracy systemu podaje dane pozwalające użytkownikom na szybkie ustalenie, który z uruchomionych procesów najbardziej obciąża XP.

Karta przedstawia informacje w kolumnach, szczegółowo opisujących poszczególne procesy. Domyślnie wyświetlana jest nazwa procesu, jego identyfikator, nazwa użytkownika, z którego uprawnieniami jest uruchomiony proces, czas i procentowe wykorzystanie procesora oraz ilość zużywanej pamięci. Kliknięcie nagłówka dowolnej kolumny pozwala na posortowanie danych w wybranej kolejności. Jeśli interesują cię inne, bardziej szczegółowe informacje, kliknij w menu Widok polecenie Wybierz kolumny.

Procesy kończysz, wybierając odpowiednią opcję z menu podręcznego (klikając prawym przyciskiem myszy określony proces) lub przycisk Zakończ proces. Operacje te wykonuj ostrożnie; "ubijanie" procesów przez Menedżera zadań jest metodą drastyczną i korzystaj z niej tylko wtedy, gdy wiesz, który proces i dlaczego chcesz zakończyć. Pochopne działania mogą zdestabilizować system operacyjny. Nawet użytkownik mający uprawnienia Administratora systemu nie może zakończyć niektórych procesów systemowych. Próba "zabicia" np. procesu Smss.exe kończy się komunikatem o błędzie. Listę procesów systemowych, których nie można zakończyć, podajemy w tabeli.

Innym sposobem kończenia procesów jest wpisanie w wierszu poleceń Tskill lub Taskkill.

Na karcie Procesy można również ustawiać priorytety poszczególnych procesów: te z niższym muszą ustępować miejsca zadaniom wykonywanym z wyższym priorytetem. System Windows XP, podobnie jak Windows 2000, przypisuje procesom priorytety od 0 do 31, z tego na procesy użytkownika przeznaczone są poziomy od 1 do 15, a na funkcje systemowe od 16 do 31. Administrator systemu może przypisać procesowi jeden z sześciu predefiniowanych priorytetów: niski (poziom 4), poniżej normalnego (poziom 6), normalny (poziom 8), powyżej normalnego (poziom 10), wysoki (poziom 13) i czasu rzeczywistego (poziom 24). Jeśli jest to niezbędne, użytkownik może zwiększyć lub zmniejszyć priorytet danego zadania, najczęściej jednak domyślny skutecznie zarządza działaniem aplikacji.

Programy, procesy i wątki Procesy i programy mogą się wydawać tym samym, ale różnią się zasadniczo. Program to statyczny ciąg instrukcji, podczas gdy proces stanowi pojemnik na zasoby wykorzystywane przez wątki do uruchamiania jednostek programów. Wątki to poszczególne części procesu, kolejkowane do wykonania przez system operacyjny. Proces charakteryzują takie wartości, jak przydzielona przestrzeń adresowa w pamięci wirtualnej, program inicjujący wykonywany kod, lista zasobów dostępnych dla procesu (pliki, porty), kontekst zabezpieczeń, w którym proces jest uruchamiany, unikatowy identyfikator (PID) i co najmniej jeden wątek składowy.

Karta Wydajność

Na karcie Wydajność okna Menedżera zadań możesz śledzić poziom obciążenia głównych zasobów sprzętowych komputera.

Poprzednio opisywane karty umożliwiały ingerowanie w wykonywane przez system zadania i procesy. Karta Wydajność ma nieco odmienne zadanie. Pozwala jedynie na monitorowanie zużywanych przez Windows zasobów. Użytkownik otrzymuje aktualne, a co najważniejsze - szczegółowe informacje o takich urządzeniach systemu, jak procesor i pamięć.

Pierwsza sekcja okna to wykres ilustrujący procentowe wykorzystanie procesora oraz historię jego obciążenia. Gdy system zaczyna poważnie zwalniać, warto sprawdzić, czy coś, chwilowo lub trwale, nie "dusi" komputera. Poniżej wykresu obciążenia procesora znajduje się sekcja dotycząca wykorzystania pamięci przez system. Ponieważ Windows XP nie korzysta bezpośrednio z zasobów pamięci RAM, lecz zarządza nią Menedżer pamięci wirtualnej, wartości na wykresie oznaczają ilość zadeklarowaną przez procesy.

Pozostałe informacje przedstawione na karcie Wydajność opisują wykorzystanie zasobów systemowych. Sekcja Sumy zawiera dane dotyczące procesów, wątków i dojść. Ponieważ wiesz już, co to jest proces i wątek, do wyjaśnienia pozostało jeszcze dojście. Kiedy proces tworzy bądź otwiera obiekt, otrzymuje dojście, które reprezentuje dostęp do obiektu. Późniejsze odwoływanie się do obiektów poprzez dojścia jest wydajniejsze niż za pomocą nazw. Dalsze statystyki karty Wydajność informują o wykorzystaniu pamięci. W sekcji Pamięć fizyczna wyświetlane są dane o ilości pamięci fizycznej w systemie, ilości dostępnej pamięci (nie RAM, ale zarządzanej przez Menedżera pamięci wirtualnej) oraz pamięci bufora. W sekcji Pamięć zadeklarowana możesz zobaczyć, ile pamięci zadeklarował system na swoje potrzeby, jaki jest maksymalny limit pamięci (zależny od ilości RAM i rozmiaru pliku wymiany) oraz jakie było szczytowe wykorzystanie zadeklarowanej pamięci. Ostatnia sekcja, Pamięć jądra, informuje o ilości pamięci: zajętej przez jądro systemu (łącznie ze sterownikami urządzeń), tej, która w razie potrzeby może zostać przeniesiona do pliku wymiany, oraz o tej, która musi pozostać w RAM systemu.

Wskazówka. Jak określić ilość pamięci RAM niezbędną do poprawnego działania systemu XP? Informacje zawarte na karcie Wydajność pozwolą ci łatwo zbadać, czy komputer jest wyposażony w odpowiednią ilość pamięci operacyjnej. Na początek określ średnie obciążenie systemu. W tym celu uruchom aplikacje, z których korzystasz w codziennej pracy, np. przeglądarkę internetową, komunikator internetowy, narzędzie do odczytu poczty elektronicznej itd. Po uruchomieniu Menedżera zadań sprawdź na karcie Wydajność wartość określoną w polu Pamięć zadeklarowana | Szczyt. Jeśli wartość ta nagminnie (np. przez tydzień testów) zbliża się do ilości pamięci fizycznej, w jaką wyposażony jest komputer, wtedy pomyśl o rozbudowie RAM.

Karta Sieć to świetne źródło informacji o stopniu obciążenia karty sieciowej.
Karta Użytkownicy to odpowiednik Wielkiego Brata - wie wszystko o aktualnych użytkownikach systemu.

Karty Sieć i Użytkownicy

Czwartą kartą Menedżera zadań jest Sieć. Przeglądający ją użytkownicy mogą obserwować, jak bardzo obciążone są interfejsy sieciowe komputera. Podobnie jak na karcie Wydajność, wyświetlany jest wykres przedstawiający w procentach aktualne wykorzystanie karty. Gdy system ma więcej niż jeden interfejs sieciowy, przedstawione są dwa niezależne wykresy. Dolne okno informacyjne wyświetla dane statystyczne dotyczące ruchu sieciowego: nazwę karty, procentowe wykorzystanie, szybkość interfejsu, stan interfejsu itd. Jeżeli chcesz poznać inne dane, w menu Widok kliknij Wybierz kolumny i zaznacz, które mają być wyświetlane. Karta Sieć jest niedostępna w systemach bez kart sieciowych.

Karta Użytkownicy podaje informacje o bieżących klientach systemu. Oprócz nazwy użytkownika wyświetlana jest informacja o identyfikatorze i stanie konta, nazwie klienta i rodzaju sesji. Podobnie jak na karcie Sieć, klikasz opcję Wybierz kolumny w menu Widok i określasz, jakie elementy opisujące użytkowników chcesz oglądać.

Karta Użytkownicy jest widoczna tylko wtedy, gdy w parametrach konfiguracyjnych systemu ustawisz możliwość szybkiego przełączania się między kontami (Panel sterowania | Konta użytkowników | Zmień opcję logowania i wylogowywania użytkowników | Używaj szybkiego przełączania użytkowników). Jeśli w danym momencie z systemu korzysta więcej niż jeden użytkownik, będzie to wyświetlone na opisywanej karcie. Dodatkowo, klikając konto prawym przyciskiem myszy, zyskasz możliwość przejścia do jego pulpitu (opcja Podłącz) lub wysłania mu wiadomości (opcja Wyślij wiadomość).

Monitorowanie na całego

Moduł Wydajność pozwala wykorzystać liczne wskaźniki do monitorowania aktualnego obciążenia poszczególnych parametrów.

Menedżer zadań pozwala na przeglądanie tylko niektórych parametrów systemu. Dla użytkowników, którzy chcieliby wiedzieć wszystko o tym, co dzieje się w Windows XP, producent przygotował odpowiednio mocne narzędzie, moduł Wydajność. Pozwala on na dogłębną analizę pracy urządzeń i usług systemu.

Proces badania zdolności systemu do wykonywania określonych zadań jest wieloetapowy i co najgorsze, nie ma końca. Monitorowanie działania Windows obejmuje trzy etapy. Pierwszy to określenie linii bazowej, czyli parametrów wyjściowych opisujących stan systemu. Obejmuje on zebranie danych dotyczących działania poszczególnych urządzeń lub usług. Biorąc pod uwagę złożoność tego procesu, nie będzie to ani szybkie, ani łatwe. Elementy składowe systemu współpracują bardzo ściśle i zebranie danych o jednym z komponentów nigdy nie zapewni gotowego rozwiązania problemu. Na przykład utrzymujące się przez pewien czas wysokie obciążenie procesora nie musi oznaczać, że jest za słaby i trzeba wymienić go na bardziej wydajny. Przyczyną może być np. awaria urządzenia peryferyjnego lub źle napisana aplikacja. Jeśli ustalisz bieżącą wydajność systemu, możesz przejść do następnego etapu - znalezienia przyczyny "zatykania" się Windows. Po postawieniu diagnozy przychodzi czas na leczenie, czyli np. dołożenie jeszcze jednego układu pamięci RAM.

Najtrudniejsze, jak widać, są dwie rzeczy. Pierwsza to ustalenie, czy aktualne działanie systemu należy uznać za wydajne, czy nie. W tym właśnie doskonale sprawdza się moduł Wydajność. Drugi problem to znalezienie winnego, czyli przyczyny kłopotów. Na początku skoncentruj się na mierzeniu wydajności systemu, a wyszukiwanie źródeł problemów zostanie opisane w dalszej części artykułu.

Co mierzyć?

Kto chce się dowiedzieć, co szwankuje w jego komputerze, powinien sporo wiedzieć na temat budowy i sposobu działania systemu Windows XP. Przyspieszy to zlokalizowanie źródeł kłopotów. Jednak na pewno najczęstszą przyczyną problemów jest zbyt wysokie obciążenie sprzętu. W tym wypadku największą rolę odgrywają trzy główne komponenty komputera: pamięć, procesor i system dyskowy. Od nich należy zacząć analizę wydajności. W zastosowaniach multimedialnych i grach niebagatelną funkcję pełni również karta graficzna. Niestety, w monitorze systemu nie ma liczników pozwalających na określenie przepustowości tego urządzenia. Do pomiarów wydajności kart graficznych musisz użyć programów testujących dostarczanych przez odpowiednie firmy.

W module Wydajność, oprócz obiektów sprzętowych, można monitorować realizowane przez system usługi i uruchomione w nim procesy. Analiza tych elementów pozwala na określenie, czy Windows XP radzi sobie z wykonywaniem zadań oraz czy procesy uruchomionych aplikacji nie zajmują systemu zbyt mocno. Monitorowanie tych elementów służy do określenia przydatności komputera do pracy z pojedynczymi aplikacjami lub wypełniania specyficznych funkcji.

Śledzenie działania opisywanych fragmentów systemu polega na zbieraniu informacji o stanie poszczególnych usług i urządzeń. Moduł Wydajność zawiera listę obiektów, które możesz obserwować: procesor, pamięć, dyski logiczne i fizyczne, interfejsy sieciowe. Oprócz urządzeń dostępne są inne obiekty, np. procesy, system, kolejka wydruku, usługi terminalowe itd. W sumie możesz badać niemal 40 różnych elementów. Z każdym obiektem związana jest grupa charakteryzujących go liczników. Na przykład procesor ma ich około piętnastu: procentowy czas procesora, procentowy czas bezczynności itd. W celu zwiększenia dokładności pomiarów część liczników ma tzw. wystąpienia, czyli pojedyncze jednostki do monitorowania. W systemach wieloprocesorowych na przykład możesz monitorować całkowite obciążenie procesorów lub wybraną jednostkę. Wystąpienia są obecne przy takich obiektach, jak procesy, interfejsy sieciowe czy dysk logiczny.

Bez pamięci ani rusz

Architektura pamięci w Windows XP.

Pamięć operacyjna w systemie komputerowym pełni jedną z najważniejszych funkcji i właśnie od niej rozpocznij sprawdzanie wydajności komputera. Problemy z pamięcią mogą wpłynąć na wydajność systemu operacyjnego, a także na funkcjonowanie innych urządzeń komputera. Najpierw jednak poznaj sposób zarządzania pamięcią przez Windows XP.

Aplikacje uruchamiane w systemie operacyjnym żądają odpowiedniej ilości pamięci. Jeśli uruchamiasz jednocześnie kilka programów, np. przeglądarkę internetową, edytor tekstów i arkusz kalkulacyjny, każdy z nich potrzebuje pamięci operacyjnej. Konsekwencje wyczerpania się pamięci mogą być katastrofalne - w najlepszym wypadku nie udałoby się rozpocząć kolejnych zadań, a w najgorszym czekałby cię krach systemu. Aby zapobiec podobnej sytuacji, w systemach operacyjnych stosowany jest model pamięci wirtualnej. Wykorzystuje do działania fizyczną pamięć RAM komputera oraz pamięć wirtualną, którą stanowi odpowiednia ilość przestrzeni dyskowej zarezerwowana na potrzeby systemu. Przestrzeń to jeden lub więcej tzw. plików wymiany (czasami można spotkać określenie "plik stronicowania"), do których w razie potrzeby system przenosi część danych zapisanych w pamięci RAM. W systemie Windows XP za zarządzanie pamięcią jest odpowiedzialny Menedżer pamięci wirtualnej (VMM). Do jego zadań należy między innymi przenoszenie danych pomiędzy RAM-em a plikiem wymiany. Aby łatwiej było zarządzać wymianą danych, pamięć jest podzielona na małe kawałki zwane stronami (stąd plik stronicowania).

Porównanie obciążenia procesora przy odtwarzaniu filmu (po prawej) i przeglądaniu witryn (po lewej).

Stosowanie pamięci wirtualnej zwiększa możliwości systemu, co pozwala uruchomić więcej aplikacji niż wynika z fizycznych rozmiarów RAM-u. Jednak częste zwalnianie pamięci i zapisywanie danych na dysku mocno odbija się na wydajności systemu. Najlepszym rozwiązaniem jest wyposażenie komputera w tyle pamięci, żeby nie musiał zbyt często komunikować się z plikiem wymiany.

Śledzenie wydajności pamięci jest oparte na kilku kluczowych licznikach. Ustalając, czy nie przydałoby się o kilka megabajtów RAM więcej, posługujesz się następującymi obiektami: pamięć, proces oraz plik wymiany. W wypadku pamięci licznikami oddającymi stan systemu są dostępne megabajty oraz strony na sekundę. Określają one ilość dostępnej pamięci oraz liczbę stron pamięci, które nie były dostępne w pamięci RAM i które należało odczytać z dysku lub na nim zapisać. Dla obiektu proces interesujący będzie licznik Zestaw roboczy z wystąpieniami ustawionymi na "_Total". Liczniki obiektu plik wymiany to Procentowe użycie i Szczyt procentowego użycia. W wypadku pamięci RAM najważniejsze jest, żeby liczba dostępnych megabajtów nie spadała poniżej 4-5, a plik wymiany nie przepełniał się powyżej 70-80 procent. Zestaw roboczy należy przeglądać, bo jeśli RAM-u nie wystarcza, Windows będzie obcinał pamięć przydzieloną procesom.

Tabela kolumn do wyświetlenia na stronie Proces menedżera zadań

Nazwa obrazu	Jest to nazwa pliku wykonywalnego znajdującego się na dysku twardym.
PID (identyfikator procesu)	Jest to liczba jednoznacznie określająca dany proces.
Użycie procesora CPU	Jest to wyrażony w procentach czas jaki procesor poświęcił danemu procesowi.
Czas procesora CPU	Jest to całkowity czas jaki procesor poświęcił danemu procesowi od początku uruchomienia procesu.
Użycie pamięci	Jest to ilość pamięci operacyjnej zajmowanej przez dany proces wyrażona w kilobajtach.
Zmiana użycia pamięci	Jest to ilość pamięci, która została oddana systemowi przez proces lub zajęta przez proces od ostatniej aktualizacji.
Szczytowe użycie pamięci	Jest to największa ilość pamięci jaką chwilowo zajmował proces od momentu swojego uruchomienia.
Błędy stron	Jest to wartość, która określa ile razy proces musiał pobierać dane z dysku twardego, których nie był wstanie odnaleźć w pamięci.
Obiekty USER	Jest to wartość, która określa liczbę obiektów (okna, menu, kursory) dla danego procesu.
Odczyty We/Wy	Jest to liczba, określająca ile razy proces odczytywał informacje We/Wy
Odczyty We/Wy w bajtach	Jest to liczba, określająca ile razy proces odczytywał informacje We/Wy wyrażona w bajtach
Identyfikator sesji	Jest to Identyfikator sesji usług terminalowych posiadających proces
Nazwa użytkownika	Jest to nazwa użytkownika, który uruchomił proces.
Zmiana błędów stron	Jest to liczba, określająca przyrost lub ubytek błędów stron od ostatniej aktualizacji.
Rozmiar pamięci wirtualnej	Jest to ilość pamięci wirtualnej zajmowanej przez proces.
Pula stronicowana	Jest to ilość danych (rzadko używanych), które zostały przeniesione z pamięci operacyjnej na dysk komputera
Pula niestronicowana	Jest to ilość danych (często używanych) która nie jest przenoszona, nigdy na dysk twardy.
Priorytet podstawowy	Jest to liczba która określa wagę tego procesu przy podejmowaniu decyzji jakim procesem ma zająć się procesor.
Liczba dojść	Jest to liczba dojść obiektów w tabeli obiektów procesu.
Liczba wątków	Jest to liczba wątków uruchomionych w menedżerze zadań.
Obiekty GDI	Jest to liczba obiektów GDI używanych przez proces.
Zapisy We/Wy	Jest to liczba, określająca ile razy proces zapisywał informacje We/Wy
Zapisy We/Wy w bajtach	Jest to liczba, określająca ile razy proces zapisywał informacje We/Wy wyrażona w bajtach
Inne We/Wy	Jest to liczba, określające ile razy proces wykonywał operację wejścia/wyjścia ale nie był to ani zapis ani odczyt (np. instrukcja sterująca)
Inne We/Wy w bajtach	Jest to liczba, określające ile razy proces wykonywał operację wejścia/wyjścia ale nie był to ani zapis ani odczyt (np. instrukcja sterująca) wyrażona w bajtach.