WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII KLINICZNEJ I PSYCHOPATOLOGII:
Wykład: 07.10.13:
Definicja wg APA:
Psychologia kliniczna – dziedzina psychologii stosowanej, stawiającej sobie jako zadanie:
określenie zdolności cech jednostki za pomocą pomiaru, analizy i obserwacji,
na podstawie całokształtu wyników badania (danych z badania lekarskiego, historii życia osoby) i udzielenie jej porad i zaleceń mających na celu skorygować braki w jej przystosowaniu.
Jest to definicja podana przez Shaffera i Lazarusa z roku 1968 roku. Szersze podejście do psychologii klinicznej.
Obszary badań psychologii klinicznej:
Podejście węższe – podejście to zrodziło się w początkach kształtowania psychol;ogii klinicznej – przełom XIX i XX.
Ogranicza obszar i przedmiot badań do zaburzeń
Dziedzina badań i praktyki – zaburzenia przystosowań , zaburzenia czynności i ich wewnętrzny mechanizm regulacji ( Lewicki),
Dziedzina psychologii stosowanej zajmująca się zaburzeniem procesów regulacji psychicznej (Susułowska) ,
Zajmuje się zaburzeniem zachowań i przeżyć ( Obuchowska),
Podejście szersze:
Dziedzina psychologicznych badań i zastosowań, zajmuje się:
opisem i wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego,
określeniem ich przyczyn,
wypełnianiem zadań praktycznych, polegających na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania profesjonalnych, psychologicznych form pomocy i interwencji,
Warunkiem koniecznym w badaniach i praktyce psychologa klinicznego jest zinternalizowanie zasad etycznych, w związku z tym, że jest to zawód zaufania publicznego.(Sęk 2001, s. 29),
Nurty w psychologii klinicznej. Źródła i drogi rozwoju psychologii klinicznej:
pragmatyczny,
teoretyczny,
eksperymentalny (pragmatyczno-teoretyczny).
Nurt pragmatyczny:
Lighter Witner (1867 – 1956) – Ojciec psychologii klinicznej,
1896r. – utworzenie kliniki psychologicznej – koncepcja psychologii klinicznej, związek teorii i praktyki. Witner był uczniem Wundta, czerpał z jego nauki. Stworzył koncepcję psychologii klinicznej, zajmował się dziećmi, które były niepełnosprawne, z trudnościami wychowawczymi i edukacyjnymi. Zwolennik obserwacji pogłębionej i wywiadu szczegółowego. Jeżeli chcemy wyjaśnić mechanizmy funkcjonowania osoby – musimy korzystać z wiedzy teoretycznej! Praktyka dostarcza do koncepcji teoretycznej czegoś, jest to weryfikowane i stosowane (zamknięte koło).
Np. zaburzenie odżywania – anoreksja. Brak teorii, które zaburzenie to wyjaśniały. Pojawiło się zaburzenie, a potem, koncepcje wyjaśniające. Należy łączyć teorię z praktyką.
W 1907r. - czasopismo „The Psychological Clinic”
Do 1914r. - rozwój kliniki w USA Training School w Vineland (Testy Simona Bineta)
1917 r. w ramach APA – Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej,
Clifford Beers (1876 – 1943) :
założycielem Ruchu Higieny Psychicznej,
„Umysł, który odnalazł sam siebie”,
współpraca z Williamem Jamesem a Adolfeme Meyerem,
Europa – równolegle do USA (początek XX w.):
Nurt pragmatyczny:
praktyka psychologiczna – Freud – Wiedeń,
Poradnie Adlerowskie w Wiedniu,
ośrodki pomocy psychologicznej, pedagogicznej i medycznej w Berlinie.
Nurt teoretyczny – psychoanaliza (S.Freud):
kompleksowe podejście do wyjaśniania natury człowieka, zaburzeń psychicznych i psychosomatycznych,
daje możliwość diagnozy zaburzeń oraz możliwość psychoterapii,
Freud wprowadza znaczenie mechanizmów obronnych (wyparcie) do wyjaśnienia przyczyń wielu zaburzeń – nerwicowych (wyparcie konfliktów), zaburzenia o charakterze psychotycznym (schizofrenia) – regresja do początkowych stadiów rozwoju,
Freud zwraca uwagę na mechanizm konwersji stanowiącej o tym, że następuje zamiana dolegliwości natury psychicznej na dolegliwości natury somatycznej (np. ból histeryczny, porażenia histeryczne) – brak fizycznej potrzeby cierpienia, ale jest objaw,
zwrócenie uwagi na mechanizm projekcji – rzutowanie własnych konfliktów na innych, dopatrywanie się w innych ludziach np. odpowiedzialności za jakieś zdarzenia (lokowanie przyczyn na zewnątrz – atrybucja zewnętrzna),
sposób diagnozy – wolne skojarzenia, marzenia we śnie, marzenia na jawie, przejęzyczenia.
Nurt empiryczny (eksperymentalny) – patopsychologia eksperymentalna (kliniczna):
Emil Kraepelin (1856 – 1926) – lekarz psychiatra,
współpracował z Wundtem, Alzheimerem, Meyerem, Bomsztajnem,
1917 Rr. Założyciel Kliniki Psychiatrii w Monachium,
Twórca pierwszej nowoczesnej klasyfikacja zaburzeń psychicznych,
9 wydań ostatnie w 1927 r.
Dementia praecox – choroba, którą potem nazwano schizofrenią. W przebiegu tej choroby dochodzi do wczesnego otępienia emocjonalnego oraz procesów poznawczych.
Psychologia rosyjska, radziecka:
Władimir Michałowicz Biechteriew (1857-1927) – rosyjski lekarz neurolog, psychiatra, psycholog, neuroanatom,
Siergiej Korsakow (1854-1900) – lekarz, psychiatra, neurolog, pierwszy profesor w Rosji, twóca moskiewskiej szkoły psychiatrii. Zespół Korsakowa – luki pamięciowe, które powstają w efekcie uszkodzonych struktur mózgowych zostają wypełnione zmyślonymi faktami o pogodnym charakterze. Historie podatne na perswazje,
Bluma Ziegarnik – psycholog, psychiatra – zaburzenia mowy, myślenia,
Aleksander Łuria – twórca neuropsychologii, autor koncepcji dynamicznej lokalizacji funkcji psychicznych,
Psychologia kliniczna w Polsce.
Okres przedwojenny:
Julian Ochorowicz ( 1850 – 1917)– założył Sekcję Psychologii przy Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników, popierał integrację psychologii z medycyną,
Stefan Blachowski – w 1949r. Założył Polskie Towarzystwo Psychologiczne, redaktor „Kwartalnika Psychologicznego”, „Przeglądu Psychologicznego”,
Edward Abramowski – badania nad podświadomością, badania zniekształceń pamięci - zeznania świadków i sprawców,
Maria Grzegorzewska – założycielka Instytutu Pedagogiki Specjalnej,
Kazimierz Dąbrowski – teoria dezintegracji pozytywnej – nie mówi wyraźnie o patologii, tylko różnych stadiach dezintegracji.
Psychologia kliniczna po II wojnie światowej:
czas organizowanie się – Wyższa Szkoła Higieny Psychicznej, wykształciła wielu higienistów, którzy stosowali testy psychologiczne,
kryzys psychologii klinicznej (1950 – 1956) - likwidacja zawodu psychologa, zakaz stosowania testów – wpływ psychologii klinicznej,
reanimacja – konferencja Psychologii Stosowanej i Psychologii Klinicznej – po 1956 roku.
Powstają pierwsze katedry i zakłady Psychologii Klinicznej na uniwersytetach, nowe programy i podręczniki, powstaje Sekcja Psychologii Klinicznej przy PTP.
(Maruszewski, Susułowska, Lewicki, Spionek, Płużek, Obuchowska, Obuchowski).
Lata 70. i 80. XX wieku -stabilizacja i rozwój psychologii klinicznej:
zmiana modelu praktyki, społeczność lecznicza, psychologia humanistyczna,
wyjście poza paradygmat samoregulacji,
kształcenie podyplomowe,
specjalizacje psychologa klinicznego,
intensywne badania empiryczne,
poszerzenie zakresu zastosowań (neurologia, rehabilitacja, somatopsychologia – podspecjaliści).
Współczesna psychologia kliniczna – łączy wiele działów, szeroki zakres zastosowań:
psychologia zdrowia,
subdyscypliny: psychologia uzależnień, kliniczna psychologia zdrowia, psychologia katastrof, interwencja kryzysowa, przemoc, starzenie się, wsparcie społeczne, działania interdyscyplinarne,
integracja psychologii klinicznej z różnymi dyscyplinami pokrewnymi – silne związki z filozofią, naukami społecznymi, naukami przyrodniczymi, biologią, medycyną – to decyduje o jej bogactwie, ale również jest przyczyną wielu trudności wynikających z odmiennych założeń ontologicznych i epistemologicznych.
NORMA I PATOLOGIA.
Norma – realny wzór właściwości .
Nie można jednoznacznie określić granicy pomiędzy normą a patologią.
Normalność – właściwość, zbiór właściwości przypisanych ludziom, grupom i zgodnych ze wzorem normalności, czyli normą.
Sposoby rozumienia normy:
statystyczno – ilościowa,
kulturowo – społeczna – ma charakter względny,
teoretyczna,
Wykład: 14.10.13:
Psychologia kliniczna a psychopatologia.
Nauka o objawach zaburzeń psychicznych:
Psychopatologia – nauka o objawach zaburzeń psychicznych, podstawą ich zrozumienia powinna być znajomość prawidłowych czynności psychicznych (Bilikiewicz),
Psychologia – psychologia zaburzeń psychicznych – jej dane mają teoretyczne i praktyczne znaczenie dla psychiatrii (Zeigarnik),
Podejście amerykańskie – nauka behawioralna:
które poszukuje odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują?”, „Dlaczego ich zachowania są nienormalne, zaburzone, dewiacyjne, nieprzystosowane?”,
Według Rosenhan i Seligmana – psychopatologia pokrywa się z psychologią kliniczną (psychologia zaburzeń zachowania).
Podział psychopatologii w psychologii klinicznej:
psychopatologia procesów poznawczych – trzeba znać całą sytuację, kontekst sytuacyjny,
psychopatologia mechanizmów przystosowawczych (regulacyjnych) - „Jak wyjaśnić tego typu zachowanie?”.
Psychopatologia procesów poznawczych.
Koncentracja na takich elementach jak:
symptomatologia (objawy np. lęk),
syndromologia (zespoły – objawy zaburzeń tworzą pewną całość),
Zaburzenia procesów:
poznawczych (uwagi, pamięci, spostrzegania, myślenia),
popędowo-motywacyjnych np. kradzieże, podpalenia, popęd do wędrowania,
emocjonalnych np. lęk niestosowny do sytuacji, poczucie winy, zagrożenia, podwyższony nastrój,
charakteru – np. człowiek nadmiernie uległy, egoistyczny.
Klasyfikacja zaburzeń:
próba wyodrębnienia zasadniczych odmian zaburzeń zachowania,
możliwość oceny przyczyn, obrazu klinicznego i sposobu oddziaływania.
Systemy klasyfikacji (DSM, ICD):
próby określenia zespołów zaburzeń,
uporządkowanie obrazu klinicznego,
podlegają zmianom pod wpływem wiedzy, doświadczenia,
muszą być trafne i rzetelne.
Diagnostyczny i Statyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych DSM-IV, 1994r.
Podstawą systemu klasyfikacji jest diagnostyka wieloosiowa, DSM-IV obejmuje 5 osi, które mają cechy kategorii i wymiarów:
Oś I – zespoły kliniczne:
zaburzenia nastroju,
schizofrenie,
zaburzenia urojeniowe,
zaburzenia lękowe,
organiczne zaburzenia psychiczne,
Oś II – zaburzenia rozwojowe (niemowlęctwo, dzieciństwo, okres młodości):
zburzenia osobowości,
upośledzenia umysłowe,
Oś III – stany ogólnomedyczne:
nie zawsze stanowią przyczynę zaburzeń,
są istotne w leczeniu np. choroby somatyczne,
Oś IV – problemy psychospołeczne i środowisko:
zmiana stanu cywilnego,
stres rodzicielski,
choroba somatyczna lub uraz fizyczny,
Oś V – poziom przystosowania:
ocena poziomu funkcjonowania psychicznego, społecznego i zawodowego:
psychiczne,
społeczne,
fizyczne.
Psychopatologia mechanizmów przystosowawczych (regulacyjnych):
Zaburzenia psychiczne – wyraz zaburzeń regulacji psychicznej,
Ustalenia dotyczące kryteriów zaburzonego (nienormalnego) zachowania – od jakiego momentu możemy mówić o patologii?
Czynniki etiopatogenetyczne – struktury biologiczne, osobowościowe (np. poziom koherencji, lokalizacja kontroli), sytuacje trudne.
Wyjaśnienie zaburzeń psychicznych z perspektywy różnych koncepcji teoretycznych (neuropsychologicznych, psychoanalitycznych, poznawczych etc. etc.).
Symptom może być ujmowany jako: wyuczony nawyk, mechanizm obronny, sposób oceny sytuacji, zaburzenie systemu rodzinnego (np. lęk – efekt tego, że dziecko było bite), deficyt strukturalny, funkcjonalny OUN.
Ocena zachowania w aspekcie normy i patologii (Rosenhan, Seligman 1994):
cierpienie (zawinione/niezawinione) - cierpienie łączy się z bólem; przedłużona żałoba zamienia się w żałobę patologiczną – ożywianie osób, które już dawno odeszły,
trudności w przystosowaniu indywidualnym – każdy z nas ma trudności np. wyjście za mąż, przeprowadzka,
nieracjonalność i dziwaczność – mogą mieć charakter werbalny lub pozawerbalny np. wypowiadanie treści nieodpowiednich do sytuacji,
zachowania nieprzewidywalne, niekontrolowane – dla nas nieoczekiwane,
zachowania niekonwencjonalne – wykraczają poza normy kulturowe w danej społeczności,
dyskomfort obserwatora np. brak dystansu wobec drugiej osoby, szydzenie z siebie i innych,
naruszenie norm społecznych,
W przypadku 1) – musi wystąpić np. 5 z wymienionych objawów, aby móc mówić o zaburzeniu.
W przypadku 2) – brak jednoznacznych odpowiedzi co do ilości – mogą wystąpić np. dwa bardzo silne z wymienionych objawów, lub jeden dominujący, a pozostałe w małym stopniu.
Zaburzenia psychiczne wg DSM-IV.
„Szczególnego rodzaju zespół kliniczny o objawach psychologicznych i behawioralnych, powodujących dyskomfort psychiczny lub upośledzenie funkcjonowania.” - APA. 1994r.
Przyczyny zaburzeń psychicznych: biologiczne, psychiczne (np. konflikty, kryzysy), socjokulturowe (np. mobbing w pracy), środowiskowe (np. terror, presje).
Normalne reakcje na wydarzenia stresowe (np. śmierć) nie są uważane za zaburzenia psychiczne.
Zachowania niedopuszczalne społecznie (np. przestępczość) – nie zawsze są wskaźnikiem zaburzeń psychicznych,
Niektóre cechy zaburzeń osobowości:
niezdolność przewidywania skutków własnych działań,
niezdolność planowania,
brak wglądu,
autodestrukcyjny sposób życia.
Dymensje zaburzeń psychicznych:
Stopień nasilenia objawów:
łagodne,
umiarkowane,
poważne,
Poziom stabilności wzorców zachowań zaburzonych:
epizodyczne,
nawracające,
Rozmieszczenie symptomów w czasie:
przebieg ostry (nie dłużej niż 6 miesięcy),
przebieg chroniczny (przewlekły, długotrwały),
Rozmieszczenie symptomów w przestrzeni:
zogniskowane (ujawniają się w określonych sferach),
występujące w różnych sferach,
Umiejscowienie źródeł:
wewnętrzne (intrapsychiczne),
zewnętrzne (stresory środowiskowe),
Wykład: 21.10.13:
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania.
Przyczyny zaburzeń:
Rozróżnienie między przyczynami:
koniecznymi (niezbędne do wystąpienia zaburzeń np. bardzo intensywny czynnik w przypadku PTSD),
wystarczającymi (poczucie beznadziejności, depresje, tendencje samobójcze),
znaczącymi (zwiększa prawdopodobieństwo zaburzeń np. samotność, izolacja, utrata kogoś bliskiego, misje wojskowe – oddalenie od domu),
Ramy wystąpienia zaburzeń:
okres życia (praca, rodzina, okres rozwojowy – np. kryzysy rozwojowe),
bezpośrednie,
odległe np. nic się nie dzieje bezpośrednio po stracie bliskiej osoby, ale dopiero po jakimś czasie,
Paradygmaty psychopatologii (Sterling , Hellewell, 2005):
biologiczny – zaburzone funkcjonowanie mózgu, anomalia struktury, dysfunkcje neurotransmiterów,
psychologiczny:
uczenia się (uczenie się zaburzonego zachowania),
poznawczy ( irracjonalne wzorce myślenia, poczucie beznadziejności, którego osoba się uczy – Seligman),
psychoanalityczny (nierozwiązane problemy z dzieciństwa),
egzystencjalny i humanistyczny (wyjątkowość jednostki, potrzeby samorealizacji),
Zdrowie psychiczne (Sęk, 2005):
Definicja negatywna:
brak objawów patologicznych,
brak zaburzenia i choroby,
Definicja pozytywna:
pełna zdolność realizacji swoich potencjalności,
zdolność przekraczania własnych możliwości,
zachowania racjonalne,
zdolność zmagania się z trudnościami,
zdolność tworzenia więzi i kompetentnego komunikowania się,
posiadanie zróżnicowanej wiedzy i samowiedzy,
Zachowania odbiegające od normy:
dewiacyjne – w wyraźny sposób odbiegają od społecznie przyjętych standardów zachowań (np. dewiacje seksualne),
odmienne – w znaczący sposób odbiegają od społecznie przyjętej normy (statystycznej),
zaburzone – może doprowadzić do upośledzenia radzenia sobie w różnych sytuacjach,
dziwaczne – w skrajny sposób odbiegają od społecznie przyjętych norm,
Zaburzenia psychiczne – stan, który:
powoduje znaczące cierpienie lub upośledzenie,
jest czymś więcej niż ogólnie przyjętą formą reakcji na konkretne wydarzenie,
stanowi przejaw dysfunkcji psychicznej,
Zachowanie zaburzone :
uporczywe,
w poważnym stopniu zagraża dobru jednostki i/lub społeczności, do której ona należy,
Czynniki utrudniające ocenę objawów psychopatologicznych:
1) Związane z osobą badanego:
funkcjonowanie poznawcze np. pacjent mówi bardzo niewiele,
pochodne osobowości – np. stosowanie mechanizmu wyparcia,
postawa wobec przeżywanych zaburzeń psychicznych – brak wspólnoty językowej,
objawy chorobowe,
wgląd/krytycyzm – np. brak wglądu w objawy chorobowe („nie pójdę do szpitala, bo przecież nie jestem chory!”),
bariery kulturowe,
2)Związane ze specjalistą i warunkami:
brak tolerancji i umiejętności wysłuchania,
niewłaściwy sposób reagowania – np. uniemożliwienie ekspresji pacjentowi,
negatywna kultura organizacyjna – tłum słuchaczy,
niewłaściwa zdolność komunikowania – o pewnych rzeczach należy mówić w sposób adekwatny do osoby (np. słownictwo, prosty przekaz),
A. Zaburzenia nerwicowe (objawy, zespoły) ← to nie jest choroba, a zaburzenie dotyczące emocji.
Przyczyny:
konflikty wewnętrzne,
sytuacje obciążające,
predyspozycje osobowościowe (cechy temperamentne i środowiskowe, np. wrażliwość emocjonalna, zdolność do rozmyślań, powtórnego przeżywania doświadczeń),
Podstawowy przejaw- lęk- objawy lęku:
psychiczne: poczucie zagrożenia, napięcie, niepokój, niemożność odprężenia, poczucie skrępowania, poczucie, że nadejdzie coś przerażającego, zaburzenia koncentracji uwagi, pamięci, przypominania, myślenia,
behawioralne: natręctwa ruchowe, niepokój manipulacyjny, osoba nie może usiedzieć na jednym miejscu – niepokój lokomocyjny, drżenie całego ciała, zaburzenia snu,
wegetatywno-somatyczne (fizyczne): dolegliwości, które odczuwamy; rozszerzenie źrenic, przyspieszone tętno, przyspieszone bicie serca, wzmożona perystaltyka jelit, uczucie bólu w sercu.
Zespoły zaburzeń nerwowych, zespoły lękowe (wg DSM-IV i ICD-10):
zespół fobii (uporczywa reakcja lękowa, której objawy nie są proporcjonalne do zagrożenia np. agorafobia – lęk przed otwartymi przestrzeniami), fobia społeczna (lęk przed byciem zdyskwalifikowanym), fobie specyficzne,
zespół lęku napadowego (paniki) – objawy wegetatywne, krzyk, płacz, ucieczka – bardzo intensywne,
zespół lęku uogólnionego – lęk dotyczy wszystkiego, brak jednej konkretnej rzeczy,
zespół natręctw (anankastyczny, obsesyjno-kompulsywny) – lęk zmusza do wykonywania pewnych czynności,
zespoły konwersyjne – zamiana dolegliwości psychicznych na dolegliwości somatyczne np. napięcie lokowane na objawy somatyczne, mogą mieć charakter transmisji pokoleniowej,
zespoły dysocjacyjne – zaburzenia wyrażające się rozszczepieniem w sytuacjach trudnych, poczucie, że „Ja” oddziela się od ciała i staje się obserwatorem („ciało jest obecne, grzeczne i na kanapie, duch wolny się wyrywa i hula razem z wiatrem!”),
zespoły o postaci somatycznej – lęk o stan swojego zdrowia, skargi na dolegliwości somatyczne – charakter wędrujący np. dziś boli mnie ręka, a jutro noga,
zespół stresu pourazowego (PTSD) – może mieć postać nerwicową lub psychotyczną,
B. Wybrane zaburzenia osobowości i zaburzenia zachowania (objawy i zespoły).
Zaburzenie osobowości :
„... utrwalone, sztywne, dezadaptacyjne wzorce postrzegania i reagowania na otoczenie, które w znacznym stopniu odbiegają od oczekiwań występujących w kulturze, w której żyje dana osoba.” - DSM, APA, 1994.
To nie są zespoły kliniczne, ale jest to stan behawioralny mający wymiar psycho-społeczny.
Kryteria rozpoznawania zaburzeń osobowości:
obszary zaburzone – co najmniej 2 z 4 wymiarów:
poznawczy – osoba inaczej interpretuje siebie i rzeczywistość w porównaniu z innymi np. jako zagrażającą, obojętną,
afektywny – np. brak odpowiedniego reagowania na sytuacje, skrajne reagowanie,
interpersonalny – sztywny wzorzec, dystans, cynizm, deficyt w zakresie empatii,
kontrola impulsów – brak prawidłowego reagowania, osoby niszczą mosty przed sobą,
sztywność wzorca zachowań (sytuacje osobiste, społeczne),
cierpienie, ograniczenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym,
stabilność zachowań (od okresu adolescencji, wczesnej dorosłości),
nie jest manifestacją ani konsekwencją innego zaburzenia,
nie jest spowodowane stanem somatycznym, urazem głowy, działaniem środków uzależniających,
Wykład: 28.10.13:
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania :
Podział zaburzeń osobowości według cech (Meyer):
Zaburzenia, które jawią się, jako dziwaczne i ekscentryczne –osobowość:
Paranoiczna –osoba nieufna, wszystkie komentarze odnosi do siebie, myślenie ku sobie, podejrzliwość, brak wiary
Schizoidalna –brak syntonii, osoby takie nie mają potrzeby nawiązywania kontaktu, osoby samotne, wycofane, trudno nawiązać z nimi kontakt
Schizotypowa –osoby dziwacznie mówią, mają dziwaczny sposób bycia
Gdy osobowości te są silne, możemy mieć do czynienia ze schizofrenią,
Zaburzenia, które jawią się, jako emocjonalne, dramatyczne –osobowość:
Histrioniczna (historyczna) –kontakt z ludźmi jest łatwy, niezwykła powierzchowność, brak wglądu w swoje niepowodzenia, dramatyczność przeżywania sytuacji, mechanizm konwersji
Narcystyczna –charakteryzuje osoby, które mają poczucie wielkości, głębokie zaburzenie własnej tożsamości, osoby podatne na urażenie
Emocjonalno niestabilna –osobowość wybuchowa, brak kontroli zachowań, acting –out, osoby wyraźnie eksponują swoje emocje
Pogranicza (borderline personality disorder)-zaburzenie poczucia własnej tożsamości, emocje są skrajne, targanie emocjalmi, trudności w uytrzymaniu zdolności interpersonalnych,
Zaburzenia oparte na lęki –osobowość:
Unikająca –osoba boi się popełnienia błędu, więc unika danej czynności
Zależna –ze względu na lęk przed odpowiedzialnością dostosowuje się do wszystkich norm, byleby nie ponosić odpowiedzialności
Obsesyjno –kompulsywna –dominują obsesja lękowe, myśli natrętne, kompulsje –przymusy wykonywania czynności, duży poziom agresji,
Bierno –agresywna ( zaburzenia osobowości kształtują się w okresie dzieciństwa i kształtują się pod wpływem mikrourazów.)
C. Zaburzenia afektywne (objawy i zespoły)
Podstawowe objawy zaburzeń afektywnych –zaburzenia nastroju
Depresja –chorobliwie obniżony nastrój, który przejawia się uczuciem smutku, przygnębienia, apatii i towarzyszącym mu cierpieniem
Mania –chorobowe podwyższenie nastroju, któremu towarzyszą dobre samopoczucie i często podwyższona jest wrażliwość
Euforia –nastrój jest jeszcze bardziej wzmożony niż w manii, duży komponent szczęścia, radości, poczucie wolności własnych osiągnięć
Labilność –wahania nastroju –szybkie przechodzenie emocji od płaczu do gniewu, od radości do smutku
Drażliwość –reagowanie na bodźce obojętne, najczęściej totalne wpadanie w gniew
Dysfonia –nastrój smutny, ponury i występuje równocześnie drażliwość
Depresja i mania nie są zespołami (depresyjnym i maniakalnym) –charakteryzują się zróżnicowanym obrazem psychopatologicznym.
Zespoły zaburzeń afektywnych
Zespół depresyjny –charakteryzuje się obniżonym nastrojem, pesymistycznym obrazem rzeczywistości, poczuciem winy, występuje poczucie lęku, niewydolności intelektualnej, zahamowanie psychoruchowe, zahamowanie funkcji poznawczych, urojenia winy, grzeszności, nihilistyczne poczucie nieistnienia, obniżony napęd psychoruchowy, tendencje samobójcze. Zespół ten musi być leczony psychiatrycznie. Zaburzenia rytmu dobowego, rytmu spania, doświadczanie bólów o charakterze somatycznym, utrata masy ciała, brak apetytu i łaknienie
Zespół maniakalny –charakteryzuje się: zróżnicowane objawy, występuje zabarwienie optymistyczne swoich doświadczeń, bezkrytyczna ocena siebie, błędne sądy posłannicze, wielkościowe, zaburzenia toku myślenia, duża powierzchowność, podwyższenie aktywności ruchowej,
Podział tradycyjny zaburzeń depresyjnych ze względu na etiologię
Wywołane chorobami somatycznymi (choroby, np. nowotwór)
Wywołane czynnikami psychologicznymi (nadmierny stres, kryzys emocjonalny)
Wywołane czynnikami konstytucjonalnymi (endogenne) (brak choroby, brak powodu a pojawiła się depresja)
Tradycyjne ujęcie zespołów depresyjnych
Choroba afektywna jednobiegunowa (depresja)
Choroba afektywna dwubiegunowa
Psychoza schizoafektywna (objawy z kręgu zaburzeń schizofrenicznych, depresji)
Cyklotymia –stałe wahania nastroju, liczne epizody łagodnej depresji,
Sezonowe zaburzenia nastroju:
Zaburzenia afektywne związane z cyklem rozrodczym:
Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne
Depresja w trakcie ciąży
Przygnębienie poporodowe (baby blues)
Depresja poporodowa
Psychoza poporodowa
D. Zaburzenia schizofreniczne (objawy wg Bleulera)
Objawy osiowe:
Autyzm (cechy autystyczne –niedopasowanie do środowiska)
Bladość afektu (niedoświadczenie emocji, te emocje są blade)
Rozkojarzenie myślenia (osoba unika wątku głównego, inne wątki są wplecione)
Zjawisko „ambi” –odzw. rozpad struktury osobowości
Ambiwalencja uczuć (równoczesne przeżywanie miłości, złości)
Paratymia (uczucia –treść) (rozbieżność między uczuciami a przeżywanymi wydarzeniami)
Paramimia (niedostosowanie ekspresji) (niedostosowanie zachowania do wypowiadanych słów)
Ambisentencja (sprzeczne sądy)
Objawy dodatkowe:
Zaburzenia percepcji (omamy) –percepcji wzrokowej, słuchowej itd., halucynacje
Zaburzenia myślenia (urojenia)
Zaburzenia nastroju
Zaburzenia zachowania –zachowania dziwaczne, niekontrolowane
Objawy pierwszorzędowe wg Kurta Schneidera:
Głosy komentujące
Głosy dyskutujące
Ugłośnienie myśli
Nasyłanie myśli
Zabieranie myśli
Przesyłanie myśli na odległość
Doznania zewnętrznego wpływu na wolę lub działanie
Doznania zewnętrznego wpływu na afekt
Oddziaływania somatyczne (owładniające)
Spostrzeżenia uroniejowe
Zaburzenia toku myślenia w zaburzeniach schizofrenicznych
Paralogiczne –brak logicznego następstwa myśli
Rezonerskie (pustosłowie) –mówi wiele wątków, ale to się nie łączy
Magiczne –łączenie spostrzeżeń i wyobrażeń na podstawie wspólnoty emocjonalnej
Symboliczne –nadawanie znaczenia przedmiotom, zjawiskom
Rozkojarzenie –brak związku między elementami i zdaniami wypowiedzi
Otamowanie –nagłe zblokowanie myśli
Zespoły zaburzeń schizofrenicznych:
Zespół paranoidalny (schizofrenia paranoidalna) –zaburzenie paranoidalne, wątek poczucia wyższości
Zespół hebefreniczny (schizofrenia hebefreniczna) –występuje duża teatralność, objawy somatyczne
Zespół katatoniczny (schizofrenia katatoniczna) –nakazy pewnych głosów, zaburzenia elektrolityczne, np. by trzymać rękę tylko w jednym poziomie
Zespół atypowy (schizofrenia niezrównoważona) –brak wyraźnego objawu
Zespół rezydualny (schizofrenia rezydualna)
Schizofrenia pojawia się w okresie dojrzewania (17-25 lat)
E. Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (objawy, zespoły)
Substancje psychoaktywne (ICD 10):
Alkohol
Pochodne maku (opiaty, kanabinole, leki uspokajające i nasenne, kokaina, substancje stymulujące, substancje halucynogenne i nikotyna)
Inne substancje: napoje energetyzujące, steroidy, dopalacze
Wykład: 04.11.13:
Objawy i zespoły:
Ostre zatrucia – znaczna intoksykacja → zaburzenia świadomości, obniżenie sprawności procesów poznawczych, zaburzenia sfery afektywnej, zaburzenia fizjologiczne. Może być to spowodowane reaktywnością organizmu.
Szkodliwe używanie substancji – dotyczy osób nieuzależnionych, przyczynia się do szkód zdrowotnych (według ICD-10) – bóle głowy, rozdrażnienia, bezsenność, zaburzenia wegetatywne, drażliwość.
Zespół uzależnienia od środków psychoaktywnych (objawy: fizjologiczne, behawioralne, poznawcze):
pragnienie, głód – niepohamowane pragnienie zażywania środka,
trudność w kontroli przyjmowania substancji psychoaktywnej ze względu na ilość, czas przyjmowania,
fizjologiczny stan abstynencyjny – dreszcze, bóle i zawroty głowy, doświadczenia bólowe jako wynik nieprzyjmowania środka,
wzrost tolerancji na substancje,
postępujące zaniedbanie potrzeb, aktywności, wycofanie,
Zespół abstynencyjny – u osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, w sytuacji zmniejszenia albo odstawienia dawki – jest to niebezpieczne dla organizmu,
W związku z piciem alkoholu może wystąpić:
złożona postać picia zwykłego – osoba nie jest uzależniona, mogą pogłębić się zaburzenia świadomości, senność, zawroty głowy, problemy z utrzymaniem równowagi,
nietypowa reakcja na alkohol – podłoże patologiczne np. osoba z chorobą neurologiczną, urazem mózgu może inaczej zareagować niż osoba zdrowa,
ostra halucynoza alkoholowa – halucynacje wzrokowe, mikropsje, osoba może widzieć insekty wychodzące z różnych części ścian,
zespół abstynencyjny w postaci zespołu majaczenia alkoholowego lub objawów wegetatywnych – zaburzenia krążenia, lęk, niepokój,
paranoja alkoholowa – pojawia się w efekcie nadużywania alkoholu, urojenia systematyczne – często związane ze zdradą → dochodzi do absurdów,
psychoza Korsakowa – zaburzenia pamięci z różnych okresów życia, konfabulacje – fałszywe fakty,
otępienie alkoholowe – w sferze emocjonalnej, somatycznej, charakterologii, brak zdolności zaspokajania swoich potrzeb,
F.Inne zaburzenia – mogą mieć charakter organiczny (np. urazy mózgu) oraz behawioralny związany z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi:
zaburzenia świadomości,
zaburzenia odbioru wrażeń,
zaburzenia spostrzegania,
zaburzenia pamięci,
zaburzenia uwagi,
zaburzenia myślenia,
zaburzenia intelektu.
Zaburzenia świadomości:
ilościowe (bardziej związane ze stanem snu i czuwania):
przymglenie – zachowany kontakt słowny z osobą, niepełna orientacja w czasie, trudność w myśleniu przyczynowo-skutkowym, dostrzeganiu związków przyczynowo-skutkowych,
senność – utrudniony kontakt słowny z osób, często po wielokrotnym formułowaniu pytań osoba odpowiada, poczucie nieobecności,
półśpiączka – kontakt słowny niemożliwy, istnieje kontakt bólowy (np. ukłucie),
śpiączka – brak reakcji na bodźce słowne i bólowe, znaczne zanikanie odruchów neurologicznych;
jakościowe (różnią się stopniem, czasem trwania oraz zespołem objawów):
zespół zamroczeniowy – może trwać od kilku do kilkunastu godzin, całkowita dezorientacja, zawężenie pola świadomości, ale osoba potrafi chodzić, iluzje (złudzenia), omamy (halucynacje), zaburzenia toku myślenia (może być przyspieszony lub zwolniony) – zależy od doświadczeń psychotycznych osoby, zaburzenia pamięci, czasami niepamięć (fugi pamięciowe – co się ze mną działo przed chwilą?),
zespół majaczeniowy – około kilka dni, dezorientacja w czasie, zaburzenia spostrzegania w postaci iluzji, zmienność nastroju, lęk, niepokój, dysforia, zachowania o charakterze agresywnym – osoby mogą być niebezpieczne,
zespół splątaniowy – głęboka dezorientacja – czas, miejsce, otoczenie, własna osoba; osoby wypowiadają niezrozumiałe teksty, pobudzenie psychoruchowe – drapanie, wyrywanie – ruchy o charakterze stereotypowym. Może trwać kilka tygodni, czy nawet miesięcy. Brak kontaktu z pacjentem – trudno jest więc określić jaki jest stopień, rodzaj halucynacji;
zespół oniryczny – pacjent ma bogate, żywe halucynacje o rozbudowanej treści, bardzo wyraźne – osoba jest uczestnikiem wydarzeń. Zaburzenia w postaci urojeń, zaburzenia pamięci. Pacjent nie pamięta tego, co było,
Zaburzenia spostrzegania:
Zniekształcenia spostrzegania dotyczą:
intensywności np. wszystko ma taki sam kolor i jest blade lub bardzo intensywne – zarówno kolor jak i dźwięk,
kształtu np. prostokątna twarz,
wielkości – zaburzenia makropsji, mikropsji, do tego może dojść perseweracja,
przykłady: ostre zespoły mózgowe, padaczka, psychozy np. schizofrenia.
Fałszywe spostrzegania (osoba jest przekonana, że to co spostrzega jest prawdziwe, ale w momencie korekty wie, że się pomyliła):
złudzenia (iluzje) – błędne sądy, często wynikają z braku dobrej kontrastowości, lęku, odległości, senności,
omamy (halucynacje) – są niechciane, pojawiają się samorzutnie, nie podlegają kontroli, wpływają na zachowanie, powstają bez zewnętrznych bodźców (spostrzeganie bez obecności obiektu), mają takie samo znaczenie jak prawdziwe spostrzeżenia; przekonanie o prawdziwości wrażenia zmysłowego, nie podlega kontroli.
Klasyfikacja omamów (halucynacji):
omamy słuchowe – pierwszorzędne w schizofrenii: echo myśli, omamy na bieżąco komentujące działania osoby, omamy w 3-osobie – głosy dyskutujące o chorym,
omamy wzrokowe – proste (błyski świetlne, ukształtowane obrazy osób, zwierząt), złożone obrazy sceniczne; zespoły majaczeniowe, zespół Alzheimera, choroba Picka, zatrucia, zaburzenia organiczne, rzadziej w schizofrenii,
omamy doznań cielesnych (somatyczne) – dotyczą m.in. skóry, stawów, narządów wewnętrznych (łączone z interpretacją urojeniową),
omamy smakowe – schizofrenia, padaczka skroniowa,
omamy autoskopia – spostrzeganie obrazu własnej postaci z towarzyszącym przekonaniem, że jest to własne odbicie (migrena, padaczka, zespoły organiczne),
zaburzenia psychosensoryczne – dotyczą syntezy zmysłowej (czasu, przestrzeni, schematu ciała) np. poczucie, że czas stanął w miejscu; wiek myśli – nakaz szybkiego wypowiadania słów, wadliwa percepcja odległości, wielkości;
dysmorfofobia – zniekształcenie twarzy, części ciała,
deja vu, jamais vu – do rzeczy, które są znane podchodzę jako do nieznanych.
Zaburzenia myślenia (mogą występować w zespołach psychotycznych, ale również n. w zaburzeniach osobowości – oprócz urojeń):
urojenia,
zaburzenia kontroli myślenia (obsesje, alienacja myśli),
zaburzenia toku myślenia,
formalne zaburzenia myślenia
idee nadwartościowe (myśli nadwartościowe) – izolowane nadmiernie absorbujące przekonania, silne zaangażowanie emocjonalne, wpływ na zachowanie – np. wejście w zespół walki o coś, jakąś ideę.
Urojenia – fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością, maja wpływ na zachowanie. Są niekorygowalne.
Klasyfikacja urojeń według treści:
odnoszące (ksobne) – wszystko dotyczy mnie!
prześladowcze – osoba jest prześladowana, bo jest winna, albo wielka,
wielkościowe – identyfikowanie się z postaciami-bohaterami,
religijne,
hipochondryczne,
niewierności (zazdrości – zespół Otella),
błędnego utożsamiania osób (zespoły Capgras, Fregolego) – osoby bliskie traktowane jako obce i odwrotnie,
udzielone (indukowane).
Obsesje (natrętne myśli) – uporczywe, nawracające myśli, wyobrażenia, fantazje, impulsy oceniane jako niepotrzebne, bezsensowne.
Czynności natrętne (kompulsje) – działania, czynności poznawcze (liczenie, modlitwa, rytuały).
Alienacja myśli – poczucie, że własne myśli są obce, nie pochodzą z własnego umysłu i nie podlegają własnej kontroli:
odsłonięcia myśli – rozprzestrzenianie myśli – inni wiedzą!
nasyłanie myśli,
zabieranie myśli (przerywanie myśli) – nie dokończę, bo myśl została zabrana.
Zaburzenia toku myślenia:
gonitwa myśli – szybkie następowanie po sobie kolejnych wątków - „sałatka słowna”,
zahamowania myślenia – spowolnienie i zmniejszenie liczby rozwiązywanych wątków myślowych,
otamowanie myślenia – nagłe całkowite przerywanie wypoweidzi,
perseweracja – wielokrotne, niepotrzebne powtarzanie tych samych słów, pojęć, przemawia za sztywnością myślenia,
drobiazgowość myślenia,
Formalne zaburzenia myślenia:
nieprawidłowości w wyrażaniu myśli – brak powiązań, logiczności – zarówno w mowie jak i w piśmie,
ześlizgiwanie się z tematu – rozluźnienie kojarzeń, wątków, gonitwa myśli,
inkoherencja – wypowiedzi nieskładne, niezrozumiałe,
neologizmy – nowe słowa, niezrozumiałe,
zubożenie treści wypowiedzi – niewiele informacji,
uskokowość wypowiedzi – wypowiedź słabo lub w ogóle nie nawiązuje do treści pytania,
Wykład: 18.11.13:
Stres – zależy od subiektywnych, poznawczych ocen sytuacji.
Stres – zawsze kojarzony z zadaniem przekraczającym nasze możliwości.
Kryzys psychologiczny – wszystko co robię – nie przynosi efektu.
Frustracja – poczucie zawiedzenia, zablokowanie dążeń, niemożność wykonania zadania.
Konflikt – poczucie rozbicia, trudność w dokonaniu wyboru.
Hans Selye – kontekst zdrowia i choroby, kontekst biologiczny. Poziomy adaptacji: LAS i GAS.
Początki badań nad stresem biologicznym przyniosły dane wykorzystane do koncepcji psychologicznych.
Sytuacja stresowa – to, co jest przed operacją.
Reakcja stresowa – to, jak reaguję w tej sytuacji.
Holmes, Rahe – poznawcza ocena stresu.
Pierwszym polskim badaczem stresu jest Tomaszewski – posługiwał się terminem „sytuacja trudna” - rozbieżność między zadaniami a możliwościami ich wykonania. Sytuacja trudna:
deprywacja – niemożność zaspokojenia potrzeb,
przeciążające – zbyt trudne zadania do wykonania,
zagrażające.
Reykowski – regulacyjna teoria zachowania człowieka.
J. Strelau – stany psychiczne – co osoba doświadcza wewnętrznie, a nie tylko stany fizjologiczne.
Relacyjny charakter stresu – Wolff jako pierwszy zwrócił na to uwagę.
Stres biologiczny (np. choroba somatyczna) psychologiczny (np. problem do rozwiązania, utrata).
Stres mocno wpisuje się w jedność psychofizyczną.
W praktyce jest tak, że stres biologiczny i psychologiczny nakłada się na siebie – ale różnią się sposobem leczenia, terapii.
Czynnik psychogenny (np. egzamin) – ale objawy fizjologiczne. Choroba nowotworowa ( choroba somatyczna) – osoba nieuświadomiona do tej pory, nagle zmienia się koncepcja całego życia, włączają się objawy somatyczne jak i psychologiczne.
Stresem biologicznym jest poród, ale po urodzeni dziecka mija świadomość bólu. Jak ktoś przeżył porażkę mentalną – powstaje lęk przed ponownym doświadczeniem sytuacji traumatycznej.
Zespół stresu traumatycznego – ludzie nie są w stanie uwolnić się od wizji sytuacji trudnych.
Stres psychologiczny – odnawia się, ruminacje – powtórne przeżywanie.
Stres psychologiczny – jest czynnikiem ryzyka chorób na poziomie somatycznym, potrafi zmienić naszą odporność immunologiczną.
Rozwój koncepcji stresu:
stres jako czynnik zewnętrzny (np. zmiana w otoczeniu), który może wpłynąć na nasze zachowania (Basowitz, Janis),
doświadczenia wewnętrzne, które są udziałem człowieka doświadczającego stresu,
perspektywa regulacyjna (transakcyjna, fenomenologiczno-poznawcza),
LAZARUS – tworzył teorie, ale również przeprowadzał badania np. kabiny – deprywacja sensoryczna.
To, co jest stresem – zależy od subiektywnej oceny jednostki. Lazarus badał różnice indywidualne w tym zakresie.
Przyczyny stresu – np. stres adaptacyjny, stres chroniczny – np. nieudane małżeństwo, choroba przewlekła.
Wytrącenie z równowagi jako czynnik ryzyka patologii chorób (Lazarus) – zagraża dobrostanowi.
Ocena poznawcza i radzenie sobie – to procesy pośredniczące.
Skutki stresu – mogą być pozytywne lub negatywne – w wymiarze emocjonalnym (psychicznym), zdrowotnym (wymiar zdrowia somatycznego), relacji społecznych.
Morale – równoważy stan zadowolenia, poczucia satysfakcji z radzenia sobie z sytuacją zadaniową.
Subiektywne wartościowanie, ocena poznawcza – ma charakter rozwojowy – zmienia się na przestrzeni życia.
Ocena powtórna – po jakimś czasie.
Zdarzenia antycypowane – coś, co ma nastąpić.
Zagrożenie uruchamia specyficzne emocje negatywne – lęk, poczucie niezdolności poradzenia sobie.
Co jest pierwsze – poznanie czy emocje? Zależy jaką przyjmiemy koncepcję.
W sytuacji stresu, którą spostrzegamy jako zagrożenie, pierwotne jest wartościowanie. Pierwotna jest ocena, emocje są czymś wtórnym – tak twierdzi Lazarus.
Krzywda/strata – dotyczy przeszłości, ocena wydarzenie, które miało miejsce; żal, ból, poczucie przegranej, myślenie fatalistyczne dotyczące przeszłości, bezradność, emocje roszczeniowe.
Wyzwanie – dotyczy przyszłości – nadzieja na sukces miesza się z lękiem przed przegraną (nadzieję pokładam w sobie).
Potrzebna jest plastyczność myślenia, zdolność planowania, umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego, zdolność kontroli emocji.
Strategia – dopasowana do konkretnej sytuacji.
Styl – uwarunkowany osobowościowo – może być zadaniowy, emocjonalny.
Proces – wypadkowa strategii i stylu.
Wykład: 25.11.13:
Wprowadzenie do psychologii klinicznej i psychopatologii wieku rozwojowego.
Dziedziny:
a) psychologia kliniczna dzieci i młodzieży,
b) psychopatologia wieku rozwojowego,
c) psychiatria dziecięca.
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży – wg Kościelskiej przedmiotem zainteresowania są zaburzenia w rozwoju psychiki dziecka, istota zburzeń, przyczyny i mechanizmy, profilaktyka i reedukacja, oddziaływania terapeutyczne.
Jest gałęzią psychologii klinicznej. Wiek – zmienna bardzo istotna, typy zaburzeń uzależnione są od wieku. W zależności od wieku zmieniają się formy patologii, możliwości adaptacyjne, rodzaje czynników ryzyka (np. biologiczne), sposoby radzenia sobie z trudnościami (dziecko uczy się tego).
Z uwagi na problemy, zaburzenia i ich źródło psychologia kliniczna dzieci i młodzieży ma wiele wspólnego z takimi dziedzinami nauki jak:
psychologia wychowawcza – trudności szkolne, problemy wychowawcze,
psychologia osobowości – rozwój i patologie osobowości, teorie osobowości wyjaśniające istotę i mechanizmy zaburzeń,
psychologia społeczna – dziecko w kontekście społecznym,
neuropsychologia – neurofizjologiczne podstawy zaburzeń,
psychiatria dziecięca – zaburzenia psychiczne u dzieci,
neurologia – neurobiologiczne podstawy zachowania,
pediatria – choroby psychosomatyczne, zaburzenia psychosomatyczne (np. powiązanie zaburzeń psychicznych z niezdolnością do prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych),
pedagogika – dziecko w procesie nauczania i wychowania.
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży ma charakter dyscypliny teoretycznej i stosowanej.
Jako dyscyplina teoretyczna – wyjaśnia mechanizmy powstawania i usuwania patologii w rozwoju. Wyjaśnienia te pozwalają zrozumieć istotę samego rozwoju, proces kształtowania się osobowości, związek kształtowania się psychiki dziecka w powiązaniu z funkcjonowaniem jego organizmu, związek z jego życiem w środowisku społecznym.
Jako nauka stosowana – badania dostarczają wiedzy na temat powstawania patologii człowieka.
Wiedza ta umożliwia oddziaływanie profilaktyczne, pomoc psychologiczną dzieciom.
Zadania w zakresie: diagnozy, terapii, profilaktyki.
Psychopatologia – dziedzina nauk stosowanych i badań klinicznych. Nauka interdyscyplinarna – czerpie z dorobku psychologii i medycyny.
Przedmiot:
definiowanie, opis i kategoryzacja zjawisk psychicznych, którym przypisuje się wartość kliniczną – różnicuje normę od patologii,
tworzenie integracyjnych modeli ich patogenezy i dynamiki przebiegu, tworzenie teorii wyjaśniających,
formułowanie wskazań do stosowania określonego typu leczenia.
Psychopatologia rozwojowa (wg Kościelskiej) – dział wiedzy na temat postaci zaburzeń rozwoju psychicznego i ich przyczyn, mechanizmów ich powstawania i skutków.
Jest teoretyczną podstawą psychologii klinicznej dziecka, psychiatrii dziecięcej, pediatrii i pedagogiki specjalnej.
Przedmiot psychopatologii:
tworzenie przesłanek teoretycznych czy empirycznych do wyodrębnienia tego co normalne/zdrowe od tego co nienormalne/zaburzone,
wypracowanie podstaw i narzędzi diagnostycznych umożliwiających osiągnięcie powyższego celu.
Coraz bardziej trafne opisy różnych objawów i obrazów klinicznych poszczególnych zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania.
Konstruowanie coraz bardziej rzetelnych i trafnych systemów diagnostycznych.
ICD-10 (WHO, 2002), DSM-IV (1994).
Relacja pomiędzy psychologią kliniczną dzieci i młodzieży a psychiatrią dziecięcą: przedmiotem psychologii klinicznej dziecka są zjawiskiem patologiczne + te, które z punktu widzenia psychiatrii leża w sferze normy.
Psychiatria – bardziej biologiczne podejście.
Psychologia kliniczna – podkreśla bardziej społeczne i psychologiczne uwarunkowania.
Inne metody diagnozy i terapii.
Psychologia kliniczna, psychopatologia, psychiatria – przedmiot: zaburzenia psychiczne i zachowania występujące pod postacią pojedynczych objawów i zespołów objawów.
Cel: opis, różnicowanie normalnego i zaburzonego zachowania, tworzenie skutecznych programów profilaktycznych i terapeutycznych, wyjaśnianie etiologii i patomechanizmu utrzymywania się różnych jednostek klinicznych.
Zaburzenia rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży:
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży,
Psychopatologia rozwojowa,
Psychiatria dziecięca,
Występowanie zaburzeń w okresie dzieciństwa i adolescencji: 17 – 22 %.
Z uwagi na przebieg rozwoju osobowości, różne stadia wzrostu i rozwoju oraz różne rodzaje stresorów jakie mogą oddziaływać w okresie dzieciństwa, adolescencji i dorosłości → RÓŻNICE w zachowaniach nieprzystosowawczych w tych okresach życia.
Zaburzenia okresu dzieciństwa:
należy je rozpatrywać w powiązaniu ze zmianami rozwojowymi,
dojrzałość psychiczna jest związana z rozwojem mózgu, który osiąga dojrzałość stopniowo, równocześnie z etapami wzrostu, który zachodzi jeszcze w późnych latach adolescencji (17 – 21 lat),
w dzieciństwie dość często występuje wiele zachowań związanych ze złym przystosowaniem i zaburzeniami emocjonalnymi np. dziecko uzależnione od więzi z jedną konkretną osobą,
w przebiegu prawidłowego rozwoju pojawia się wiele powodujących problemy zachowań, zagrożeń związanych z procesem przystosowania,
ważne jest, aby zachowanie dziecka odnosić do normalnego przebiegu rozwoju w dzieciństwie,
odniesienie czy dane zachowanie jest odpowiednie do wieku.
Zaburzenia specyficzne dla okresu dzieciństwa:
choroba sieroca,
dysharmonie rozwojowe (np. wybiórcze opóźnienie rozwoju mowy) związane z wolniejszym dojrzewaniem niektórych struktur mózgowych lub zaniedbaniem środowiskowym.
Zaburzenia, które w jednych okresach uważane są za patologię, w innych – jako objaw fizjologiczny np. moczenie nocne, jąkanie, pismo lustrzane.
Specyfika zaburzeń w okresie dzieciństwa wynika z:
niedojrzałości CUN, mała jego odporność,
dużej plastyczności układu nerwowego,
trwałości efektów wczesnego uczenia się – ma to skutki zarówno negatywne i pozytywne.
Osobowość w okresie dzieciństwa:
okres „stawania się”,
nie ma takiego pojęcia jak „normalna osobowość dziecka”,
duża zmienność reakcji,
nadruchliwość,
reakcje zbyt silne, rozbudowane,
słaba zdolność kontrolowania reakcji,
mała wytrwałość (motywacja),
impulsywność,
słaba koncentracja, trwałość i podzielność uwagi,
labilność i ambiwalencja emocjonalna.
Różne obrazy kliniczne w okresie dzieciństwa różnią się od obrazów klinicznych zaburzeń w innych okresach życia.
Niektóre zaburzenia emocjonalne w dzieciństwie trwają krócej i są mniej specyficzne niż zaburzenia u osób dorosłych, ale niektóre zaburzenia w dzieciństwie silnie wpływają na dalszy rozwój.
Szczególna podatność dzieci młodszych wynika z tego, że:
nie całkiem rozumieją samych siebie, niedostatecznie rozwinięte poczucie tożsamości,
nie rozumieją jasno, czego się od nich oczekuje,
brak własnych zasobów i możliwości, by radzić sobie z oczekiwaniami,
brak oceny zagrożenia z punktu widzenia przeszłych doświadczeń, brak odniesienia do przyszłości,
brak całościowo ukształtowanego i realistycznego poglądu na siebie i świat
ograniczona perspektywa – w sposób nierealistyczny dziecko wyjaśnia zdarzenia,
nie rozumie koncepcji nieodwracalności śmierci,
zależność od innych – podatność na odrzucenie,
brak doświadczeń w radzeniu sobie → problemy do rozwiązania spostrzegane są przez dziecko jako nie do pokonania.
Klasyfikacja zaburzeń okresu dzieciństwa, istotne metody:
1) metoda określania kategorii – pochodzi z pierwotnego systemu klasyfikacji diagnostycznej, efektem kategoryzacji jest DSM-IV,
2) metoda określania wymiaru – za pomocą metod statystycznych wyodrębnia się skupienia lub wymiary zachowania dotyczące szerokiego zakresu objawów ujawnianych przez dziecko.
Metody te opierają się na obserwacji zachowania dziecka, prowadzą do zaklasyfikowania go do określonych kategorii.
Zaburzenia wg DSM-IV.
Zaburzenia wg ICD-10.
Podział zaburzeń z uwagi na okresy rozwojowe.
Wykład : 9.12.13:
Lazarus – stres analizowany w teorii poznawczej.
Ocena poznawcza – kategoryzowanie wydarzenia – krzywda, strata, zagrożenie czy wyzwanie?
Ocena poznawcza: skala zagrożenia oraz własne możliwości.
Radzenie sobie – proces, czyli charakter dynamiczny, dobór strategii do funkcji, funkcje radzenia sobie: rozwiązanie problemu, regulacja emocji, celem jest zminimalizowanie siły doświadczanych problemów.
Samokontrola: obniżenie doświadczeń emocjonalnych.
Poszukiwanie wsparcia: dotyczy ochrony własnych emocji.
Rozwój osobowości nie jest możliwy bez pokonywanie sytuacji trudnych.
Stres u osoby dorosłej – jest silniejszy, ponieważ jest to inny wymiar stresu – zależny od historii życia.
Zmaganie się – funkcja regulacyjna – osoba reguluje siłę stresu ucząc się zmagania z nim.
Wychowywanie pod kloszem nie daje takiej możliwości, człowiek nie jest zdolny obniżyć poziomu odczuwanego stresu, ponieważ nie nauczył się jak rozwiązywać problemy.
Model zachowania zasobów COR – Hobfoll.
Metoda stworzona przez Hobfolla mierzy wartość, znaczenie zasobów, ale również to, jaka jest ich strata.
Hobfoll wychodzi z założenia: co jest ogólnym celem aktywności? Zachowanie, ochrona i odtwarzanie zasobów – zdrowy człowiek potrafi to zrealizować.
Percypowana utrata – mam wrażenie, ze moje zasoby są zagrożone.
Czasami inwestujemy w zasoby, ale zauwazamy brak przyrostu (np. wielokrotnie niezdany egzamin).
Rodzaje zasobów ← patrz: patologie społeczne (lektura).
Zasoby osobowe – np. zdolności poznawcze, intelekt, mogą wiązać się z odwagą, podejmowaniem wyzwań, radzeniem sobie – dlatego są tak bardzo ważne.
Spirala strat – poszczególne utraty, koszty straty nakładają się na siebie. Brak odpowiednich zasobów – ryzyko wzrostu strat.
Kompensacja straty – aktywność poznawcza i emocjonalna.
Strategia – uwarunkowana sytuacyjnie.
Styl – uwarunkowany osobowościowo (uczenie się).
Prewencyjne radzenie sobie – na wszelki wypadek.