PEDAGOGIKA

Pedagogika (gr. paidos -dziecko, agagos – przewodnik)

• sztuka wychowywania

• zespół środków i metod wychowawczych stosowanych rzez nauczycieli

Pedagogika to dziedzina (dyscyplina) nauki zajmujący się badaniem szeroko pojętych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu. Teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

1. WYCHOWANIE to oddziaływanie na czyjąś osobowość, zmienianie i kształtowanie; wyzwalanie w drugiej osobie bądź grupie społecznej pożądanych stanów, jak rozwój, samorealizacja czy wzrost świadomości; efekt powyższych działań lub procesów.

Proces wychowania jest najstarszym procesem społecznego istnienia człowieka, obok procesu produkcji i wymiany wszystkie te procesy pojawiły się jako formy praktycznej działalności człowieka. Istotą wychowania jako pewnej praktyki społecznej w momencie jej powstania było przygotowanie młodych do życia w danej społeczności (rodzinie, plemieniu, klasie społecznej) tak, aby zachować jej ciągłość funkcji adaptacyjnych.

Historyczny rozwój form wychowania.

1. Wychowanie naturalne

• Jest to najstarsza forma wychowania, realizowana przez sam fakt życia człowieka, wymagającego jego uczestnictwa w świecie .

• Istotą wychowania naturalnego jest fakt, że realizuje się ono w procesie uczestnictwa człowieka w różnych sytuacjach życiowych.

• Ta forma wychowania wymaga przede wszystkim bezpośredniego kontaktu i wzoru oraz doświadczenia.

1. Wychowanie celowe

• Forma wychowania celowego pojawiła się w momencie, gdy grupy społeczne uświadamiają sobie konieczność celowego i świadomie zorganizowanego wychowania.

• W ustrojach klasowych nierówność w dostępie do oświaty umacnia nierówność ekonomiczną i nierówność w dostępie do władzy.

1. Wychowanie celowe w warunkach wychowania naturalnego.

• Forma ta pojawiła się w ustrojach klasowych

• Ujawniła się przed wszystkim dzięki społecznemu podziałowi pracy. Szczególną rolę odegrało wyodrębnienie się rzemiosła i sztuki.

• Proces wychowania realizuje się tutaj w bezpośrednim kontakcie mistrza i ucznia.

1. Wychowanie celowe realizowane w specjalnie do tego powołanych instytucjach.

Ta forma wychowania ma długą tradycję historyczną. Z pełnym rozwojem instytucjonalnym form wychowania celowego spotykamy się pod koniec średniowiecza.

2 modele

1. Model kształcenia ogólnego- jest istotną cechą autotelicznościową, tzn. kształcenie jest wartością samą sobie, bez względu na korzyści jakie przynosi i skutki, jakie powoduje.

Model wiąże się z pojawieniem się pierwszych uniwersytetów w Europie w XIII w.

1. Model kształcenia zawodowego.

Model ma wartość instrumentalną, tzn. służy wyposażeniu jednostki w praktyczne umiejętności zawodowe i ma zapewnić jednakową określaną pozycję społeczną i status zawodowy.

Model związany jest z redukcją przemysłową.

Kształtowanie się wiedzy naukowej o wychowaniu – pierwsze systemy pedagogiczne.

W XIX w. filozofii wyodrębniły się dyscypliny naukowe, których obiektem badań był człowiek i społeczeństwo, np. psychologia, socjologia i pedagogika.

1. PEDAGOGIKA Z ELEMENTAMI ANDRAGOGIKI

Przedmiot pedagogiki :

• dziedzina (dyscyplina) nauki zajmującej się badaniem szeroko pojętych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu

• teoretyczna i naukowa refleksyjna dotycząca praktyki edukacyjnej

PEDAGOGIKA należy do nauk społecznych. Ze względu na przedmiot badań jest ona ściśle powiązana z naukami współdziałającymi:

- filozofią (gnoseologią, logiką, etyką, metodologią nauk społecznych)

- medycyną

- prawem

- psychologią

- socjologią

- biologią, antropologią, cybernetyką, informatyką i matematyką.

Sama pedagogika rozwinęła się w wiele odrębnych nauk pedagogicznych, do których zalicza się m.in.:

- pedagogika ogólna

- teoria wychowania

- dydaktyka

- pedagogika pracy

- pedagogika specjalna

- pedagogika społeczna

-andragogika – pedagogika dorosłych

- pedeutologia, poziom szkoły wyższej, poziom systemów oświatowych

- pedagogika porównawcza

- historia wychowania i oświaty.

Jednym z ważniejszych kryteriów rozwoju pedagogiki jest rozwój systemu pojęciowego.

Pedagogika zajmuje się zatem:

* identyfikowaniem,

* nazywaniem,

* definiowaniem

wszystkich faktów składających się na praktykę edukacji.

Fakty te różnią się między sobą stopniem jednorodności.

Niejednorodne zjawiska:

- Edukacja

- Wychowanie

- Kształcenie

- Samowychowanie

-Uczenie się, nauczanie

Zjawiska te powstawały i rozwijały się jako formy praktyki społecznej.

1. EDUKACJA - (łac. educare „wychowywać, kształcić”. Ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (poznawczych, estetycznych, moralnych), czyniących z niego istotę dojrzałą, (…) zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji.

Funkcje edukacji

SOCJALIZACYJNA WYZWALAJĄCA

Uspołecznienie jednostki ludzkiej, Wyzwalanie osób od dominacji społ.,

Czynienie jej zdolną do kontrolowania twórcze rozwijanie własnego sprawstwa

emajolności w sposób społ. akceptowany

1. KSZTAŁCENIE – ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształceniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój sprawności fizycznych i umysłowych, zainteresowań i zdolności, a także wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań.

2. NAUCZANIE – planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniem mająca na celu wywołanie trwałych zmian w ich postępowaniu. Nauczanie to działalność intencjonalna. Nauczanie to kierowanie uczeniem się.

3. UCZENIE SIĘ

• „Aktywność zmierzająca do nabywania i gromadzenia doświadczenia indywidualnego, prowadząca do zmian w zachowaniu się człowieka”

Włodarski

• Jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.

1. ANDRAGOGIKA - specyfika edukacji dorosłych, zadania andragoga. Edukacja dorosłych stanowi element edukacji całożyciowej. Edukacja dorosłych szybko reaguje na zmiany polityczne, społeczne i ekonomiczne państwa.

Sugestie do nauczania i uczenia się dorosłych

• Na efekty uczenia się dorosłych ma wpływ:

Z jednej strony: pogarszający się stan zdrowia i energii, co utrudnia proces uczenia się

Z drugiej strony: doświadczenie, nabyta wiedza, wprowadzenie procesu uczenia się

• Każdy uczestnik procesu edukacji jest indywidualności i ma odmienne zdolności, umiejętności, możliwości przyswajania i przetwarzania wiedzy.

• Dorośli różnią się ponadto: zainteresowaniami, doświadczeniami, celami, strategiami uczenia się, szybkością uczenia się, poziomem świadomości.

Specyfika edukacji dorosłych

- inne reakcje między uczącym się a uczniem

- większa różnorodność form nauczania- uczenia się

- większe zintegrowanie z potrzebami społecznymi

- inny sposób oceniania

- inna atmosfera nauki

- inne motywacje i cele nauczania

- inny sposób planowania procesu kształcenia

Utrudnienia w organizowaniu procesu edukacji dorosłych

1. Brak czasu- dorośli mają go mniej niż młodzież i muszą go dzielić często z rodziną i pracą zawodową. W związku z tym uczą się niesystematycznie, o nieodpowiedniej porze.

2. Odzwyczajenie się od uczenia się, brak wprawy.

3. Brak zainteresowania nauką lub określonymi treściami.

4. Złe nastawianie do uczenia się, często jako wynik uprzednich negatywnych doświadczeń.

5. Motywacja do nauki, w Polsce najczęściej zewnętrzną, związana z kształceniem zawodowym.

Zasady podnoszenia efektywności nauczania dorosłych

- aktywizowanie uczących się

- nawiązywanie do rzeczywistości, do doświadczeń życiowych i zawodowych uczących się

- stosowanie technik wzmacniających efekty

- zapewnienie korzystnych warunków zewnętrznych

- uwzględnianie czynników warunkujących uczenie się: nastawienie, pozytywne emocje itp.

- wykorzystywanie mnemotechniki: akronimy, akrostychy, metoda miejsc, metoda słów- wieszaków, wyobrażenia interakcyjne

- stosowanie różnorodnych metod kształcenia z uwzględnieniem preferowanych grup

Zróżnicowanie pracowników edukacji dorosłych.

Wybrane typologie

- Andragog nauczyciel

- Andragog animator

- Andragog organizator

Nauczyciele szkolnej edukacji dorosłych: nauczyciele szkół stacjonarnych (wieczorowych), szkół zaocznych (korespondencyjnych), szkół eksternistycznych, nauczyciele form przemiennych.

Nauczyciel pozaszkolnej edukacji dla dorosłych.

Pracownicy pozaszkolnej edukacji dla dorosłych: animatorzy ora organizatorzy, trenerzy, tutorzy, prelegenci, lektorzy, instruktorzy, bibliotekarze, konsultanci, aktorzy, redaktorzy, recenzenci publikacji andragogicznych, pracownicy kulturalno oświatowi.

Koncepcja funkcji andragoga - M.S. Knowelsa

DIAGNOSTYCZNA: udzielanie pomocy w określaniu potrzeb edukacyjnych

PLANISTYCZNA: tworzenie warunków stymulujących dorosłych do uczenia się

METODYCZNA: pomoc w wyborze metod i technik uczenia się dorosłych

UDOSTĘPNIENIA: pomoc w pozyskiwaniu materiałów i środków do efektywnego uczenia się

EWALUATYWNA: pomóc w ocenie

Kompetencje andragogiczne: metodyczno-pedagogiczne, menedżerskie, społecznościowe i osobowościowe, refleksyjności, przedmiotowe, działaniowe.