Koncepcja rozwoju intelektualnego (Jeana Piageta)

Opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych.
Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych – jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka.

Koncepcja ta została stworzona przez szwajcarskiego psychologa Jana Piageta.

Etapy rozwoju poznawczego
Okres sensoryczno-motoryczny (inteligencji praktycznej)

Od urodzenia do ~ 2 roku życia

• przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;

• schematy, które kształtują się w tym okresie:

  • schemat stałego przedmiotu, 8, 9 – 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);

  • schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);

  • schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);

  • schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)

• stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej

• dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce – "praktyczna grupa przekształceń";

• słabo rozwinięta pamięć;

• kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;

• kształtowanie się pojęcia istnienia

Fazy okresy sensomotorycznego wg Piaget (Bee, 2004)

Faza	Wiek w miesiącach	Określenie Piageta	Charakterystyka
1	0 – 1	Odruchy	Powolna zmiana prymitywnych schematów pod wpływem akomodacji; brak naśladowania; brak łączenia informacji z różnych zmysłów.
2	1 – 4	Reakcje kołowe pierwotne	Dalsza akomodacja podstawowych schematów (ssanie, chwytanie, patrzenia); początek koordynowania schematów z różnych zmysłów.
3	4 – 8	Reakcje kołowe wtórne	Większa świadomość zdarzeń, początek uczenia metodą 'prób i błędów'; początek rozumienia 'pojęcia przedmiotu'.
4	8 -12	Koordynacja schematów	Wyraźne zachowania intencjonalne; naśladowanie nowych zachowań; transfer intermodalny.
5	12 – 18	Relacje kołowe trzeciego rzędu	Początek 'eksperymentowania' z zabawami i manipulowaniem przedmiotami.
6	18 – 24	Początki reprezentacji myślowej	Rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i zdarzeń.

Okres wyobrażeń przedoperacyjnych (inteligencji reprezentującej)

Trwa od 2 do 7 roku życia.

• myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne

• intensywny rozwój języka

• rozwój pojęć

• przyswajanie znaków i symboli

• rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:

  • nieodwracalność – brak zdolności przekształceń

  • egocentryzm

  • centracja

  • animizm

  • artyficjalizm

  • antropomorfizm

  • sprawiedliwość immanentna

• interioryzacja – przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:

  • odroczone naśladownictwo

  • zabawa symboliczna

  • wyobrażanie sobie – wywoływanie obrazów umysłowych

  • mowa wewnętrzna

• kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości

Okres operacji konkretnych

Trwa ~ 7 – 11, 12 rok życia.

• myślenie słowno-logiczne

• wykształcone pojęcie stałości ilości

• odwracalność operacji umysłowych

• przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej

• brak myślenia abstrakcyjnego

• możliwość dokonywania kategoryzacji

• rozumienie relacji

Okres operacji formalnych

Trwa od ~ 12 roku życia

• myślenie hipotetyczno-dedukcyjne

• rozwój myślenia abstrakcyjnego

• dominacja inteligencji werbalnej

Krytyka tez Piageta dotyczących stadiów rozwoju myślenia, doprowadziła wielu badaczy do wyodrębnienia jeszcze jednego stadium myślenia – stadium myślenia postformalnego. Krytyka ta oparta była zarówno na nowszych rozstrzygnięciach teoretycznych, jak i na danych empirycznych.