Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana Piageta - opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych. Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych - jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka. Koncepcja ta została stworzona przez szwajcarskiego psychologa Jana Piageta.
|
Okres sensoryczno - motoryczny (inteligencji praktycznej)
Od urodzenia do ~ 2 roku życia
przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;
schematy, które kształtują się w tym okresie:
schemat stałego przedmiotu, 8, 9 - 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);
schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);
schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);
schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)
stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej
dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce - "praktyczna grupa przekształceń";
słabo rozwinięta pamięć;
kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;
kształtowanie się pojęcia istnienia
Fazy okresy sensomotorycznego wg Piaget (Bee, 2004).
Faza |
Wiek w miesiącach |
Określenie Piageta |
Charakterystyka |
1 |
0 - 1 |
Odruchy |
Powolna zmiana prymitywnych schematów pod wpływem akomodacji; brak naśladowania; brak łączenia informacji z różnych zmysłów. |
2 |
1 - 4 |
Reakcje kołowe pierwotne |
Dalsza akomodacja podstawowych schematów (sanie, chwytanie, patrzenia); początek koordynowania schematów z różnych zmysłów. |
3 |
4 - 8 |
Reakcje kołowe wtórne |
Większa świadomość zdarzeń, początek uczenia metodą 'prób i błędów'; początek rozumienia 'pojęcia przedmiotu'. |
4 |
8 -12 |
Koordynacja schematów |
Wyraźne zachowania intencjonalne; naśladowanie nowych zachowań; transfer intermodalny. |
5 |
12 - 18 |
Relacje kołowe trzeciego rzędu |
Początek 'eksperymentowania' z zabawami i manipulowaniem przedmiotami. |
6 |
18 - 24 |
Początki reprezentacji myślowej |
Rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i zdarzeń. |
Okres wyobrażeń przedoperacyjnych (inteligencji reprezentującej)
Trwa od 2 do 7 lat.
myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne
intensywny rozwój języka
rozwój pojęć
przyswajanie znaków i symboli
rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:
nieodwracalność - brak zdolności przekształceń
centracja
interioryzacja - przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:
odroczone naśladownictwo
wyobrażanie sobie - wywoływanie obrazów umysłowych
kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości
Trwa ~ 7 - 11, 12 lat.
myślenie słowno-logiczne
wykształcone pojęcie stałości ilości
odwracalność operacji umysłowych
przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej
możliwość dokonywania kategoryzacji
rozumienie relacji
Trwa od ~ 12 roku życia
myślenie hipotetyczno-dedukcyjne
rozwój myślenia abstrakcyjnego
dominacja inteligencji werbalnej
Krytyka tez Piageta dotyczących stadiów rozwoju myślenia, doprowadziła wielu badaczy do wyodrębnienia jeszcze jednego stadium myślenia - stadium myślenia postformalnego. Krytyka ta oparta była zarówno na nowszych rozstrzygnięciach teoretycznych, jak i na danych empirycznych.