Sylwetka dziecka, jej badanie i ocena.

Prawidłowa postawa ciała to niezbędny czynnik prawidłowego rozwoju organizmu. Jest wiele definicji takiej postawy wg Zeyland-Malawska - prawidłowa postawa to taki kształt ciała wynikający z budowy , nawykowego usytuowania poszczególnych jego części, który sprzyja podstawowym funkcjom organizmu.

O postawie decyduje więc wzajemne ułożenie elementów ciała: głowy, kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy i kończyn. Szczególnie duży wpływ na postawę ciała ma kształt kręgosłupa. Patrząc z tyłu, powinien być prosty, bez żadnych wygięć bocznych. Obserwując kręgosłup z boku zauważymy dwa wygięcia fizjologiczne do przodu ( lordoza szyjna i lędźwiowa) i jedno do tyłu – w odcinku piersiowym ( kifoza piersiowa).

U dzieci w wieku przedszkolnym, zwłaszcza u 3-5 latków, często ze względu na słabe jeszcze mięśnie brzucha następuje pogłębiona lordoza lędźwiowa powodująca uwypuklenie brzucha. W wieku 6,7 lat lordoza ta ulega wyraźnemu spłaszczeniu.

Na okres przedszkolny przypada też istotny proces rozwoju stopy dziecka. Zanika wyściełająca stopę od spodu poduszka tłuszczowa, sprawiająca wrażenie, że stopa jest płaska i rozbudowują się mięśnie wysklepiające stopy wykształcając łuki podłużne i poprzeczne. Tworzy się właściwe wysklepienie stopy.

Jeżeli dziecko urodziło się ze zdrowym kręgosłupem i zdrowymi stopami prawidłowe warunki życia, odpowiedni odżywianie, wystarczająca ilość ruchu powinny ukształtować zdrowe dziecko z poprawną postawą ciała – S. Owczarek „Gimnastyka przedszkolaka”.

Nie zawsze tak jest. Dlatego należy dążyć do odpowiedniej organizacji warunków życia dziecka pod kątem profilaktyki i przeciwdziałania wadom postawy.

Bardzo istotnym elementem rytmu dobowego jest sen. U dzieci młodszych sen powinien wynosić minimum 10 – 11 godzin na dobę. Dziecko powinno spać na twardym, nie uginającym się materacu z małą poduszką, wypełniającą przestrzeń między barkiem a uchem w pozycji leżeniu na boku. Zdrowy kręgosłup to podpora całego organizmu. U dzieci w wieku przedszkolnym mięśnie wpływające na prawidłowe utrzymanie kręgosłupa są jeszcze słabo ukształtowane. Pozycja pionowa wymusza ciągłe ich przeciążanie i prowadzi do zmęczenia, osłabienia układu kostnego – kręgosłup jest bardzo obciążony. Odpoczynek poobiedni jest więc dla dzieci bardzo wskazany. Pozycja leżenia odciążająca kręgosłup od ucisku osiowego umożliwi odpoczynek mięśni, zmniejsza ryzyko deformacji sylwetki. Rodzice nie zawsze zdają sobie sprawę z roli jaką spełnia sen poobiedni dla prawidłowej postawy. Często są bardzo niezadowoleni, gdy dowiadują się, że w grupie najmłodszych dzieci obowiązuje cisza poobiednia. Drodzy rodzice - my nauczycielki dokładnie wiemy, że dzieci niechętnie kładą się na leżaki, ale z naszych obserwacji wynika, iż dzieci potrzebują tego odpoczynku a znacząca większość z nich zasypia. Sen jest, więc potrzebny zarówno z punktu widzenia prawidłowego rozwoju psychicznego jak i fizycznego. Dlatego uleganie prośbom, sugestiom dzieci, rezygnowanie z ciszy poobiedniej wcale nie jest korzystne z punktu widzenia zdrowia.

Innym czynnikiem mającym duże znaczenie dla kształtowania prawidłowej sylwetki dziecka jest właściwe odżywianie. Jadłospis dziecka w wieku przedszkolnym powinien zawierać składniki niezbędne dla rozwoju dzieci. Niewątpliwie jadłospis proponowany przez przedszkole spełnia takie wymogi. Niestety część rodziców wręcz domaga się aby jego dziecko nie piło mleka, nie jadło mięsa czy surówek, albo prosi o „darowanie” zjadania skórek od chleba. Zupełnie zrozumiałe jest to w sytuacji gdy dziecko jest uczulone na niektóre potrawy ( np. białko). Często jednak zdarzają się, że „ uszczuplenie diety” jest wynikiem uległości rodzica na prośby swojej pociechy. Drodzy rodzice, ustępowanie dziecku w tej kwestii nie sprzyja jego zdrowiu. Nawet 3,4latek , gdy mu się często i sugestywnie tłumaczy, jak wspaniałe dla jego zdrowia, siły i urody są np. surówki zaczyna je po trochu próbować zjadać – a to pierwszy krok do wyrabiania właściwych nawyków żywieniowych.

Dużą rolę prawidłowego rozwoju odgrywa też wyrabianie właściwych nawyków utrzymywania prawidłowej postawy ciała w trakcie zabawy i wypoczynku. Należy zadbać przy takich czynnościach jak oglądanie telewizji, gra na komputerze, rysowanie, oglądanie książek, dziecko przyjmowało prawidłową postawę. Przygotujmy dziecku tak miejsce, by nie siedziało skulone, skręcone, nie nabierało złych nawyków ruchowych. Bardzo istotne jest właściwe przygotowanie miejsca przy stoliku czy biurku do rysowania, a później do nauki. Powinniśmy zadbać o odpowiednie oświetlenie - z lewej strony a także o wysokość siedzenia – dziecko opierając się przedramieniem o blat stołu powinno mieć kręgosłup wyprostowany, barki ustawione poziomo. Wysokość krzesła powinna odpowiadać długości podudzia (stopy oparte o podłogę), właściwe wymodelowanie oparcia winno podpierać odcinek lędźwiowo – piersiowy kręgosłupa. Wyrabianie nawyku pracy w prawidłowej postawie ciała już w wieku przedszkolnym jest bardzo istotne, gdyż dziecko w szkole coraz więcej czasu będzie spędzało przy biurku i w ławce. Nabywanie nawyku posturalnego (tzn. utrzymanie prawidłowej postawy w różnych pozycjach ) w wieku młodszym eliminuje samoistnie sytuacje stwarzające warunki do powstawania czy pogłębiania wad postawy. Wiemy, że przyzwyczajanie dziecka do przyjmowania właściwej postawy ciała wcale nie jest takie łatwe. Wymaga systematyczności, konsekwencji. Pomocne jest w tym względzie także przygotowanie miejsca wypoczynku i pracy, by było dla dziecka nie tylko zdrowe ale i atrakcyjne. Nie zapominajmy też o chwaleniu dziecka, gdy zauważymy, że stara się dbać o swoją sylwetkę. Pochwała motywuje i zachęca do wysiłku w tym kierunku.

Oczywiście, mówiąc o właściwej sylwetce nie można zapomnieć o rozwijaniu aktywności ruchowej. Wady postawy ciała rzadziej występują u dzieci o silnej budowie (dobrze umięśnionych, z niewielką ilością tkanki tłuszczowej). Niedobór ruchu czyli hipokinezja wpływa niekorzystnie na wszystkie układy dziecka. Powoduje, że włókna mięśniowe mają mniejszy przekrój, są słabsze. Torebki stawowe są mniej elastyczne, układ kostny gorzej odżywiony (mniej wapnia), płuca zmniejszają swoją pojemność oddechową, serce gorzej pracuje. Następuje zmniejszenie wydolności układu pokarmowego (gorsza perystata jelit, skłonność do zaparć).

Dlatego dorośli powinni zadbać by dziecko niezależnie od pogody mogło rozwijać swoją kondycję i sprawność ruchową. Pamiętajmy o tym, że gimnastyka powinna być dla przedszkolaka radosną zabawą. Opanowanie pewnych sprawności, nauka pewnych ćwiczeń winna sprawiać dziecku przyjemność. Dlatego ćwiczenie wspólnie z rodzicami jest dla dziecka szczególnie atrakcyjne. Dzięki temu nabiera ono nawyku czynnego wypoczynku tak niezbędnego dla kształtowania prawidłowej postawy ciała.

Pamiętajmy o jeszcze jednym, należy uważnie obserwować sylwetkę dziecka.

W razie wystąpienia niepokojących objawów skontaktować się ze specjalistą, który po zbadaniu potwierdzi lub rozproszy nasze obawy, a w razie potrzeby określi sposób terapii.

Drodzy Rodzice, jeżeli chcecie ocenić sylwetkę swojego dziecka przedstawiamy materiały pomocnicze ułatwiające dokonanie uproszczonych oględzin postawy.

Obserwując dziecko od przodu i tyłu widzimy, że ma budowę symetryczną. Aby wykryć istniejące asymetrie możemy pomóc sobie wykorzystując metody oględzin:

1. oględziny od przodu

b) oględziny od tyłu

Aby ocenić prawidłowości postawy ciała łączymy wzrokiem określone punkty kostne w

pionie i poziomie.

Oględziny od przodu. Układ linii poziomych i pionu. Odchylenia od pionu notuje się, zapisując w centymetrach ich wielkość (1), linia międzykostkowa łącząca kostki wewnętrzne (2), linia rzepkowa łącząca górne krawędzie rzepek (3), linia międzykrętarzowa łącząca krętarze wielkie (4), linia międzykolcowa łącząca kolce biodrowe przednie górne (5), linia szczytu talerzy biodrowych (6), układ obojczyków (7), linia barkowa łącząca wyrostki barkowe (8).

Oględziny od tyłu. Układ linii poziomych i pionu. Odchylenia od pionu notuje się zapisując w centymetrach ich wielkość (1), Linia międzykostkowa łącząca kostki wewnętrzne (2), linia podkolanowa łącząca zgięcia podkolanowe (3), linia pośladkowa pokrywająca się z fałdami pośladkowymi (4), linia międzykrętarzowa łącząca krętarze wielkie (5), linia szczytu talerzy biodrowych (6), układ łopatek (7), linia barkowa łącząca wyrostki barkowe (8).

c) badanie w skłonie

Aby ułatwić wykrycie asymetrii, najczęściej związanych z bocznym skrzywieniem

kręgosłupa, dodatkowo możemy zbadać dziecko w skłonie.

Badanie w skłonie: a) dziecka prawidłowo zbudowanego

b) pomiar wielkości garbu żebrowego

d) oględziny z boku

Obserwacja dokonywana z boku pozwala stwierdzić, czy dziecko nie ma nadmiernie

wysuniętej ku przodowi głowy i barków oraz, czy fizjologiczne wygięcia w odcinku

piersiowym i lędźwiowym są prawidłowe.

Oględziny z boku: wyrostek sutkowy (1), wyrostek barkowy (2), pępek (3), szczyt talerzy biodrowych (4), kolec biodrowy przedni górny (5), krętarz wielki (6), główka strzałki (7), kostka zewnętrzna (8).

Przedstawione metody ułatwią Państwu wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w postawie dziecka. Im wcześniej wady zostaną zauważone przez rodziców i dziecko będzie zbadane przez lekarza ortopedę, tym większa szansa na ich usunięcie.

Wady postawy u dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej mają jeszcze niewielki stopień zaawansowania. Dzięki odpowiednio dobranym ćwiczeniom można je zlikwidować.

Opracowanie: Elżbieta Gałaj

Beata Brząkała

BIBLIOGRAFIA

M. Kutzner – Kozińska, K. Wlaźnik „Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6-10-letnich”

S. Owczarek „Gimnastyka przedszkolaka”