Definicja Państwa Wspólnota polityczna, współcześnie będąca najczęściej formą organizacji życia narodu (państwo narodowe) Jedyny podmiot polityczny, uprawniony do stosowania przymusu wobec swoich obywateli. Posiada aparat przymusu: (według Georgie Jellinka) - policja - wojsko Pojęcie nazwa państwa W XVI wieku określenie uniwersalne nadające się do opisania każdego państwa - bez względu na wielkość czy charakter ustroju - wprowadził Niccolo Machiavelli.Było to lo stato pochodzące od łacińskiego status, z którego początek wzięły powstałe w XVI - XVII wieku terminy: francuski - L’État, angielski - State, a w późniejszym czasie niemiecki - der Staat.W języku polskim pojęcie państwo znane było od XII wieku i oznaczało władanie ziemią oraz panowanie, wykonywanie władzy. W znaczeniu współczesnym termin państwo zaczął upowszechniać się na ziemiach polskich od przełomu XVIII i XIX wieku ( do tego czasu funkcjonowały określenia: królestwo, korona, rzeczpospolita). - spośród wielu prób definiowania państwa szczególnie istotna jest sformułowana przez Georga Jellinka (1851-1911), klasyka niemieckiej myśli politycznej, trójelementowa definicja państwa. Wg niej państwo tworzą ludność, terytorium, władza zwierzchnia. Teoria ta jest podstawą współczesnej definicji państwa. * Państwo to trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej. * Państwo to polityczna organizacja społeczeństwa na określonym terytorium, wyposażona w suwerenną władzę i oparta na przymusie. Cechy państwa Jest to organizacja: • polityczna -państwo rozwija aktywność polegającą na sprawowaniu władzy, zarządzaniu • terytorialna - państwo obejmuje terytorium określone granicami. Terytorium obejmuje obszar lądowy, przestrzeń morską (wody przybrzeżne), obszar w głąb ziemi, strefę powietrzną oraz statki morskie i powietrzne. → Początkowo terytorium ograniczało się do lądu, następnie państwa zaczęły wysuwać roszczenia do części morza - w XVII w. Wykształciło się pojęcie morza terytorialnego. W XX wieku terytorium państwa objęło przestrzeń powietrzną. → Terytorium konsoliduje społeczeństwo, ludzie zamieszkujący dane terytorium mają do niego stosunek uczuciowo-emocjonalny, traktują państwo, jako swoją ziemię, ojczyznę. → Terytorium wpływa na problem przynależności do państwa; o byciu jego obywatelem decydują nie więzy narodowo-plemienne, lecz zamieszkiwanie w danym państwie i uznawanie władzy publicznej sprawującej kontrolę nad danym terytorium-związek z terytorium jest ważniejszy niż pokrewieństwo przodkami, którzy przybyli z obcego państwa i na stałe osiedlili się w innym państwie. • suwerenna - w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym. - Suwerenność zewnętrzna to niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Państwo ma zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością, może swobodnie kształtować swoją formę i ustrój społeczno - gospodarczy. - Suwerenność wewnętrzna oznacza, że władza państwowa jest najwyższą na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania, a wszelkie inne podmioty działają za jej zgodą i w zakresie przez nią wytyczonym. • przymusowa - przynależność do niej ma charakter sformalizowany (obywatelstwo), osoby przebywające na jego terytorium muszą przestrzegać obowiązujące normy prawne. Ponadto państwo stosuje różne formy przymusu fizyczny (przy pomocy np. wojska, policji), ekonomiczny i psychologiczny. Definicja administracji Administracja - zespół instytucji i urzędów, których urzędnicy realizują i precyzują decyzje władz, wprowadzają nowe regulacje i rozstrzygają pojawiające się spory Funkcje Państwa 1. strzeżenie obywateli przed ingerencja zewnętrzną minimalne 2. dbanie o porządek wewnętrzny w państwie państwo = stróż nocny 3. wychowawcza 4. gospodarcza = interwencyjna uzupełniające 5. socjalna państwo = opiekuńcze, dobrobytu 6. kulturalna Wiadomości dodatkowe o funkcjach Państwa → funkcja to ukierunkowana działalność wobec innych systemów społecznych. Wyróżnia się funkcje: • adaptacyjną - oznacza dostosowanie struktury i zasad funkcjonowania organizacji państwowej do zmieniającego się otoczenia tej organizacji. • regulacyjną - polegającą na tworzeniu i utrzymaniu wewnętrznego ładu ( dotyczącą tworzenia wzorów zachowań podmiotów społecznych w ramach organizacji państwowej ). • innowacyjną - jej istotą jest ukierunkowanie zmian w otoczeniu organizacji państwowej, przeobrażanie innych systemów społecznych ( ich struktury i zasad funkcjonowania). → ze względu na zasięg przestrzenny występowania skutków działania państwa wyróżnia się: • funkcję wewnętrzną - utrzymanie ładu społecznego(porządek publiczny i bezpieczeństwo wewnętrzne) Istotną rolę pełnią w tym zakresie organy administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości. • funkcję zewnętrzną - ogół działań skierowanych na osiągnięcie bezpieczeństwa zewnętrznego oraz ochronę tzw. żywotnych interesów państwa (realizacja tej funkcji poprzez dyplomację, współpracę gospodarczą, polityczną, militarną). → wskazuje się też funkcje państwa, jako kierunki działalności: • prawodawcza • gospodarczo-organizacyjna • kulturalno-oświatowa • administracyjna • porządkowa Elementy państwa - społeczeństwo - terytorium - suwerenna władza Geneza Państwa I. Koncepcja starożytnych (Arystoteles i Cycerona) - Państwo pojawia się jako zwieńczenie rozwoju mniejszych wspólnot. Jego siła, sprawiedliwość i trwałość zależą od woli i roztropności ludzi, kształt państwa zależy od ludzkich wysiłków, dlatego nie ma jednej, ściśle określonej formy. II. Koncepcja teistyczna (św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu) Boskie pochodzenie państwa i władzy, powstanie państwa zależy jednak od ludzkich wysiłków. > absolutyzm III. Koncepcja podboju (Ludwik Gumplowicz) - Państwo powstało w efekcie zwycięstwa jednego plemienia nad drugim. - Plemię zwycięskie – rządzące - Plemię zdobyte - rządzone IV. Koncepcja patriarchalna (Robert Filmer) Powstanie państwa było naturalna konsekwencją ewolucji władzy dawnego naczelnika plemienia czy rodu, który z czasem stał się królem. V. Koncepcja umowy (Thomas Hobbes, John Locke, J. J. Roussoae) Państwo powstało w wyniku umowy wolnych jednostek, dążących do zachowania pokoju, życia, wolności i własności. VI. Koncepcja marksistowska (Karol Marks) Państwo powstało w wyniku walki klas, broniących swej uprzywilejowanej pozycji. Filozoficzne pojęcie państwa I. Niccolo Machiavelli (autor słowa "stato") Państwo jako termin obejmujący wszystkie formy organizacji wspólnoty politycznej. II. Arystoteles Człowiek nie może zrealizować swojej natury, praktykować obywatelskich i dążyć do szczęścia, nie żyjąc w państwie. Państwo powstaje dla umożliwienia życia, a istnieje aby życie było dobre. III. Cyceron Państwo jest rzeczą ludu (res publica), a wiec nie forma panowania jednych nad drugimi ale wspólnota ukształtowaną przez obywateli. Dzięki państwu ludzie mogą prowadzić życie rozumne. IV. św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu Najważniejszym celem państwa jest zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa oraz warunków do realizowania się na polu religijnym, do praktykowania wiary i dążenia do zbawienia. V. Thomas Hobbes Państwo jest źródłem ocalenia przed destrukcyjnym aspektem ludzkiej natury. Stan natury przed powstaniem państwa to stan wiecznej wojny wszystkich ze wszystkimi. Każdy dąży do realizacji własnych celów kosztem innych. Człowiek rozumny, aby temu zapobiec, dąży do umowy społecznej a w rezultacie do powstania państwa, na którego czele staje suweren = strażnik społecznego pokoju. VI. John Locke Celem państwa jest ochrona podstawowych uprawnień jednostki: - prawo do życia - prawo do wolnościświęta trójca Locka - prawo do własności Państwo powinno czynić tak, jak chce większość obywateli. VII. Immanuel Kant Państwo to systematyczne powiązanie istot rozumnych przez wspólne obiektywne prawa. Człowiek powinien być celem działań państwa a nie narzędziem do osiągnięcia własnych celów. Rządy prawa + Poszanowanie ludzkiej godności = Państwo VIII. Georg Fredrich Hegel Państwo jest całością a nie zrzeszenie jednostek. Pozwala na swobodne działanie obywateli i realizację ich partykularnych interesów. Daje możliwość harmonijnego powiązania wolności i rozumu. IX Karol Marks Państwo jest narzędziem hegemoni i nacisku jednej klasy na drugą. Właściciele środków produkcji wykorzystują władze polityczną, aparat przymusu i administrację po to, aby utrzymać swoje panowanie. Zmiana może nastąpić tylko w drodze rewolucji. X. Max Weber Państwo to prawomocne panowanie nad ludźmi, związek polityczny którego władze mają przyzwolenie na używanie przemocy, za pomocą aparatu przymusu na danym terytorium. Podział państwa ze względu na różne kategorie Podział państw ze względu na organ stojący na czele państwa Monarchia - Król Republika - Prezydent Absolutna monarcha posiada władzę nieograniczoną Stanowa wyodrębniona grupa społeczna kontroluje monarchę Konstytucyjna monarcha jest podległy konstytucji Parlamentarna monarcha jest podporządkowany parlamentowi i pełni funkcje reprezentatywną Podział państw ze względu na ustrój polityczny: (informuje o tym jakie metody i środki są używane przy sprawowaniu władzy) Demokracja Państwo autorytarne Państwo totalitarne rządy prawa, pluralizm polityczny, wybory dochodzi do zamachu stanu, rządy są sprawowane za pomocą aparatu przymusu życie mieszkańców całkowicie podporządkowane państwu Ludowa Państwa liberalnego Policyjnego Podział państw ze względu na ustrój terytorialny: (informuje o relacjach między władzą lokalną i centralną) Państwo unitarne Państwo federalne zcentralizowane zdecentralizowane Polska przed 1989r. Polska obecnie Podział państw ze względu na stosunek do prawa: Państwo prawa Państwo prerogatywne władza podporządkowana prawu władza nie jest podporządkowana prawu Podział państw ze względu na społeczeństwo: (według Daniela Bella) - Preindustrialne - Industrialne - Postindustrialne Podział państw ze względu na stan rozwoju gospodarczego - Państwa wysoko rozwinięte - Państwa rozwinięte - Państwa rozwijające się