Kwestionariusz – to narzędzi badawcze, które może być wykorzystywane jedynie do realizacji konkretnych celów badawczych.
Każdy kwestionariusz powinien spełniać funkcje:
powinien przełożyć teoretyczną problematykę badań na konkretne pytania zadawane respondentom
uzyskane przez respondentów odpowiedzi powinny dostarczać tych informacji, na których zależy badaczowi
powinien nakłaniać respondenta do udzielania odpowiedzi, przy jednoczesnym ułatwieniu mu sposobu ich sformułowania
powinien być tak skonstruowany, by umożliwić ilościową i jakościową analizę dostarczonego materiału
Kwestionariusz ankiety powinien składać się z następujących części:
Części wstępnej
Pytań skierowanych do respondentów
Części końcowej – podziękowanie za udział w badaniach
Część wstępna:
W tej części badacz umieszcza informacje na temat placówki prowadzącej badania (na ogół nazwę tę wraz z adresem umieszcza się w lewym górnym rogu pierwszej strony kwestionariusza) w prawym górnym rogu umieszczamy przedmiot lub podmiot badań. Kolejnym elementem tej części jest jej tytuł. Wskazane jest, choć niekonieczne umieszczenie tytułu również na pierwszej stronie kwestionariusza (powinien być krótki, raczej w trybie oznajmującym, nie powinien zawierać słów niejasnych lub wzbudzających wątpliwości.
Najistotniejszym elementem pierwszej części kwestionariusza jest wprowadzenie (odezwa do respondenta). Powinno ono zawierać:
cel badań
zapewnienie o poufności zebranego materiału lub anonimowego charakteru badań
uzasadnienie wyboru respondenta do badań
instrukcje dotyczącą sposobu wypełniania kwestionariusza
apel o poważne potraktowanie badań, w związku z tym udzielenia szczerych odpowiedzi
podziękowanie za wzięcie udziału w badaniach
Pytania skierowane do respondentów:
Pytanie wprowadzające – przygotowują one respondenta do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu
np. Co wg Pani/Pana oznacza słowo patriotyzm?
Pytania o opinię – odnoszą się do sposobu postrzegania przez respondenta pewnych faktów, procesów czy zjawisk oraz do ich oceniania
np. Jakie znaczenie mają Pani/Pana zdaniem media w wychowaniu młodzieży?
Pytania o fakty – dotyczą uzyskania informacji o pewnych zjawiskach lub faktach a nie opinii o nich czy postaw wobec nich
np. Czy Karol Wojtyła był papieżem?
Pytania o wiedzę
np. Czy Andrzej Wajda jest?:
piosenkarzem
malarzem
reżyserem
Pytania o źródła informacji
np. Skąd Pani/Pan czerpie informacje o politycznych problemach swojego regionu?
Pytania o motywy
np. Jakie powody skłaniają Panią/Pana do szukania rozrywki poza domem?
Pytania o sugestie
np. Jakie formy działania powinien Pani/Pana zdaniem podjąć ruch na rzecz obrony zwierząt w państwa mieście?
Zupełnie odmienną klasyfikację pytań, biorąc pod uwagę formę pytania jest podział na pytania:
zamknięte (z góry określone)
otwarte (nie ma z góry narzuconych odpowiedzi)
półotwarte (z góry określone plus inne)
Część końcowa:
W zakończeniu opisywanego narzędzia badawczego powinno znaleźć się przede wszystkim podziękowanie skierowane do respondenta za wzięcie udziału w badaniach bez względu na to, czy zostały juz umieszczone w pierwszej części kwestionariusza. Ważne jest też umieszczenie w tym miejscu prośby skierowanej do respondenta o sprawdzenie czy udzielił on odpowiedzi na wszystkie postawione mu pytania. W końcowej części można też pozostawić trochę miejsca wraz z prośba do respondenta, by zechciał tam wpisać własne uwagi na temat badań.
Na końcu kwestionariusza ankiety umieszczamy metryczkę (wszelkie zamieszczone w niej dane traktowane będą przez respondenta jako zmienne niezależne – płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania).
Metryczka jest to końcowa część kwestionariusza. Zawiera pytania odnoszące się do przynależności demograficzno-społecznych badanego, które winny być skorelowane z tematem, celem badania, przyjętymi założeniami teoretycznymi oraz uprzednio zadanymi pytaniami.
Najczęściej w metryczce znajdują się pytania o płeć, rok urodzenia, formalne wykształcenie i dochody.