Krąg nadłabski.

Nadłabski krąg kulturowy - Stanowiska tej jednostki występowały w dorzeczu Łaby od początku okresu rzymskiego.

Cechy charakterystyczne:

ceramika zdobiona radełkiem.

zapinki.

obrządek ciałopalny , występowały czyste groby popielnicowe, bez przystawek, czasem nakrywane misą. Wyposażeniem nawiązują do kultury przeworskiej.

występowanie grobów zastępczych - grób z wyposażeniem bez z szczątek zmarłego.

występowanie w grobach żywicy urnowej - grudki organicznej żywicznej substancji, która podczas kremacji wydawała wonne zapachy.

grupowanie grobów męskich i żeńskich na cmentarzysku.

Występowały także groby książęce z licznymi importami rzymskimi, co może być świadectwem istnienia ośrodków władzy dla których pracowały lokalne warsztaty (według wzorców rzymskich).

Do kręgu nadłabskiego należeli Swebowie oraz: na pn. Longobardowie, w środkowych Niemczech (Saksonia, Brandeburgia) Hermundurowie, w Kotlinie Czeskiej Markomanowie, na pd. Morawach i pd.-wsch. Słowacji oraz w Austrii Kwadowe.

Ziemie Polskie:

-grupa Gustowska (ujście Odry)

-grupa Lubuska (tereny środkowego i częściowo dolnego Nadodrza

-kultura Luboszycka (środkowa Odra , tereny Górnych i Dolnych Łużyc, pn. część Dolnego Śląska, pd. Brandeburgia, ziemie lubuskie i wsch. Saksonia)

-grupa Dębczyńska (środkowe Pomorze, dorzecze Parsęty i Regi)

Tworzą je plemiona Swebskie, dominował ciałopalny obrządek pogrzebowy, występowały groby popielnicowe czyste i groby książęce typu lubieszewo. Była także charakterystyczna ceramika zdobiona radełkiem. Dominował w ceramice typ terina (pol. waza)- szeroki wylew, średnica wylewu równa wysokości. We wczesnej fazie pojedyńczy ślad radełka natomiast w fazie B_1-2 najbardziej rozwinięte zdobnictwo (kilka lini zrobionych radełkiem). Została też wydłużona nóżka (jak na terenie całego Barbaricum). Ceramika była lepiona ręcznie. Do zdobienia uzywano także grzebienia ( w fazie B₂ były to małe łuki) –cecha przejęta zkręgu jastorfskiego. A także ceramika była zdobiona plastycznie ( dużo listw). Ok. 30 r.p.n.e.- okres rzymski. W ceramice dominuje ornament kropek i lini rytej oraz radełka (takie ślady po traktorze)

B₁

-fibule z kryzą

-fibule oczkowate (z oczkami na główce) zwłaszcza w Kotlinie Czeskiej

-charakterystyczne fibule typu 19

-w grobach męskich, - mało uzbrojenia, narzedzi, dużo importów, sprzączki do pasa, klamry do pasa (nordycko-panońskie)

-w grobach żywica urnowa używana jako kadzidło

Cmentarzyska na terenie Niemiec były rozdzielnopłuciowe:

-rieste (męskie)

-darzau (kobiece)

Pod koniec II w. zmiany w kręgu nadłabskim (nowe cmentarzyska, osady). OR- zmiany kulturowe (znikają zdobienia radełkiem, ornamentyka prosta nagórnej części naczynia zdodienia wąskimi pasami, występują też niskie teriny, w obrządku pogrzebowym dominują groby popielnicowe bez uzbrojenia).

W MOR-POR przesunięcia ludnościowe (Kwadowie mieszają się z Markomanami. OWL powstają nowe grupy.

Grupa Gustowska.

Nazwa tej grupy pochodzi od cmentarzyska w miejscowości Gustaw na Rugii. Trwała od B₁ do C₁. Została utworzona przez ludność kręgu nadłabskiego:

-ornament naczyń (formy), naczynia małe podobne do nadłabskich, póżniej występują teriny z radełkiem (brak zdobienia dolnego).

W fazie B₁ dominują cechy nadłabskie natomiast w fazie B₂ mamy wpływy wielbarskie.

Inwentarz ruchomy:

-fibule 2 seria pruska z oczkami, grupa 3 (k. wielbarska)

-klamerka esowata (k. wielbarska)

-zapinki z grzebieniem, grupa 5 (k. wielbarska)

-fibula kuszowata z podwiniętą nóżką (k. wielbarska)

-bransoleta z żmijowatymi główkami na końcach (k. wielbarska)

-szpile z bogato zdobioną główką (krąg nadłbski)

-grzebienie ażurowe

Obrządek pogrzebowy.

Występuje birytualizm, umieszczanie pochówków szkieletowych w kłobach, brak w grobach broni i narzędzi ( cecha k. wielbarskiej). Na obszarach grupu gustowskiej wyraźnie zaznacza się najwcześniejsza faza wpływów rzymskich tzw. fala czeska. Najbardzie znane stan tej grupy to cmentarzysko w Lubieszewie, składające się z wielkiego płaskiego cmentarzyska oraz z dwóch nekropoli z kilkoma grobami podkurhanowymi. Znalezione w nich pochówki szkieletowe wyróżniają się bogactwem wyposażenia i pewnymi cechami o interregionalnym charakterze. Te odkrycia sprawiły że wszystkie tego typu groby z innych terenów nadano nazwę „grobów typu lubieszewo”.

Grupa gustowska zanika wraz z kulturą wielbarską.

Grupa lubuska.

Posiada cechy mieszane. W fazie B₁ dominują czyste cechy nadłabskie. Ceramika jest zdobiona bogato radełkiem, występuja garnki germański. W fazie B₂ mamy wpływy k. przeworskiej natomiast w fazie B₂\C₁ –C_1a wpływy k. wielbarskie i przeworskiej.

Mamy w tej grupie dużo inportów (fala czeska):

-dużo monet

-gropy popielnicowe czyste, ciałopalenie i groby szkieletowe, w grobach uzbrojenie i narzędzia

Występują groty zdobione. Uzbrojenie było typowo przeworskie natomiast ozdoby wielbarskie:

-zawieszki gruszkowate, klamerki esowate

-zapinki z 3 grzebykami i fibule z oczkami na nóżce

Z kregu nadłabskiego występują typowe szpile.

Grupa lubuska została wchłonieta przez kulture luboszycką

Kultura luboszycka.

Datuję się ją na B_2b do D. Zajmował się nią Grzegorz Domański. Jest znana z 800 stan. jest utorzsamiana z Burgundami na co wskazują topory bojowe oraz groty. Początkowo dominuje pochówek ciałopalny – jamowy natomiast od fazy C₁ groby jamowe. Powstała z mieszaniny k. przeworskiej i wielbarskiej w mniejszym stopniu powiązana jest z kręgiem nadłabskim. Występowały charakterystyczne długie domy słupowe z absydą.

Inwentarz ruchomy:

-zapinki (wielbarskie, przeworskie)

-ceramika była charakterystyczna dla tej kultury a od II fazy (C₁) toczona na kole, dominowały czrki segmentowe, różnego rodzaju misy w III i IV fazy bogato zdobiona ( motywy kwiatków, kółek, trójkątów, słońca

-uzbrojenie ( przeworskie np. umba)

-zapinki kuszowate z pełnąlub pustą pochewką

-fibule płytowe

-zawieszki koszyczkowate oraz naszyjniki z pentelkowatym zakończeniem

-monety

Stan. w Luboszycach (wyłącznie groby kobiet i dzieci)

Grupa Dębczyńska.

Rozwija się po kulturze wielbarskiej. Jest dużo importów monet, naczyń (szklanych typu Kowalki oraz srebrne). Monografia Henryk Machajewski.

-ceramika: formy naczyń misy i wazy, zanika zdobienie radełkiem, zdobienia meandrowe, kilkoma liniami rytymi,zygzaki, jodełka oraz charakterystyczne falbanki, górna część naczyń zdobiona natomiast dolna ornamentem falbanek lub kwiatów

Wyposarzenie grobowe w fazie C₁-C₂

-ceramika

-ozdoby (fibule gr.6, fibule z tarczkami, naszyjniki z zapięciem pętelkowatym\ klemerkowatym, szpilechaczykowate z tordowanym końcem, proste szpile, naszyjniki bursztynowe toczone , grzebień trójwarstwowy, zawieszki kapsułkowate)

Fazy C₃-D₁ bogate formy w ceramice, obficie zdobione, zapinki z pogrubionum gąsienicowatym kabłąkiem, zapinki z cebulowtym zakończeniem oraz zapinki palczaste. Obrządek szkieletowy bez uzbrojenia, bogate pochówki „książęce” typu Leuna-Hassleben-Zakrzów (horyzont późnorzymski).

Stan. Dębczyn, Kowalek, Kercino, Grabowo.